3. 28/03/14 http://open-office.es 3
1. INTRODUCIÓN
O jeep detívose no corazón do parque do Serengeti (Tanzania). Dende o
vehículo contemplábase a inmensidade da sabana africana na que centos de
animais herbívoros (ñús, gacelas,cebras...) comían a abundante herba.
Un dos biólogos do parque, o doutor De la Fuente, díxolle aos investigadores
en prácticas- sabedes que” Serengeti” significa na lingua Masai “chaira sen
fin”?. De feito, o parque posúe uns 13000 Km2 e nel habitan algunhas das máis
grandes manadas de herbívoros do mundo. Estos animais migran
estacionalmente (ata un millón e medio de ñúes, douscentas cincuenta mil
cebras e medio millón de gacelas Thomson) en dirección a reserva Masai-
Mara, en Kenia, percorrendo uns 2700 Km. na estación seca, de maio a
outubro, na procura de pastos frescos e non regresarán ata o inicio da
estación húmida a finais de outubro-.
Doutor, segundo din os nativos este ano as chuvias foron especialmente
abundantes- comentou un dos investigadores-como cre que afectará isto ó
ecosistema?.
Teño a esperanza de que axude na recuperación das poboacións de leóns e
guepardos tras anos de descensos poboacionais, nalgúns casos chegando a
estar por debaixo dos 2000 individuos para os leóns e dos 90 exemplares no
caso dos guepardos-indicou De La Fuente-.
4. 28/03/14 http://open-office.es 4
Cuestións:
1) Por que se produce a migración dos
herbívoros?
2) Por que pensa o doutor que un ano de boas
chuvias permitirá recuperar as poboacións de
felinos do parque?
3) Cal pensas que é a razón de que haxa un
número maior de gacelas que de guepardos?
1. INTRODUCIÓN
5. 28/03/14 http://open-office.es 5
A EcoloxíaEcoloxía é a ciencia que estuda as relacións dos seres vivos co medio ambiente no
que habitan.
Todos os seres vivos pertencen a algunha especieespecie, é dicir, cada un dos tipos de
seres vivos que existen.
Os individuos dunha especie normalmente non están illados, senón que habitan un
área determinada formando unha poboaciónpoboación.
Polo xeral, as poboacións tampouco están illadas. O conxunto de poboacións de
distintas especies que comparten un territorio e establecen relacións entre elas
denomínase comunidade ou biocenosecomunidade ou biocenose.
O territorio ocupado por unha biocenose e que presenta unhas características físicas
e climáticas chámase biotopobiotopo.
2. ECOLOXÍA E ECOSISTEMAS
6. 28/03/14 http://open-office.es 6
O conxunto formado pola biocenose (os seres vivos) e o biotopo (medio físico onde
se asentan) é un ecosistemaecosistema.
Os ecosistemas non teñen límites definidos. Podemos considerar o estudo do
ecosistema dunha bosta de vaca ou ampliar o estudo ó prado onde se encontra. De
feito,ampliando, a nosa observación a Terra constitúe por si mesma un enorme
ecosistema que chamamos EcosferaEcosfera e a súa biocenose é a BiosferaBiosfera.
En conclusión, os compoñentes dun ecosistema son a súa comunidade biolóxica
(biocenose) e o lugar onde se asenta (biotopo).
Por iso, os factores dun ecosistema poden ser bióticos ( referidos aos seres vivos) ou
abióticos ( referidos ó medio físico no que os atopamos).
2. ECOLOXÍA E ECOSISTEMAS
7. 28/03/14 http://open-office.es 7
2. ECOLOXÍA E ECOSISTEMAS
COMPOÑENTESCOMPOÑENTES
DUNDUN
ECOSISTEMAECOSISTEMA
Os ecosistemas
Biótopo
(medio físico)
Biocenose
(comunidade
biolóxica)
9. Os compoñentes dun ecosistema
• ECOSISTEMA = +BIOCENOSE BIOTOPO
Factores
bióticos
Factores
abióticos
10. 28/03/14 http://open-office.es 10
2.1. O MEDIO FÍSICO: FACTORES ABIÓTICOS
Algúns factores abióticos poden ser:
A temperatura
A luz
A humidade
A salinidade
A presión
A cantidade de osíxeno
A estacionalidade
O substrato onde viven os organismos (fondo arenoso ou rochoso, solo pobre ou fértil...)
