Παρουσίαση με αφορμή τις αμφισβητήσεις και την αξία της φιλοσοφίας και εν γένει των πνευματικών ανθρώπων

1. Φιλοσοφία και
κοινωνία
1. Αμφισβητήσεις της αξίας της φιλοσοφίας
2. Η χρησιμότητα της φιλοσοφίας
ΓΕΛ ΒΑΜΟΥ
1
Δρ Ι.Π. Αμπελάς

2. Πώς αντιμετωπίζει ο σοφιστής
Καλλικλής τη φιλοσοφία;
«ΚΑΛΛΙΚΛΗΣ: Η φιλοσοφία, Σωκράτη, έχει τη χάρη της, αν ασχοληθείς μαζί της με μέτρο
στα νιάτα σου. Ακόμη κι αν είναι κανείς πολύ προικισμένος, εφόσον συνεχίσει να
φιλοσοφεί και στην ωριμότητά του, αναγκαστικά θα αποξενωθεί από όλα όσα πρέπει να
γνωρίζει, προκειμένου να γίνει ένας ολοκληρωμένος άνθρωπος. [...] Με τη φιλοσοφία
είναι ωραίο να ασχολείται για μορφωτικούς λόγους και δεν είναι άπρεπο να φιλοσοφεί
κανείς όσο είναι νεαρός. Όταν όμως μεγαλώσει και φιλοσοφεί ακόμη, τότε η περίπτωση
είναι για γέλια και εγώ τουλάχιστον νιώθω για όσους φιλοσοφούν ό,τι νιώθω για όσους
δυσκολεύονται να μιλήσουν και παίζουν σαν μικρά παιδιά. Τον νέο που δεν φιλοσοφεί τον
θεωρώ ανελεύθερο άνθρωπο, που δεν είναι άξιος για τίποτα ωραίο και μεγάλο. Όταν όμως
τον δω ηλικιωμένο να φιλοσοφεί και να μη σταματάει, μου φαίνεται πια, Σωκράτη, ότι ο
άνθρωπος αυτός πρέπει να φάει ξύλο [...] δεν αξίζει να λέγεται άντρας, όταν φεύγει από
το κέντρο της πόλης και από τις συγκεντρώσεις, όπου [...] οι άντρες διαπρέπουν, και
βουλιάζει για την υπόλοιπη ζωή του σε μια γωνιά ψελλίζοντας με τρεις τέσσερις νεαρούς».
(Πλάτων, Γοργίας 484c-486a)
ΓΕΛ ΒΑΜΟΥΔρ Ι.Π. Αμπελάς
2

3. Οι βασικές αντιδράσεις
• Ο απλός άνθρωπος ενοχλείται, όταν καλείται να
σκεφτεί σε βάθος για ζητήματα αφηρημένα.
• Η φιλοσοφική σκέψη φαίνεται απρόσιτη και
προκαλεί δέος ή και ειρωνεία.
• Η φιλοσοφία είναι χάσιμο χρόνου.
• Η φιλοσοφία υπονομεύει την πίστη μας στη
θρησκεία, στις παραδόσεις και στους πολιτικούς
θεσμούς.
ΓΕΛ ΒΑΜΟΥΔρ Ι.Π. Αμπελάς
3

4. Αντιδράσεις εναντίον φιλοσόφων
και διανοουμένων
ΓΕΛ ΒΑΜΟΥΔρ Ι.Π. Αμπελάς
4

5. Σύμφωνα με την παράδοση o Αναξαγόρας κατηγορήθηκε για ασέβεια (αθεΐα)
και εκδιώχθηκε από την Αθήνα. "Ο ήλιος είναι πέτρα και το φεγγάρι χώμα",
έλεγε ο Αναξαγόρας, προσβάλλοντας τις κρατούσες θρησκευτικές
αντιλήψεις της εποχής.
ΓΕΛ ΒΑΜΟΥΔρ Ι.Π. Αμπελάς
5

