5. HISTORIA
Goi Paleolitokoak (K.a. 25000-K.a. 9000)
dira Zuberoako lurretan aurkitu diren giza
aztarna zaharrenak
Haitzuloetako pintura ikusgarriak daude
Etxeberriko Karbian.
Mesolitoko eta Neolitoko arrastoak
aurkitu dira, halaber; Basaburuan
bereziki. Neolitoko eta metalen aroetako
hileta monumentuen artean, ugari dira
tumuluak.
6. K.a. 19. urtean amaitu zuen
Augustok Akitaniako lurren
konkista.
Ondoren Barbaroen inbasioa etorri
zen.
602an Baskoniako dukerria sortu
zen.
1152an Lapurdi eta Zuberoa
Ingelesen menpe geratu zen.
1449an Frantziarem esku geratu
zen.
7. Ondoren zuberotarrak Joana de Albretek
ezarri nahi zuen protestantismoaren aurka
borrokatu ziren.
1661an Matalas hartu zuten buruzagi
1790an Frantziako iraultzaren ondoren
Zuberoa, Nafarroa Behera,Lapurdi
Eta Biarmo pirinio Beheretako
departamentuan sartu zituzten.
8. EKONOMIA
Eremua Lehen Industria Zerbitzuak
sektorea
Lapurdi 1.992 17.205 63.048
Nafarroa 3.062 2.495 6.097
Behera
Nafarroa 13.146 92.829 136.279
garaia
Zuberoa 1.301 1.798 2.960
9. IPARRALDEKO DATUAK
Probintziak Udalerri Biztanleak
kopurua
Lapurdi 41 241.872
Nafarroa 76 31.125
behera
Zuberoa 42 15.925
Guztira 159 288.922
Iparraldean
10. Zuberoako datu ofizialak
Azalera ofiziala 2005 814,50
(Km2)
Dentsitatea 2012 19,67
(biztanle/Km2)
Biztanleria osoa 2012 16.092
Biztanleria 2007 7.596
emakumeak
Biztanleria gizonak 2007 7.700
14. KULTURA
• Zuberoko kulturan oso garrantzitzuak dira
pastoralak.
Herrikoplazan jartzen duten eszenatokiaren
gainean antzezten duten herri antzerkia da.
• Baita ere ikusgarria da Zuberoako maskarada.
Neguko inauteria da ikuskizun eta antzerkiz josia.
15.
16.
17. ZUBERERA
• Zuberoa Euskal herriko herrialderik
txikiena da baina baita ere
euskaldunena, bertan gehiengoak
euskara baitu lehen hizkuntza.
• Bere hurruntasun administratibo eta
geografikoagaitik euskera
██ Zuberera
batuerarekin desberdintasun
handienak dituen euskalkia da.
18.
19. ·Zuberotarrean bi azpieuskalki bereiz daitezke:
-Menditsukoa (Basabürü eskualdekoa)
-Ordokikoa (Pettarrekoa)
Azkenaldian berdintzera jo dute.
·Zuberoako ipar-mendebaldeko herri batzuetako
Hizkera nafar-lapurtarrera hurbiltzen da.
·Zuberoako zenbait tokitan Gaskoia(okzitanoen
dialektoa) hitz egiten da.
20. LITERATURA
• Zuberera lehen aldiz literatura egiteko
erabili zuena Tartas izan zen.Bere
idazkietan Amikuzeko euskaraz idatzi
zuen.
• Hala ere lekukorik zaharrena Athanase
Belapeyreren Catehicima laburrada
21. JEAN DE TARTAS
Ontsa Hiltzeko Bidia
Ogi alhor ferdeen ertzetan
Zauri supituen gisara
Sortu lobelharrek
Bihotzaren borta
Irekitzen diote
Amets-gonbitari
22. • Ipar euskal herriko hainbat idazle garrantzitsu izan ditugu,
eta baditugu horaindik ere.Betidanik jo izan dute lapurtera
euskalkirik dotoreentzat euskal literaturan.
Klasikoak: Gaur egungoak:
- Bernat Etxepare - Pierre Bordazarre
- Joannes Leizarraga - Madeleine Jauregiberri
- Axular - Marzelin Hegiapal
- Juan de Tartas - Junes Casenave
- Oihenart
23.
24. MUSIKA
• Musika arloan ere hainbat zuberotar famatu
ditugu:
- Niko Etxart
- Jean-Mixel Bedaxagar
- Maddi Oihenart
- Mixel Etxekopar
- Peio Serbielle
25. Ene fale txun txun, Ai-ai-ai ! Tumatxa !
Aker batek gogotik
hasten delarik ametsetan
ez dü berak ez lotsarik
altxatzen balin bazaio segidan.
Ni aldiz gaixua oi ! amets, bekhatiak
gorde behar ai-ai-ai ! Tumatxa !
Alhalketzen nintzan...
Alhalketzen nintzan...
Tabu soziala
tzintzilik gorderik
mon "Eminence
untzi txipi", peu ou prou;
sexual, sexualitatea aker "histoire" ?
mende ta mendetan ah !, quelle histoire !!!
Tumaxa (Niko Etxart)
26. Eperrak badituzü bere bi hegalak
Bai eta bürün gainin kokarda eijer bat
Zük ere balinbazünü gaztetarsün eijer bat
Neskatilen gogatzeko bilo holli pollit bat (Bis)
Amorosak behar lüke izan lotsa gabe
Gaiaz ebiltia ez üken herabe
Egünaz ebiltia desohore leike
Txoriak ere oro haier soz dirade (Bis)
Ebili izan nüzü gaiaz eta beti
Eia! atzamanen nianez lili eijer hori
Azkenian atzaman düt oi! bena tristeki
Lümarik eijerrena beitzaio erori (Bis)
Mündian ez da nihur penarik gabe bizi
Nik ere badit aski hoitan segurki
Nik desiratzen nizün ezkuntzia zurekin
Bena ene aitak eztü entzün nahi hori (Bis)
Zure aitak zer lüke eni erraiteko
Eperrak (Niko Etxart)
Ala enitzaio aski haren ofizioko
Ala zü soberaxe zitzaio enetako
Printzerik ez ahal da orai zuenganako (Bis)
