1. 1
ΕΝΟΤΗΤΑ 1η
Η ΕΠΟΧΗ ΤΟΥ ΔΙΑΦΩΤΙΣΜΟΥ
Ευρώπη 17ος – 18ος αιώνας συντελούνται σημαντικές οικονομικές και κοινωνικές μεταβολές:
 ΟΙΚΟΝΟΜΙΚΕΣ ΜΕΤΑΒΟΛΕΣ
1) Θεαματική αύξηση του πληθυσμού
2) Μεταβολές στην αγροτική οικονομία (προκειμένου να καλυφθούν οι ανάγκες του συνεχώς αυξανόμενου
πληθυσμού)
α: Δημιουργία μεγάλων αγροκτημάτων β: Επέκταση της χρήσης μηχανημάτων
γ. Εφαρμογή νέων μεθόδων καλλιέργειας
Αυτό το σημαντικό φαινόμενο ονομάστηκε από τους ιστορικούς αγροτική επανάσταση
3) Ανάπτυξη εμπορίου
 Τριγωνικό εμπόριο ανάμεσα σε Ευρώπη, Αφρική και
Αμερική
 Συσσώρευση κεφαλαίων σε Ευρωπαίους επιχειρηματίες
4) Εκβιομηχάνιση - γέννηση της βιομηχανίας
 Επιχειρηματίες που διέθεταν κεφάλαια
 Δημιουργία μεγάλων εργοστασίων
 Χρήση ισχυρών μηχανών
 Χιλιάδες άνεργοι πρώην αγρότες καταφεύγουν στις πόλεις
αναζητώντας δουλειά
5) Βιομηχανική επανάσταση
 Είναι η πρώτη φάση του φαινομένου που ξεκίνησε στην Μ. Βρετανία (1750-1780 )
 ΚΟΙΝΩΝΙΚΕΣ ΜΕΤΑΒΟΛΕΣ
 Αστική τάξη (βιομήχανοι, τραπεζίτες, μεγαλέμποροι) : ενισχύει διαρκώς τη θέση της
 Αριστοκράτες: προσπαθούν να διατηρήσουν τα προνόμιά τους
 Αγρότες και ασθενέστερα κοινωνικά στρώματα των πόλεων: ζουν σε άθλιες συνθήκες
 ΠΟΛΙΤΙΚΗ ΚΑΤΑΣΤΑΣΗ
 Απόλυτη μοναρχία: σε όλα σχεδόν τα κράτη της Ευρώπης η εξουσία είναι συγκεντρωμένη
στα χέρια του βασιλιά
 Εξαίρεση η Μ. Βρετανία , όπου μετά την ένδοξη επανάσταση του 1688 αναγνωρίστηκαν ορισμένα
δικαιώματα στα μέλη των οικονομικά ισχυρότερων τάξεων.
 ΠΡΟΟΔΟΣ ΤΩΝ ΦΥΣΙΚΩΝ ΕΠΙΣΤΗΜΩΝ
Διανοούμενοι και επιστήμονες επιχειρούν, βασισμένοι στη λογική, να ανακαλύψουν φυσικούς νόμους που
διέπουν τη λειτουργία του κόσμου, ανοίγοντας το δρόμο για την απελευθέρωση από τις προλήψεις του Μεσαίωνα.
ΠΡΟΔΡΟΜΟΙ ΚΑΙ ΠΡΩΤΟΠΟΡΟΙ
3. ΤΖΟΝ ΛΟΚ
1.ΦΡΑΝΣΙΣ ΜΠΕΪΚΟΝ 2. ΡΕΝΕ ΝΤΕΚΑΡΤ
4. ΙΣΑΑΚ ΝΙΟΥΤΟΝ (ή ΝΕΥΤΩΝ)
1. Κάθε επιστημονική θέση
πρέπει να επαληθεύεται με πείραμα 2.Ο μόνος δρόμος προς την αληθινή
γνώση, είναι η συστηματική αμφιβολία 3.Όλοι οι άνθρωποι έχουν
απαραβίαστα φυσικά δικαιώματα
4.Νόμος της παγκόσμιας έλξης
Το σύμπαν λειτουργεί με βάση φυσικούς νόμους

2. 2
ΔΙΑΦΩΤΙΣΜΟΣ :
Σημαντικό πνευματικό κίνημα αλλά και βαθύτατα πολιτικό
Είναι ουσιαστικά επακόλουθο της επιστημονικής επανάστασης του 17ου αιώνα
 Πρωτοεμφανίζεται στην Αγγλία (τέλη 17ου αι.).
 Κορυφώνεται στην Γαλλία (18ος αι.)
 Εξαπλώνεται στην Ευρώπη και έξω απ’ αυτήν.
 Διαφωτισμός και ΠΟΛΙΤΙΚΗ
1) ΦΥΣΙΚΑ ΔΙΚΑΙΩΜΑΤΑ: θεμελιώδης πολιτική έννοια
του Διαφωτισμού και μια από τις θέσεις- εμβλήματα
της αστικής τάξης
2) Κοινωνικό Συμβόλαιο / ΤΖΟΝ ΛΟΚ
3) Γενική βούληση / Ζαν Ζακ Ρουσό
4) Διάκριση των εξουσιών / Μοντεσκιέ
 Διαφωτισμός και ΘΡΗΣΚΕΙΑ
1) Ντεϊσμός: ο θεός έπλασε τον κόσμο αλλά δεν παρεμβαίνει
στη λειτουργία του
2) Ανεξιθρησκία / Βολτέρος
3) Αυστηρή κριτική στην καθολική εκκλησία
 Διαφωτισμός και ΕΚΠΑΙΔΕΥΣΗ
Ζαν- Ζακ- Ρουσό : Το μόνο μέσο για τη διασφάλιση της συνεχούς
προόδου του ανθρώπου είναι η εκπαίδευση
Επίσης: κατάργηση της αυθεντίας του δασκάλου / προσωπική αναζήτηση
του διδασκόμενου. ( « Αιμίλιος ή περί αγωγής» )
 Διαφωτισμός και ΟΙΚΟΝΟΜΙΑ
1) Φυσιοκρατία / Κενέ : η οικονομία θα πρέπει να λειτουργεί φυσικά
2) Οικονομικός φιλελευθερισμός / Άνταμ Σμιθ: το κράτος δεν πρέπει
να παρεμβαίνει παρά ελάχιστα στην οικονομική ζωή
ΘΕΜΕΛΙΑΚΕΣ
ΘΕΣΕΙΣ ΤΩΝ
ΔΙΑΦΩΤΙΣΤΩΝ
Η απόρριψη κάθε
αυθεντίας
Η κριτική κάθε
υφιστάμενης σκέψης
Η αποδοχή της λογικής ως
του μόνου ασφαλούς τρόπου
ερμηνείας του κόσμου
(ορθολογισμός)
Η πεποίθηση ότι ο
άνθρωπος μπορεί να
προοδεύει συνεχώς
Ο Διαφωτισμός αξίωνε
αλλαγές σε όλες τις πτυχές
της ανθρώπινης δράσης,
στους κοινωνικοπολιτικούς
θεσμούς, την εκπαίδευση, τη
θρησκεία. Τάσσεται υπέρ της
ατομικής ελευθερίας και
ενάντια στην τυραννική
διακυβέρνηση της
εκκλησίας.
Η καταλυτική δύναμη των
πολιτικών ιδεών
του Διαφωτισμού, θα φανεί
στις δύο μεγάλες επαναστάσεις
του 18ου αιώνα,
την αμερικανική (1774)
και την γαλλική (1789) και
θα αποτελέσουν επίσης τα
θεμέλια των σύγχρονων
δημοκρατιών σε ολόκληρο τον
κόσμο.
ΦΩΤΙΣΜΕΝΗ ΔΕΣΠΟΤΕΙΑ
Ορισμένοι μονάρχες εφάρμοσαν
κάποιες από τις ιδέες του Διαφωτισμού
για να γίνει το κράτος τους
αποτελεσματικότερο και να
ισχυροποιήσουν την εξουσία τους.
 Φρειδερίκος Β’ της Πρωσίας
 Μαρία Θηρεσία της Αυστρίας και
ο γιος της Ιωσήφ
 Αικατερίνη β’ της Ρωσίας
ΕΓΚΥΚΛΟΠΑΙΔΕΙΑ
Συλλογικό έργο 33
τόμων, με πρωτεργάτες
τους Ντιντερό και
Ντ΄Αλαμπέρ
που συνοψίζει τις ιδέες
του Διαφωτισμού.

3. 3
ΦΥΛΛΟ ΕΡΓΑΣΙΑΣ
1) Να σημειώσετε Σ (σωστό) ή Λ (λάθος) σε κάθε μία από τις παρακάτω προτάσεις.
Για κάθε λανθασμένη απάντηση να γράψετε τη σωστή.
Σ Λ
α: Ο Λοκ μίλησε για τη διάκριση των εξουσιών .
β: Ο Σμιθ εισηγήθηκε τον οικονομικό φιλελευθερισμό.
γ: Οι διαφωτιστές συμφωνούσαν με τις μεθόδους
και τις απόψεις καθολικής εκκλησίας.
δ: Ο Ντεκάρτ θεωρούσε την αμφιβολία ως τη μόνη
σίγουρη λύση προς την αληθινή γνώση.
ε: Ο Φρειδερίκος ο Β΄ της Πρωσίας αρνήθηκε να εφαρμόσει
οποιαδήποτε αρχή του Διαφωτισμού.
στ :Τι κίνημα του Διαφωτισμού πρωτοεμφανίστηκε
στη Γαλλία του 18ου αι.
----------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------
----------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------
---------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------
2) Να συμπληρώσετε τα κενά στις παρακάτω προτάσεις με την κατάλληλη λέξη:
Ορισμένοι μονάρχες εφάρμοσαν κάποιες από τις ιδέες του Διαφωτισμού. Αυτή η παραλλαγή
απόλυτης μοναρχίας ονομάστηκε ……………………… ………………………….
Η …………………………… ………………………..(όρος που πρότεινε ο Ρουσό),
είναι η σύνθεση των ατομικών βουλήσεων μέσα από την οποία εκφράζεται το δημόσιο συμφέρον.
Σύμφωνα με το Μοντεσκιέ η εξουσία θα έπρεπε να χωρίζεται σε……………………………….που
θεσπίζει τους νόμους, σε…………………….που εφαρμόζει τους νόμους και………………………...
που ελέγχει την τήρηση των νόμων.
Οι ιδέες του Διαφωτισμού συνοψίστηκαν στην ………………………………….,ένα συλλογικό έργο 33
τόμων.
Ο Τζον Λοκ διατύπωσε τη θέση ότι οι άνθρωποι έχουν απαραβίαστα…………….. ………………
3) Επιλέξτε ποιο από τα δεδομένα της στήλης Α ταιριάζει στην κάθε εικόνα:
Ισαάκ Νεύτων
………………………………….
Μοντεσκιέ
…………………………………
…
………………………
Μοντεσκιέ
………………………………….
…
……….
Τζον Λοκ
………………………………
…………………..……………………
…………….
Άνταμ Σμίθ
………………………………….
Στήλη Α
ανεξιθρησκία
νόμος της παγκόσμιας έλξης
οικονομικός φιλελευθερισμός
γενική βούληση
διάκριση εξουσιών
κοινωνικό συμβόλαιο
εγκυκλοπαίδεια Βολτέρος
………………………………….
Ζ. Ζ Ρουσό
………………………………
…..
…….………………………
Μοντεσκιέ
………………………………….
………….
Ντιντερό
…………………………………..
…….………………………
Μοντεσκιέ
………………………………….
…
……….

