1. ANTOINE DE SAINT EXUPERY
NE KUNETATUKTIANIZIN
Panutuk ka Nawat pal ne tamachtiani:
Juan Valentin Ramirez Garcia
Pajpalewiani: (Colaboradores)
Iknewan ka tajtakezat Nawat. (Personas Nahuat-hablantes)
Genaro Ramirez Vasquez
Gregoria Garcia Vda. De Ramirez
Antonia Ramirez
Paula Lopez
Tanawatiani: (Asesor)
Tamachtiani: Julio Castro

2. Niyulkita ka ne kunetatuktianizin munekik ka panuket kojkojtan tujtutut, pal kisa
PAL LEON WERTH
Nikintajtani ne pijpilzin ma nechelkakwat ika nikmakaktuk ini amachti ka se achtu takat.
Nikpia se nukisalis sujsul achkakwalani: Ini achtu takat ne ukyek nuiknew ka naja nikpia
ijpak ne tal. Melka nikpia ukse nukisalis: Ini achtu iknew weli kimati muchi, nusan ne
ajamachti pal pijpipil. Wan nusan nikpia se til yey nukisalis: Ini achtu iknew yultuk tik ne
Franciaj wan mayana wan sekmiki. Yaja, kunij, muneki ka se iiknew nemi iwan. Su ini
kijkisalis tesu miak, nikneki kunij, nikmaka ini amachti ka ini achtu takat kwak yaja se
pilzin. Muchi ne achtu ikniwan pejtiwit kenka pijpilzin (melka chupi ipal yejemet kelnamikit).
Nikekchiwa, kunij, nutuktilis:
PAL LEON WERTH
Kwak yaja se pilzin

3. NE KUNETATUKTIANIZIN
I
Keman nikpiak chikwasen xiwit nikitakse yekzin kwikwil, tikse amachti ipampane yankwik
tumakkojtanka itukey “Tajtaypanutuk Yultuk”. Uni ikwikwilse masakuat kikwaj se takwalmet.
Nikannemi ne ixnami ipal ne kwikwil.
Muinak tik uni amachti: “Ne majmasakuat kikwat intakwalmet muchi inkweyka, te
kitakwajkwat.Nemanka teya welit ulinitdatka, kuchit pal chikwasen mezti, tay nemi pal ne
ijtakawtuk.
Niyultakezki sujsul,kunij, ipanpa tay panu tik ne tumak kojtan wan kiane niwelik iwan se
tizat ipal tachixka, nikchiwa achtu nukwikwil. Nu kwikwil til se kiane:
Niktamachtij numeychiwtuk ka ne achtu ikniwan wan nikintajtanilij su nukwikwil tesu
kinmutij. “Tayika se xunpe yaw techmutiat?”. Nechilwijket.

4. Nukwikwil te ipal se xunpe, ipal se masakuat ka kijtakuj se elefantej. Nikwikwiluj kunij ne
iijtit ne masakuatpal kiane ne achtu ikniwan weliket kixmatit. Yejemet sejsenpa munekit
tajtayilwitia. Nukwikwil til ume kiane:
Ne achtu ikniwan nechtajtanket ma nikajkaw ne kwijkwikwil ipal majmasakuat,tapujtuk u
zaktuk wan ma ukyek niktalij nutekiw tik taltawawasua, taypanutuk, pualis wantik taketzalis.
Kiuni ken nikajkaw, kwak nikpiatuya chikwasen xiwit, se sujsul yekzin mumachtilis ipal
tilkwiluani. Ninemituya kwaselut ka tesu kiski yek nukwikwil til 1 wan nukwikwil til 2. Ne
achtu ikniwan tekeman mumachtit datka insel wan uni kinkwalantia ne kujkunet ka
kinmakat tajtayilwitia senpa wan senpa.
Nikpiak kunij ma nikizki ukse tekiw wan nimumachtij ninejnentiak tejtepuspatani.
Nipatantuk se chupi pal muchi ne itajtakutun ipal ne tal. Wan ne taltawawasua yek
kinechpalewki sujsul. Nikixmatik yek tay China u Arisona iwan ne achtu kitalis. Uni sujsul
muneki, ipanpa muchi su mupuluwa se tik ne tayuwa.
Ka weyak tik nuyulnemi, nikpiaktuk miak tajtakezal iwan sujsul achkakwalani ikniwan.
Ninemituk sujsul iwanachtu ikniwan. Nikinistuk sujsul nunawak melka ini tesukichiwtuk
ukyek tay ninaipanpa yejemet.
Keman niknamikikse iknew kaj muitak se chupi achkakwalani, nichiwki iwan yaja ne
ejekuwa ipal nukwikwil til 1, ka nikpiaktuk sejsenpa. Niknekik nikitak su yaja mumachtij,
peroj sejsenpa kinechilwij “Ini se xunpe”. Tesu nikinilwij datka, kunij, ipanpa ne
majmasakuat, ipanpa ne yanwik tujtumak kojkojtan, ipanpa ne sijsital. Nitalij ka iajku panka
wan niktajtakezki ipanpa Bridge, ipanpa golf, ipanpa musenpuzuwat wan ipanpa
kechkutajkwil. Kiane, uni achtu iknew nemik yulpaki ka kixmatik se achkakwalani takat.
II

5. Ninemik, kiane, nusel iwan teakaj, tejkia, pal nitajtakezki, axta muchiwa chikwasen mezti
ka nikpiak se zayantuk tik ne talwaktuk ipal Sahara. Se muixtiliyat tik nuulintia. Wan ken
tesunikwikak nuwan se ekchiwani nian tajtaxtawani, nipewki nikita su niwelik nikchiwki,
naja nusel, se ekchiwalis uwi. Uni, nupal, se ipal yulnemi u miki, ika maya nikpiak at pal
nikuni pal chikwey tunal.
Ne achtu tayuwa nikuchki tik ne axal, ka majtakti zunti millaj ipal se taltakutun kan
nemit ikniwan. Ninemik, tel, uk nusel ka se amisawik tik se tasumat ijtik ne weyat.
Xiyultakezakan tel, nutawilkiski kwak tanesik, kwak se ejkuni ijiyuchin kinechisak kinechilwij:
Ken se nutakuli …Xinechkwikwilu se ichkamasachin!
__ Tay!
__ Xinechkwikwilu se ichkamasachin.
Nizikwinki ken su se tawilsalani kinechaluwtuk, nimuijchikik sujsul yek nujnuwix wan
nikitak nunawak. Nikitak se ckikitik wan ejkuni pilzin kaj nechitak sujsul xuyawak. Nikan
nemi ne ukyek ikwikwil ka uk tiutak niwelik nikchiwki. Tejkia, nukwikwil chupi kalanchin pal
tay nikitak, melka uni tesu nuyulchiwtuk. Keman nikpiak chikwasen xiwit, ne achtu ikniwan
kinechiwket nikwaselut tik numumachtia ipal tilkwiluani wan tesu nimumachtuk nikwikwiluj
datka maya se masakuat zaktuk u tapujtuk.
Nikan nemi ne ukyek ikwikwil ka uk tiutak niwelik nikchiwki.

6. Nikitak tel, uni kaj ajsik iwan nujnuwix puliwtuk ipanpa ne tawilkiski. Ma xikelkawa ka
naja ninemik ka majtakti zunti millaj ipal se taltakutun kan nemit ikniwan… wan ne pilzin
tesu muitak ken puliwtuk, tesu miktuk ipal sutawa, tesu ipal mayana, tesu kiamiki, tesu
imajmawi. Tesu muitak tik datka ken se puliwtuk kunet ijtik ne watal, ka majtakti zunti
millaj ipal ne techan uk inawak. Kwak niwelik , pal tami, nitajtatezki iwan nikilwij:
__ Peroj…Tay tikchiwa taja ka nikan?
Wan inak senpa sujsul yulik, kenka se ka sujsul ipatiw.
__ Ken se nutakuli…Xinechkwikwilu se ichkamasachin
Kwak tay tesu mukixmati sujsul tumak, tesu muweli muina te. Pal zunejekat uni muitak,
ka majtakti zunti millaj ipal ne techan uk nunawak wan tik tesajsay pal miki, nikixtik ipal
nu kuxtalchin se amat, iswat wan se atisat. Nikelnamikik kunij ka naja nimumachtuk yek
taltawawasua, taypanutuk, puwa, wan taketzalis wan nikilwij ne pilzin (ninemiya se chupi
kwalani) ka naja tesu niwelik nikwikwiluj. Wan kinechilwij:
__ Tesu ipatiuw, xinechkwikwilu se ichkamasachin.
Ken tekeman nikwilwilujtuk se ichkamasachin nikchiwki senpa, ipal yaja, se ipal ne
maya ume ka naja niwelik nikchiwki, se ipal ne masakuat zaktuk. Wan ninakak takaktuk
kwak nikakik ka yaja inak:
__Te! Te! Naja tesu nikneki se elefantej ijtik se masakuat sujsul tesajsay wan se elefantej
sujsul tumak. Kan naja ninemi sujsul chikitik, nimuneki se ichkamasachin, xineckwikwilu se
ichkamasachin.
Nikwikwiluj, kunij. Yaja Kitak yek.
Te! Ini sujsul kukuya.
Nikwikwiluj uksenpa

7. Nuiknew pakik nejmach,iwan tasujta.
Tikita?... Ini tesu se ichkamasachin, ini se ichkamasat.
Nikchiwki senpa nukwikwil, melka yaja tesu kinekiktuk, kenka ne ajachtu.
__ Ini sujsul xulet. Naja nikneki se ichkamasachin ka yultuk miak xijxiwit.
Teya niknekik nikchiak wan nielewiyak nipewki temultiak nuulinia, nikchiwki talul se
yanwik kwikwil wan niktamachtiaj.
Ini ne xulun, ne ichkamasachin ka taja tikneki nemi ijtik.
Ninakak nitawilkiskituk kwak nikitak ka mutawiluj ne iixkalyu ne nutakapilzin tajtaniliani.
Kiane kenka naja niknekik. Tiina ka ini ichkamasachin yawi muneki sujsul jaral?

8. __ Tayika?
__Ika kan naja ninemi, muchi chikitikchin…
__ Tejkia, sujsul. Ne masachin ka nimezmakak sujsul chikitik…
__kixpiluwak izuntekun ka ne kwikwil wan inak:
__ Tesu chikitikchin… Xikita! Nemi kuchtuk.
Wan kiane nikixmatki ne kunetatuktianizin.
III
Nimunekik ninemi iwan sujsul pal nikmatki kanka walaj ne kunetatuktianizin. Kaj kinechiwki
miak tajtanili, tesu kimatki nujnupal. Ne tajtakezal ka panuket kinechmumachtijket muchi.
Kiuni, kwak achtu kitak nutepuspatani (tesu niyaw nikwikwilu se tepuspatani,ini se kwikwil
sujsul uwe nupanpa), kinechtajtanilij:
__ Tay ini ukseyuk?
__ Tesu se ukseyuk. Ini patani, ini se tepuspatani. Nutepuspatani.
Nimumatki tumak ka nikchiwki kimatki ka naja nipatanij.
Kunij, inak:
__ Tay! Tiwezik ipal kaykajku!
Eje, niinak ninejmach.
__Ay! Tay tikichiwapaki …
Wan ne kunetatuktianizin kimimak se tikwini ipal pakilis ka kinechkwalanij sujsul. Nukustuj
ka nutaytesuyek mukizki achkakwalani.
Wan inak:
Kunij taja nusan tiwiz ka kaykajku? Ipal tay sital taja?
Se chikitik tawil kinechtawiluj ne tay te nikmatik ipal iyulnemi, wan niktajtanilij nikwalani:
__ Kunij, taja tiwiz, ipal ukse tesital?
Melka tesu inak datka … kixpiluwak yulik ne izuntekun, kitak nutepuspatani yulik.
__ Tejkia ka su tiwiz ijpak ini, tesu tiweli tiwiz ipal wejka…

9. Wan muitak amisawik tik se temiki ka munekik weyak ipal sujsul taypanu. Wan kiski ne
ichkamasachin ipal ikuxtalchin,muiktalij pujpuyawak ne iteokwitxulun.
Xiyultakezakan ken nipuliwtuk kinechnakak uni tajku tajtaketzal ipanpa “ne uksejseyuk
tejtesital”. Nikchiwki muchi, kunij, pal nikmatki yek.
__ Kanka tiwitz nuchikitik pilzin? Kannemi ne mukal? Kanka tikneki tikwika
nuichkamasachin?
Nemanka yultakezki takaktuk wan inak:
__ Nemi yek ka tinechmakaktuk ne ichkamasachin ijtik se xulun, ika tik tayuwa yawi
muneki ini ken ikal.
__ Tejkia. Wan su tinejmachnemi, niyaw nimezmaka nusan se mekat wan se kwawit pal
tikilpia tik tunal.
Ini tay ninak muitak ka tesu ikustuj ne kunetatuktianizin.
__ Nikilpia? Peroj tay yultawil uk lejlenpu!
__ Su te tikilpia yaja yasneki wan yawi puliwi …
Nuiknew pakik senpa.
__ Peroj, kan tikneki ma yawi?
__ Kan kineki, ka ukse takutun!
Ne kunetatuktianizin inak senpa ikukuya:
__ Tesu ipatiw datka, sujsul chikitik kan ninemi!
Wan, anka, se chupi kalkwaseluk, inak:
__ Kan yawi tesu weli yawi wejka…

10. IV
Nimumachtij, kunij, se til ume ukseyuk sujsul ipatiw:
Ne isital kanka yaja wizki chupi uk tumak ka se kal!
Uni tesu sujsul ejkunik nupal. Nikmatki ka iwan ne tujtumak tejtesital, ka kinmakaket
intukay ken ne Tal, Jupiter, Martej, Venus, nemit uksejseyuk zujzunti tesital chikitik ka uwi
pal muitat iwan se kitawejka. Kwak se sitalmumachtiani kiajsi se ipal yejemet kiktali se til
pal itukay. Kiane, “sitaltakutun 325”.
Ne kunetatuktianizin tik ne sitaltakutun B 612.

