амьдралын төгсгөлийн шатанд байгаа өвчтний сэтгэлзүйн онцлог

1. Амьдралын
төгсгөлийн шатанд
байгаа өвчтний
сэтгэлзүйн онцлог
Г.Золзаяа 424 АУС

2. Үхэлд хүргэх эрсдэлтэй өвчнөөр өвчилсөн
өвчтөний сэтгэлзүйн хариу урвал
• Эдгэшгүй хийгээд эмчлэгдэхгүй, бас үхэлд хүргэх
аюултай хүнд өвчин тусахад түүнд сэтгэлзүйн
тодорхой хариу урвал өгдөг.
• Сэтгэлзүйн хариу урвалын үе шат
I. Шокт орох, өвчнөө үгүйсгэх
II. Бухимдах
III.Дасан зохицолт хямрах
IV.Өвчнөө хүлээн зөвшөөрөх ба эвлэрэх

3. I үе шат Шокт орох, өвчнөө үгүйсгэх
Эмчлэгдэхгүй хүнд өвчин туссан тухай мэдээллийг
өвчтөн бүр өөр өөрийнхөөрөө хүлээн авч хариу урвал
үзүүлдэг.
 Сүйрлийн хүчтэй сэтгэлийн цохилт
 Хүчтэй сэтгэлийн цохилт
 Дунд зэргийн хүчтэй сэтгэлийн цохилт

4. Үхлийн айдас /шокт орох/
• Эмчлэгдэхгүй, зайлшгүй үхэлд хүргэх аюултай
өвчнийг сэтгэлзүйн бэлтгэлгүйгээр хүлээн авахад
“үхлийн айдас” /танатофобия/ үүснэ.
• Өвчтөний симпатик мэдрэл хөөрөлд автаж
 Хүүхэн хараа өргөсөх
 Зүрх түргэн цохилох, хөлс цувах
 Амьсгаа давхцах
 Шээс түргэн хүрэх
 Бүх бие салганан чичрэх
 Хоромхон зуур зугтах, хаа байгаа газраа
хөдөлгөөнгүй болох – шокт орох

5. Сэтгэлзүйн хамгаалах урвал
/сэтгэлийн дархлаа/
• Шокоос гармагц-
• Сөрөг мэдрэмжээс өөрийгөө чөлөөлж чадахгүй
байгаа үед сэтгэцийн дархлаа /хамгаалах механизм/
боловсруулагдана.
Өвчнөө үгүйсгэх
• Өвчтний бодит байдлыг нотолж байгаа үзлэг
шинжилгээний үзүүлэлтийг хүлээн зөвшөөрөхгүй,
• Өмөнгөөр өвчилсөн бол ид шидийн эмчилгээ хайх
• Дахин дахин шинжилгээ өгөх
• Өөр эмчид үзүүлэх
• Өөрийгөө эрүүл гэж бодон эмчийн зөвлөгөөг үл тоох

6. II үе шат Бухимдал
• Уур хүрэх
• Сэтгэл түгших
• Нойргүйдэх
• Гутрах
• Гуних
• Хилэгнэх
• Сэтгэл хөөрөх
• Нойрондоо үхчих вий гэж айх
• Зэвүү хүрэх
• Эгдүү хөдлөх

7. III үе шат Дасан зохицох хямрах
Бухимдал тайлагдахгүй үргэлжилвэл- дасан
зохицох чадвар алдагдах
Уур омог
Сэтгэл түгшилт
Сэтгэл гутрал
Төрх үйлийн хямрал

8. Хорт хавдартай өвчтөний уурлах
шалтгаан
 Уурлах нь хувь хүний зан төлөвийн онцлог
 Оношлолт удаашрахад уур хүрэх
 Эмчилгээ хожимдоход уур хүрэх
 Хорт хавдар хэмээх онош сонсмогц уур хүрэх
 Эмнэлзүйн харилцааны ур чадвар эзэмшээгүй эмч
уур хүргэх
 Эмчилгээ амжилтгүй, үр дүнгүй болсоноос уур хүрэх
 Сэтгэл гутралаас болж уур хүрэх

9. Уур намдаах сэтгэлзүйн эмчилгээ
• Өвчтөн эмчээс тааламжгүй мэдээ сонсоход уур хүрэх-
Эмч уурыг гартал нь чих тавин хүлээцтэй тэвчээртэй
сонсох
• Юу таны уур хүргэж байгааг тодорхой ярина уу?
• Эмч өвчтөнд өгөх мэдээлэл:
Уураа барьж, уурлахаараа дуугаа хурааж болохгүй
/энийг ойлгосноор өвчтөн уурлахаараа дуугаа хурааж
зожгирхоо болино./

10. Сэтгэл түгшилт үүсгэх шалтгаан
НӨХЦӨЛ БАЙДАЛТАЙ
ХОЛБООТОЙ
ШАЛТГААН
ОРГАНИК ШАЛТГААН
/БИЕИЙН ӨВЧИН/
СЭТГЭЦИЙН ЭМГЭГҮҮД
Эмнэлгээс айх Хүнд өвдөлт Сандрах эмгэгийн
дайралт
Хими эмчилгээнээс айх Органик нойргүйдэл Ялимгүй зовлонт айдас
Туяа эмчилгээнээс айх Ядарч сульдах Дасан зохицолтын эмгэг
Гэр бүлийнхэндээ санаа
зовох
Дотор муухайрах,
бөөлжих
Сэтгэл гутрах эмгэг
Санхүүгийн байдалдаа
санаа зовох
Амьсгалалт хямрах