4. 4
ΕΡΩΤΗΣΕΙΣ:
1) Αξιοποιώντας όσα έχετε διδαχθεί στην 1η Ενότητα εξηγήστε: γιατί τι κίνημα του Διαφωτισμού
θεωρείται:
α: κίνημα βαθύτατα πολιτικό;
β: επακόλουθο της επιστημονικής επανάστασης του 17ου αιώνα;
Και
γ: γιατί τα « φυσικά δικαιώματα» αποτέλεσαν θεμελιώδη πολιτική έννοια του Διαφωτισμού;
2) Μελετήστε στη σελ. 12 το παράθεμα 5, «ο Βολτέρος για την ανεξιθρησκία » και
απαντήστε στην ερώτηση:
Ήταν τελικά ο Βολτέρος άθεος; Το απόσπασμα της πηγής διαψεύδει ή επιβεβαιώνει τις κατηγορίες της
Καθολικής εκκλησίας περί αθεΐας του Βολτέρου;
3) Μελετήστε την εικόνα 4 στη σελίδα 13 του βιβλίου σας , καθώς και τη σημείωση κάτω
από αυτή.
Τι συμπεράσματα βγάζετε σχετικά με τον τρόπο με τον οποίο διαδίδονταν οι ιδέες του Διαφωτισμού;
Γιατί η διάδοση των ιδεών ήταν πιο εύκολη και γρήγορη στα ανώτερα κοινωνικά στρώματα;
4) Μελετήστε το παράθεμα 2 « ο ορθός λόγος εναντίον της προκατάληψης» , στη σελ. 11
του βιβλίου και απαντήστε στην εξής ερώτηση:
Ποιες είναι οι βασικές αρχές της μεθόδου του Ντεκάρτ;
Το κίνημα του Διαφωτισμού σε ερωτήσεις
1) Τι ονομάζουμε Διαφωτισμό;
2) Ποιες ήταν οι θεμελιακές απόψεις των διαφωτιστών;
3) Ποιοι ήταν οι κορυφαίοι διαφωτιστές ή φιλόσοφοι;
4) Είχε ο Διαφωτισμός σχέση με την πολιτική;
5) Τι πίστευε ο Διαφωτισμός για τα φυσικά δικαιώματα;
6) Τι λέει η θεωρία του « κοινωνικού συμβολαίου» που διατύπωσε ο Τζ. Λοκ;
7) Ποιες ήταν οι πολιτικές απόψεις του Ρουσό;
8) Τι είναι η διάκριση των εξουσιών σύμφωνα με το Μοντεσκιέ;
9) Πώς επηρέασαν οι πολιτικές απόψεις του Διαφωτισμού τους μονάρχες της Ευρώπης;
10) Ποια ήταν η θέση του Διαφωτισμού για τη θρησκεία, την εκπαίδευση και την οικονομία;
11) Τι ήταν η Εγκυκλοπαίδεια και ποιοι ήταν οι πρωτεργάτες αυτού του έργου;

5. 5
ΕΝΟΤΗΤΑ 2η Η αμερικανική επανάσταση
 Αγγλικές αποικίες στην Αμερική
Αποικίες του Νότου:
 750. 000 κάτοικοι (300.000 μαύροι σκλάβοι)
 Οικονομία: μεγάλες φυτείες καπνού, ρυζιού, βαμβακιού
 Ευρωπαίοι ιδιοκτήτες κυριαρχούν στην οικονομική και κοινωνική
ζωή
 Η γη καλλιεργείται από μαύρους σκλάβους (άθλιες συνθήκες
διαβίωσης)
 Ελάχιστα αστικά κέντρα
1.Άγγλος κυβερνήτης,
διορισμένος
4.Οι άποικοι δεν εκπροσωπούνται στο αγγλικό κοινοβούλιο
5.Το εμπόριο των αποικιών ελέγχεται από τους Άγγλους 2.Συνέλευση αποίκων
(δικαίωμα γνώμης μόνο σε ψήφιση νόμων και έγκριση φόρων)
3.Δικαίωμα εκλέγειν και εκλέγεσθαι
μόνο οι πλούσιοι άποικοι
 Η αποικιακή κρίση
Ταχεία ανάπτυξη των αποικιών:
οι πλούσιοι άποικοι δυσφορούν
για την οικονομία κηδεμονία της Αγγλίας
Η Αγγλία απαγορεύει στους Αμερικανούς
την εκμετάλλευση του Καναδά και της Φλόριντα
διαμόρφωση αμερικάνικης και απαιτεί νέους φόρους
εθνικής συνείδησης
αντίδραση αποίκων
(εμπάργκο σε αγγλικά προϊόντα)
ΑΠΟΙΚΟΙ
Σταματούν να
αγοράζουν
αγγλικά προϊόντα
ΑΓΓΛΙΑ
καταργεί τους
φόρους, εκτός
από αυτόν για το
τσάι
Ανένδοτοι ,
καταστρέφουν
φορτία τσαγιού
Επιβάλει
εμπορικούς
περιορισμούς στο
λιμάνι της
Βοστόνης
1607-1732: 13 αμερικανικές
αποικίες υπό αγγλικό έλεγχο
Πολιτική οργάνωση
αποικιών
Η προέλευση και τα χαρακτηριστικά
των πρώτων αποίκων
Γάλλοι, Γερμανοί, Σουηδοί τεχνίτες, μικροεπιχειρηματίες,
θύματα θρησκευτικών διώξεων, κατάδικοι,
όλοι αναζητούν μια καλύτερη τύχη
Αιτίες τη
κρίσης
Αποικίες του Βορρά:
 Ένα εκατομμύριο κάτοικοι (40. 000 μαύροι σκλάβοι)
 Ανάπτυξη αγροτικής οικονομίας
 Ακμή του εμπορίου σε μεγάλες πόλεις
 Τα πανεπιστήμια κέντρα του διαφωτισμού
Οι αφορμές:
 η καταστροφή αγγλικών φορτίων
τσαγιού στη Βοστόνη
 τα αντίποινα των Άγγλων

6. 6
Τα γεγονότα:
Συγκαλείται το Κογκρέσο της Φιλαδέλφειας (1774)
 Συμμετέχουν αντιπρόσωποι των αποικιών με συμβιβαστική διάθεση
Η Αγγλία διαλέγει τον πόλεμο
Μάχη Λέξινγκτον (1775): νίκη Αμερικανών, οριστική ρήξη
Οι άποικοι δεν αναγνωρίζουν το δικαίωμα της Αγγλίας να ασκεί εξουσία στις αποικίες
Καθώς οι άποικοι συνειδητοποιούν τα κοινά τους στοιχεία , γεννιέται η αμερικανική εθνική
συνείδηση
Ο πόλεμος που ακολούθησε έμεινε γνωστός ως :
 Η αμερικανική επανάσταση ή πόλεμος της ανεξαρτησίας
 Αρχιστράτηγος ο Τζορτζ Ουάσιηκτον
 Νίκη των αποίκων
 Σύναψη συμμαχιών με Γαλλία, Ισπανία, Ολλανδία
 Άφιξη αγγλικών στρατευμάτων στην Αμερική
 Ήττα των Άγγλων στο Γιόρκταουν (Οκτώβριος 1781)
 Λήξη του πολέμου
 Ανεξαρτησία - Οργάνωση του νέου κράτους
 Με την συνθήκη των Βερσαλλιών (1783) αναγνωρίστηκαν οι ΗΠΑ ως ανεξάρτητο κράτος
 Το Σύνταγμα των ΗΠΑ βασίστηκε στη διάκριση των εξουσιών:
 Νομοθετική εξουσία: Κογκρέσο (Γερουσία + Βουλή Αντιπροσώπων)
 Εκτελεστική εξουσία: Πρόεδρος (σώμα εκλεκτόρων)
 Δικαστική εξουσία: Ανεξάρτητη
 1ος πρόεδρος : Τζορτζ Ουάσινγκτον
Διαβάστε την ακόλουθη πηγή και απαντήστε την ερώτηση που ακολουθεί:
Τι συμπέρασμα βγάζετε για την κατάσταση των Αμερικανών λίγο πριν ξεσπάσει ο πόλεμος με την Αγγλία ;Με βάση τις
ιστορικές σας γνώσεις και το παραπάνω απόσπασμα, θεωρείτε ότι η εξέγερση ήταν αναμενόμενη ή όχι; Κατά τη γνώμη
σας θα μπορούσε η Αγγλία να τον σταματήσει;
« «Γκρεμίζοντας το άγαλμα του βασιλιά Γεωργίου Γ΄»
Κάτοικοι του Μανχάταν μόλις ψηφίζεται η
Διακήρυξη της Ανεξαρτησίας (7 Ιουλίου 1776)
γκρεμίζουν το άγαλμα του βασιλιά της Αγγλίας.
Με βάση τα όσα έχετε διδαχθεί, θεωρείτε
δικαιολογημένη αυτή την αντίδραση; Γιατί ο βασιλιάς
Γεώργιος έφτασε να θεωρείτε από τους κατοίκους των
αποικιών, συνώνυμο της τυραννίας;
Ελευθερία ή θάνατος, η κραυγή ενός εξεγερμένου Αμερικανού
Είναι μάταιο, κύριοι, να συζητούμε το θέμα. Οι πλούσιοι γαιοκτήμονες μας μπορεί να φωνάζουν
ειρήνη, ειρήνη!-δεν υπάρχει όμως καμία ειρήνη. Ο πόλεμος έχει ήδη αρχίσει! Η επόμενη θύελλα που
θα φτάσει από τον βορρά, σαρώνοντας τα πάντα, θα φέρει στ’ αυτιά μας τον άγριο ήχο των όπλων!
Τ’ αδέλφια μας είναι ήδη στο πεδίο της μάχης! Εμείς γιατί στεκόμαστε απαθείς; Μα, τέλος πάντων, τι
επιθυμούν οι πλούσιοι κύριοι; Τι θα ήθελαν να έχουν; Είναι λοιπόν, η ζωή τόσο αγαπητή και η ειρήνη
τόσο γλυκιά, ώστε να τις αγοράσουμε πληρώνοντας με τις αλυσίδες μας και τη σκλαβιά μας ;Το
απαγορεύει ο μεγαλοδύναμος Θεός! Δεν ξέρω οι άλλοι τι μάθημα έχουν πάρει απ’ όλα αυτά, αλλά όσο
για μένα, ένα έχω να πω: ελευθερία ή θάνατος.
4 Ιουλίου 1776:
Το Κογκρέσο της Φιλαδέλφειας ψηφίζει τη Διακήρυξη της Ανεξαρτησίας,
ένα κείμενο που απηχούσε τις ιδέες του Διαφωτισμού και είχε συνταχθεί
από τους Τόμας Τζέφερσον και Βενιαμίν Φραγκλίνο