11. Nikpia tajtakekzal ka ipatiw pal niyulkita ka ne sital kanka wizki ne kunetuktianizin ne
sitaltakutun B 612. Ini sitaltakutun kiajsiktuk pal ne kitawejka maya se siujti, tik 1909, pal
se sitalmumachtiani turkuj.
Ini sitalmumachtiani kichiwki se tumak tamachtilis ipal tay kiajsik tik se Senpuzuwat
Ijtiktumaktejtechanipal Sital Mumachtilismelka teakaj kiyulkitak ika ken mukwalachtij. Kiane,
ne ajachtu ikniwan.
Pal yek, ipanpa ne sitaltakutun 612, se tatuktiani turkuj, tatuktik itechan,itan takezal ipal
miki, mukwalachtia ka ne europeaj. Ne sitalmumachtiani kichiwki uksenpa itamachtilis, tik
1920, yek kwalachtuk,wan ini siujti muchi ne tal kiyulkitak.
Su nikmezinilwijtuk ipanpa ne sitaltakutun B 612 wan nusan nikmezinilwijtuk itil,
muwikilia ika ne achtu takat, sejsenpa kustut sujsul ne tijtil. Kwak mukintakeza ipanpa se
yanwik iknew, tekeman kitajtanilit ipanpa tay kia muneki. Tesu mukelnamikit kitajtanilit “Ken
ne son ipal iijiyu? ¿Tay ajawilis ikustuj? Weli kinpuzua pajpapalut?” Tay kitajtanilit: “¿Keski
xiwit kipia? ¿Keski wijwikaw kipia? ¿Keski ietek? Keski kitaxtawat iteku? Wan kiane inat
kixmatita. Su tikinilwiat ne ajachtu iknewan “Nikitak se kal, kalanchin, iwan xuchit tejtesami,
iwan jejeranioj tik ijitenzin wan wijwilut ijpak ne kaltijpak …” Uwe pal yejemet yulkita ini
kal. Muneki kininat: “Nikitak se kal ipal se zunti mil francoj”. Kunij,yawit inat tay yekzin!
Kenka su tikinilwiat: “Ne ejekua ka ne kunetuktianizin nemituk, ka yaja se pilzin sujsul
kalanchin, ka pakik wan ka kinekik se ichkamasachin. Kwak se kineki se ichkamasachin, uni

12. ne ejekua ka se nemi”. kikezat inkejkechtan wan anyawit anmezinutzat pijpilzin” Peroj, tik
pata, su tikinilwiat: “Ne sital kanka wizki, ne sitaltakutun B. 612” yawit nakat, kunij
yulpakik, wan yawit mezinnakat yek, tesu yawit mezintajtaniliat. Yejemet kiane, yajika ne
kujkunet nemit pal kinelkawat sujsul ne ajachtu ikniwan.
Peroj, tejemet kaj tikmatit ne yulnemi tiwelit timupajpakit ipal ne tijtil. Nukustuj su
nipewaskia ini taypanutuk ken se inalis ipal sijsiwatka patani. Nipewaskia kiane:
__ Nemituya siujti se kunetatuktianizin kaj nemik tik se sital ukchupichin tumak ka yaja,
wan kaj munekituya se iiknew…” Pal yejemet kaj kixmatit ne yulnemi, ini nemiktuskia uk
ka sujsul, tejkia.
Tesu nukustuj ka nuamachti mukizkiskia ka talul. Nikmati se tumak kukulis kwak niina
muchi uni tay nikelnamiki. Kichiwaka chikwasen xiwit ka nuiknew yajtuk iwan
iichkamasachin wan su nikneki nikanniina kenyaja, ika tesu nikneki nikelkawa. Uni kwaselut
kwak muelkawa se iknew. Tesu muchi ne iknewan kipiaktuket se iniknew. Wan naja tesu
niweli nikchiwa kenne achtu ikniwan ka tesu inkustuj datka maya ne tijtil. Yajika nikujki se
xulun ipal tijtisat ipal tachixka. Sujsul uwe nimumachti nikwikwilua iwan nujnuxiwit, kwak
tesu muchiwtuk ukse ejekua ka se masakuat iwan ne iten tapuktuk wan ukse ipal se
masakuat zaktuk, iwan chikwasen xijxiwit! Tejkia, niyaw niejekua nikchiwa kwijkwikwil ipal
ikniwan sujsul kenka ken niweli melka tes nikmati su niyaw niweli. Se yawi kisa yek, wan
ne ukse tesu yawi kisa kenka. Nimupuliwi sujsul tik ne tajtamachilis. Nikan ne
kunetuktianizin nemi sujsul tumak, nikan nemi sujsul chikitik. Tesu nikmati yek ipanpa
itachixka ne ikwachti. Tesu nikchiwa yek ini wan ne ukse, sujsiujti kisatyek ukse teyek. Pal
tami, nimupuliwis tik tajtakutunchin sujsul muneki, peroj tinemis pal tinechelkawa ini, ika
nuiknew tesu kinechmakak tajtayilwitia. Weli ka kinechyulkitak sujsul kenka yaja. Melka
tesuyek, Naja tesu niweli nikita ne ijichkamasachin ijtik ne xujxulun. Naja nichupi, ken ne
achtu ikniwan. Niwewetijtuk.
V
Mujmusta nimumachtij sejsé yanwik ipanpa ne itesital, ipanpa ken kiski, ipanpa ne
inejnemilis. Muchi wizki yulik, ipanpa tay niyultakeza, wan kiuni, ka til yey tunal nikmatki
ne tay ipanpa ne bajbaobab.
Nikmatki ini, padiux ne ichkamasachin, ika ne kunetatuktianizin tesu kikmatki se, wan
kinechtajtanilij:
__ Tejkia ka ne ijichkamasachin kikwat ne jajjaral?
__ Eje, tejkia.
__ Ah, tay yulpaki ninemi!

13. __ Tesu nikixmatij tayika sujsul muneki ka ne ijichmasachin kikwaskiat ne jajjaral, peroj ne
kunetatuktianizin inak:
__Kunij, kikwat nusan ne bajbaobab?
Niktamachtij ne kunetuktianizin ka ne bajbaobab tesu jajjaral, su te, tumak kwajkwawit
kenka tiujtiupan wan ka su kikwikastia iwan yaja se sennemit ipal ejelefantej, te miak pal
kikwat maya se baobab.
Ne yultawil ipal ne sennemit ipal ejelefantej kichiwki pakik ne kunetatuktianizin.
__ Yaja nemiskia ka kintalia sejse ijpak ujukse …
Wan inak tay kikmatki
Ne bajbaobab
__ Achtu ka tumak, ne bajbaobab sujsul chikitik.
Yek! Peroj, Tayika tikneki ka ne mujmuichkamasachin kikwat ne chikitik baobab?
Nechtakezki kenka se tumak ejekualis: “Tiawit!” Nikchiwki se tumak tekiw pal nikmatiskia
nusel ini ka uwi.
Tejkia, tik ne tesital ipal ne kunetatuktianizin nemik, ken tik muchi ne tajtakutun, yek
jajjaral wan pala jajjaral. Kiane, xijxinach yejyek wan xijxinach pajpala. Melka ne xijxinach
tesu muitat, kuchit tik ne minaytuk ipal ne tal, axta ka se yek tunal, se ipal yejemet kipia
ne temiki ipal isa, kunij mutilani wan ejku ka tunal, kimajmawi achtu, se yekzin
majmazalchin tesu kwalani. Su uni se majmazalchin ipal chilkamut u xuchit, muajkawa ejku
ken kineki. Peroj su uni se teyek jaral muneki mukutuna nemanka kwak mukixmati. Tik ne
tesital ipal ne kunetuktianizin nemiket sujsul pajpala xijxinach … uni xijxinach ipal baobab.
Ne talchi ipal ne sital tentuk iwan yejemet. Kiane, su se baobab tesu muwiwita kwak kisa,

14. teya muweli mukixtilia. Kitentiat muchi ne tesital wan kichiwat tajtalichkwatuk iwan
ijinelwat. Wan su ne tesital sujsul chikitik wan su ne bajbaobab, miak, kikelunit.
“Uni se ukseyuk ipal nejmachnemi, inak uk tiutak ne kunetatuktianizin. Kwak ka peina se
tamik kichiwa itapupulis iweyka, nemi pal kichiwa nusan yulik ne tapupulis ipal ne tesital.
Nemi pal, sejse tunal, kixtiliya ne baobab kwak tesu kenka ne xujxuchit ika yejemetmuitat
sujsul kenka kwak chikitik. Ini se tekiw tesu yek melka tesu uwi.”
Se tunal kinechilwij ma nitekiti axta nikisa se yekzin kwikwil, pal nikinchiwa kixmatit ini
yujyultawil ka ne pijpipil ipal nutal. “Su yawit wejka, se tunal, kinechilwij, ini weli kinpalewi
sujsul. Sujsiujti tesu uwi naka pal uk tiutak ne tekiw. Peroj ne bajbaobab sejsenpa kichiwat
se talulin. Nikmatik se tesital kan nemik se takak tasiwi kaj tesu kinpajtik yey jaral …?
Itan ne tajtayilwitiaipal ne kunetatuktianizin, nikwikwiluj uni tesital. Tesu nukustuj datka,
nikpia ne amat ipal yekilwiatiani, peroj ne tesjasay ipal ne bajbaobab chupi kixmaktuk, wan
ne tesajsay ka kipia kaj puliwi tik se sitaltakutun tujtumak, ka pal se siujti, nikchiwa se ka
tekeman nikchiwa wan nina: “Pijpipil ximutajpiakan ipal ne bajbaobab!”. Ini pal nikinilwia
nujnuiknew ipal se tesajsay ka yejemet kipiat ka ikman wan tesu kixmatit, ken naja ka
nitekitik sujsul tik uni kwikwil. Ne taixpual ka iwan ini nikmakak, ipatiuw sujsul. Anyawit
antajtanilit: Tay ika tesu nemit tik ini amachti ujukse kwikwil sujsul tumak ken inpal ne
bajbaobab? Ne tay muina sujsul teuwi: Naja niejekujki melka tesu niwelik. Kwak nikwikwiluj
ne bajbaobab, kinechpalewiktuk se yulmati ipal talul.
VI
Ah, nuchikitik kunetatuktiani, ken niajtuk nikixmatki chupi pal chupi ne muyulnemi,
kwaselut! Pal sujsul tunal tesu tikpiaktuk datka pal tipaki maya ne tunal talilis. Ini yanwik
takutunchin, nikmatki ne tunal nawi ka peina, kwak nechilwij:

15. Nukustuj sujsul ne tunal talilis. Tiawit tikitat se.
__ Peroj tikpiat ka tikchiat…
__ Tikchiat tay?
__Tikchiat axta ka ne tunal mutali.
Achtu, tinakak titawilkiski, wan nemanka tikpakik ipal taja musel wan tiknechilwij:
__ Senpa niyulkita ka ninemi tik nutal.
Tejkia, ken muchi ne ikniwan kikmatit, kwak tajkutunal tik Sennemit Tejtechan, tik
Franciaj, ne tunal mutalia. Miak, su niweliskia niyaw ka Franciaj tik se minutoj, pal niyaw
ka ne tunal talilis. Teyek, Franciaj nemi sujsul wejka. Melka tik ne sujsul chikitik musital,
maya muwikase mutalijka se chupi ixpan wan tikita ne tunal talilis sejsenpa ka tielewiya.
__ Se tunal nikitak ne tunal mutalij 43 siujti!
Wan ukse chupi tiutak tiinak:
__ Tikmati?… kwak se nemi sujsul kwaselut ikustuj kita ne tunal talilis …
__ Kunij, ne tunal ipal ne 43 siujti, tinemik sujsul kwaselut?
Peroj ne kunetatuktianizin tesu inak datka.
VII
Tik ne tunal til makwil, wan senpa, ipanpa ne ichkamasachin, nikmatki ne minaytuk tik
ne yulnemi ipal ne kunetatuktianizin. Kinechtajtanilij wawaxca, talul, ken ne takil ipal se uwi
tekiw yek yultakeztuk wan takaktuk:
__Su se ichkamasachin kikwa ne jajjaral, kikwas nusan ne xujxuchit?

16. __ Se ichkamasachin yawi kikwa muchi tay kiajsi.
__ Axta ne xujxuchit ka kipiat wijwizti
__ Eje, axta ne xujxuchit ka kipiat wijwizti.
__ Kunij, pal tay munekit ne wijwizti?
Naja tesu nikmatik. Ninemik nitekitik sujsul, nikneki nikixtia se kimalintuk tepus sujsul
tezilna ipal ne ulintia. Ninemituk nimajmawi ka nuzayantuk kipewki muitak sujsul pala, wan
ne nuwaw nemika pal tamik. Uni kinechiwa nikchia ne tay tesu yek.
__ Pal tay munekit ne wijwizti?
Kwak kichiwki se tajtanilis, ne kunetatuktianizin, tesu kiajkawak. Nikwalani pal ne
kimalintuk tepus, nikilwij tay niknekik:
__ Ne wijwizti tesu munekit pal datka, uni maya tay pala ipanpa ne xujxuchit!
__ Oh!
Yaja takaktuk wan nemanka kinechilwij chupi kwalani:
__ Tesu nimezyulkita!, ne xujxuchit tesu ombron wan nejmach. Munejmachnemit ken
welit. mumatit sujsul onbron iwan ijinwizti …
Tesu ninak datka wan kunij ninechilwia nusel: “Su ini kimalintuk tepus te kisa an niyaw
nikckiwa zikwini iwan se tepuschaluwa”.
Ne kunetatuktianizin nechimijkuanik, senpa, tik nujnuyultakezal:
__ Wan taja tiyulkita ne xujxuchit…
__ Te! Tesu nikyulkita datka! Nimezilwijtuk tay niknekituk ika ninemi nitekiti iwan
ujukseyuk achkakwalani.
Kinechitak kenka teya welik takeza:
__ Ipanpa ujukseyuk achkakwalani?
Kinechitak, iwan nutepuschaluwa tik numey, ne nujnumapipil tiltik ipal xulewi wan
nixpiluwtuk ijpak se ka yaja kitak sujsul pala.
__ Titajtakeza ken ne achtu ikniwan!
Nimumatki nixpinawak, peroj yaja tesu iwan ekneli ukinak.
__ Muchi tikpuluwa!… tiktenelua muchi!