11. 28/03/14 http://open-office.es 11
2.1. O MEDIO FÍSICO: FACTORES ABIÓTICOS
Observa as distintas imaxes de ecosistemas e indica cales pensas que son os factores
abióticos máis relevantes en cada caso.
IMAXE 1
14. 28/03/14 http://open-office.es 14
2.2. OS SERES VIVOS: FACTORES BIÓTICOS
Os factores bióticos dun ecosistema son os seres vivos (biocenose ou comunidade) que nos
atopamos nese ecosistema e as asociacións ou relacións que establecen entre sí.
Podemos falar de dous tipos de asociacións: intraespecíficas (entre individuos da mesma
especie) e interespecíficas (entre individuos de distintas especies).
ACTIVIDADE: Pensade durante 5 minutos en asociacións entre seres vivos que podemos
atoparnos na natureza. Imaxina como se poden relacionar individuos da mesma e de distintas
especies.
15. 28/03/14 http://open-office.es 15
2.2.1. RELACIÓNS INTRAESPECÍFICAS
Entre organismos da mesma especie:
FAMILIA:FAMILIA: conxunto de individuos con alto grao de parentesco que conviven e se axudan
mutuamente no coidado das crías, a obtención do alimento e/ou a defensa. Ex. Leóns
COLONIAL:COLONIAL: constituidas por organismos unidos e comunicados entre eles orixinados
todos a partir dun mesmo proxenitor. Ex. Corais.
GREGARIA:GREGARIA: reunión de individuos de distintas familias para conseguir un obxectivo
concreto. Ex. Banco de peixes, manada de ñúes.
SOCIEDADE:SOCIEDADE: está integrada por individuos que presentan diferencias anatómicas e
fisiolóxicas e entre os cales existe división do traballo. Ex. Abellas, formigas, termitas.
COMPETENCIA INTRAESPECÍFICA:COMPETENCIA INTRAESPECÍFICA: todos os individuos dunha especie loitan entre sí
polos recursos do medio .Ex. Loita polo alimento, loita dos machos polas femias, loita polo
espacio...
21. 28/03/14 http://open-office.es 21
2.2.2. RELACIÓNS INTERESPECÍFICAS
Son as que se establecen entre individuos de distintas especies.
COMPETENCIA INTERESPECÍFICA:COMPETENCIA INTERESPECÍFICA: individuos de distintas especies loitan por un
recurso (alimento ou espazo). p.e. O coello e a lebre.
DEPREDACIÓN:DEPREDACIÓN: o individuo dunha especie (presa) serve de alimento ó de outra
especie. (predador) p.e.: a foca e os peixes.
MUTUALISMO:MUTUALISMO: individuos de distintas especies que se relacionan e obteñen un
beneficio mutuo. Cando a relación perpetúase no tempo e hai dependencia, fálase
de simbiose.simbiose. p.e. Un líque.
22. 28/03/14 http://open-office.es 22
2.2.2. RELACIÓNS INTERESPECÍFICAS
PARASITISMO:PARASITISMO: relación entre individuos de distintas especies, na que un
individuo (parásito) vive a expensas da outra (hóspede), pero sen darlle morte,
polo menos de xeito inmediato. p.e. Unha carracha e un can.
COMENSALISMO:COMENSALISMO: unha soa das especies (comensal) benefíciase, sen que a
outra (hóspede) resulte afectada pola súa presenza ou acción.
p.e. A quenlla e a rémora.
28. 3. HÁBITAT E NICHO ECOLÓXICO
Hábitat:Hábitat: é o lugar físico onde viven os individuos dunha especie.
Nicho ecolóxico:Nicho ecolóxico: é o papel que desempeña a especie no ecosistema.
Dúas especies poden compartir o mesmo hábitat, pero non soen ocupar o
mesmo nicho ecolóxico.
Se o ocupan entran en competencia e unha delas pode desaparecer.
O nicho ecolóxico dun organismo é o resultado da adaptación ao ambiente en
que vive.
29. Hábitat e Nicho ecolóxico
Mesmo hábitat, pero diferente
nicho. Se as condiciones
ambientales cambian, os
organismos poden cambiar o
seu nicho.
Competidores
30. 28/03/14 http://open-office.es 30
4. A MATERIA E A ENERXÍA NOS ECOSISTEMAS
FLUXO DA ENERXÍA
A enerxía utilizada polos seres vivos provén do SOLSOL en último termo.
A través da fotosíntese as plantas e algas obteñen a enerxía do sol e
almacenan a súa propia materia orgánica.