7. 7

8. 8
ΕΝΟΤΗΤΑ 3η
Η έκρηξη και η εξέλιξη της Γαλλικής επανάστασης
Η κατάσταση της γαλλικής κοινωνίας του 18ου αιώνα πριν την επανάσταση :
 Στη γαλλική κοινωνία του 18ου αιώνα υπήρχαν 3 τάξεις:
◦ ο ανώτερος κλήρος (0,5%)
◦ οι ευγενείς (1,5%)
◦ και η Τρίτη τάξη (98%) που αποτελούνταν
από αστούς, εργάτες και αγρότες
 Οι 2 πρώτες τάξεις είχαν μόνο προνόμια, ενώ η Τρίτη είχε μόνο
υποχρεώσεις.
Η κατάσταση αυτή γεννά δυσαρέσκεια στην 3η τάξη:
στην αστική τάξη, η οποία αν και δεσπόζει στην οικονομία είναι
αποκλεισμένη από τη λήψη πολιτικών αποφάσεων
και στα χαμηλότερα κοινωνικά στρώματα, των οποίων οι συνθήκες ζωής επιδεινώνονται
συνεχώς.
Αίτια της Γαλλικής Επανάστασης :
 Η Τρίτη Τάξη πλήρωνε το σύνολο των φόρων και ήταν αποκλεισμένη από την
λήψη πολιτικών αποφάσεων.
 Οι 2 πρώτες τάξεις είχαν μόνο προνόμια και δεν φορολογούνταν
 Οικονομική κρίση και σπατάλη της Αυλής
 Η πείνα του 1788-89 συνέπεια του φοβερού χειμώνα
Γεγονότα της Γαλλικής Επανάστασης
 5 Μαΐου 1789: Εξαιτίας των προβλημάτων που
προκάλεσε η πείνα του 1788-89, ο Λουδοβίκος
ΙΣΤ' συγκάλεσε συνέλευση των τριών τάξεων
για να τους ανακοινώσει την επιβολή νέων
φόρων, ενώ αρνείται οποιαδήποτε μεταρρύθμιση
 Οι εκπρόσωποι της τρίτης τάξης αντιδρούν,
αυτοανακηρύσσονται σε εθνοσυνέλευση με το
επιχείρημα ότι εκπροσωπούν το 98% του
γαλλικού λαού
 Ο βασιλιάς αρνείται να τους αναγνωρίσει και διατάζει να κλείσει η
αίθουσα όπου συνεδριάζουν οι τάξεις
 20 Ιουνίου 1789: Οι εκπρόσωποι της τρίτης τάξης αντιδρούν, συγκεντρώνονται στην αίθουσα
του σφαιριστηρίου και δίνοντας τον «όρκο του σφαιριστηρίου» απαίτησαν
Σύνταγμα
 9 Ιουλίου 1789: Οι αντιπρόσωποι της 3ης τάξης ανακηρύσσουν Συντακτική Συνέλευση με
σκοπό να δώσει στη Γαλλία σύνταγμα
 Η υποχώρηση του βασιλιά, ωστόσο, ήταν μια κίνηση τακτικής, καθώς την ίδια
στιγμή συγκέντρωνε στρατό για να διαλύσει την εθνοσυνέλευση
 Όταν έγιναν γνωστές οι προθέσεις του βασιλιά, οργισμένοι πολίτες
οπλίστηκαν για να υπερασπιστούν την Εθνοσυνέλευση
 14 Ιουλίου 1789: Ο λαός ωθείται σε εξέγερση και καταλαμβάνει τη Βαστίλη
(τόπο φυλάκισης και βασανιστηρίων για πολιτικούς κρατούμενους,
μισητό σύμβολο της απολυταρχίας )
 26 Αυγούστου 1789: Η Συντακτική Συνέλευση ψήφισε τη «Διακήρυξη των
δικαιωμάτων του ανθρώπου και του πολίτη» που κατήργησε
όλα τα προνόμια των ευγενών
 5 Οκτωβρίου 1789: Ο επαναστατημένος λαός καταλαμβάνει τα ανάκτορα των
Βερσαλιών και ο βασιλιάς αναγκάζεται να αποδεχθεί τις
αποφάσεις της Συντακτικής

9. 9
1791 / Η Συντακτική ψηφίζει το πρώτο Σύνταγμα της Γαλλίας
Πολίτευμα: Συνταγματική μοναρχία
Ραγδαίες εξελίξεις μετά τις εκλογές του 1971
Η δεύτερη φάση της γαλλικής επανάστασης
Σεπτέμβριος 1792- Ιούλιος 1794
 Με επικεφαλής το Ροβεσπιέρο, η επαναστατική κυβέρνηση προχωρά:
- Σε αναδιοργάνωση του στρατού,
- Στην εκτέλεση 40.000 περίπου ανθρώπων (Περίοδος Τρομοκρατίας),
- Σε κατάργηση της χριστιανικής θρησκείας και θέσπιση της λατρείας του Ανώτατου
Όντος
- Σε μια νέα αλλαγή του ημερολογίου.
- Βελτίωση στο βιοτικό επίπεδο των κατώτερων κοινωνικών στρωμάτων.
 Τα ακραία μέτρα προκάλεσαν αντιδράσεις. Ο Ροβεσπιέρος βρέθηκε στο
στόχαστρο και τελικά η Συμβατική αποφάσισε να τον εκτελέσει μαζί με 20
συνεργάτες του (28 Ιουλίου 1794).
 Το έθνος κυρίαρχο
 Νομοθετικό σώμα η βουλή
 Δικαίωμα ψήφου μόνο όσοι κατείχαν περιουσία και πλήρωναν φόρους
 Εκτελεστική εξουσία: βασιλιάς + 6 υπουργοί
 Δικαστική εξουσία: αφαιρέθηκε από το βασιλιά και κηρύχθηκε
ανεξάρτητη
 Εθνικοποίηση της περιουσίας του κλήρου
 Κατάργηση των συντεχνιών- απαγόρευση απεργιών
 Αναγνώριση πολιτικών δικαιωμάτων σε όλους τους άνδρες (καθολική
ψηφοφορία)
 Δήμευση των περιουσιών των αριστοκρατών που είχαν διαφύγει στο
εξωτερικό
 Θέσπιση διαχωρισμού εκκλησίας – κράτους
 Κήρυξη της πατρίδας σε κατάσταση κινδύνου
 Νίκη κατά των Πρώσων/ διάσωση της επανάστασης την τελευταία στιγμή
 Κατάργηση της μοναρχίας / 21-9-1792
 Εγκαθίδρυση (για πρώτη φορά στην Ευρώπη) αβασίλευτης δημοκρατίας
 Ο βασιλιάς και η βασίλισσα καταδικάστηκαν και αποκεφαλίστηκαν
 Δημιουργία επαναστατικής κυβέρνησης, προκειμένου να αντιμετωπιστούν
οι εχθροί της επανάστασης τόσο στο εσωτερικό ( εξεγέρσεις ιδίως των
ασθενέστερων κοινωνικά στρωμάτων , καθώς η οικονομική κατάσταση
επιδεινωνόταν), όσο και στο εξωτερικό (πολλά ευρωπαϊκά κράτη
συσπειρώνονται εναντίον της Γαλλίας)

10. 10
Ενότητα 5η
Ο ελληνισμός από τα μέσα του 18ου αι. έως τις αρχές του 19ου αι.
ΟΙΚΟΝΟΜΙΚΟΙ ΜΕΤΑΣΧΗΜΑΤΙΣΜΟΙ
 Οι Έλληνες διακρίνονται στο εμπόριο και στη ναυτιλία
Συγκυρίες που ευνόησαν τους Έλληνες πλοιοκτήτες:
 Η ρωσοτουρκική συνθήκη του Κιουτσούκ Καϊναρτζή (1774), που επέτρεπε την ελεύθερη κίνηση των
πλοίων με ρωσική σημαία στα Στενά του Βοσπόρου
 Οι ναπολεόντειοι πόλεμοι (1797-1815),που είχαν ως συνέπεια την περιορισμένη παρουσία αγγλικών
και γαλλικών πλοίων στη Μεσόγειο.
Αποτελέσματα της ευνοϊκής συγκυρίας για τους Έλληνες:
 Οι Έλληνες έλεγξαν σημαντικό μέρος του εμπορίου.
 Ελληνικές πόλεις αναπτύχθηκαν σε σημαντικά εμπορικά κέντρα (Θεσσαλονίκη, Ιωάννινα, Σμύρνη, Χίος )
 Ενισχύθηκαν οι ελληνικές παροικίες
Παροικία= κοινότητα ομοεθνών που κατοικεί σε πόλη ξένης χώρας. Οι ελληνικές παροικίες άρχισαν να
σχηματίζονται στην Ευρώπη από το 16ο αιώνα, κατοικούνταν κυρίως από εμπόρους
και υπήρξαν κέντρα οικονομικής και πνευματικής ανάπτυξης του ελληνισμού.
το πρώτο ελληνικό χρηματιστήριο
στη Βιέννη
ΚΟΙΝΩΝΙΚΟΙ ΜΕΤΑΣΧΗΜΑΤΙΣΜΟΙ
ΟΡΘΟΔΟΞΗ ΕΚΚΛΗΣΙΑ Εναντιώνεται στις ιδέες του Διαφωτισμού και στην επανάσταση
Υπάρχουν κάποιες εξαιρέσεις κληρικών που υιοθετούν διαφωτιστικές
αντιλήψεις και
δραστηριοποιούνται εναντίον της οθωμανικής κυριαρχίας
(Ευγένιος Βούλγαρης, Μεθόδιος Ανθρακίτης)
ΦΑΝΑΡΙΩΤΕΣ Κατείχαν σημαντικές θέσεις και υψηλά αξιώματα της οθωμανικής
αυτοκρατορίας.
Διορίζονταν ηγεμόνες στις Παραδουνάβιες ηγεμονίες
ΠΡΟΕΣΤΟΙ Διοικούσαν τον υπόδουλο ελληνισμό, μάζευαν τους φόρους και τους απέδιδαν
στους Τούρκους . Διέθεταν κάποια πολιτική επιρροή στους τοπικούς Τούρκους
αξιωματούχους
ΕΜΠΟΡΟΙ/ΚΑΡΑΒΟΚΥΡΗΔΕΣ Πολύ καλή οικονομική κατάσταση, οπαδοί των ιδεών του Διαφωτισμού.
Ιδρύουν σχολεία στις πατρίδες τους, τυπώνουν εφημερίδες, βιβλία, χορηγούν
υποτροφίες
ΚΛΕΦΤΕΣ Αγρότες που αναγκάζονται ή επιλέγουν να καταφύγουν στα βουνά. Για να
ζήσουν κάνουν επιδρομές
ΑΡΜΑΤΟΛΟΙ Ανήκαν σε ένοπλα σώματα της Οθωμανικής αυτοκρατορίας για την τήρηση της
τάξης. Συχνά κλέφτες γίνονταν αρματολοί και το αντίστροφο
ΑΓΡΟΤΕΣ Η πλειοψηφία του πληθυσμού. Καλλιεργούσαν κτήματα ιδιωτικά ή κρατικά. Η
ζωή τους ήταν δύσκολη και στερημένη
ΑΠΑΣΧΟΛΟΥΜΕΝΟΙ ΣΤΟ
ΕΜΠΟΡΙΟ ΚΑΙ ΝΑΥΤΕΣ
Αυξανόταν όσο αναπτύσσονταν το εμπόριο και η ναυτιλία
Η ελληνική παροικία στη Βενετία
Εκκλησία στην ελληνική παροικία, στην
Αλεξάνδρεια της ΑιγύπτουΤα ελληνικά αποτελούσαν τη γλώσσα με την οποία πραγματοποιούνταν
οι εμπορικές συναλλαγές στη Βαλκανική χερσόνησο. Αυτό φανερώνει
με τον πλέον ξεκάθαρο τρόπο την ολοκληρωτική κυριαρχία των
Ελλήνων στο βαλκανικό εμπόριο, γεγονός μεγάλης οικονομικής και
πολιτιστικής σημασίας για τον Ελληνισμό.