17. Nemik tejkia kwalani, kichaluj ne ejekat iwan ijizunkal tultik.
__ Nikmati se sital, kan nemi se tajzin itachixka chiltik. Tekeman kipupujtuk sejse
xujxuchit, tekeman kistuk se sital, tekeman kinekiktuk teakaj. Tesu kichiwtuk datka maya
ujuklis. Wan muchi ne tunal ina wan ina ken taja: Naja se takak achkakwalani! Naja se
takat achkakwalani! Wan uni kikchiwa mumati tumak, melka uni tesu se takat, uni se
talpupa!
__ Se tay?
__ Se talpupa!
Axan ne kunetatuktianizin nemik axta istak ika kwalani.
Kichiwa miak zunti xiwit ka ne xujxuchit kichiwat wijwizti. Kichiwa miak zunti xiwit ka ne
ijichkamasachin kikwat ne xujxuchit. Tesu achkakwalani su nikneki nikmati tay ika ne
xujxuchit tekitit kichiwat wijwizti ka tesu munekit pal datka?
Tesu achkakwalani ne tasuma ijtik ijichkamasachin wan xujxuchit? Tesu uk achkakwalani
wan uk muneki ka ne ujuklis ipanpa ne tajzin tumawak wan chiltik? Wan su naja nikmati
se xuchit mayase tik ne tal, ka tesu nemi tik ukse takutun maya tik nu tesital wan ka se
ichkamasachin weli miktia se peina wan tesu kikmati tay kichiwa, ini te muneki?!
Ne kunetatuktianizin mutalij chiltik wan inak:
__ Su se iknew tasujta se xuchit ka mayase tik miak wan miak zunti sital, yaja maya
muneki kita pal nemi yulpaki. Weli muina: “Nuxuchit nemi ka ne, tik se takutun …” Melka
su ne ichkamasachin kikwa ne xuchit, pal yaja ken su muchi ne sijsital musewiskiat talul.
Wan ini tesu muneki!
Tesu welika inak datka. Kipewki chuka sujsul. Ne tayuwa weziatuya, naja nikajkawatuya
nujnukseyuk pal nitekiti. Nipajpakik ipanpa nutepuschaluwa, ipanpa numalaktuktepus, ipanpa
nuamiki, ipanpa ne miki. Ninemik, ijpak se sital, se tesital, ne nupal, ne Tal wan se
kunetatuktianizin pal ninemi iwan! Nikizki tik nujnumajkul, nikpujpuyawak nikilwij: “Ne
xuchit ka taja titasujta tesu nemi tik tesajsay … Nimezkwikwilus se mekat pal

18. muichkamasachin … Nimezkwikwilus se waktuk xulun pal ne muxuchit … Nimez …” Teya
nikmatik tay niinak, nimumatik sujsul lejlenpu. Tesu nikmatik ken niajsik ka yaja … Sujsul
ejkuni ne techan ipal ne ijixyayu.
VIII
Nikmatki talul ka nikixmatki uni xuchit. Tik ne tesital ipal ne kunetatuktianizin nemituyat
sejsenpa xujxuchit chupi kalanchinchin, yek muekchiwtuk iwan maya se tawawana ipal
xujxuchiswaw, ka tesu kizkiyat sujsul takutun wan ka tesu kikwalanit teakaj.
Kisaket ka peina ijtik ne jaral wan ka tiutak yajket. Peroj uni nesik se tunal ipal se xinach
ajsituk kaj kimati kanka, wan ne kunetatuktianizin kitajpiatuya sujsul inawak. Uni majzal ka
tesu kenka ne ujukse. Welituya se yanwik sennemit ipal bajbaobab. Melka ne jaral tamik
talul ejkuk, wan pejki kichiwa se xuchit. Ne kunetatuktianizin, ka kitak ken weyak se tumak
piyuch, kimatki ka kisaskia se ajsilis tiutkichiwtuk. Peroj ne xuchit tesu tamik muekchiwak
pal nemi kalanchin, ka ne tutunik ipal ikwachti xuxuknaj. Kitemuj yulik ijitachixka.
Mukwachtaliak yulik, kiekchiwki ijixuchiswaw, se pal se. Te kinekik kiski muchi teyekchiwtuk
kenne amapolaj. Kinekik kiski iwan muchi itawil ika yaja sujsul yekzin. Yaja kia, sujsul
yumuch!
Iejkuni pupualis nakak tujtunal wan tujtunal. Axta ka se peina, kwak kiski ne tunal, ajsik.
Wan yaja kaj kitekituya yek wan miak, inak iwan se chupi kuchilis:
__ Ah! Uksanchin niisak. Nimezintajtani xinechelkawakan… Tesu ninechzikwastiak…
Ne kunetatuktianizin tesu welik kikezki itawilkiski. Tay kalanchin taja!
__ Tejkia?__inak zupelek ne xuchit. __Nineski kwak ne tunal neski …
Ne kunetatuktianizin kiajsik ka chupi nejmach, melka sujsul zupelek.
Niina ka oraja pal ne peina takwal … __ ukinak ne xuchit __ Anweliskiat anyultaketzat
nupanpa?
Wan ne kunetatuktianizin muchi zunpuliwtuk yajki kizkik se atmima iwan sesek at wan
nemanka kiajuik.

19. Kiane, kikukuya talul ika yaja mumatitumak wan tiajuak. Se tunal, ken se ejekua, takezki
ipanpa nawi iwizti, kilwij ne kunetatuktianizin:
__ Welit wizet ne ujuselut iwan tumak ijinkizpipil!
__ Tesu nemi ujuselut tik nu tesital, __ kizakwaktuk ne kunetatuktianizin __wan ukse, ne
ujuselut tesu kikwat jajjaral.
__ Tesu se nijaral __ inak zupelek ne xuchit.
__ Xinechelkawa…
__ Tesu nimajmawi ipal ne ujuselut melka nimajmawi ipal ne ejejekat. Tesu tikpiaskia se
uliniketzal?
“Majmawi ka ne ejejekat … Tesu yek pal se siwakwakwitchin, inak ne kunetatuktianizin…
Ini xuchit sujsul uwe.
__ Pal ne tayuwa tinechtalias itan se xuluntawil. Muchi sesek tik mutal. Tesu nemi datka
ken nukustuj, uni kanka niwiz…
Peroj nakak itakaktuk. Yaja wiztuya ikweyka tik xinach. Tesu welik kimatiktuk datka ipal
ujukse tajtal. Ixpinawtuk ika inak tay tesu tejkia, tataski ume u yey siujti, pal kalwika ne
tay yekzin ipal ne kunetatuktianizin.

20. Wan ne nuulinikezal?
__ Niajki niktemuwak peroj tinechtajtakezki.
Ne xuchit tesu tamik kikinakak itatasi. Maya pal kimakak yulkukulis.
Kiane, ne kunetatuktianizin, melka kipiak yek yujyulmati ipanpa itasujta, ajsik ka tesu
kiyulkitak. Kizkiatuya yek achkakwalani ne tajtakekzal, ka tesu munekit, ka mumatki sujsul
teyulpaki.
Tesu nikakiktuskia, nechilwij se tunal, tekeman tikakit ne xujxuchit. Tinemit pal tikinitat
wan tikinijyuwit. Ne xuchit nupal kipuputuj nutesital, peroj tesu nikmatki ninemik niyulpaki.
Uni taypanuk ipal kijkizpipil wan ujuselut, ka sujsul nechkwalanik, nemiktuskia pal
kinechkunechiwki…”
Ne kunetatuktianizin tesu tamik nechilwij:
“Tesu niwelik nikmatik datka, kunij” Nikpiak ka nikejekujki pal tay kichiwki wan tesu pal
tay takezki. Yaja kinechpuputuj, kinechtawiluj. Tekeman nikpiak ka nimutaluj ipal kane!
Nimumatkituskia ka yaja iselek, ka kiinayak ijiyultekiw. Ne xujxuchit sujsul uwi pal kimati tay
inat! Melka naja sujsul takapilzin pal nikmatik niktasujta.
IX
Niyulkita ka ne kunetatuktianizin munekik ka panuket kojkojtan tujtutut, pal kisa. Ne peina
kwak yajtuk kinakak itesital yek ekchiwtuk. Kitilpupuj yulik ne ijititepet ka ulinit ka kipiak
ume. Sujsul yek pal kitutunia ne peina takwal. Kipiak nusan se titepet sewiktuk. Melka ken
yaja inak “Tekeman mumati!” Kitilpupuj nusan ne titepet sewiktuk. Su ne tijtitepet yek
tilpupujtiwit tatiat wan tesu kimimat datka, yulik wan kenka sejsenpa. Ne tay kimimat ne
tijtitepet kenka ne tit ipal se kal. Ken muita, tik tutal tejemet sujsul chikitik pal titilpupuat
tujtutitepet. Yajika kitechmakat miak tay tesu tukustuj.
Ne kunetatuktianizin, kwaselut, wiwitak ne kwajkwawitchin ipal bajbaobab ka nemiket.
Yulkitak ka tekeman yawit mukwepat. Melka muchi uni tejtekiw, muitaket uni peina, sujsul
zupelek. Wan kwak kikmimak at, achtu ka yawiskia ka ne xuchit wan kwak kinekik kiktalij
ka ne tutunik ipal se tawil, kinekik chukak.
Niyawa, kilwij ne xuchit.
Ini tesu inak dakta.
__ Niyawa, inak uksenpa ne kunetatuktianizin.
Ne xuchit tataski melka tesu ika kipiaskia tatasi.
Ninemituk ken se lejlenpu, inak ne xuchit pal tami. Nimeztajtani ma xinechelkawa. Ma
xinemi yulpaki.
Nakak takaktuk, ika ne xuchit tesu kitiajuak, wan nakak pulujtuk, iwan ne tawilxulun tik
ne ejekat. Tesu kimatki tay ika yaja nejmach wan zupelek.

21. __ Eje, naja nimezneki, inak ne xuchit. Tesu tikmaktuk datka pal tay nupal, melka uni tesu
datka ipatiw. Wan taja sujsul tilejlenpu ken naja. Xiejekua tinemi yulpaki … Xikajkawa uni
tawilxulun teya nikneki.
__ Melka ne ejekat…
__ Tesu ninemi sujsul nitatasi … Ne sesek ejekat ipal ne tayuwa kinechiwas yek. Naja se
xuchit.
__ Wan ne takwalmet…
__ Nimuneki nikpia ume u yey kwilin su nikneki nikmati ne pajpapalut. Nina ka yejemet
sujsul kalanchin. Su te, Kaj yawi wiz nechita? Taja tinemis sujsul wejka. Ipanpa ne tumak
takwalmet, tesu nikinmakasi. Nikpia nujnuwizti.
Wan nechmumachtij nejmach nawi iwizti. Kunij inak.
__ Ma xikchiwa ini uk weyak, sujsul nechkwalani. Tiyultakeztuk tiyawi, xutel nemanka.
Tesu kinekik ka ne kunetatuktianizin kitak chuka. Yaja se xuchit sujsul mumatitumak …!
X
Nemituk kan nemit ne sijsitaltakutun 325, 326, 327, 328, 329, wan 330. Kipewki yajki
kinitak pal kitemu se itekiw wan mumachti nusan.
Tik ne achtu nemik se tatuktiani. Ne tatuktiani mukwachuk ipal kuchiltik wan istak, nemik
muestuk tik se taksaymutalijka, sujsul nejmach melka tatumak.
__ Ah! Nikan tikpiat se kaj takamati, inak ne tatuktiani kwak kiajsik ne kunetatuktianizin.
Ne kunetatuktianizin mutajtanilij:
__ Ken weli kinechmati su tesu nechistuka?
Yaja tesu kimatki ka pal ne tajtatuktiani ipal ne tal muchi nemi tesuwi, muchi ne
tajtakamet takamatiat.
Xiwi nutech pal nimezita ukyek, inak ne tatuktiani, kaj nemik sujsul mumatitumak ka yaja
tatuktiani pal se iknew.
Ne kunetatuktianizin kitemuj kan mutalij, melka ne tesital nemik tentuk iwan ne yek
ekchiwtuk tepuzkwachti ipal istak. Munakak, tel, mukezki, wan ken isutawa, ajpuzki.
__ Ne ixamat tesu kiajkawa ajpuza kwak munemi ixpan se tatuktiani, inak ne
techantatuktiani. Tesu nimezajkawa tikchiwa uni.