Os animais conseguen enerxía ó alimentarse de plantas ou doutros
animais.
Esta enerxía de plantas e animais emprégase en distintos procesos
(respirar, moverse, xerar calor, medrar, reproducirse...).
31. 28/03/14 http://open-office.es 31
4. A MATERIA E A ENERXÍA NOS ECOSISTEMAS
Esta enerxía empregada deixa de estar dispoñible para os seres vivos.
Polo que a enerxía que atravesa un ecosistema é
UNIDIRECCIONALUNIDIRECCIONAL
FLUXO DA MATERIA
A materia orgánica morta é transformada en materia inorgánica
por algúns microorganismos (fungos e bacterias). Esta materia inorgánica
é aproveitada polos autótrofos que xeran nova materia orgánica
que será o alimento dos heterótrofos.
32. 28/03/14 http://open-office.es 32
4. A MATERIA E A ENERXÍA NOS ECOSISTEMAS
Cando morren os autótrofos e os heterótrofos, son transformados en
materia inorgánica polos microorganismos; e de novo comeza o ciclo.
Polo tanto, o fluxo de materia nun ecosistema é
UN CICLO PECHADOUN CICLO PECHADO
33. 28/03/14 http://open-office.es 33
4.1. NIVEIS TRÓFICOS
O conxunto de organismos que obteñen alimento (materia e enerxía)
de xeito similar constitúen un nivel tróficonivel trófico.
Podemos diferenciar tres niveis tróficos:
• PRODUTORES:PRODUTORES: son os autótrofos (básicamente plantas e fitoplancto) que
captan a enerxía solar, e mediante a fotosíntese, a empregan en obter
materia orgánica a partir de materia inorgánica.
• CONSUMIDORES:CONSUMIDORES: son principalmente os animais, que obteñen a materia e a
enerxía alimentándose doutros animais ou plantas.
34. 28/03/14 http://open-office.es 34
4.1. NIVEIS TRÓFICOS
Os consumidores poden ser:
Consumidores primarios (herbívoros):Consumidores primarios (herbívoros): aliméntanse dos produtores.
p.e..: elefantes, antílopes, roedores...
Consumidores secundarios (carnívoros):Consumidores secundarios (carnívoros): aliméntanse dos primarios
p.e.: lobos, leóns, paxaros insectívoros...
Consumidores terciarios:Consumidores terciarios: aliméntanse dos secundarios.
• p.e.: algunhas serpes, aves rapaces...
As veces, podemos falar incluso de consumidores cuaternariosconsumidores cuaternarios que se alimen
tan dos terciarios, aínda que rara vez é dun xeito exclusivo.
p.e. O home, algunhas rapaces e peixes grandes e en xeral grandes super-
predadores.
35. 28/03/14 http://open-office.es 35
DESCOMPOÑEDORES:DESCOMPOÑEDORES: son as bacterias e os fungos que transforman
os restos orgánicos e inorgánicos (cadáveres, excrementos...) en materia
útil para os produtores.
4.1. NIVEIS TRÓFICOS
36. 28/03/14 http://open-office.es 36
4.2. CADEAS TRÓFICAS
Unha cadea tróficacadea trófica é a representación lineal das relacións alimentarias
que se dan entre os distintos niveis tróficos.
37. 28/03/14 http://open-office.es 37
4.3. REDES TRÓFICAS
Como na natureza é habitual que un consumidor se alimente de máis
dunha especie do nivel inferior e ésta a súa vez serve de alimento a
varias do nivel superior. As cadeas tróficas teñen conexións entre sí.
A representación de todas estas relacións denomínase rede tróficarede trófica.
38. 28/03/14 http://open-office.es 38
5. BIOMAS: OS ECOSISTEMAS DA TERRA
Un biomabioma é un conxunto de comunidades que ocupan unha área cunhas
características xeográficas e climáticas determinadas.
Podemos diferenciar entre biomas terrestres e acuáticos.
Os grandes biomas distribúense dun xeito uniforme no planeta
dependendo da latitude e da altitude, é dicir, das características
climáticas.
39. Zona fría
Zona fría
Zona templada
Zona templada
Zonacálida
Ecuador
Trópico de Cáncer
Trópico de Capricornio
ZONAS CLIMÁTICAS DA TERRA
40. BIOMAS DE CLIMAS FRÍOS
Deserto polar e tundra Taiga
BIOMAS
DE CLIMAS
TEMPLADOS
Bosque caducifolio Bosque mediterráneo Estepa
Deserto Sabana Selva tropical
BIOMAS
DE CLIMAS
CÁLIDOS
4.1. BIOMAS TERRESTRES
41. 4.1. BIOMAS TERRESTRES
Desertos fríos:Desertos fríos:
Os polos. Xeos permanentes.