11. 11
Κινήματα εναντίον της οθωμανικής κυριαρχίας
 Το 1770 οργανώθηκε με ρωσική υποκίνηση επανάσταση, τα λεγόμενα
«ορλοφικά», στην Πελοπόννησο, με επικεφαλής τους αδελφούς Ορλόφ
 Ο Λάμπρος Κατσώνης, απεσταλμένος και αυτός της Ρωσίας, προσπάθησε να
οδηγήσει σε εξέγερση τους κατοίκους των νησιών του Αιγαίου.
 Οι Σουλιώτες συγκρούστηκαν με τον Αλή πασά των Ιωαννίνων από το 1789 έως
το 1804.
ΝΕΟΕΛΛΗΝΙΚΟΣ ΔΙΑΦΩΤΙΣΜΟΣ (μέσα 18ου αι.)
ΟΡΙΣΜΟΣ:
Κίνημα που επεδίωκε τη
διάδοση διαφωτιστικών
ιδεών μεταξύ των
Ελλήνων· αποσκοπούσε
στην ιδεολογική
προετοιμασία του αγώνα
για την ελευθερία.
ΦΟΡΕΙΣ
ΔΙΑΔΟΣΗΣ:
Έμποροι και
γενικότερα
Έλληνες
που ταξίδευαν
στην Ευρώπη.
ΣΤΟΧΟΣ:
Η καλλιέργεια της
ιδέας ότι η λογική
μπορεί όχι μόνο
να εξηγήσει τον
κόσμο αλλά και
να τον αλλάξει: η
εκπαίδευση
συνδέεται άμεσα
με τον αγώνα για
την ελευθερία.
ΤΟΠΟΙ
ΔΙΆΔΟΣΗΣ:
Ελληνικές
παροικίες
Κοσμοπολίτικα
κέντρα
(Σμύρνη,
Ιωάννινα, Χίος
κ.α.)
ΑΠΟΨΕΙΣ:
Οι Έλληνες
υποστηρικτές του
Διαφωτισμού:
α: θαύμαζαν τον
αρχαίο ελληνικό
πολιτισμό.
β: τον συνέδεαν
με την ελευθερία.
γ: πίστευαν ότι η
εκπαίδευση πρέπει να
θεμελιωθεί στις θετικές
επιστήμες, ότι ως μέσο
διάδοσης πρέπει να
χρησιμοποιηθεί η
λαϊκή γλώσσα, η
εκπαίδευση πρέπει να
υπηρετεί την
προοπτική του αγώνα
για ελευθερία.
Περίφημοι οπαδοί του Διαφωτισμού:
 Ρήγας Φεραίος ή Βελεστινλής: «Νέα Πολιτική Διοίκηση». Προέβλεπε
τη δημιουργία μιας Ελληνικής Δημοκρατίας στην περιοχή των
Βαλκανίων με ισονομία και ισοπολιτεία.
Το έργο του Νέα Πολιτική Διοίκηση ήταν έντονα επηρεασμένο από τις
ιδέες της γαλλικής επανάστασης
Πλήρωσε με τη ζωή του το όραμά του.
 Αδαμάντιος Κοραής: Θεωρούσε ότι οι Έλληνες για να κερδίσουν την
ελευθερία τους έπρεπε να μορφωθούν.
 Ανώνυμος Έλλην: Ένας ανώνυμος επηρεασμένος από το Ρήγα· στο
έργο του «Ελληνική Νομαρχία», έντονα επηρεασμένο από τις απόψεις
του εθνομάρτυρα, υποστηρίζει ότι οι Έλληνες πρέπει να αγωνιστούν
μόνοι τους για την ελευθερία τους.

12. 12
Ενότητα 7η
Η Φιλική Εταιρεία και η κήρυξη της ελληνικής επανάστασης στις παραδουνάβιες ηγεμονίες
Δυσκολίες οργάνωσης:
 Ο Ελληνισμός ήταν διάσπαρτος σ’ έναν
ευρύ γεωγραφικό χώρο
 Ανάγκη δράσης με απόλυτη
μυστικότητα
 Θα έπρεπε να υπερνικήσουν τους
δισταγμούς των επιφυλακτικών
Ελλήνων
 Ανάγκη να απευθυνθούν σε
ανθρώπους διαφορετικών κοινωνικών
ομάδων
Το έργο των Φιλικών ευνοούνταν
από:
 τα σοβαρά εσωτερικά προβλήματα της
Οθωμανικής αυτοκρατορίας
 τη διάδοση μεταξύ των Ελλήνων των
ιδεών της Γαλλικής επανάστασης
 το γεγονός ότι αρκετοί Έλληνες
θεωρούσαν ότι είχε φτάσει ο καιρός
του ξεσηκωμού
Η λειτουργία της Φιλικής Εταιρείας:
 Η εταιρεία ακολουθούσε το πρότυπο των καρμπονάρων.
 Υπήρχαν στάδια μύησης. Τα μέλη της οργάνωσης δοκιμάζονταν πρώτα.
 Τα μέλη ορκίζονταν πίστη και αφοσίωση
 Οι επίορκοι τιμωρούνταν με θάνατο
 Τα μέλη χρησιμοποιούσαν ψευδώνυμο και κρυπτογραφικό αλφάβητο
 Γυναίκες γινόταν δεκτές μόνο κατ’ εξαίρεση
Ηγεσία της Φιλικής Εταιρείας:
 Ιωάννης Καποδίστριας : Αρνήθηκε την πρόταση των Φιλικών να αναλάβει την ηγεσία
 Αλέξανδρος Υψηλάντης: Ανατέθηκε σ’αυτόν η αρχηγία και ανακηρύχθηκε Γενικός επίτροπος της
αρχής.
Η ΚΗΡΥΞΗ ΤΗΣ ΕΛΛΗΝΙΚΗΣ ΕΠΑΝΑΣΤΑΣΗΣ ΣΤΙΣ ΗΓΕΜΟΝΙΕΣ
ΤΟΠΟΣ: Παραδουνάβιες Ηγεμονίες (σημερινή Ρουμανία)
Γ Ι Α Τ Ι στις Ηγεμονίες;
α) απουσία τουρκικού στρατού στην περιοχή
β) λίγο βορειότερα, βρισκόταν ρωσικός στρατός που υπήρχε ελπίδα ότι θα βοηθούσε
ΧΡΟΝΟΣ: 24 Φεβρουαρίου 1821 (στο Ιάσιο της Βλαχίας)
ΠΡΟΒΛΗΜΑΤΑ:
α) Οι πλούσιοι Έλληνες της περιοχής δεν ανταποκρίθηκαν υλικά
β) Ο τσάρος αποκήρυξε τον Υψηλάντη και επέτρεψε στο σουλτάνο να στείλει στρατό
γ) Ο Πατριάρχης Γρηγόριος Ε’ αφόρισε τους επαναστάτες
ΕΚΒΑΣΗ ΤΟΥ ΑΓΩΝΑ: 7 Ιουνίου 1821/ Μάχη Δραγατσανίου, όπου διακρίνεται ο Ιερός Λόχος, μια μονάδα
που θα συγκροτηθεί από εθελοντές σπουδαστές. Η ήττα θα είναι αναπόφευκτη
Ένα τελευταίο τμήμα αγωνιστών με επικεφαλής τους οπλαρχηγούς Γιωργάκη Ολύμπιο
και Ιωάννη Φαρμάκη βρίσκει τραγικό τέλος στη μονή Σέκκου
Ίδρυση της Φιλικής Εταιρίας
Τόπος και χρόνος ίδρυσης:
Οδησσός (Ρωσία) , 1814
Σκοπός:
Προετοιμασία του ένοπλου αγώνα των
Ελλήνων για ανεξαρτησία.
Ιδρυτές:
Ν. Σκουφάς, Αθ. Τσακάλωφ, Εμ. Ξάνθος
Παν. Αναγνωστόπουλος