22. Tesu niweli niajkawa nikchiwa ini, inak ne kunetatuktianizin muchi puliwtuk. Nikchiwki se
weyak ujti wan tesu nikuchtuk.
__ Kunij, inak ne tatuktiani, nimeztuktia tiajpuza. Kichiwa xijxiwit ka tesu nikita ajpuza
teakaj. Nukustuj nikita kwak se iknew ajpuza. Tiyawit! xiajpuza uksenpa. Nikmeztuktia.
__ Niixpinawa… Teya niweli, inak ne kunetatuktianizin se chupi chiltik.
__ Um! Um! Inak ne tatuktiani. Kunij nimeztuktia ma xiajpuza wan ma tesu xiajpuza.
Kutajtakezki se chupi wan muitak kwalani, ika ne tatuktiani sujsul munekik ka tay
kituktiskia nemiskia pal takamatiskia. Tesu kiajkaw ka se tesu takamatiak. Yaja se
techantatuktiani tik muchi, melka ken yaja sujsul yek, tatuktij tay yek pal muchi.
“Su naja niktuktiaskia, inak sejsenpa, su naja niktuktiaskia ka se achtutakatasuma ma
muchiwa tutut ipal ne weyat wan ne achtutakatasuma tesu nechtakamatiskia, uni tesu
ipanpa, uni nupanpa”
__ Niweli nimutali? Kitajtanilij majmawik ne kunetatuktianizin.
Nimeztuktia ma ximutali, inak ne tatuktiani, kipepenki se takutun ipal itepuzkwachti ipal
istak.
Ne kunetatuktianizin nemituya yultakeztuk. Uni tesital sujsul chikitik ka, kajipanpa welik
kitatuktij uni tatuktiani?
__Tajzin __ Kilwijk __ xinechelkawa pal nimeztajtanili.
__Nimeztukti ma xinechtajtanili __ Kilwij nemanka ne tatuktiani.
__ Tajzin ipanpa kaj titatuktia?
__ Ipanpa muchi, inak ne tuktiani talul.
__ Ipanpa muchi?
Ne tatuktiani tesu uwi kilwij: nutesital, ne ukse tejtesital wan ne sijsital.
__ Ipanpa muchi uni? __Inak ne kunetuktianizin.
__ Ipanpa muchi uni … __ Inak ne tatuktiani.
Ika yaja tesu maya se achtu techantatuktiani nusan se techantatuktiani pal muchitaynemi.
__ Wan ne sijsital takamatiat?
__ Eje __ inak ne tatuktiani __. Takamatiat nemanka.
Tesu nukustuj kwak tesu takamatiat.
Se tumak welilis kitawilkiski ne kunetatuktianizin. Su yaja kipiaskia se welilis kenka,
weliktuskia yawi, tesu ka 44 , sute ka yexpual majtakti, ka se zunti u axta ka ume zunti
tunal talia tikse tunal, tesu kipiaskia ka kiulini ne imutaljka! Wan ken mumatki se chupi
kwaselut kwak kielnamikik itesital ajkawtuk, kiejekuwki kitajtan se takuli ka ne tatuktiani:

23. __ Niknekiskia nikita se tunal talilis… Xinechmaka ini tay nukustuj …Xiktukti ne tunal ma
muitali …
__ Su niktatuktiase achtutakatasuma ma patani ipal se xuchit ijpak ukse kenka se papalut,
u ma kitawawasuse kukuktaypanuk, u mupata tik se wey tutut, wan su ne
achtutakatasuma te kichiwaskia ne tatuktia takakiktuk. Kaj ipanpa uni, nupal u ipal?
__ Uni mupal inak tezilna ne kunetatuktianizin.
__ Yek, kiuni. Maya mutajtani se isel tay se isel weli kimaka, inak ne tatuktiani.Ne tuktia
musewi achtu, tik ne yujyultakezal. Su tiktatuktia se techan ma mukmima ka ne weyat, ne
techan kichiwas se neluwa. Niweli nitajtani takamatia, ika tay niktuktia nikyultakeza.
__ Kunij, nutunal talia? Elnamikik ne kunetatuktianizin ka tekeman kielkawaj se tajtanilis
kwak kichiwatuya
__ Tikpias ne mutunal talilis. Niyaw niktajtani. Melka tay nikita ken tatuktiani, nikchias axta
ka muchi nemi yek.
__ Keman uni? Tajtanilij ne kunetatuktianizin.
__ Em! Em!, inak ne tatuktiani, kitak se tumak tunalamaw, Em! Em! Axta… axta…ini
tayuwa ka chikume umpual. Tiyaw tikitaya ken kinechtakamatiat.
Ne kunetatuktianizin ajpuzki. Nemik kwaseluk ika tesu kitak itunal talilis nemanka wan
nusan nemik se chupi sutawaka.
__ Teya nikpia datka pal nikchiwa, kilwij ne tatuktiani. Niyawa.
__ Ma xu, inak ne tatuktiani, mumatitumak ka kipiak se kaj takamatia, ma xu wan niyaw
nimezchiwa techanwikani!
__ Techanwikani ipal tay?
__ Ipal … ipal yulchiwa!
__ Melka tesu nemi teakaj ipanpa kaj tajtakeza!
__ Uni tesu mukixmati, inak ne tatuktiani. Teyuk ninejnentuk tik muchi nujnutal. Ninemi
sujsul xulet, tesu nikpia kan niktali nutapechtalua, wan su ninejnemi nisutawa sujsul.
__ Oh! Melka naja nikistuka, inak ne kunetatuktianizin, kaj muixpuluw pal kimima se ix
ka ne ukse itakutun ne tesital. Kane tesu nemi teakaj …
__ Tiyaw timezejekua taja musel, inak ne tatuktiani. Uni ne uk uwi, muejekua ka se isel
ka ejekua ukse. Su tiweli timezejekua musel yek, taja tejkia, se iknew ka kimati.
__ Na niweli ninechnutsa nusel tik ukse takutun. Tesu nimuneki ninemi nikan.
__ Em! Em! Inak ne tatuktiani. Niyulkita ka tik se takutun ipal nutesital nemi se xulet
lamatkimichin. Nikaki tik ne tayuwa. Tiwelis tikejekua wan siujti tik siujti kinutsas ka miki.
Kiane ne iyulnemi nemis pal ne yulchiwa, melka tikelkawas sejsenpa pal tikpia sejsenpa kaj
tikejekua, ika maya nemi se.
Naja tesu nukustuj niknutsa pal miki, inak ne kunetatuktianizin, wan niyulkita ka niyawa.
Tesu, inak ne tatuktiani.
Peroj ne kunetuktianizin, kaj tamituya kiekchiwa tay ipal, tesu kinekik kikwalanik ne xulet
tatuktiani:
__ Su ne tumak tatuktiani kielewia tatuktia, nemanka, weliskia kinechmaka se tuktia
Yek nupanpa. Weliskia kinechtuktia, pal ixpanti, ma nikisa achtu ka se minutoj.
Nikita ka muchi nemi yek…
Ken ne tatuktiani tesu inaskia datka, ne kunetatuktianizin zunpuluw se chupi wan
nemanka ijyuwik wan yajki.
Nimezchiwa nutumaktechantakat, zajsik, ne tatuktiani. Kipiak, kunij, se tumak ijiyu ipal
tatuktiani. Ne achtu ikniwan susjsul ejkuni, muinak ne kunetatuktianizin pal yaja isel, kwak
yajki ka ukse takutun.
XI

24. Tik ne tesital til ume nemik se takat mumatitumak.
__ Ah! Ah! Se yekitani wiz ka nechita! Zajzik ipal wejka ne mumatituma kwak kimatki ne
kunetatuktianizin. Ika pal ne mujmumatituma muchi ne ujukse takamet yejyekitani.
__ Yejyek tunal, inak ne kunetatuktianizin. Tay xunpe pal nipajpaki taja tikpia!
__ Ini pal nitajpaluli, inak ne mumatituma. Ini pal niktajpaluli kaj nechmunekit. Melka,
tesu yek, tekeman panu teakaj ka nikan.
__Ah tejkia? Inak ne kunetatuktianizin tesu kimatik uni.
__ Xiksuma ne mujmumey se iwan ne ukse. Ne mumatitumak tajpalulij nejmach, kikezki
ne ixunpe.
__ Ini nechmakak uk pal nipajpakik ka tay kichiwki ne tatuktiani, muinak ne
kunetatuktianizin isel, wan pejki kichaluj ne ijimey se iwan ukse. Ne mumatitumak tajpalulij
senpa kikezki ne ixunpe.
Kwak panuk makwil mijminutoj kichiwket uni, ne kunetatuktianizin sutawak ka maya se
awiltilis.
__ Wan pal ma wezti ne muxunpe, tay tikchiwa?
Melka ne mumatituma tesu takakik. Ne mujmumatituma tesu takakit datka maya kaj
pajpakit.
__ Taja tinechyekita sujsul, tejkia? Kitajtanilij ne kunetatuktianizin.
__ Tay yekita?
__ Yekita, kenka tikmati ka naja ne uk yekzin takat, ukyek kwalachtuk, ne kaj kipia uk
tumin, ne uk taselej tik ne tesital.
__ Melka, su tinemi musel tik mutesital!
__ Xiknechiwa ini takuli! Xiknechyekita melka muchi kiane?
__ Nikmezyekita, inak ne kunetatuktianizin kikezki ne ikejkechtan, melka, tay ipatiw uni?
Wan ne kunetatuktianizin yajki.
Yek yultakeztuk, ne achtu iknewan sujsul ejkuni, muinak isel ne kunetatuktianizin kwak
yajki.
XII
Tik ne ukse tesital nemik se tawantuk. Nikan yaja nemik se chupi, melka ne
kunetatuktianizin mumatki sujsul kwaselut
__ Tay tikchiwa kane? Inak ne tawantuk, kaj nemik muestuk, takaktuk ixpan se puzua ipal
xujxulmut zuyaktuk wan se puzua ipal xujxulmut tentuk.
__ Nikuni, inak ne tawantuk iwan ijijiyu sujsul kwaselut.

25. __ Tayika tikuni? Tajtanilij ne kunetatuktianizin.
__ Pal nikelkawa, inak ne tawantuk.
__ Pal tikelkawa tay? Kitajtanilij ne kunetatuktianizin, ka mumatiak kukuk ipanpa ne
tawantuk.
__ Pal nikelkawa ka nixpinawa, inak isel ne tawantuk, kixpiluj izuntekun.
__ Tixpinawa ipal tay? tajtanilij ne kunetatuktianizin kaj kinekik kipalewia.
__ Nixpinawa ika nikuni! Tamik ne tawantuk kaj takaktuk.
Wan ne kunetatuktianizin,yulpuluwtuk, yajki.
Yek yultakeztuk, ne achtu ikniwan sujsul ejkuni, inak isel ne kunetatuktianizin kwak
nejnenki.
XIII
Ne tesital nawi, ipal se takat ipal tianki. Ini takat sujsul tekitik ka tesu kikezki izuntekun
kwak ajsik ne kunetatuktianizin.
__ Yejyek tunal! inak ini. Ne mupuruj sewtuka.
__Yey wan ume, makwil. Makwil wan chikume, majtakti ume wan yey, kaxtul. Yejyek
tunal. Kaxtul wan chikume, senpual ume. Senpual ume wan chikwasen, senpual chikwey.
Tesu niweli niktata. Senpual chikwasen wan makwil, senpual majtakti se. U! Ini kichiwa,
kunij, makwil zunti se miyon chikwasen zunti senpual ume mil chikume zunti senpual
majtakti se.
__ Makwil zunti ipal tay?

26. __ Eh? Tinemiya kane? Makwil zunti miyon ipal … teya nikmati … Nikpia miyak tekiw! Naja
se takat achkakwalani, tesu nimupuliwi tik tay lejlenpu. Ume wan makwil chikume …
__ Makwil zunti ipal tay? TajtaniliJ senpa ne kunetatuktianizin, kaj tekeman kiajkawak se
tajtanili, kwak kichiwtuka.
Ne takat ipal tianki kikezki izuntekun.
__ Kichiwa unpual majtakti nawi xiwit ka ninemi tik ini tesital wan maya nechkwalantiwit
yey siujti. Ne achtu, kichiwa 22 xiwit, pal se xikuti kaj wezituya nikan kaj kimati kanka.
Kizuzunak sujsul teyek ka kichiwki nimupuluw nawi siujti. Ne til ume siujti, kichiwa majtakti
se xiwit, pal se kukuya ipal umulini. Naja tesu nikulinij ne nuweyka, ka tesu niweli niyaw
nikunejnemi. Naja se takat achkakwalani. Wan ne siujti til yey, ne xiujti til yey, ini! Inak,
kunij, makwil zunti miyon…
__ Mijmiyon ipal tay?
Ne takat ipal tianki, ka tesu nemiskia nejmach, inak:
__ Mijmiyon ipal ini chikitik ujukseyuk ka sejse siujti muitat tik ne kaykajku.
__ Mujmuyu?
__ Te, ujukseyukchin ka zizinaka!
__ Ijixtakayu?
__ Tesu, sejse ujukseyukchin teokwitik ka kichiwat temiki ka ne tijtixkwit. Melka naja se
takat achkakwalani! Tesu niweli nitemiki.
__ Ah! Sijsital?
__ Eje, sijsital.
__ Wan tay tikchiwa iwan makwil zunti miyon sital.
__ Makwil zunti miyon chikwasenzunti senpual ume mil chikume zunti senpual majtakti
se. Naja se takat achkakwalani wan kaj nipuwa yek.
__ Wan tay tikchiwa iwan uni sijsital?
__ Ka tay nikchiwa?
__ Eje.
__ Tesu datka. Nikinpia.
__ Tikinpia ne sijsital?
__ Eje.
__ Melka nikistuk se tatuktiani ka…
__ Ne tajtatuktiani tesu kipiat datka. “Tatuktiat pal se, tay sujusl tekenka.
__ Wan tayika timuneki tikinpia ne sijsital?
__ Nikinmuneki pal nimiakipiani.
__ Wan tay ika taja timiakipiani?
__ Pal nikua uk sijsital, su se kinajsi.
Ini, inak isel ne kunetatuktianizin yultakeza chupi kenka nutawantuk. Melka nakak
kitajtanilij:
__Wan ken muweli kinpia ne sijsital?
__ Kaj ipal ne sijsital? Inak senpa majmawi ne takat ipal tianki.
__ Tesu nikmati … ipal teakaj.
__ Kunij nujnupal, ika niachtu takat ka niyultakeztuk tik ini.
__ Wan uni muchi?
__ Tejkia ka kia. Su tikajsi se tet ka zizina ka tesu ipal teakaj, ini tet ka zizina mupal. Su
tikajsi se tal ijtik ne at ka tesu ipal teakaj, ini mupal. Su taja ne achtu ka tipia se yultawil,
wan tikchiwa mupal pal amatatuktia: Ini mupal. Wan naja nikpia ne sijsital, ika teakaj,
achtu ka naja, temikiktuk kinpia.
__ Uni tejkia, inak ne kunetatuktianizin. Wan tay tikchiwa iwan yejemet?