Baixas precipitacións e temperaturas.
Fauna característica: pinguíns (hemisferio sur) e oso polar
(hemisferio norte).
Sen vexetación.
42. 4.1. BIOMAS TERRESTRES
Tundra:Tundra:
Temperaturas baixas e escasas precipitacións
Solo conxelado (permafrost)
Flora: brións e liques e algunhas herbaceas e gramíneas.
Fauna: lemmings, raposo ártico, reno, lobo gris, perdiz nival...
43. 4.1. BIOMAS TERRESTRES
Taiga:Taiga:
Precipitacións abundantes en forma de neve. Invernos longos e fríos.
Bosque de coníferas: abetos, piñeiros e piceas.
Fauna: lince, oso, alce, reno, lebre ártica, lobo.
44. 4.1. BIOMAS TERRESTRES
Estepas:Estepas:
Chuvias escasas e irregulares. Veráns secos e calurosos e invernos longos e
fríos.
Flora: herbáceas (gramíneas) e árbores dispersos.
Fauna: bisontes, gacelas, cabalos salvaxes, grandes rapaces, réptiles
coiotes.
46. 4.1. BIOMAS TERRESTRES
Bosque mediterráneo:Bosque mediterráneo:
Clima mediterráneo (3 meses de sequía estival). Mediterráneo, e zonas de
Chile, Sudáfrica e Australia.
Flora: Sobreiras, aciñeiras, matogueiras e plantas aromáticas (romeiro,
tomillo...)
Fauna: corzos, xabaríns, coellos, réptiles, insectos, xenetas, gran variedade
de aves.
47. 4.1. BIOMAS TERRESTRES
Desertos cálidos:Desertos cálidos:
Escasez de chuvias. Diferenza marcada de temperatura día-noite.
Vexetación xerofítica (adaptada a falta de auga): cactos e euforbias.
Fauna: camelos, dromedarios, lagartos, canguros...
48. 4.1. BIOMAS TERRESTRES
Sabana:Sabana:
Altas temperaturas con pouca variación anual. Precipitacións moi
irregulares (estación seca longa e húmida curta).
Flora: herbas, matogueiras e algunha árbore (acacias).
Fauna: gacela, ñús, cebras, leóns, guepardos, leopardos, elefantes.
49. 4.1. BIOMAS TERRESTRES
Bosque tropical e ecuatorial:Bosque tropical e ecuatorial:
No ecuador e arredores. Precipitacións moi abundantes (no tropical unha
estación máis seca).
Flora: típicas selvas. Lianas, grandes árbores de folla perenne.
Fauna: gorilas, chimpances, monos aulladores, tucáns, anacondas, iguanas.
51. 28/03/14 http://open-office.es 51
4.2. BIOMAS ACUÁTICOS
Ecosistemas mariños:Ecosistemas mariños:
Formados polas augas de mares e océanos. Básicamente dúas zonas:
Zona peláxica: comprende dous ambientes nerítico (cercano a costa) e
oceánico (mar aberto). Nas zonas iluminadas abunda o plancto e os
organismos nadadores.
Zona abisal: Por debaixo dos 4000 m de profundidade. Ausencia de luz e
grandes presións. Organismos bentónicos (do fondo) e peixes peláxicos
adaptados a estas condicións.
53. 28/03/14 http://open-office.es 53
4.2. BIOMAS ACUÁTICOS
Ecosistemas de augas doce:Ecosistemas de augas doce:
Dous tipos:
Augas correntes: ríos e torrentes. Organismos adaptados as fortes correntes
nos cursos altos. No curso baixo animais filtradores e vexetación acuática.
Augas estancadas: lagos, charcas e pantanos. Tres zonas:
- Litoral: na beira. Ben iluminada. Abundan as algas, aves, anfibios, insectos,
plantas acuáticas (xuncos)...
- Augas libres: afastada da beira, pero ben iluminada. Predominan os peixes o
fitoplancto e os crustáceos.
- Profunda: lonxe da beira e mal iluminada. Sen vexetais e co pouco osíxeno.
Hai bacterias, bivalvos, anélidos, algúns peixes e larvas de insectos.