13. 13
…..λίγη ακόμη ιστορία!
ΟΙ ΠΑΡΑΔΟΥΝΑΒΙΕΣ ΗΓΕΜΟΝΙΕΣ
Οι δύο ηγεμονίες της Μολδαβίας και της Βλαχίας υπάγονταν στην Οθωμανική αυτοκρατορία υπό
ειδικό καθεστώς.
Η Μολδαβία αποτελούσε το ανατολικό τμήμα της σημερινής Ρουμανίας και η Βλαχία το νότιο. Ο
ποταμός Προύθος ήταν το ανατολικό σύνορο της Μολδαβίας με τη Ρωσία και ο Δούναβης το νότιο της
Βλαχίας με τη Βουλγαρία.
Τη διοίκηση ασκούσαν διορισμένοι από το σουλτάνο Έλληνες από το Φανάρι , οι δε ανώτεροι
πολιτικοί υπάλληλοι ήταν επίσης Έλληνες. Στις παραδουνάβιες ηγεμονίες μετανάστευαν πολλοί
Έλληνες, λόγιοι, γιατροί, έμποροι, προερχόμενοι από διάφορες περιοχές της Οθωμανικής αυτοκρατορίας
και οι οποίοι είχαν ενταχθεί στα ανώτερα κοινωνικά και οικονομικά στρώματα. Δημιούργησαν μια
ισχυρή αστική τάξη και έγιναν φορείς των φιλελεύθερων ευρωπαϊκών ιδεών και του Διαφωτισμού
Οι Παραδουνάβιες ηγεμονίες απολάμβαναν καθεστώς αυτονομίας και ειδική προστασία από την πλευρά της Ρωσίας.
Στις Ηγεμονίες δεν υπήρχαν τουρκικές στρατιωτικές δυνάμεις και ο σουλτάνος δεν είχε το δικαίωμα να διαβιβάσει
στρατό παρά μόνο έπειτα από άδεια της Ρωσίας. Σ’ αυτό υπολόγιζε πολύ η Αρχή της Φιλικής Εταιρείας, γιατί έως ότου
ο Σουλτάνος πάρει τη συγκατάθεση του τσάρου, θα υπήρχε αρκετός χρόνος για την εδραίωση της επανάστασης. Από
την άλλη πλευρά, οι πλούσιοι πόροι των Ηγεμονιών θα μπορούσαν να διατεθούν για τη συντήρηση των
επαναστατικών στρατευμάτων.
(πηγή: « Ιστορία των Ελλήνων» τόμος 11 / εκδόσεις Δομή)

14. 14
Ενότητα 8η
Η εξέλιξη της ελληνικής επανάστασης (1821-1827)
Η ευνοϊκή συγκυρία
 Στον νότιο ελλαδικό χώρο οι προϋποθέσεις για την επιτυχία της ελληνικής επανάστασης ήταν
καλύτερες, αφού:
• Οι ελληνικοί πληθυσμοί ήταν πυκνότεροι.
• Ο οθωμανικός στρατός δεν ήταν ιδιαίτερα ισχυρός.
• Μεγάλο μέρος των οθωμανικών δυνάμεων, στο διάστημα 1820-1822, πολεμούσε εναντίον του
Αλή πασά της Ηπείρου.
• Υπήρχαν πολλοί Φιλικοί που προετοίμαζαν κι ανέμεναν τον ξεσηκωμό.
• Υπήρχαν ένοπλα σώματα Ελλήνων (κλέφτες κι αρματολοί).
• Υπήρχαν ελληνικά εμπορικά σκάφη εφοδιασμένα με κανόνια.
• Υπήρχαν πολλοί Έλληνες που διέθεταν σημαντική πολεμική εμπειρία, σε ξηρά και θάλασσα.
• Το ορεινό έδαφος διευκόλυνε τον κλεφτοπόλεμο, σε Πελοπόννησο και Στερεά.
Επαναστατικές εστίες
 Η επανάσταση ξέσπασε σε διάφορα σημεία της Πελοποννήσου τον Μάρτιο του 1821.
Έπειτα, επεκτάθηκε:
• στη Στερεά Ελλάδα
• την Κρήτη
• το Αιγαίο
• την Ήπειρο
• τη Μακεδονία
• και τη Θράκη.
 Επεκτάθηκε ακόμη και
• στην Κύπρο και τη Μικρά Ασία.
 Οι περιοχές ήταν πεδινές (π.χ. στη Μακεδονία και στη Θεσσαλία).
 Οι περιοχές ήταν κοντά στο οθωμανικό κέντρο και η κινητοποίηση
του οθωμανικού στρατού ήταν εύκολη και γρήγορη (π.χ. στη
Θράκη, στη Μικρά Ασία, στην Κύπρο). Έτσι, η επανάσταση
εδραιώθηκε στην Πελοπόννησο, στη Στερεά Ελλάδα και
σε ορισμένα νησιά του Αιγαίου.
 Οι πρωταγωνιστές της επανάστασης:
 ΣΤΕΡΙΑ: Θ. Κολοκοτρώνης, Γ. Καραϊσκάκης, Οδ. Ανδρούτσος, Μάρκος Μπόταρης
 ΘΑΛΑΣΣΑ: Κ. Κανάρης, Α. Μιαούλης
 ΓΥΝΑΙΚΕΣ: Λασκαρίνα Μπουμπουλίνα, Μαντώ Μαυρογένους
Τα σημαντικότερα γεγονότα της Ελληνικής επανάστασης
(1821-1827)
Η φάση των επιτυχιών
 Μάχη στην Αλαμάνα (Αθανάσιος Διάκος)
 Μάχη στο χάνι της Γραβιάς (Ο. Ανδρούτσος)
Η απελευθέρωση μιας τόσο
μεγάλης περιοχής, όμως,
ξεπερνούσε τις δυνατότητες του
ελληνισμού. Η καταστολή της
επανάστασης ήταν άμεση,
όπου:
Οι δυνάμεις των επαναστατών
ακολουθούσαν κάποιον
οπλαρχηγό δίχως να υπάρχει
κάποια κεντρική εξουσία
1821-1822
Η σθεναρή αντίσταση των οπλαρχηγών της Στερεάς Ελλάδας
απέναντι στα τουρκικά στρατεύματα που κατέβαιναν για να
πνίξουν την επανάσταση στην Πελοπόννησο, ανακόπτει την
πορεία τους.

15. 15
23 Σεπτεμβρίου 1821
 Η Άλωση της Τριπολιτσάς διοικητικού κέντρου της Πελοποννήσου και σημαντικότερου
στρατιωτικού κέντρου της νότιας Ελλάδας, υπήρξε καθοριστική. Πραγματοποιήθηκε από
δυνάμεις με επικεφαλής το Θεόδωρο Κολοκοτρώνη
Αντίποινα των Τούρκων
 Οι Τούρκοι αρχικά απάντησαν με αντίποινα εις βάρος του άμαχου πληθυσμού
στην Κωνσταντινούπολη, στη Σμύρνη, στη Θράκη, στην Κύπρο και αλλού.
 Στη διάρκεια τους απαγχονίστηκε ο πατριάρχης Γρηγόριος Ε' (10 Απριλίου 1821)
 Κατέλαβαν τη Χίο (Πάσχα του 1822) και κατέσφαξαν τον ελληνικό πληθυσμό της
(23.000 νεκροί και 47.000 αιχμάλωτοι), γεγονός που προκάλεσε μεγάλη
συγκίνηση στην Ευρώπη.
Η απάντηση των Ελλήνων
 Σε απάντηση για τη σφαγή της Χίου ο Κ. Κανάρης και οι άνδρες του ανατίναξαν,
την τουρκική ναυαρχίδα στο λιμάνι της Χίου.
 Ο Θ. Κολοκοτρώνης διέλυσε στα Δερβενάκια της Αργολίδας (26 Ιουλίου 1822) τη
στρατιά του Δράμαλη (25.000 στρατιώτες) που είχε φτάσει στην Πελοπόννησο με
σκοπό την ανακατάληψη της Τριπολιτσάς.
Η φάση της κάμψης
 Η ναυμαχία του Ναυαρίνου (8 Οκτωβρίου 1827)
Κι ενώ ενισχύεται η αίσθηση ότι η επανάσταση σβήνει , οι Μεγάλες Δυνάμεις (Αγγλία,
Γαλλία, Ρωσία) η κάθε μια για δικούς της λόγους αποφασίζουν την ειρήνευση και τη
δημιουργία αυτόνομου ελληνικού κράτους . Υπογράφουν έτσι τη συνθήκη του
Λονδίνου ή Ιουλιανή συνθήκη (6 Ιουλίου 1827) . Η άρνηση του σουλτάνου να αποδεχθεί
τη ρύθμιση προκαλεί την ένοπλη παρέμβαση των Δυνάμεων: στη Ναυμαχία του
Ναυαρίνου οι στόλοι των τριών δυνάμεων συνέτριψαν τον τουρκοαιγυπτιακό στόλο.
 Ο σουλτάνος έρχεται σε συμφωνία με το Μοχάμετ Άλι της Αιιγύπτου, προσφέροντας αντάλλαγμα για τη βοήθειά του,
την Κρήτη και την Πελοπόννησο.
 Ο αιγυπτιακός στρατός καταπνίγει την επανάσταση στην Κρήτη και καταστρέφει τη Κάσο
 Ο τουρκικός στρατός καταστρέφει τα Ψαρά
 Αύγουστος 1824: Ναυμαχία του Γέροντα: ο ελληνικός στόλος με αρχηγό τον Ανδρέα Μιαούλη νικάει τον
τουρκοαιγυπτιακό στόλο
1825-1827
 1825
 Στις αρχές του έτους ο Ιμπραήμ (θετός γιος του Μοχάμετ Άλι της Αιγύπτου) αποβιβάζεται στην Πελοπόννησο με
καλά οργανωμένο στρατό και χωρίς αντίσταση ανακαταλαμβάνει το μεγαλύτερο μέρος της
 20 Μαΐου 1825: Μάχη στο Μανιάκι, όπου ο Παπαφλέσσας πέφτει μαχόμενος ηρωικά, προσπαθώντας να σταματήσει
τον Ιμπραήμ
 13 Ιουνίου 1825: Μάχη στους Μύλους/Δημήτριος Υψηλάντης, Μαυρομιχάλης και Μακρυγιάννης καταφέρνουν να
πλήξουν τις δυνάμεις του Ιμπραήμ
 Τον Απρίλιο του ίδιου έτους αρχίζει η πολιορκία του Μεσολογγίου από στεριά και θάλασσα ταυτόχρονα από Τούρκους
και Αιγύπτιους
 1826
 Απρίλιος (ξημερώνοντας η 11η του μηνός) λήγει η πολιορκία του Μεσολογγίου με την ηρωική έξοδο των
πολιορκημένων κατοίκων
 Η επανάσταση κινδυνεύει να σβήσει . Μόνο στην Στερεά Ελλάδα πραγματοποιούνται ακόμα επιχειρήσεις με
επικεφαλής το Γεώργιο Καραϊσκάκη
 1827
 Ο Καραϊσκάκης σκοτώνεται στο Φάληρο τον Απρίλιο του 1827
 Οι Τούρκοι καταλαμβάνουν την Ακρόπολη της Αθήνας
1824