27. __ Nikinekchiwa. Nikinpuwa wan nikinpuwa senpa, inak ne takat ipal tianki. Ini chupi uwi.
Peruj naja se takak achkakwalani!
Ne kunetatuktianizin teyuk nemik tentuk.
__ Su naja nikpia se kwachti ipal kwilin, niweli niktali tik nukechkuyu wan nikwika. Su
nikpia se xuchit, niweli nikutuna wan nikwika. Melka taja tesu tiweli tikinwika ne sijsital!
__ Tesu, melka niweli nikintali tik se tuminkal.
__ Tay kineki ina uni?
__ Kineki ina ka nitawawasu tik se amat ne til ipal sijsital ka nikpia wan nikinaya ini
amat itan tepuschin tik se xulun.
__ Ini muchi?
__ Ini sujsul!
__ Ini pal pajpaki, yultakezki ne kunetatuktianizin. Uni sujsul yek inaktuk. Melka tesu wey
achkakwalani.
Ne kunetatuktianizin tesu yultakezki kenka ne achtu iknewan.
__ Naja, inak, nikpiaya se xuchit kaj nikmima at mujmusta. Nikpia yey tijtitepet kaj
nikintilpupua se tunal tik chikume. Niktilpupu nusan ne tay nemit sewtuk. Tekeman
muikmati tay weli panu. Ini muneki pal nujnutitepet, wan pal nuxuchit ka naja nikinpia.
Melka taja tesu timuneki pal ne sijsital …
Ne takat ipal tianki kiktapuj iten melka tesu kiajsik datka pal kilwia. Ne kunetuktianizin
yajki.
XIV
Ne til makwil tesital sujsul ejkuni. Ini ne uk chikitik ka muchi. Maya nemik talchi pal se
xuluntawil wan pal se xuluntawiluani. Ne kunetatuktianizin tesu welituya mutayilwitia pal
tay munekit kane, tik kaykajku, tik se tesital kan tesu nemi kajkal u iknewan, se xuluntawil
wan se xuluntawiluani. Tesu kwalani, muinak isel:
__ Weli ka ini takat tesu mati. Melka yaja mati uk ka ne tatuktiani, ne mumatitumak, ne
takat ipal tianki wan ne tawantuk. Melka tesu miak, itekiw, mumatki. Kwak kitata
ixuluntawil, kenka kichiwaskia nesi se sital iwan xujxuchit wan kwak kisewi kenka
kikuchiskia ne xuchit u ne sital. Ini tekiw sujsul yekzin wan ken yekzin tejkia muneki”.
Kwak ajsik ne tesital, kitajpalulij yek nejmach ne xuluntawiluani:
__ Yejyek tunal. Tayika tiksewi ne muxuluntawil?
__ Ini ne tuktia, inak ne xuluntawiluani. Yejyek tunal.
__ Tay ne tuktia?
__ Niksewi nuxuluntawil. Yejyek tayuwa.
__ Wan kitatak ne xuluntawil.
__ Wan tay ika tiksewi?
__ Ini ne tuktia, inak ne xuluntawiluani.
__ Tesu nikmati, inak ne kunetatuktianizin.
__ Tesu nemi datka pal tikmati, inak ne xuluntawiluani.
Ne tuktia, ne tuktia. Yejyek tunal.
Wan kisewik ixuluntawil.
Nemanka kipupuj ikwatapal iwan se kwachzin ipal chijchiltik najnawkenkachin.

28. __ Nutekiw sujsul teyek. Katka chupi yek nupal. Niksewik ne xuluntawil pal ne peina wan
niktatak pal ne tayuwa. Nikpia muchi tay nakak tik tunal pal nimusewi wan tay nakak tik
tayuwa pal nikuchi…
__ Wan kunij, pataket ne tuktia?
__ Ne tuktia tesu pataktuk, inak ne xuluntawiluani.
Tejkia, ini ne tayuwi! Tik se xiwit ne tesital munelua uk talul. Wan ne tuktia kenkaya!
__ Kunij, inak ne kunetatuktianizin.
__ Ken ne tesital kimaka se yawal tik se minutoj, teya nikpia se umchiwtuk pal nisewi.
Niktata wan niksewi nuxuluntawil, se siujti pal minutoj!
Tay pajpaki! Ne tunal tik mutesital nakak se minutoj!
__ Tesu kipia datka pal pajpaki, inak ne xuluntawiluani. Kichiwaka se mezti ka taja wan
naja tinemit titajtakezat.
__ Se mezti?
__ Eje senpual majtakti minutoj. Senpual majtakti tunal! Yejyek tayuwa.
Wan kitatak ne xuluntawil.
Ne kunetuktianizin kitak iwan yek mati ne xuluntawiluani kaj sujsul nejmach kichiwki
itekiw. kelnamikik ijitunal tajtalilis ka ikman yajki kitemuj kitilanki imutalijka wan kinekik
kipalewij iiknew:
__ Tikmati?... Nikixmati se tajku pal timusewi ken tikneki…

29. __ Nikneki nimusewi sejsenpa inak, ne xuluntawiluani.
__ Tiweli titekiti wan timusewi .
Ne kunetatuktianizin inak.
__ Mutesital sujsul chikitik ka tikmaka se yawal tik yey tumak taksaya. Maya tikpia ka
tinejnemi yulik pal tinemi senpa tik ne tunal. Kwak tikneki timusewi, tinejnemis… wan ne
tunal yawi naka keski tikneki.
Iwan uni tesu niyaw nuixpan sujsul, inak ne xuluntawiluani. Tay naja nukustuj tik
nuyulnemi nikuchi.
__ Tesu yek, inak ne kunetatuktianizin.
__ Tesu, tesu yek, inak ne xuluntawiluani. Yejyek tunal.
Wan kisewik ne xuluntawil.
Kwak yajki ka ukse takutun, ne kunetatuktianizin inak isel: Ini tesu munekiktuk pal ne
ujukse, pal ne tatuktiani, pal ne mumatituma, pal ne kuniani, pal ne takat ka tanamaka.
Melka yajane mayase ka tesu muita tesumati, anka ika kipalewiujukse wan tesu maya
ipanpa.
Ijyumikik ika ikwaselut wan inak isel:
Yaja ne mayase pal nuiknew. Melka itesital sujsul chikitik ka tesu nemi talchi pal ume.
Tay ne kunetatuktianizin tesu welik muyulina, ka yaja kukuk ika kiajkaw ini tiutmakaktuk
tesital … inpanpa ne mil nawi zunti unpual nawi tunal talilis pal senpual nawi oraj!
XI
Ne til chikwasen tesital majtakti siujti uk tumak. Kane nemik se xulet ka tawawasuj
tujtumak ajamachti.
__ Xikita! Se temuwani, inak kwak kiajsik ne kunetatuktianizin.
Ne kunetatuktianizin mutalij ijpak ne mesaj, wan ijyuwik talul. Nejnemituya sujsul.
__ Kanka tiwiz? Tajtanilij ne xulet.
Tay amachti ini, sujsul tumak? Inak ne kunetatuktianizin. Tay tikchiwa taja nikan?
__ Naja nitaltawawasuani, inak ne xulet.
__ Tay se taltawawasuani?

30. __ Se iknew ka kixmati kan nemit ne wejweyat, ne ajapan, ne tejtechan, ne kujkujtan
wan ne tajtalwaktuk.
__ Ini sujsul yekmuneki, inak ne kunetatuktianizin. Ini se tejkia tekiw! Wan kitak tik ne
tesital ipal ne taltawawasuani. Tekeman nikitatuya se tesital sujsul tumak.
__ Ne mutesital sujsul kalanchin. Nemit wejweyat nikan?
Tesu niweli nikmati, inak ne taltawawasuani.
__ Ah! (Ne kunetatuktianizin mumatik kwaselut). Wan ne kujkujtan?
__ Tesu niweli nikmati, inak ne taltawawasuani.
__ Wan ne tejtechan, ne ajapan wan ne tajtalwaktuk?
__ Tesu niwelik nikmati nusan, inak ne taltawawasuani.
__ Melka taja titaltawawasuani!
__ Yek tiina, inak ne taltawawasuani, melka tesu nitemuwani, wan tesu nikpia
tejtemuwani. Tesu ne taltawawasuani kaj yawit kipuwat yek ne tejtechan,ne ajapan, ne
kujkujtan, ne wejweyat, ne kujkuweyat, ne tajtalwaktuk, ne taltawawasuani sujsul
yekmuneki pal uni. Yaja naka tik ikaltakutun wan kipanu kalijtik ne tejtemuwani. Kintajtanili
wan tawawasu tay inat. Su tay inat se muita ka muneki, ne taltawawasuani tuktia kichiwat
se temuwtekiw ipal ne iyekchiwalis ipanpa ne temuwani.
__ Tay ika?
__ Ika se temuwani ka inaskia tay tesu tejkia kalwikaskia tumak tejteyekchiwtuk tik ne
ajamachti ipal taltawawasua. Kenka panuskia iwan se temuwani ka kiuniskia sujsul.
__Tay ika?, tajtanilij ne kunetatuktianizin.
__ Ika ne tajtawantuk kitat ume, kunij ne taltawawasuani kitaliskia ume tepet kan maya
nemi se.
__ Nikmati se, inak ne kunetatuktianizin, ka se teyek temuwani.

31. __ Weli panu, kwak ne yek ekchiwalis ipal se temuwani muita yek, muchiwa se
temuwtekiw ipanpa tay kiajsik.
__ Muyawi ita?
__ Tesu. Uni sujsul uwe. Mutajtani ka ne temuwani ma kimaka ejejekuwa. Su se
temuwani, pal ixpanti, kiajsi se tumak kujtantepet, mutatuktiaka yaja ma kalwika tujtumak
tejtet.
Kunij, ne taltawawasuani mumatki yulpaki.
__ Melka taja, taja tiwiz ipal wejwejka! Taja se temuwani! Tiyaw tinechilwi ipanpa
mutesital!
Wan ne taltawawasuani kitapuj iamachti wan tantuk itisat. Ne tay inat ne tejtemuwani
mutawawasu achtu iwan tisat wan muikchia ka ne temuwani kimaka ijiejekua pal kinpanu
ka atachia.
Wan yek? Tajtanilij ne taltawawasuani.
__ Oh! Nutal, inak ne kunetatuktianizin, tesu sujsul muneki, sujsul chikitik. Nikpia yey
titepet, ume tik tekiw wan se sewtuk. Melka tekeman muikmati…
__ Tesu, tekeman muikmati, inak ne taltawawasuani.
__ Nkpia nusan se xuchit.
__ Tesu titawawasuat ipanpa ne xujxuchit, inak ne taltawawasuani.
__ Tay ika? Yejemet ne uk yekzin!
__ Ika ne xujxuchit yultuk chupi.
__ Tay “yultuk chupi”?
__ Ne tajtaltawawasua, inak ne taltawawasuani, ne ajamachti ka uk ipajpatiw. Tekeman
puliwi ne ipatiw. Sujsul ejekuni ka se kojtan mijkwani ipal kan nemi u ka se kuweyat
munaka iwan tesu datka at. Tejemet titawawasut ukseyuk ka nemit pal sejsenpa.
__ Melka ne titepet kuchtuk welit isat, inak ne kunetatuktianizin. Tay “yultuk chupi”?
__ Ka ne tijtitepet, nemit u tesu nemit tik tekiw, kenka tupal, inak ne taltawawasuani.
Tay ipatiw pal tejemet ipal ne kujtantepet ka tesu mijkwanit kan nemit.

32. __ Melka, tay “yultuk chupi”? Inak senpa ne kunetatuktianizin, kaj tik iyulnemi tesu
kiajkawatuya se tajtanili, kwak kichiwatuya.
__ Uni kineki ina: “Ka nemi tik tesajsay pal miki nemanka”.
__ Nuxuchit nemi tik tesajsay pal miki nemanka?
__ Tejkia ka kia.
__ Nuxuchit yultuk chupi muinak ne kunetatuktianizin. Tesu kipia uk ka nawi wizti pal
mutajpia ipal ne sental! Wan nikajkaw isel tik nutesital!
Pal achtu siujti kimatki kukulis, melka nemanka kixtik senpa ne ipatiw.
__ Tay tesital tinechtanawatia ma niyaw nikita an? Tajtanilij.
__ Ne tesital Tal, inak ne taltawawasuani. Sujsul yek tay inat ipanpa.
Ne kunetatuktianizin yajki yultakezki ipanpa ixuchit.
XVI
Ne til chikume tesital, kunij, ne Tal.
Ne Tal tesu se tesital ken ne ujuksé! Mupuwat tik ini se zunti majtakti se tajtatuktiani
(Tesu elkawa, tejkia, ne tijtiltik tajtatuktiani)chikume mil taltawawasuani, chiknawi zunti mil
takat ipal tianki, chikume miyon wan tajku ipal tajtawantuk, yey zunti majtakti se miyon
ipal mumatitumak, ken muina, inawak ume mil miyon ipal achtu ikniwan.
Pal titechmakat se yultawil ipal ne machiwa ipal ne Tal, niyaw nimezinilwiya ka katka ka
nemiskia ne atawil, nemik ma kipia, ijpak ne sejsenpuzuwat ipal ne chikwasen taltakutun,
se tejkia senpuzuwa ipal nawi zunti yexpual majtakti ume mil chikwasen majtakti se
xuluntawiluani.

33. Su se kinita ipal wejka, ne ixpanti sujsul tumak. Ne ujulini ipal ini senpuzuwa nemiket
ejekchiwtuk ken pal se ballet ipal ne operaj. Achtu walaj ne tekiw pal ne xujxuluntawiluani
ipal Yanwik Zelandaj wan ipal Australiaj. Kwak kintataktiwit ne ijinxuluntawil, yajket kuchket.
Nemanka walaj ne tekiw pal ne xujxuluntawiluani ipal Chinaj wan ipal Liberiaj, ka nemanka
mupuliwik ijtik ne kwajkwawit. Nemanka walaj ne tekiw ipal Rusiaj wan ne Indiaj.
Nemanka ne ipal Afrikaj wan ipal Europaj wan pal tami ne ipal Amerikaj ipal katani wan
Amerikaj ipal kajkuwi. Tekeman muxpuliwket tik inekchiwtuk ipal mutaliat tik tekiw. Ini
sujsul tumak.
Maya ne xuluntawiluani ipal ne mayase xuluntawil ipal ne takutun kajkuwi wan ikunpa
ipal ne mayase xuluntawil ipal ne takutun katani, kwikaket se yulnemi kan tesu kichiwat
datka wan tesu kitajpiat: Tesu tekitik uk ka ume siujti pal xiwit.
XVII
Kwak taja se pakiani, panu ka tiina sejse ka tesu tejkia. Tesu niinaktuk maya tay tejkia
ipanpa ne xujxuluntawiluani wan niweli nikmaka se yultawil ka tesu tejkia ipanpa tutesital
ka ne iknewan ka tesu kimatit. Ne takamet munekit sujsul chupi talchi pal nemit tik ne
tal. Su ne ume mil miyon iknewan ka nemit ijpak ne tal, mukezaskia, se chupi tezilna, ken
pal se puzuat, welit nemit te uwi tik se parkej ipal senpual millaj weyak pal senpual ipal
patawak. Weliskiat taliat ka muchi ne ikniwan ijtik ne uk chikitik talchi ijtik ne Pacificoj. Ne
achtu ikniwan tesu yawit mezinyulkitat, tejkia. Zunkitat ka munekit sujsul talchi. Yulkitat ka
yejemet sujsul muneki ken ne bajbaobab. Ankintanawatias, kunij, ma kichiwat tijtil. Uni
yawit inkustuj ika tasujtat ne tijtil. Melka, ma xikininakan datka, ika annechyulkitat naja.
Ne kunetatuktianizin, kwak ajsik ne Tal, nakak tenzaktuk ka tesu kitak teakaj. Yaja
majmawik ka yultakezki nemik tik ukse tesital, kwak se yawalchin itachixka mezti ulinij tik
ne axal.
__ Yejyek tayuwa! Inak ne kunetatuktianizin pal ejekuwa.
__ Yejyek tayuwa inak ne kuat.
__ Ijpak tay tesital niweztuk?, tajtanilij ne kunetatuktianizin.
__ Ijpak ne Tal, tik Afrikaj, inak ne kuat.
__ Ah! Wan tesu nemi teakaj ijpak ne Tal?