6. Το 399 π.Χ. ο Σωκράτης βρέθηκε αντιμέτωπος με το Δικαστήριο της Ηλιαίας.
Εκεί, διατυπώθηκαν εναντίον του κατηγορίες για ασέβεια προς τους θεούς
και για διαφθορά των νέων.
ΓΕΛ ΒΑΜΟΥΔρ Ι.Π. Αμπελάς
6

7. Ο Πλάτων αιχμαλωτίστηκε στη Σικελία, όπου είχε προσπαθήσει να διδάξει
φιλοσοφία στον τύραννο των Συρακουσών. Στην Αίγινα οδηγήθηκε προς
πώληση σε σκλαβοπάζαρο όπου ο Κυρηναίος φίλος του Αννίκερις εξαγόρασε
την ελευθερία του.
ΓΕΛ ΒΑΜΟΥΔρ Ι.Π. Αμπελάς
7

8. Ο Ο Μπρούνο υποστήριζε την απειρία του Σύμπαντος, την ύπαρξη
πολλαπλών κόσμων, και την ηλιοκεντρική θεωρία. Καθώς όμως δεν θέλησε
να αποκηρύξει τις φιλοσοφικές του ιδέες, καταδικάστηκε σε θάνατο δια της
πυράς από την Ιερά Εξέταση της Ρώμης τον οποίο και υπέστη στις 17
Φεβρουαρίου του 1600.
ΓΕΛ ΒΑΜΟΥΔρ Ι.Π. Αμπελάς
8

9. Ο Σπινόζα μεγάλωσε στην Πορτογαλική Εβραϊκή κοινότητα του Άμστερνταμ.
Ανέπτυξε ιδέες ιδιαίτερα αντίθετες προς την Εβραϊκή Βίβλο και τη φύση του
Θείου. Οι Εβραϊκές θρησκευτικές αρχές (Πορτογαλική Συναγωγή του Άμστερνταμ)
εξέδωσαν ένα χερέμ (ένα είδος απαγόρευσης, απομόνωσης, εξοστρακισμού,
απέλασης ή αφορισμού) εναντίον του, αποκλείοντάς τον ουσιαστικά από την
Εβραϊκή κοινωνία, στα 23 του.
ΓΕΛ ΒΑΜΟΥΔρ Ι.Π. Αμπελάς
9

10. Ο Μπέρτραντ Ράσελ φυλακίστηκε λόγω της εναντίωσής του στη συμμετοχή
της Βρετανίας στον Α΄ Παγκόσμιο Πόλεμο. Μετά το Δεύτερο Παγκόσμιο
Πόλεμο, ο Ράσελ δίδαξε σε πανεπιστήμια των ΗΠΑ, καταδικάζοντας τα
πυρηνικά όπλα και τον πόλεμο των ΗΠΑ στο Βιετνάμ.
ΓΕΛ ΒΑΜΟΥΔρ Ι.Π. Αμπελάς
10

11. Στις δυτικές χώρες του ασκήθηκε έντονη κριτική για την υποστήριξη του προς τις
κομμουνιστικές κυβερνήσεις της εποχής, όπως αυτές του Φιντέλ
Κάστρο στην Κούβα, του Μάο στην Κίνα, καθώς και των Ερυθρών
Χμερ στην Καμπότζη, αλλά και εντός της Γαλλίας για την υποστήριξη των
Αλγερινών επαναστατών έναντι των γαλλικών στρατευμάτων κατά τον πόλεμο
της Αλγερίας.
ΓΕΛ ΒΑΜΟΥΔρ Ι.Π. Αμπελάς
11