16. 16
ΕΝΟΤΗΤΑ 9η
Πρώτες προσπάθειες των επαναστατημένων Ελλήνων
για συγκρότηση κράτους
 Προκειμένου να εδραιωθεί η επανάσταση, η πολιτική οργάνωση των περιοχών που απελευθερώνονταν,
ήταν πλέον ανάγκη ζωτικής σημασίας για τους Έλληνες.
 Δημιουργούνται έτσι οι τοπικοί οργανισμοί Ήταν πολιτικοί σχηματισμοί τοπικού
χαρακτήρα,ένα είδος τοπικών κυβερνήσεων, οι οποίοι σχηματίστηκαν για να καλύψουν τις
εξής ανάγκες:
1. τον ανεφοδιασμό των ελληνικών στρατευμάτων
2. την πολιτική οργάνωση των περιοχών που απελευθερώνονταν
3. τη διαχείριση των εθνικών γαιών* ή των εθνικών κτημάτων
{*Eθνικές Γαίες ή Eθνικά Kτήματα ονομάστηκαν οι αγροτικές εκτάσεις που ανήκαν
σε μουσουλμάνους ιδιώτες, στo οθωμανικό κράτος ή σε μουσουλμανικά θρησκευτικά ιδρύματα
και οι οποίες στη διάρκεια της Eπανάστασης περιήλθαν στη δικαιοδοσία της ελληνικής διοίκησης.}
 Οι περισσότεροι τοπικοί οργανισμοί ελέγχονταν από:
Προεστούς, Φαναριώτες, Ιεράρχες
 Η παρουσία σε αυτούς, εκπροσώπων των κατώτερων τάξεων ήταν σπάνια.
Ανάμεσα στους πολλούς οργανισμούς που δημιουργήθηκαν, οι σημαντικότεροι ήταν:
Πελοποννησιακή γερουσία: συστήθηκε με πρωτοβουλία Πελοποννησίων προεστών, δίχως τη συμμετοχή
κανενός άλλου φορέα του αγώνα.
Γερουσία της Δυτικής χέρσου Ελλάδος (Δ. Στερεά Ελλάδα) : είχε επικεφαλής το Φαναριώτη πολιτικό
Αλέξανδρο Μαυροκορδάτο.
Άρειος Πάγος: διοικούσε την Ανατολική στερεά Ελλάδα και είχε επικεφαλής τον επίσης Φαναριώτη
Θεόδωρο Νέγρη.
 Οπλαρχηγοί και φιλικοί συσπειρώνονται γύρω από το Δ. Υψηλάντη, που φτάνει ως
εκπρόσωπος του αδερφού του να αναλάβει τον αγώνα.
 Κατηγορούν τους προεστούς ότι μονοπωλούν τη διαχείριση της εξουσίας.
 Οι προεστοί αρνούνται να συνεργαστούν με τον Υψηλάντη.
 Η σύρραξη που απειλείται αποφεύγεται την τελευταία στιγμή χάρη στον
Κολοκοτρώνη
 Η ανάγκη ενιαίας διεύθυνσης του Αγώνα οδήγησε στην απόφαση:
 της κατάργησης των τοπικών οργανισμών και
 της δημιουργίας κεντρικής διοίκησης.
 Προκηρύχθηκαν εκλογές για την ανάδειξη παραστατών, δηλαδή
εκπροσώπων του
λαού, που θα αποτελούσαν την Εθνική Συνέλευση.
Η συγκρότηση τοπικών οργανισμών βοηθάει στην αντιμετώπιση επειγόντων
προβλημάτων αλλά φέρνει στην επιφάνεια και διαμάχες.
•
•
•ΆΆσσττρροοςς ((ΒΒ΄΄ ΕΕθθννοοσσυυννέέλλεευυσσηη))
ΕΕππίίδδααυυρροοςς ((ΑΑ΄΄ ΕΕθθννοοσσυυννέέλλεευυσσηη))
ΤΤρροοιιζζήήνναα ((ΓΓ΄΄ ΕΕθθννοοσσυυννέέλλεευυσσηη))

17. 17
ΑΝΑΓΚΗ
ενιαίας διεύθυνσης του Αγώνα
ΑΠΟΦΑΣΗ
κατάργησης των τοπικών
οργανισμών και δημιουργίας
κεντρικής εξουσίας διοίκησης.
Α΄ ΕΘΝΟΣΥΝΕΛΕΥΣΗ
Επίδαυρος
Δεκέμβριος 1821
«Εθνοσυνέλευση της Επιδαύρου»
ψήφισε
το πρώτο ελληνικό σύνταγμα, το:
ΣΥΝΤΑΓΜΑ ΤΗΣ ΕΠΙΔΑΥΡΟΥ
Β΄ ΕΘΝΟΣΥΝΈΛΕΥΣΗ
Άστρος Κυνουρίας
Μάρτιος-Απρίλιος 1823
Καταργούνται όλοι οι τοπικοί
οργανισμοί καθώς και το αξίωμα του
αρχιστράτηγου.
Εγκρίνεται μια τροποποιημένη
εκδοχή του Συντάγματος της
Επιδαύρου ,
Ο νόμος της Επιδαύρου
Γ΄ ΕΘΝΟΣΥΝΕΛΕΥΣΗ
Επίδαυρος 1826
Διαλύεται σχεδόν αμέσως μετά
την είδηση της πτώσης του
Μεσολογγίου.
Συγκαλείται ξανά την άνοιξη
του 1827 στην
ΤΡΟΙΖΗΝΑ.
Η διοίκηση αποτελείται από
δύο σώματα:
Εκτελεστικό (κυβέρνηση)
Α. Μαυροκορδάτος
Βουλευτικό
Δ Υψηλάντης
Έντονα επηρεασμένο
από τα συντάγματα της
Γαλλικής επανάστασης
ανακηρύσσει την ελληνική
ανεξαρτησία και θεσπίζει το
πολίτευμα της αβασίλευτης
δημοκρατίας.
Εκλέγει τον Ιωάννη Καποδίστρια
Κυβερνήτη της Ελλάδος
με θητεία 7 ετών.
Ψηφίζει το
Πολιτικό Σύνταγμα της Ελλάδος,
το πιο δημοκρατικό σύνταγμα της
εποχής του, βασισμένο στη
διάκριση των εξουσίων

18. 18
……….λίγη ακόμη ιστορία ( πηγή: http:repository.edulll.gr/261 Eθνικό Καποδιστριακό Πανεπιστήμιο)
Αντίπαλα στρατόπεδα
Όσοι διέθεταν εξουσία προεπαναστατικά δηλ. Όσοι αναδείχθηκαν στα πεδία των μαχών δηλ.
πρόκριτοι, ιεράρχες, Φαναριώτες οπλαρχηγοί , Φιλικοί
και τώρα επεδίωκαν να τη διατηρήσουν (κύριοι
εκπρόσωποι: Α. Μαυροκορδάτος, Ι. Κωλέττης κ. α
και θεωρούσαν αυτονόητη τη συμμετοχή τους στα
κοινά (κύριος εκπρόσωπος: Θ. Κολοκοτρώνης)
Αιτίες της σύγκρουσης
τοπικιστικές αντιθέσεις, διαφωνίες για τη διαχείριση των χρημάτων του δανείου από την Αγγλία, οι
προσωπικές αντιπαλότητες και φιλοδοξίες
ΟΟ ΕΕΜΜΦΦΥΥΛΛΙΙΟΟΣΣ ΠΠΟΟΛΛΕΕΜΜΟΟΣΣ
ΗΗ πποολλιιττιικκήή έένντταασσηη οοδδήήγγηησσεε σσεε εεμμφφύύλλιιαα σσύύρρρρααξξηη.. ΕΕκκδδηηλλώώθθηηκκεε ττοο φφθθιιννόόππωωρροο ττοουυ 11882233::
 ααρρχχιικκάά ωωςς σσφφοοδδρρήή πποολλιιττιικκήή σσύύγγκκρροουυσσηη
 σσττηη σσυυννέέχχεειιαα ωωςς ααννοοιιχχττήή έέννοοππλληη σσύύγγκκρροουυσσηη
ΦΦάάσσεειιςς ττοουυ εεμμφφύύλλιιοουυ πποολλέέμμοουυ::
 ΑΑ΄΄ φφάάσσηη:: φφθθιιννόόππωωρροο 11882233 –– κκααλλοοκκααίίρριι 11882244
 ΒΒ’’ φφάάσσηη:: ΙΙοούύλλιιοοςς 11882244 –– ΙΙααννοουυάάρριιοοςς 11882255

19. 19
Εργασία για το σπίτι:
Διαβάστε το παράθεμα 1. στη σελ. 33 του βιβλίου σας κα στη συνέχεια συμπληρώστε τον
παρακάτω πίνακα με τις σωστές απαντήσεις:
Σε ποια περίοδο της ιστορίας αναφέρεται το
παράθεμα;
Ποιος μιλάει;
Σε ποια ομάδα Ελλήνων απευθύνεται;
Ποιο γεγονός προσπαθεί να αποτρέψει;
Ποια επιχειρήματα χρησιμοποιεί για να πείσει;
Στη συνέχεια προσπαθήστε χρησιμοποιώντας μόνο τις απαντήσεις του πίνακα να
γράψετε ένα σύντομο κείμενο το οποίο θα περιγράφει
την πολιτική ένταση που επικρατεί μεταξύ των Ελλήνων λίγο πριν ξεσπάσει ο εμφύλιος πόλεμος.