34. __ Ini ne talwaktuk,tik ne tajtalwaktuk tesu nemi teakaj. Ne tal tumak, inak ne kuat.
Ne kunetatuktianizin mutalij ijpak se tet wan kikezki ijix ka ne kaykajku:
__ Naja ninechtajtanili, inak, su ne sijsital nemit tatatuk pal kiane se tunal, se iknew weli
kiajsi ne ipal. Xikita nutesital nemi kane ijpak tejemet… Tay wejka nemi!
__ Sujsul yekzin, inak ne kuat. Wan tay tiwiz tikchiwa nikan?
__ Nikpia tajtayuwi iwan se xuchit, inak ne kunetatuktianizin.
__ Ah!, inak ne kuat.
Wan yejemet takaktuket.
Kan nemit ne tajtakamet? Tajtanilij pal tami ne kunetatuktianizin. Munemi sujsul isel tik
ne talwaktuk…
__ Nusan munemi se isel iwan ne tajtakamet, inak ne kuat.
Ne kunetatuktianizin kitak sujsul.
__ Taja se ejkuni takwalmet, inak pal tami, pichawak ken se mapipil.
__ Melka naja niweli uk ka ne imapipil se tatuktiani, inak ne kuat.
__ Ne kunetatuktianizin mupajpakik.
__ Taja tesu tiweli sujsul … tesu tikpia mujmuikxi… kiane tesu tiweli tinejnemi …
__ Niweli nimezkwika uk wejka ka se tumak atapech, inak ne kuat.
__ Muchiwki se yawal tik ne imezkuyu ne kunetatuktianizin ken se teokwitik meykuska.
__ Kaj niktajchichimi, nikmukwepa ne tal kanka kistuk. Melka taja tiyulpupuktuk wan tiwiz
ipal se sital …
Ne kunetuktianizin tesu inak datka.
__ Nikmezekneli, sujsul tiselek, tik ini tal ipal takwawak tet.
Su se tunal timuneki sujsul ne mutesital, niweli …
Oh!, inak ne kunetatuktianizin, nikmaktuk tay tiilwijtuk. Melka tayika titajtaketza uwe pal
kimati?
__ Naja nikmati muchi.
Wan teya takezki.
XVIII
Ne kunetatuktianizin panuk pal muchi ne talwaktuk wan tesu kiajsik datka maya se xuchit.
Se xuchit iwan yey xuchiswaw, se xuchit tesu munekiktuk…
__ Yejyek tunal!, inak ne kunetatuktianizin.
__ Yejyek tunal!, inak ne xuchit.
__ Kan nemit ne tajtakamet?, tajtanilij yulpaki ne kunetatuktianizin.

35. Ne xuchit, se tunal, kitatuya panu se senyawit ipal tukniwan.
__ Ne takamet? Nina ka tesu nemit uk ka chikwasen u chikume. Nikinistuk kichiwaka
xijxiwit. Melka tekeman mukimati kan kinajsi. Ken te kipiat ijinnelwat, ne ejekat kinkwika.
Ankakia, ka uni kinchiwa sujsul kwalani.
__ Niyawatel, inak ne kunetatuktianizin.
__ Xawatel, inak ne xuchit.
XIX
Ne kunetatuktianizin kitejkuk se kojtik kojtan tepet. Ne majmayase kojkojtantepet kayaja
kinixmatituya ne yey titepet ka kiajsiket tik itewajka. Ne titepet sewtuk yaja kimunekik ken
tauretej. “Ipal se kojtantepet sujsul kojtik ken ini, inak isel, niwelis nikita muchi ne tesital
wan muchi ne tajtakamet…” Melka tesu welik kitak uni, maya wijwizute ipal kezalxuchit.
__ Yejyek tunal inak ne kunetatuktianizinejekuwki.
__ Yejyek tunal … Yejyek tunal … yejyek tunal … inak ne ixnamijiyu.
__ Kaj taja?, inak ne kunetatuktianizin.
__ Kaj taja… Kaj taja … kaj taja … inak ne ixnamijiyu.
__ Xikmuchiwakan nujnuiknew, ninemi nusel, inak.
__ Ninemi nusel … ninemi nusel… ninemi nusel … inak ne ixnamijiyuk.
__ “Tay tesital sujsul ejkuni!, yultakezki kunij. Nemi muchi waktuk, wizutik wan puyek. Ne
takamet tesu zunkitat. Inat senpa tay kinilwijtuk. Tik nutal nikpiatuya se xuchit: Tajtakezki
sejsenpa ne achtu…”
XX
Melka panuk ka ne kunetatuktianizin, nemanka nejnentuk pal ne axal, tejtet wan
takwawak sesek at, kiajsik pal tami se ujti … wan ne ujujti kwikat sejsenpa kan nemit ne
tajtakamet.
__ Yejyek tunal, kilwij
Uni se xuchital xuchikistuk iwan kejkezalxuchit.
__ Yejyek tunal, inaket ne kejketzalxuchit.

36. Ne kunetatuktianizin kinitak. Muchi yejemet kenka ixuchit.
Kaj amejemet?, kintajtanilij, tenzaktuk.
__ Tejemet kejketzalxuchit, inaket yejemet.
__ Ah! Inak ne kunetatuktianizin…
Wan mumatki ka yaja tesu ipatiw datka. Ixuchit kilwituya ka yaja ne mayase tik uni
sennemit tik ne sentalmet! Wan axan, tik maya se xuchital, nemituyat makwil mil, muchi
kenka!
“Su yaja kitaskia ini, muinak, mumatiskia kwalani, tatasiskia sujsul wan kichiwaskia ken
mikiskia pal te nechiwaskia nipajpaki. Naja ninemiskia pal nikchiwaskia ken su niktajpiaskia,
ika su te, pal nechiwaskia nichukaskia naja nusan, muajkawaskia miki, ipal tejkia…”
Nemanka inak: “Nimuyulkitak nimiakipiani ika nikpiatuya se mayase xuchit wan panu ka
maya nikpia se xuchit ken ujukse. Uni wan yey nujnutitepet ka nechajsit axta nutewajka
wan se ipal yejemet nemi sewtuk, anka, pal sejsenpa, tesu kinechiwat se tejkia tumak
kunetatuktiani…” Wan mutekak tik ne jaral. Ne kunetatuktianizin chukak.
XXI

37. Kunij ajsik ne chiltakwazin.
__ Yejyek tunal inak ne chiltakwazin.
__ Yejyek tunal, inak yulpaki ne kunetatuktianizin, kaj muneluaj wan tesu Kitak datka.
__ Ninemi nikan, inak ne ijiyuk ijpak ne talichwatuk.
__ Kaj taja? Tajtanilij ne kunetatuktianizin. Tinemi sujsul kalanchin…
__Naja se chiltakwazin, kichilwij.
__ Xiwi ximawiltia nuwan inak ne kunetatuktianizin.
__ Tesu niweli nimawiltia muwan inak ne chiltakwazin, naja te nimuiskalijtuk.
__ Ah!, xinechelkawa, inak ne kunetatuktianizin.
Melka nemanka yultakezki, inak:
__ Tay “muiskalia”?
__ Taja tesu ipal nikan, inak ne chiltakwazin, tay tiktemuwa?
__ Niktemu ne tajtakamet, inak ne kunetatuktianizin. Tay “muiskalia”?
__ Ne takamet, inak ne chiltakwazin, kipiat wan miktiat.
__ Sujsul tesuyek! Nusan kiskaliat tijtijlan, maya uni tay kinchiwa munekit. Taja tiktemu
tijtijlan?
__ Tesu, inak ne kunetatuktianizin. Niktemu ikniwan pal nujnuiknew. Tay “muiskalia”?
__ Uni se ukseyuk muelkawtuka, inak ne chiltakwazin. Uni kineki ina “ kichiwa mejmekat…”.
__ Kichiwa mejmekat?

38. __ Eje, inak ne chiltakwazin. Taja nupal maya se pilzin kenka ujukse se zunti mil pijpilzin
wan tesu nimezmuneki pal tesu datka. Taja nusan, tesu tinechmuneki pal tesu datka. Naja
mupal maya se chiltakwazin ken se zunti mil chiltakwazin . Melka su taja tinechtajpia,
tiyawit timunekit se ipal se. Titatasis nupanpa, mayase tik ne tal wan naja mupal, mayase
tik ne tal.
Nipewa nikixmati, inak ne kunetatuktianizin. Nemi se xuchit, niyulkita ka yaja nechiskalijtuk…
__ Ankakia, inak ne chiltakwazin. Tik ne tal muitat miak ukseyuk…
__ Oh!, tesu nikan tik ne tal!, inak ne kunetatuktianizin.
Ne chiltakwazin muitak zunpulujtuk.
__ Tik ukse tesital?
__ Eje.
__ Nemit tejtepewani tik uni tesital?
__ Te.
__ Tay yekzin! Wan tijtijlan?
__ Te.
__ Tesu datka yek kichiwtuk, ijyumikik ne chiltakwazin.
Melka ne chiltakwazin mukwepki tik iyultawil.
__ Nu yulnemi sujsul ne kenka. Nikmikti tijtijlan wan ne takamet nechmiktit. Muchi ne
tijtijlan kenka, wan muchi ne takamet, kenka; kunij, nikneki nikuchi chupi. Melka su
tinechiskalia, nuyulnemi nemis ken tentuk iwan tunal. Nikmatis tay zuzunat kwak tinejnemi
tekenka ne ujukse. Ne ujukse tajtaksaya nechiwats niminaya itan ne tal, ne mujmupal
nechnutzats nikisa ipal nutalichwatuk ken se yekzuzuna. Wan nusan, xikita! Tikita katani ne
kujkujtan ipal teokwitik mil? Naja tesu nikwa taxkal, nupanpa ne teokwitik mil tesu muneki.
Ne kujkujtan ipal teokwitik mil tesu nechelnamikit datka. Uni sujsul kwaselut! Melka taja
tikpia muzunkal teokwitik wan nemis yekzin kwak tinechiskalijtuk! Ne teokwitik mil ka
teokwitik, yawi nechiwa nikelnami taja wan niyaw nukustuj ne ejekat zuzuna ijtik ne
teokwitik mil …
Ne chiltakwazin mutakaktuk wan kitak sujsul ne kunetatuktianizin.
__ Xinechtakuli se … xinechiskali! Kilwij.
__ Yek ninekiskia, inak ne kunetatuktianizin, melka tesu niweli. Nikpia ka nikinajsi
nujnuiknew wan nikixmati miak ukseyuk.

39. __ Tesu mukixmati datka maya ne ujukseyuk muiskalijtuk. Ne tajtakamet teya welit
kixmatit datka.Kinkuat, ujukseyuk kinchiwtuka ka ne tanamakani, wan ken tesu nemit
tajtanamakani ipal ijiknew, ne takamet teya kipiat ijiniknew. Su tikneki se muiknew,
xinechiskali!
__ Tay nikpia pal nikchiwa? inak ne kunetatuktianizin.
__ Tikpia ka tikchia sujsul, inak ne chiltakwazin. Tiyaw timutali achtu se chupi wejka
nupanpa, kiane tik ne talchi. Naja niyaw nimezita iwan ne xikti ipal nuwix wan taja tesu
tiinas datka. Ne tajtaketzal apunian ipal tay tesu mumati, melka mujmusta tiyaw tiweli
timutali ukchupi nutech …
Ne ukse tunal, ne kunetatuktianizin mukwepki.
__ Uni nemiktuskia ukyek ka timukwepkituskia ka ne kenka oraj, inak ne chiltakwazin. Su
tiwiz,ken kaj ina, ka 4 ipal ne tiutak, ipal ne yey naja nipewiskia ninemiskia yulpaki. Ken
wiziskia ne oraj, naja nimatiskia uk yulpaki. Ka nawi nimatiskia tesu nejmach wan zunejekat,
nikajsiskia tay ipatiw ne yulpakilis! Peroj su taja tiwiz ne oraj ka taja tikneki, tekeman
niyaw nikmati kwak nikekchiwa ne nuyulut…munekit ne ejekchiwtuk…
__Tay se ekchiwtuk? Inak ne kunetatuktianizin.
__ Uni nusan se sujsul kelkawtuk, inak ne chiltakwazin. Uni tay kichiwa ka se tunal tesu
kenka ne ujukse, se oraj ipal ujukse ojoraj. Nemi se ekchiwtuk, pal tikixmati, tik
nujnutepewani. Ne jueves, yawit mijtutiat iwan ne sijsiwapil ipal ne techan. Ne jueves,
kunij, tujtunal sujsul yekzin! Ika niyaw nipaxaluwa axta ne tukatuk. Su ne tejtepewani
yawitskia ka mijtutia ujukse tujtunal, muchi ne tunal kenka wan naja tesu nikpiaskia
sejsewitunal.
Kiane, ne kunetatuktianizin kiskalijtuk ne chiltakwazin, wan kwak ajsik ne oraj ka yawiskia,
inak ne chiltakwazin:

40. __ Ah! Nichukas sujsul!
__ Ini tay taja tikchiwtuk, inak ne kunetatuktianizin, naja tesu nielewiak nikmezchiwki se
teyek. Peroj taja tiknekiktuk ma naja nikmeziskali.
__ Tejkia, inak ne chiltakwazin.
__ Wan tiyaw tichuka! inak ne kunetatuktianizin.
__ Tejkia, inak ne chiltakwazin.
__ Kunij, tesu tikpiajtuk datka!
__ Tikate, inak ne takwazin, nikpiaktuk ne tay pal ne itachixka ne teokwitik mil.
Wan ukinak:
__ Xu, xikita ne xujxuchit, tiyaw tikmati ka ne mupal mayase tik ne tal. Timukwepas pal
tinechilwi niyawatel wan nimeztakulis se tay tesu muina.
Ne kunetatuktianizin yajki kita ne xujxuchit:
__ Anmejemet tesu kenka nuxuchit, anmejemet teyuk tesu datka, kinilwij. Tesuakaj
kimeziniskalijtuk, wan tesu amejemet ankiskalijtiwit teakaj. Amejemet kenka nuchiltakwazin
katka. Yaja maya se chiltakwazin kenka se zunti mil chiltakwazin. Melka naja nikchiwki
nuiknew, wan axan mayase tik ne tal.
Ne xujxuchit mumatket sujsul kwalani.
__ Anmejemet ankalanchin, melka annemit anmusel, nakak kinilwij. Teakaj kimakaskia ne
iyulnemi anmupanpa. Kaj ka mezinita, yulkitas ka nuxuchit kenka anmejemet. Melka yaja
mumati uk muneki ka muchi, ika yaja kaj nikmimaktuk at, ika yaja kaj niktutunik iwan se
xuluntawil, ika ipanpa nikmiktij ne kwijkwilin (tesu ume u yey pal ne pajpapalut). Ika yaja
kaj nikakik chuka u mupajpakik, wan siujsiujti axta nemik takaktuk. Pal tami, ika yaja
nuxuchit.
Wan mukwepki iwan ne chiltakwazin.
Niyawa tel, kilwij.
__ Xawatel, inak ne chiltakwazin. Nikan nemi ne tay tesu muina, tesu uwi. Tesu tikita yek,
maya iwan ne muyulut, ne tay ijtik tesu tiweli tikita iwan mujmuwix.
__ Ne tay ijtik tesu muita iwan ne ijix, inak nusan ne kunetatuktianizin pal tesu
kikelkawa.
__ Muchi tay tipanuk iwan muxuchit tay kichiwa muneki.