11. Сэтгэл түгшилт намжаах арга
 Сэтгэл түгшилтийг ихэсгэдэг өвдөлт, бусад
сэрлүүдийг багасгах
 Сэтгэл түгшилтийг буюу бусад тааламжгүй
мэдрэмжийг нээх ярилцлага хийх
 Стресс тайлах ур чадвар эзэмшүүлэх

12. Сэтгэлзүйн
эмчилгээ
Анхаарал
сарниулах
Бүтээлч үйл
ажиллагааны
Булчин
сулруулах
хөгжим
гипноз
Төрх үйлийн
Гэр бүлийн
Танин
мэдэхүйн

13. Сэтгэл түгшилтийн эмийн
эмчилгээ
• Дээрх зөвлөгөөг хэрэгжүүлж чадвал эмийн
эмчилгээ шаардлагагүй.
• Хүнд хэлбэрийн сэтгэл түгшилттэй байвал
транквилизатор-с 2с дээш долоо хоногоос
илүүгүй хугацаагаар хэрэглэх
• Лоразепам 0,5 мг 1-3 удаа уухаар хэрэглэх
/14 хоногоос дээш хэрэглэхгүй/

14. Сэтгэл гутрал үүсгэх шалтгаан
• Нойр булчирхайн өмөн
• Мөгөөрсөн хоолойн өмөн
• Хөхний өмөнгийн туяа, хими эмчилгээний үе
Сэтгэл гутрал
үүсгэдэг өмөн
• мастэктоми
• Тахир дутуу болгодог мэс засал
• Туяа эмчилгээ
Сэтгэл гутрал
үүсгэдэг эмчилгээ
• Кортикостеройдцусны даралт бууруулах эм
• Нейролептик аминазин
• Цитостаттик
Сэтгэл гутрал
үүсгэдэг эм

15. Сэтгэл гутралын эмчилгээ
• Өвчтөнд стресс үүсгэж байгаа нийгэм сэтгэлзүйн
гаралтай тулгамдсан асуудал тодорхойлох, зохистой
шийдвэрлэх алхамуудыг хийх
• Өвчтнөөс өөрийнхөө болон, бусдын амь насыг
бүрэлгэх эрсдэл байгаа эсэхийг тодруулах
• Сэтгэл гутрал байгаа эсэхийг илрүүлэх асуулт тавих
• Антидепрессант эмийг хэрэглэх имипрамин,
амитриптилин

16. IV үе шат Өвчнөө хүлээн зөвшөөрөх,
эвлэрэх үе шат
Сэтгэц нийгмийн реаблитацийн үе шат
• Өвчинтэйгээ эвлэрэх, хүлээн зөвшөөрөх
• Бухимдахаа болих,уур хүрхээ болих
• Сэтгэл түгшилт намжих, сэтгэл гутрал арилах
• Өөртөө итгэлтэй болох
• Идэвхитэй үйл ажиллагаа явуулах
• Гэр бүл бусадтайгаа харьцах харьцаа эрүүлжих
• Амьдрах итгэл, найдвар горьдлого сэргэх

18. Нас барж байгаа өвчтөний
сэтгэлзүй
Үхэл тохиолдохыг, айсуй үхлийг хүн бүр
өөрийнхөөрөө хүлээн авч өөрийнхөөрөө
сэтгэлзүйн хариу урвал үзүүлдэг.
• Гай зовлон
• Гарз хохирол
• Эмгэнэл
• Сүйрэл
• Жам ёсны үзэгдэл

19. Үхлийн өмнөх сэтгэлзүйн хариу урвал
• Айдас
• Сэтгэл түгшилт
• Уур омог / бухимдал /
• Сэтгэл гутрал
• Сөрөг сэтгэл хөдлөл

20. • Хувь хүн айсуй үхэлд өгч байгаа сэтгэлзүйн
хариу урвалаа /айдас, сэтгэл түгшилт,
бухимдал, сэтгэл гутрал/ сэтгэл дотроо
нууцлан хадгалах нь
Сэтгэлийн зовлон, шаналал үүсгэнэ.

21. • Иймд эмч, сувилагч, эмнэлэгийн бусад
ажилчид энэхүү сэтгэлийн зовлонг
хуваалцаж, айдасыг арилтал, бухимдлыг
тайлагдтал ярилцах хэрэгтэй.
• Эмнэлзүйн харилцааны энэ ур чадварыг эмч
бүр эзэмших ёстой.
• Хэрэв эмчтэй ярилцсны дараа өвчтөний бие
хөнгөрөхгүй байвал тэр хүн эмч биш.
М.Бектерев

22. • Нас барж байгаа зарим өвчтөн
өөрийнхөө байдлыг бүрэн
ухамсарлахгүй байдалд байдаг.
• Ийм өвчтөнүүд сэтгэл түгшихгүй,
тайван нас бардаг.
• Комын байдалд байгаа нас барж
байгаа өвчтнүүд өөрийнхөө байдлыг
мэдэхгүй нас бардаг.

24. Эрдэмтдийн хэлсэн үгс
• Бид өөрийнхөө тухай юу ч ярьдаггүй байдал болох
үхлийн тухай юу ч мэддэггүй.
Р.М.Рильке
• Үхлээс улам муу юм гэж юу ч байхгүй.
Л.Н.Толстой
• Махчин шувуу хохирогчоо сонгож байгаа юм шиг,
үхэл бүгдийг эрхшээлдээ оруулдаг утгагүй,
хараагүй, дүрсгүй хүч мөн.
И.С.Тургенев

25. Анхаарал тавьсанд
баярлалаа