12. Ο Αντρέι Ζαχάρωφ ήταν Ρώσος φυσικός επιστήμονας. και ένας από τους επιστήμονες που
δημιούργησαν την πρώτη σοβιετική βόμβα υδρογόνου. Αργότερα έγινε κοινωνικός ακτιβιστής,
αντιφρονών και ακτιβιστής για τα ανθρώπινα δικαιώματα. Νομπελίστας Ειρήνης για το 1975. Είναι
ελληνικής καταγωγής εκ μητρός. Για την προάσπιση των ανθρώπινων δικαιωμάτων είχε στερηθεί
όλων των σοβιετικών διακρίσεων και βραβείων και εξορίστηκε από τη Μόσχα.
ΓΕΛ ΒΑΜΟΥΔρ Ι.Π. Αμπελάς
12

13. O Αλεξάντρ Ισάγεβιτς Σολζενίτσιν (λογοτέχνης) κατηγορήθηκε για αντισοβιετική
προπαγάνδα (το διαβόητο άρθρο 58 του σοβιετικού Ποινικού Κώδικα επί Στάλιν) και
μεταφέρθηκε στη Μόσχα για ανάκριση. Στις 7 Ιουλίου 1945 σε ισόβια εκτόπιση και
οκταετή καταναγκαστική εργασία από ένα έκτακτο δικαστήριο, στο οποίο δεν κλήθηκε
καν να υπερασπισθεί τον εαυτό του.
ΓΕΛ ΒΑΜΟΥΔρ Ι.Π. Αμπελάς
13

14. Τελικά αξίζει να φιλοσοφούμε;
«Αφού με δίδαξε η πείρα ότι όλα όσα συμβαίνουν συνήθως στην
κοινή ζωή είναι μάταια και μηδαμινά, και βλέποντας ότι όλα όσα
φοβόμουν ή γίνονταν αφορμή να δοκιμάζω φόβο δεν είχαν
καθεαυτό τίποτε καλό ούτε κακό, παρά μόνο στον βαθμό που με
αναστάτωναν, αποφάσισα τελικά να αναζητήσω μήπως υπήρχε
κάποιο πραγματικό και κοινωνήσιμο αγαθό που μόνο αυτό να ήταν η
αιτία που θα επηρέαζε το μυαλό, αποκλείοντας όλα τα υπόλοιπα· ή,
ακριβέστερα ακόμη, κάποιο πράγμα που η ανακάλυψη και η
απόκτησή του θα μου πρόσφεραν για πάντα την ικανοποίηση μιας
υπέρτατης και αδιάκοπης χαράς» (Μπαρούχ Σπινόζα, Πραγματεία
για τη διόρθωση του νου, μτφρ. Bernard Jacquemart, Βασιλική
Γρηγοροπούλου, εκδ. Πόλις, Αθήνα 2000, σ. 23)
ΓΕΛ ΒΑΜΟΥΔρ Ι.Π. Αμπελάς
14

15. Μερικές σκέψεις υπέρ της
φιλοσοφίας
• Ενδιαφέρον ανθρώπων για θεωρητικές
αναζητήσεις
• Διασάφηση εννοιών
• Ανίχνευση απαντήσεων στα «μεγάλα ερωτήματα»
της ζωής
• Συνειδητοποίηση των ορίων της γνώσης μας
• Διαμόρφωση συνολικών αντιλήψεων για τον
άνθρωπο και τον κόσμο
• Απόλαυση της διανοητικής έρευνας
ΓΕΛ ΒΑΜΟΥΔρ Ι.Π. Αμπελάς
15

16. Μερικές σκέψεις υπέρ της
φιλοσοφίας
• Επίπονη άσκηση στην επιχειρηματολογία, όξυνση
της κριτικής ικανότητας, έλεγχος
προκαταλήψεων
• Διεύρυνση διανοητικού ορίζοντα, θεωρητικές και
πρακτικές δυνατότητες
• Εξέλιξη κοινωνικών θεσμών (ανθρώπινα
δικαιώματα, κοινωνικό συμβόλαιο)
• Ορθότερες αποφάσεις στη ζωή μας
ΓΕΛ ΒΑΜΟΥΔρ Ι.Π. Αμπελάς
16