41. __ Muchi tay nipanuk iwan nuxuchit… inak ne kunetatuktianizin, pal kelnamikik.
__ Ne takamet kelkawtiwit uni tay tejkia, inak ne chiltakwazin. Melka taja, ma xikelkawa
uni. Se iknew yawi tajpia pal sejsenpa tay kiskalijtuk. Taja tiyawi tiktajpia ne muxuchit.
__ Naja niyawi niktajpia ne nuxuchit… inak ne kunetatuktianizin pal kelnamikik.
Wan mutekak tik ne jaral. Ne kunetatuktianizin chukak.
XXII
__ Yejyek tunal, inak ne kunetatuktianizin.
__ Yejyek tunal inak ne kipataujti.
__ Tay tikchiwa nikan?, inak ne kunetatuktianizin.
__ Nikizkia ne tajtaxtawani, pal sennemit ipal mil, inak ne kipataujti wan nikintuktij ne
tejtepusxujxulun ka kinkwikat, ka ixpan u ixwepti.
Wan se talul tejtepusxujxulun iwan tajtawil kichiwki ken se tikwini, kichiwki se talulin tik
ne kalchin ipal ne kipataujti.
__ Yejemet sujsul talul, inak ne kunetatuktianizin. Tay kitemuwat?
__ Tesu kimatit, nian ne nejnentiani ipal ne tejtepuzxujxulun kimati, inak ne kipataujti.
Wan ukse, talul iwan tajtawil, zajzik, tik ne takutun tixwepti.
__ Mukwepaya?, tajtanilij ne kunetatuktianizin…
__ Tesu, uni yejemet, inak ne kipataujti. Uni se patalis.

42. __ Tesu mumatituyat yujyulpaki kan nemituyat?
__ Tekeman se mumati yulpaki kan nemi, inak ne kipataujti.
__ Wan zajzik ne tikwini ipal se til yey talul wan tawilujtuk.
__ Wan yawit ipan ne achtu tajtaxtawani? Tajtanilij ne kunetatuktianizin.
__ Tesu yawit ipan teakaj, inak ne kipataujti. Kuchit u ajpuzat kalijtik. Maya ne pijpilzin
kipachuat inyak ipan ne tewilut.
__ Maya ne pijpilzin kimatit tay kitemuwat, inak ne kunetatuktianizin. Panut iwan se
siwawil ipal kwachti, wan uni sujsul muneki ka su kinixtiyat chukat…
Sujsul yek tay kickhiwat! Inak ne kipataujti.
XXIII
__ Yejyek tunal inak ne kunetatuktianizin.
__ Yejyek tunal, inak ne tanamakani
Yaja se tanamakani ipal pajpajti yek kichiwtuk ka kixtiyat ne amiki. Mukuni se pal
chikumtunal wan mutami ne amiki.
__ Tayika titanamaka uni? Inak ne kunetatuktianizin.
__ Iwan ini muweli muchiwa miak ukseyuk, inak ne tanamakani. Ne iknewan ka kimatit
puwa inak ka kinayat umpual majtakti yey minutoj pal chikumtunal.
__ Wan tay kichiwat iwan uni umpual majtakti yey minutoj?
__ Tay se kineki …
“Su naja nikpiaskia umpual majtakti yey minutoj pal nikchiwa tay nikneki, ninejnemiskia
yulik ka se apunian…”

43. XXIV
Uni ne tunal til chikwey ipal nuzayantuk wan nikakituya ne taypanuk ipal ne tanamakani,
nikunik muchi nuwaw.
Ah!, nikilwij ne kunetatuktianizin, sujsul yekzin tikelnamikit, melka tesu nikekchiwtuk
nutepuspatani, tesu nikpia datka at, wan niyulpakiskia naja nusan su niweliskia niyaw sujsul
yulik ka niktemu se apunian…!
__ Nuiknew ne chiltakwazin nechilwij …
__ Teya ipanpa ne chiltakwazin, pilzin!
__ Tay ika?
__ Ika tiyawit timikit, ika sujsul tiamikit…
Tesu kimatik tay nikilwij wan nechilwij:
__ Yek ka nikpiaktuk se nuiknew, nusan kwak se yawi miki. Naja niyulpaki ika nikpiaktuk
se nuiknew chiltakwazin…
Tesu kita ne tesajsay, ninechilwij. Yaja tekeman mayana, tesu amiki, maya se chupi tunal
kitentia.
Ne kunetatuktianizin nechitak wan kimatik tay niyultakezki, nechilwij:
__ Niamiki nusan… tiyawit tiktemut se atalichwatuk …
Ninemituk chupi sutawa: Tesu nikmatik kan tiweliket tiktemujket se atalichwatuk, ken se
ka panu, tik tumak ne talwaktuk. Melka tipewaket tinejnenket.

44. Nemanka tinejnenket, ojoraj titajtakaktuk,wizki ne tayuwa wan ne sijsital kipewaket
zizinat. Naja nikinitak ken su nitemikiskia, ika ken niamikik nimumatik chupi nitutunik. Ne
tajtakezal ipal ne kunetatuktianizin mijtutik ijtik nuzuntekun:
Tiamiki taja nusan?, niktajtanij.
Melka tesu nechilwij datka ka tay niktajtanij, maya nechilwij:
__ Ne at, nusan, yek pal ne yulut…
Tesu nikmatik tay inak melka nitakaktuk…nikmatik ka tesu nikpiak ma niktajtanilij.
Ne kunetatuktianizin sutawa wan mutalij, naja nimutalij itech wan nemanka titajtakaktuk,
nechilwij:
__ Ne sijsital kalanchinchin pal se xuchit ka tesu muita…
Niinak “tejkia” wan nikitak, nitenzaktuk, ne ijixwepti ujujti ka ne axal kichiwki itan ne
mezti.
Ne talwaktuk yekzin, ukinak…
Uni tejkia, sejsenpa nukustuj ne talwaktuk. Nimuestuk tik se talmimil ipal axal, tesu muita,
tesu mukaki datka, melka nemi se ukseyuk ka zizina takaktuk.
__ Tay kichiwa uk yekzin ne talwaktuk, inak ne kunetatuktianizin, ka kiinaya se
atalichwatut tik se takutun…
Ninakak tenzaktuk kwak nikmatik, tay zizinak tik ne axal. Kwak naja nipilzin, ninemik tik
se chulet kal wan kilwijket ka nemituya se teokwitxulun minaytuk. Kiuni, teakaj welik
kiajsik, wan weli ka teakaj kitemujtuk. Melka ne kal muitak ka tamutiak pal ini
teokwitxulun. Nukal kiinayak se taytesumuina ijtik iyulut…
__ Eje, nikilwij ne kunetatuktianizin, ne kal, ne sijsital u ne talwaktuk, tay kinchiwa yekzin
tesu muita!
__ Nukustuj, inak ne kunetatuktianizin, ka tiyultakeza ken nuchiltakwazin.
Ken ne kunetatukianizin kinekik kuchik, nikizkik tik nujnumajmajkul wan ninejnemik tik ne
ujti. Nimumatik niyulpaki, ka nikwikak uni yamanik tultiktepuzxulun. Muitak ken su tesu
nemistuktia teakaj sujsul yamanik ijpak ne tal. Nikitak ne mezti tawil, uni selek kwatapal,
uni zaktuk ijix, uni zujzunkal kiuliniktuk pal ne ejekat wan nechinak nusel: Tay nikita maya
ne ikwetax. Ne uk muneki tesu muita…
Ken ne ijitenxipal chupi tapuktuk kichiwki ken mupajpakik, ninechilwij: “Ne tay uk
kinechyulpaki ipal ini kunetatuktianizin kuchtuk, ka kitasujta maya se xuchit, ne zunkitalis
ipal se xuchit ka zizina ijtik yaja ken ne tit ipal se tawil, nusan kwak kuchi”… Wan

45. niyulkitak ka yaja uk yamanik, niyultakezki, ka tikpiat ma tiktajpiat ne tajtawil sujsul yek .
Se chalu ipal ejekat weli kinmusewi…
Ninejnenki wan kwak walaj ne peina nikiajsik ne atalichwatuk.
XXV
Ne takamet, inak ne kunetatuktianizin, kalakik tik ne tejtepuzxujxulun, melka tesu kimatit
tay kitemuwat. Kunij, muzunpuliwit wan kipewat muneluat…
Wan ukinak:
__ Uni tesu datka …
Ne atalichwatuk ka tiajsituyat tesu kenka ne atalichwatuk ipal Sahara. Ini atalichwatuk
maya tajtalichwatuk tik ne axal. Uni ka tikpiaket kane kenka se atalichwatuk ipal se techan.
Melka tesu nemituya se techan kane. Nimatki kenka nitemikik.
__ Tay ejkuni!, inak ne kunetatuktianizin, muchi nemi tunawak: ne malakat, ne mekat…
Mupakik, kikwij ne mekat wan kitalij ne malakat ma tekitik ka chukak ken se xulet
awilmalakat, ka pal ikman, ne ejekat kichiwki nemik tezilna.
__ Tikaki? Inak ne kunetatuktianizin, tikisaket ini atalichwatuk wan axan takwika…
Tesu niknekik ka ne kunetatuktianizin kichiwki se chupi tekiw.
__ Xinechnaka, nikilwij, sujsul etek mupanpa.
Yulik niktejkuk ne wajkal axta ne iten ne axaput kan niktalij yek. Tik nujnunakas zuzunaka
ne itakwikalis ne malakat wan nikitak ulini ne tunal tik ne at ulintuk.
__ Niamiki ipal ini at, inak ne kunetatuktianizin, xinechmaka pal nikuni …
Wan nikmatik, kunij, tay yaja kitemuwatuya!
Nikezki ne wajkal wan nikwikak axta ijitenxipal. Kiunik iwan ne ijix zaktuk. Muchi zupelek
ken se ilwit, uni at uk ka se takwal. Nesituya ipal nejnemi ijpak ne sijsital, ipal ne
takwikalis ipal ne malakat, ipal ne itekiw ipal nujnumajmajkul, sujsul yek ipal ne yulut,
kenka se takuli. Kwak naja se kunet, ne tajtawil ipal ne yawi nesi kwawit, ne yekzuzunalis
ipal ne misaj tik tajku tayuwa, ne zupelek ipal ne pakilis, kimakaket se zizina ka nutakulis
ipal yawinesi.

46. __ Ne takamet ipal mutal, inak ne kunetatuktianizin, kitajpiat makwil mil xujxuchit tik se
xuchital … wan tesu kiajsit tay kitemuwat…
__ Tesu kiajsit, nikilwij…
__ Melka, tay kitemuwat weliskiat kiajsiskiat tik maya se xuchit, u tik se chupi at …
__ Tejkia, nikilwij.
Wan ne kunetatuktianizin ukinak:
__ Melka ne ijix tesu kitat. Tikpiat ma titemuwat iwan ne yulut.
Naja nikunituya, nimumatituya yek. Ne axal, kwak tanesi, ne itachixka miawzupelek. Tay
ika tesu ninejmachnemiskia?…
__ Tikpia ma tikchiwa tay tiinak, inak zupelek ne kunetatuktianizin, kaj uksenpa
mutalituya nutech.
__ Tay ninak?
__ Tikmatika… se tenmekat pal nu ichkamasachin… Naja kaj niktajpia uni xuchit!
Nikixtiyak ipal nukuxtalchin nujnukwikwil teyuk tamik. Ne kunetatuktianizin kitak wan inak
pakik:
__ Mujmubaobab kenka nemiskiat ipal zuntekun…
__ Oh!
Wan naja ka nimumatik tumak ipal ne bajbaobab!
__ Muchiltakwazin… ijinakas kenka kajkachuj, nemit sujsul weyak!

47. __ Nakak pajpakik.
__ Taja tesu tiyultakeza takatchin, naja tesu niwelik nikwikwiluj uk ka majmasakuat zaktuk
wan majmasakuat tapujtuk.
Nikwikwiluj tajku se tenmekat wan nikmakak iwan nuyulut kukuk.
__ Taja tikpia yujyultekiw ka naja tesu nikmati …
Melka tesu nechilwij datka, wan inak:
__ Tikmati … Musta kichiwa se xiwit ka niwezki tik ne Tal.
Wan nemanka takaktuk, nakak takezki:
__ Niwezki inawak nikan…
Ne kunetatuktianizin nemik chiltik.
Wan uksenpa, te nikmatik tayika, nimati se ejkuni kukulis.
__kunij, tesu nimezajsik pal se tay panu, kichiwa chikwey tunal, kwak tipanuk musel, ka
majtakti zunti millaj ipal kan nemit tukniwan. Timukwepki ka ne takutun kan tiwezki?
Ne kunetatuktianizin muchilnemik senpa.
Wan ukninak zunpuluwtuk:
__ Weli pal ne se xiwit?…
Ne kunetatuktianizin muchilnemik uksenpa. Melka tekeman nechilwij datka. Kwak
ixpinawak kinekik inak “eje”, tejkia?
__ Ah! Nikilwij, nimajmawi …
Melka nechilwij:
__ Taja tikpia ka titekiti axan, ximukwepa inawak ne mutepuspatani, naja nimezchia nikan.
Ximukwepa musta…
Melka naja tesu ninemik yek. Nikelnamikik ne chiltakwazin. Su se muajkawa ixkalia, kipia
ma chuka se chupi …
XXVI
Inawak ne atalichwatuk nemituya se xulet tekezal ijtakawtuk. Kwak nimukwepki ka
nutekiw, ne ukse tunal, nikitak ipal wejka ne kunetatuktianizin mutalijtuk tik ne ajku iwan
ne ijimezkuyu kuwilantuk. Nikakik ka takezki:
__ Tesu tikelnamiki?, inak, Tesu nikan!
Se kitakezki iwan, tejkia, ika kilwij …
__ Eje! Eje! Ini ne tunal, melka nikan tesu…
Ninejnemik ka ne kezal. Tesu nikitak wan tesu nikakik teakaj. Melka kilwij senpa:
__ … Tejkia! Ya tiyaw tikita kan pewat nujnutakzaya tik ne axal. Maya tikpia ma tiknechia,
kane ninemis ini tayuwa.

48. Ninemik ka senpual metroj ipal ne teketzal wan teyuk nikitak datka.
Ne kunetatuktianizin nemanka takaktuk, ukilwij:
__ Tikpia se yek tamiktia? Tejkia ka tesu tiyaw tinechiwa nikukuk sujsul?
Nikezki iwannuyulu kukuk, melka tesu nitamik nikmati.
__ Axan, xutel, inak ne kunetatuktianizin… nikneki nitemu!…
Nikitak ne ikzinuj ne kezal wan nizikwinik. Nemik kane tilintuk ixpan ne kunetatuktianizin,
se ipal uni tujtultik kujkukwat ka miktiat se iknew tik tesu uk ka senpual majtakti
umchiwtuk. Nikneluwak nukuxtalchin pal nikixti nutepusnelua nimutaluj, melka, kwak ne
kuat kakik ka ninejnenki, muajkawak wezki yulik tik ne axal, kenka se chupi at ka miki,
wan yulik, kalakik ijtik ne tejtet wan zuzunak kenka tepuz.
Niajsik ne kezal yek oraj pal nikizkiak tik nujnumajmajkul ne kunetatuktianizin ka nemik
istak ken ne atkwaktuk.
Peroj tay taypanutuk ini? Axan titakezat iwan ne kujkukwat!
Nikixtij teokwit ikwachti ipal ne ikechkuyu, niajuik ne itajtakutun ne izuntekun wan
nikmakak at pal kiuniskia. Tesu niwelik niktajtanilij uk. Kinechitak kukuya wan kinapaluj
nukechkuyu iwan ijimajmajkul. Nikmatki iyulut ulinik kenka ipal se tututchin ka miki kwak
mimaktuk iwan se tepuskimima. Nechilwij:
__ Niyulpaki ka tikekchiwtuk ne mutepuspatani. Tiwelika timukwepa ka mutal …
__ Ken tikmati?
Tejkia, niwiztuya nimeznawatia ka, ipan muchi tay muweli, niwelituya tamituya nutekiw.
Tesu nechilwij datka ka tay nitajtanilij wan ukinak:
__ Naja nusan an nimukwepa ka nutesital, wan kwaselut ukinak:
__ Uni uk wejwejka…, uni uk sujsul uwi …
Naja nimatki ka sejse tumak nemik panuk. Niknapaluj tik nujnumey kenka yaja se
chikitik pilzin wan nikitak ka yaja amisawik tik se ustuk kan tesu niwelik nikwiwita…
Yaja Kitak achkakwalani wan puliwtuk tik wejka.
__ Nikpia muichkamasachin wan ne ixulun ne muichkamasachin. Wan nusan nikpia ne
itenmekat…
Wan pakit kwaselut.
Nikchiak wey wan nimatki ka mututuniak chupi pal chupi.
__ Timajmawiktuk, takachin…
Yaja majmawiktuk, tejkia, melka pakik zupelek.
__ Ini tayuwa uk nimajmawis…
Ninakak sesek, senpa, nikmatki se ka tesu muweli muekchiwa wan nikmatki ka tesu
niwelik nikseliak ne yultawil ka tesu nikakistia tekeman uni pakilis. Uni, nupal, ken se
apunian tik ne talwaktuk.
__ Takachin, nikneki nikaki tipaki senpa…
Melka nechilwij:
__ Ini tayuwa, kichiwas se xiwit wan ne nusital yawi nemi yek ijpak kan niwezki ne
panutuk xiwit.
__ Takachin, Tejkia, ka muchi uni tajtaypanutuk ipanpa kujkukwat, ipanpa pujpuwa wan
ipanpa sijsital, maya se teyek temiki?
Tesu nechilwij datka ipal tay niktajtanilij wan inak:
__ Tay yekmuneki tesu muita.
__ Tejkia.

49. __ Uni kenaya ka iwan ne xuchit. Su taja tikneki se xuchit ka nemi tik se sital, zupelek
tikita ne kaykajku pal ne tayuwa. Muchi ne sijsital xuchikistuk.
__ Tejkia…
__ Kenka iwan ne at. Tay tinechmakak pal nikunik kenka se yekzuzunalis ipanpa ne
malakat wan ne mekat… Tikelnamiki?… Nemik yek.
__ Tejkia..
__ Pal ne tayuwa tiyaw tikita ne sijsital. Ne nupal sujsul chikitik yajika tesu nimeztamachti
kan nemi. Kiuni ukyek, nusital mupal, se ipal miak sijsital. Kunij tiyaw tikustuj tikita muchi
ne sijsital, muchi yejemet ne muiknewan. Wan nusan niyaw nimezmaka se takuli …
Wan pakiksenpa.
__ Ah! Takachin, takachin, ken nukustuj nikaki ne mupakilis!
__ Tejkia nutakuli uni … uni ken ne at …
__ Tay tikneki tikilwia?
__ Ne sijsital tesu kenaya pal muchi. Pal yejemet ka yawit wejka ne sijsital kinwikat tik
ne inujti. Pal ujukse maya chikitik tajtawilchinchin. Pal ne iknewan ka kimatit sujsul ne
sijsital tajtayuwi. Pal nutakat ka tanama, uni teokwit. Melka muchi uni sijsital tesu inat
datka … Taja tikpias sijsital ken teakaj …
__ Tay tikneki tina?
__ Kwak ka tajtayuwa tikita ne kaykajku, tiyaw tikmati ka tik se ipal uni sijsital ninemis
naja nipakis, kunij mupal ken su muchi ne sijsital pakiskiat. Taja tiyaw tikpia sijsital ka welit
pakit!
Wan pakik senpa.
__ Wan kwak timuyulpakituya (sejsenpa muyulpaki se), tinemis tiyulpaki ka
tinechixmatiktuk. Sejsenpa tinuiknew wan tiyaw tikneki tipaki nuwan. ujuksiujti tiktapus ne
mutenzin maya pal tinemi yek… Wan ne muiknewan nakats tejtenzaktuk keman kimezitats
tipaki tikita ne kaykajku. Taja tikinilwis: “Eje, ne sijsital kinechiwat nipaki sejsenpa”. Yejemet
yawit mezyulkitat zunejekat wan naja nimezmawiltias se teyek panutuk…
Pakik uksenpa.
__ Uni kenka su ne sijsital kimezmakatuyat se tumak chupi ipal ajaxalawil ka kimatit
pakit.
Pakik uksenpa melka nemanka achkakwalani.
__ Ini tayuwa… Tikmati? Ma xiwi.
__ Tesu niyaw nimezajkawa.

50. __ Ninemis ken nikukuya… ken su niyaw nimiki. Kiane uni. Ma xiwi tikita uni, tesu ipatiw
datka.
__ Tesu niyaw nimezajkawa.
Melka tesu ninejmachnemi.
__ Nimezilwi pal ne kuat, tesu kipia ka kimeztanwa. Ne kujkuwat teyek wan siujsiujti
tanwat pal tesu datka…
__ Tesu niyaw nimezajkawa.
Melka se kimutij.
__ Tejkia ka pal ne ukse tanwa teya kipiat tamiktia…
Uni tayuwa tesu nikitak nejnemik, yajtuk takaktuk. Keman nikajsik nejnemik talul wan
yekyultakeztuk wan maya nechilwij:
__ Ah, tinemi kane!
Kinechkizkiak ipal numey wan mukukuk uksenpa.
__ Tesu tikpiak ka tiwiz, tikukus ika muitas ka ninemi miktuk wan uni tesu tejkia…
Nakak takaktuk
__ tikmati? Uni sujsul wejka wan tesu niwelik nikwika nuweyka, ka sujsul etek.
Naja nakak takaktuk.
__Uni ken se xulet kwetax ajkawtuk. Ne xulet kwejkwetax tesu kwaselut…
Ninakak nitakaktuk.
Ne kunetatuktianizin sutawa se chupi melka kichiwki se tumak tekiw wan inak:
__ Uni yekzin, tikmati? Naja nusan niyaw nikita ne sijsital. Muchi kenka ajatalichwatuk
iwan susulna malakat. Muchi ne sijsital yawit nechmakat nikuni …
Naja nemiya takaktuk.
__ Uni pal pajpaki! Tikpias makwil zunti miyon axalawil wan naja nikpias makwil zunti
miyon apunian…
Yaja nusan mutakaktuk, nemik chukak …
__ Uni, kane, xinechajkawa niyaw nusel.
Mutalij ika majmawi wan nechilwij:
__ Tikmati!… Naja kaj nitajpia ne nuxuchit! Yaja sujsul kanawak wan sujsul nejmach. Maya
kipia nawi iwizti pal mutajpia ipal muchi.…
Naja nimutalij, ika tesu niweliya ninemi nimukeztuk. Yaja nechilwij:

51. __ Uni nemi … Uni muchi …
Nemanka yultakezki se chupi, mukezki wan kimakak se taksaya. Naja tesu niwelik niulinik.
Tesu nemik uk ka se tultik tawil ka tawiluj tik iikxi. Panuk se ratujchin ka tesu ulinik,
wan tesu zajzik. Nemanka wezki ken wezti se kwakwit ka tesu kichiwa datka zalani tik ne
axal.
wezki ken wezti se kwakwit ka tesu kichiwa datka zalani tik ne axal.
XXVII
Axan kichiwaka chikwasen xiwit ipal ini … Tekeman ninatuya ini taypanutuk. Ne
nukujkunpawan ka mukwepki nechitaket yulpakiket ika naja ninemiskia niyultuk. Naja
ninemik sujsul kwaselut, melka nikinilwij: Nisutawa…
Axan ninemiya yek se chupi … nina, tesu muchi. Melka naja nikmati ka yaja mukwepki
itesital, ika kwak tanestuk tesu kiajsik ikweyka, ka tejkia, tesu susjsul ieteka… Wan tik
tayuwa, nukustuj nikaki ne sijsital ka kenka makwil zunti miyon axalawil..
Melka panu sejse tumak. Pal ne mekat ka nikwikwiluj ipal ne kunetatuktianizin, nikelkawak
nikwikwilu ne kwetax tajkwil, tesu welijtuskia kiktalistuskia ne ichkamasachin. Kunij
nimutajtanili: “Tay panujtuskia iwan itesital? Anka ne ichkamasachin kikwajtuskia ne xuchit
…”
Wan siujsiujti nimuina: “Tejkia ka tesu”. Ne kunetatuktianizin kikzakwa ixuchit, iwan se
xuluntawil, muchi ne tajtayuwa, wan kitajpia yek ne ichkamasachin…”. Kunij niyulpaki wan
muchi ne sijsital pakit zupelek.
Ujuksiujti nimuina: “siujsiujti se mupajpaki. Wan uni miak! Su se tayuwa kikelkawtuk ne
xuluntawil, u ne ichkamasachin kisaktuk tik ne tayuwa takaktuk… Kunij ne ajaxalawil
muchiwat ijixyayu.
Ini se tumak ka tesu akaj kimati. Pal anmejemet ka ankitasujtat ne kunetatuktianizin, ken
naja, tesu datka tik ne sentalmet kenka yaja. Su tik se takutun, kaj kimati kan, se
ichkamasachin kikwajtuk u tesu se xuchit…

52. Xikitakan ne kaltijpak wan ximutajtanilikan: “Ne ichkamasachin, kikwajtuk ne xuchit? Wan
anyawit ankitat ka muchi pata.
Wan tesu se achtu iknewan yawi kimati ka ini tejkia, yek muneki.
Ini taltakutun kwikwil ne uk yekzin wan ne uk kwaselut tik ne tal. Ini ne se ipal ne iswat
ipan. Naja nikwikwilujtuk se uk siujti pal kiane ankitat yek. Nikan tik ini taltakutun, kan ne
kunetatuktianizin ajsik tik ne Tal wan nemanka yajki.
Xikitakan yek ini taltakutun kwikwil pal kiane ankixmatit su anyawit se tunal pal ne
talwaktuk, tik Afrikaj. Wan su anajsiskiat panu kane, nimezintajtani ma tesu annejnemit
talul, su te, xikchiakan se chupi, yek kayitan ne sital. Kunij, su se pilzin yawi ka anmejemet,
su kipia izunkal teokwitik wan su paki, wan tesu inak datka kwak kitajtanilit, anyawit
ankimati kaj yaja. Kunij, xinejmachnemikan iwan! Ma xinechajkawakan nikwaselut:
Xinechilwikan nemanka ka yaja mukweptuk.