20. 20
ΕΝΟΤΗΤΑ 10η Ελληνική επανάσταση και Ευρώπη
Από την αρχή της Επανάστασης οι Έλληνες προσπαθούν να εξασφαλίσουν τη συμπαράσταση των Ευρωπαίων, τόσο
των ηγετών όσο και των λαών.
 Προσπαθούν με κάθε τρόπο να τους πείσουν ότι:
Δεν πρόκειται για μια κοινωνικο-ανατρεπτική επανάσταση αλλά για έναν ΕΘΝΙΚΟ ΑΓΩΝΑ με μοναδικό στόχο την
ΕΛΕΥΘΕΡΙΑ
 Όμως η διεθνής συγκυρία είναι ιδιαίτερα ΔΥΣΜΕΝΗΣ:
 Οι Ευρωπαϊκές δυνάμεις προσπαθούν μετά τη νίκη τους, επί του Ναπολέοντα να αποτρέψουν πολέμους και
ταραχές και να διαμορφώσουν ισορροπίες
 Η Ευρώπη βιώνει την ΠΑΛΙΝΟΡΘΩΣΗ
 Η στάση των Δυνάμεων έναντι της ελληνικής επανάστασης
 Πρώτη φάση (1821-1822): απόλυτα αρνητική στάση.
 οι δυνάμεις κρατάνε σταθερά αρνητική στάση απέναντι στην ελληνική επανάσταση. Η πολιτική τους
καθορίζεται , όχι μόνο από τα επιμέρους συμφέροντα της κάθε χώρας, αλλά και από την κοινή τους επιθυμία να
εμποδίσουν τη διάλυση του οθωμανικού κράτους
 Ως αποτέλεσμα, ο τσάρος:
 καταδίκασε το κίνημά του Αλ. Υψηλάντη στις Ηγεμονίες
 τον διέγραψε από τους καταλόγους του ρωσικού στρατού.
 Οι αποφασιστικής σημασίας παρεμβάσεις του Ι. Καποδίστρια, έσωσαν την επανάσταση και σταδιακά
διαμόρφωσαν πιο ευνοϊκή ευρωπαϊκή πολιτική απέναντι στους επαναστατημένους Έλληνες.
 Μεταστροφή της κατάστασης
 Η Αγγλία εκτιμά ότι ένα ελληνικό κράτος θα ήταν χρήσιμος συνεργάτης στην νοτιοανατολική Μεσόγειο
 1823: Ο Άγγλος υπουργός εξωτερικών Τζ, Κάνιγκ αναγνωρίζει τους Έλληνες ως εμπόλεμη δύναμη
 Η Ρωσία ανησυχεί μήπως χάσει την επιρροή της στους Έλληνες και έτσι:
το 1824 γνωστοποιεί το σχέδιο των τριών τμημάτων, που προέβλεπε το σχηματισμό τριών αυτόνομων
ελληνικών ηγεμονιών (απορρίπτεται και από τους Έλληνες και από το Σουλτάνο)
 Αγγλορωσικές επιρροές
 Η Αγγλία κερδίζει έδαφος: η κυβέρνηση Κουντουριώτη προωθεί τη σύναψη 2 δανείων από την Αγγλία(1824-1825)
βάζοντας ως υποθήκη τα εθνικά κτήματα
 Λίγο αργότερα κάποιοι Έλληνες υπογράφουν την πράξη προστασίας (έγγραφο με το οποίο ζητούσαν από την
Αγγλία προστασία) Ο Δ. Υψηλάντης αρνείται να την υπογράψει
 1823-1825 / Δημιουργία κομμάτων
 Οι Έλληνες νομίζοντας ότι η λύση θα έρθει από τις δυνάμεις δημιουργούν στην Ελλάδα
κόμματα: α) αγγλικό κόμμα, β) γαλλικό κόμμα, γ) ρωσικό κόμμα
Αλ. Μαυροκορδάτος
(αγγλικό κόμμα)
Ι. Κωλλέτης
(γαλλικό κόμμα)
Ανδρέας Μεταξάς
(ρωσικό κόμμα)

21. 21
Προς την ίδρυση ανεξάρτητου ελληνικού κράτους:
6 Ιουλίου 1827 ( Συνθήκη του Λονδίνου)
 Αγγλία, Γαλλία ,Ρωσία αποφασίζουν την ίδρυση αυτόνομου ελληνικού κράτους
 Ο σουλτάνος αρνείται να αποδεχθεί τη συνθήκη
 Προκαλείται η ένοπλη επέμβαση των Δυνάμεων στη ΝΑΥΜΑΧΊΑ του ΝΑΒΑΡΙΝΟΥ (8 Οκτωβρίου 1827)
όπου οι δυνάμεις κατέστρεψαν ολοσχερώς τον τουρκοαιγυπτιακό στόλο.
1828-1829
 ήττα της Τουρκίας στο ρωσοτουρκικό πόλεμο
 ο σουλτάνος υποχρεώνεται να δεχτεί όλες τις μέχρι τότε αποφάσεις των Δυνάμεων σχετικά με το
ελληνικό ζήτημα.
22 ΙΑΝΟΥΑΡΙΟΥ 1830
Αγγλία, Γαλλία, Ρωσία
υπογράφουν το
ΠΡΩΤΟΚΟΛΛΟ ΤΗΣ ΑΝΕΞΑΡΤΗΣΙΑΣ
η 1η επίσημη διεθνής διπλωματική πράξη που αναγνωρίζει την Ελλάδα κράτος
ΑΝΕΞΑΡΤΗΤΟ& ΚΥΡΙΑΡΧΟ
Το νέο ελληνικό κράτος περιλαμβάνει τη Στερεά Ελλάδα, την
Πελοπόννησο και τις Κυκλάδες.
Εκτείνεται νότια της συνοριακής γραμμής που ορίζεται από τους
ποταμούς Αχελώο και Σπερχειό.
Το κίνημα του
Φιλελληνισμού
Κίνημα συμπαράστασης
στους Έλληνες που
αναπτύχθηκε σε Αμερική
και Ευρώπη
Στρεφόταν εναντίον τόσο
της οθωμανικής
απολυταρχίας όσο και
της Ιερής συμμαχίας
Λόγοι ανάπτυξης
α) θαυμασμός των
Ευρωπαίων για τον αρχαίο
ελληνικό πολιτισμό
β) συγκίνηση για τις
ελληνικές επιτυχίες
γ) αποτροπιασμός για τις
βιαιότητες των Τούρκων
σε βάρος αμάχων
Ελλήνων

22. 22
ΕΝΟΤΗΤΑ 12η
Η ωρίμανση τη βιομηχανικής επανάστασης
Με τον όρο βιομηχανική επανάσταση, ονομάζουν οι ιστορικοί, τη μετάβαση από την αγροτική-
χειρωνακτική οικονομία στη βιομηχανική οικονομία, καθώς και τις τεράστιες οικονομικές,
κοινωνικές, πολιτικές και πολιτιστικές μεταβολές που η μετάβαση αυτή προκάλεσε
Ξεκίνησε από την Αγγλία στο δεύτερο μισό του 18ου αιώνα και από τις αρχές του 19ου αιώνα
εξαπλώνεται με γρήγορους ρυθμούς σε νέες περιοχές της Ευρώπης καθώς και στις ΗΠΑ
Κύρια γνωρίσματα της βιομηχανικής επανάστασης
 Εκτεταμένη χρήση νέων τεχνικών μέσων (κυρίως της ατμομηχανής) που περιόριζαν τη
χειρωνακτική εργασία, αυξάνοντας την παραγωγή και μειώνοντας το κόστος των προϊόντων
 Αξιοποίηση νέων μορφών ενέργειας (κυρίως του άνθρακα)
 Εφαρμογή καινοτομιών στη μεταλλουργία
 Συγκέντρωση των εργαζομένων στα εργοστάσια
 Υψηλοί ρυθμοί ανάπτυξης
Η εξάπλωση της βιομηχανικής επανάστασης:
 Από τα μέσα του 19ου αιώνα εξαπλώνεται με γρήγορους ρυθμούς σε νέες περιοχές της Ευρώπης, καθώς
και στις Η.Π.Α, χάρη στην αδιάκοπη πρόοδο της υφαντουργίας και της μεταλλουργίας.
Τόρνος :χρησιμοποιούνταν στην κατασκευή Κλωστική μηχανή (μηχανική ανέμη)
μεταλλικών εξαρτημάτων για μηχανές « κλώστρια Τζένη»
• Μετά το 1880 νέοι βιομηχανικοί κλάδοι αναπτύσσονται:
 Η χημεία περνά από το χώρο του εργαστηρίου στη μαζική παραγωγή και γεννιέται η οργανική χημεία,
χάρη στην οποία έχουμε παραγωγή:
 μεγάλων ποσοτήτων συνθετικών βαφών
 λιπασμάτων
 πλαστικών υλών
 εκρηκτικών
Χάρη στη χημεία επίσης αναπτύσσονται οι βιομηχανίες:
 φαρμάκων
 ψυγείων
 φωτογραφικών και κινηματογραφικών ειδών πρωτοπόρος αναδεικνύεται η Γερμανία

23. 23
Ηλεκτρισμός
 Η κυριότερη ανακάλυψη του δεύτερου μισού του 19ου αιώνα ήταν ο
ηλεκτρισμός, που είχε πολλές τεχνολογικές εφαρμογές (φωτισμός, ηλεκτρικοί
κινητήρες, παραγωγή ηλεκτρικής ενέργειας από νερό).
Οι συγκοινωνίες και οι
επικοινωνίες
σιδηρόδρομος
ατμόπλοιο
αυτοκίνητο
αεροπλάνο
τηλέφωνο
 Η βιομηχανική ανάπτυξη επιταχύνθηκε από την πρόοδο στις συγκοινωνίες και στις επικοινωνίες.
 Το 1825, στη Βρετανία, κινήθηκε ο πρώτος σιδηρόδρομος, που σιγά-σιγά βελτιώθηκε.
(Ο Άγγλος μηχανικός Στήβενσον κίνησε την πρώτη ατμάμαξα). Ακολούθησαν τα ηλεκτροκίνητα τραμ και ο
υπόγειος σιδηρόδρομος (μετρό). Στη θάλασσα τα ατμόπλοια αντικατέστησαν τα ιστιοφόρα.
 Ο σιδηρόδρομος και το ατμόπλοιο ήταν τα σημαντικότερα μεταφορικά μέσα της νέας εποχής. Μειώθηκε σημαντικά
ο χρόνος και το κόστος του ταξιδιού. Οι μεταφορές γίνονται γρηγορότερα και ευκολότερα.
 Κατά το δεύτερο μισό του 19ου αιώνα κατασκευάστηκε το αυτοκίνητο και άρχισαν οι πρώτοι πειραματισμοί για την
κατασκευή αεροπλάνου. (Το 1903 οι αδελφοί Ράιτ έκαναν 3 πτήσεις σε μικρές αποστάσεις.) Το πετρέλαιο, ως
καύσιμο των κινητήρων, απέκτησε μεγάλη αξία.
 Η εφεύρεση του ηλεκτρικού και του ασύρματου τηλέγραφου, καθώς και του τηλεφώνου, δημιούργησαν
επανάσταση στις επικοινωνίες καθιστώντας τες ευκολότερες.
 Το δίκτυο μεταφορών και επικοινωνιών κάλυψε ολόκληρο τον κόσμο και αυτό είχε σημαντικές οικονομικές
συνέπειες.
O νέος τρόπος οργάνωσης της οικονομίας ονομάστηκε:
Οικονομία της ελεύθερης αγοράς / καπιταλισμός / κεφαλαιοκρατία. Ιδεολογική βάση του νέου συστήματος υπήρξε
Ο οικονομικός φιλελευθερισμός = οι επιχειρηματίες μπορούν να κάνουν ό,τι έκριναν αναγκαίο για το κέρδος ·
το ατομικό συμφέρον προτάσσεται του κοινωνικού

24. 24
Δραστηριότητες /Μελέτη και επεξεργασία πηγών
1) Παρατηρήστε τις εικόνες στη σελίδα 41 του βιβλίου σας γράψτε ένα σύντομο κείμενο για τις μεταβολές που
συντελούνται μέσα σε λίγες μόνο δεκαετίες στις τεχνικές εξόρυξης του άνθρακα.
2) Αφού μελετήσετε προσεκτικά τα παραθέματα που σας δίνονται, καθώς και το παράθεμα 2 στη σελίδα 42 του
βιβλίου σας και με τη βοήθεια των όσων έχετε διδαχθεί, γράψτε ένα κείμενο 5 παραγράφων με τίτλο:
«οι μεγάλες αλλαγές στις μεταφορές και στις επικοινωνίες στο πρώτο μισό του 19ου αιώνα» .
Το κείμενο πρέπει να είναι γραμμένο ως εξής:

25. 25
ΕΝΟΤΗΤΑ 13η
Κοινωνικές και πολιτικές διαστάσεις της βιομηχανικής επανάστασης
Οι κύριες κοινωνικές μεταβολές που έφερε η βιομηχανική επανάσταση
Α. ΠΛΗΘΥΣΜΙΑΚΕΣ ΜΕΤΑΒΟΛΕΣ
1. Εσωτερική μετανάστευση 2. Εξωτερική μετανάστευση
Οι πόλεις πυκνώνουν,
δημιουργούνται προάστια.
Κατευθύνθηκε στις Η.Π.Α. , Καναδά
και Αυστραλία
Β. ΚΟΙΝΩΝΙΚΟΙ ΜΕΤΑΣΧΗΜΑΤΙΣΜΟΙ
1. Αριστοκράτες-μεγαλογαιοκτήμονες Παρέμεναν πανίσχυροι
2. Αστοί Η πλέον κυρίαρχη τάξη
3. Αγρότες Αποτελούσαν την πλειοψηφία, ζούσαν υπό
ασταθείς συνθήκες
4. Εργάτες Εργάζονταν 12-16 ώρες, ζούσαν κάτω από άθλιες
συνθήκες, πέθαιναν νέοι.
Η ΑΝΑΠΤΥΞΗ ΤΟΥ ΣΥΝΔΙΚΑΛΙΣΜΟΥ
1830: Οι εργάτες διεκδικούν οργανωμένα την ικανοποίηση των αιτημάτων τους (8ωρη εργασία)
1830: Η Αγγλική Ένωση Εργατών δημοσιεύει τη Χάρτα του λαού με την οποία διατυπώνουν πολιτικά
αιτήματα.
1η Μαΐου 1886: Η εργατική απεργία στο Σικάγο με αίτημα την καθιέρωση οκτάωρης εργασίας
πνίγεται στο αίμα.
Τέλη 19ου αιώνα: α) οι ώρες εργασίες μειώνονται σε 10, β) δημιουργούνται ταμεία ασφάλισης (οικονο-
μική στήριξη των εργατών σε εργατικά ατυχήματα, ασθένεια, απόλυση) γ) υπογραφή συλλογικών
συμβάσεων εργασίας που ορίζουν τις κατώτερες αμοιβές.
Από το 1864 και μετά ιδρύονται εργατικά σωματεία, εργατικά κόμματα που προσπαθούν να ανέλθουν
στην κυβέρνηση μέσα από εκλογές.

26. 26
ΕΝΟΤΗΤΑ 17η : Ο Ιωάννης Καποδίστριας ως κυβερνήτης της Ελλάδας (1828-1831)
 Εκλέγεται Κυβερνήτης της Ελλάδας από τη συνέλευση της Τροιζήνας (άνοιξη 1827) για 7 χρόνια
 1828: Άφιξη στο Ναύπλιο
 Η κατάσταση στην οποία βρίσκει τη χώρα ο Καποδίστριας:
 ο λαός εξαθλιωμένος
 ληστές και πειρατές ελέγχουν μεγάλες περιοχές
 ο αιγυπτιακός στρατός παραμένει στη ΝΔ Πελοπόνησσο
 τουρκικός στρατός στη Στερεά Ελλάδα
 Στο διπλωματικό πεδίο ο Καποδίστριας θέτει ως κύριους σκοπούς την:
 αναγνώριση της ανεξαρτησίας της Ελλάδας
 εξασφάλιση όσο το δυνατόν περισσότερων εδαφών για το ελληνικό
κράτος
 Παράλληλα, επιδιώκει τη δημιουργία ενός σύγχρονου κράτους με ισχυρή κεντρική εξουσία
κατά τα πρότυπα των αναπτυγμένων κρατών της δυτικής Ευρώπης.
 Ο Καποδίστριας έθεσε τις βάσεις της οικονομίας , της δημόσιας διοίκησης, του στρατού και της εκπαίδευσης.
ΜΕΤΡΑ
ΠΟΛΙΤΕΥΜΑ
ΚΑΙ ΔΙΟΙΚΗΣΗ
Ανέστειλε τις αποφάσεις της Εθνοσυνέλευσης της Τροιζήνας και συγκέντρωσε στα
χέρια του όλες τις εξουσίες. Η Δ΄ Εθνοσυνέλευση,( Άργος 1829) επικύρωσε αυτές τις
αποφάσεις
και έθεσε τις βασικές αρχές μιας μελλοντικής συνταγματικής αναθεώρησης
ΕΝΟΠΛΕΣ ΔΥΝΑΜΕΙΣ α) συγκρότηση τακτικών ενόπλων δυνάμεων, β) αξιοποίηση ορισμένων
αγωνιστών, γ) ίδρυση του Λόχου των Ευελπίδων, δ) προσπάθεια για
οργάνωση τακτικού πολεμικού ναυτικού, ε) καταπολέμηση πειρατείας.
ΟΙΚΟΝΟΜΙΑ
α) σχημάτισε ένα πρώτο κρατικό ταμείο, β) προχώρησε στην ίδρυση τράπεζας
και την κοπή νομίσματος (φοίνικας), γ) εφάρμοσε αυστηρή λιτότητα στις
δημόσιες δαπάνες , δ) εκσυγχρόνισε τη γεωργία (νέες καλλιέργειες, νέες μέθοδοι
καλλιέργειας.
ΕΚΠΑΙΔΕΥΣΗ
 ίδρυσε το ορφανοτροφείο της Αίγινας, στο οποίο λειτούργησαν
 τρία αλληλοδιδακτικά σχολεία (αντίστοιχα των σημερινών δημοτικών αλλά
τετραετούς φοίτησης)
 τρία ελληνικά σχολεία (αντίστοιχα των σημερινών γυμνασίων)
 αρκετά χειροτεχνεία (επαγγελματικές σχολές)
 το Πρότυπον Σχολείον στο οποίο σπούδαζαν οι δάσκαλοι που προορίζονταν
για τα αλληλοδιδακτικά
 το Κεντρικόν Σχολείον στο οποίο φοιτούσαν όσοι προορίζονταν για σπουδές
στο εξωτερικό
 το Πρότυπον Αγροκήπιον (γεωργική σχολή)
 Πίστευε ότι τη δεδομένη στιγμή η εκπαίδευση θα έπρεπε να παρέχει βασικές
γνώσεις και επαγγελματική κατάρτιση γι’ αυτό δεν προχώρησε στην ίδρυση
πανεπιστημίου.

27. 27
Η ολοκλήρωση της επανάστασης
Η τελευταία –νικηφόρα- μάχη του Αγώνα, θα δοθεί στην Πέτρα της Βοιωτίας την 12η Σεπτεμβρίου 1829.
Επικεφαλής των ελληνικών δυνάμεων ο Δημήτριος Υψηλάντης, ο οποίος θα κλείσει τον αγώνα που ο
αδερφός του Αλέξανδρος είχε ξεκινήσει πριν οκτώ χρόνια
ΕΞΩΤΕΡΙΚΗ ΠΟΛΙΤΙΚΗ
Το Πρωτόκολλο της Ανεξαρτησίας / 3 Φεβρουαρίου 1830
Υπογράφεται από τις Μεγάλες Δυνάμεις και αναγνωρίζει την Ελλάδα ως κράτος ανεξάρτητο
το
οποίο θα εκτείνεται νότια της συνοριακής γραμμής που ορίζεται από τους ποταμούς
Αχελώο- Σπερχειό και περιλαμβάνει:
 Τη Στερεά Ελλάδα
 Την Πελοπόννησο
 Τα νησιά του Αργοσαρωνικού
 Την Εύβοια
 Τις Κυκλάδες
 Τις Σποράδες
Χάρη στους επιδέξιους χειρισμούς του Καποδίστρια τα σύνορα της Ελλάδας θα επεκταθούν νοτίως της
γραμμής Αμβρακικού- Παγασητικού με τη συνθήκη της Κωνσταντινούπολης, 1832, η οποία
υπογράφεται ενώ ο Κυβερνήτης είναι πια νεκρός.
Η ΑΝΤΙΠΟΛΙΤΕΥΣΗ ΚΑΤΑ ΤΟΥ ΚΑΠΟΔΙΣΤΡΙΑ
Η πολιτική του Καποδίστρια προκάλεσε αντιδράσεις από:
 Ισχυρούς προκρίτους (έχασαν το δικαίωμα να συλλέγουν φόρους, να δικάζουν και να είναι
κυρίαρχοι στις επαρχίες τους)
 Πλούσιους πλοιοκτήτες όπως ο Γ. Κουντουριώτης (οι Υδραίοι ζητούσαν υπέρογκες αποζημιώσεις
για την απώλεια των πλοίων τους στον αγώνα)
 Φαναριώτες όπως ο Α. Μαυροκορδάτος
 Φιλελεύθερους διανοούμενους όπως ο Κοραής (αυτοί καυτηρίαζαν τον αυταρχισμό του
Καποδίστρια και ήθελαν σύνταγμα)
Ταυτόχρονα:
 η Αγγλία και η Γαλλία υποκινούσαν στάσεις εναντίον του, γιατί τον θεωρούσαν όργανο της
Ρωσίας. Με το μέρος του Καποδίστρια ήταν ο λαός.
 Από τις αρχές του 1830 σημειώθηκαν εξεγέρσεις κατά του κυβερνήτη (με αποκορύφωμα την
ανατίναξη στον Πόρο από τον Α. Μιαούλη των δύο μεγαλύτερων πολεμικών πλοίων).
 Όταν ο Καποδίστριας φυλάκισε τον πρόκριτο της Μάνης Πετρόμπεη Μαυρομιχάλη θεωρώντας
τον υπεύθυνο για αντικυβερνητικές ενέργειες, ο αδελφός του Κωνσταντίνος και ο γιος του
Γεώργιος τον δολοφόνησαν στο Ναύπλιο (Σεπτέμβριος του 1831).

28. 28
Δραστηριότητες
1. Η άφιξη του Κυβερνήτη στο Ναύπλιο
Διαβάστε το παράθεμα και απαντήστε στις παρακάτω ερωτήσεις:
I. Ποιος έγραψε το κείμενο και πότε;
II. Γράφτηκε την ίδια εποχή για την οποία μιλάει ή αργότερα; Δικαιολογήστε την απάντησή σας.
III. Τι ζητάει ο συγγραφέας του κειμένου από τον Ιωάννη Καποδίστρια;
IV. Ποια μέτρα πήρε ο Ι. Καποδίστριας για να ανταποκριθεί στ συγκεκριμένο αίτημα;
V. Εξηγήστε γιατί τα μέτρα αυτά ανταποκρίνονται στο αίτημα.
VI. Ποιοι μπορεί να ήταν ενάντια στα μέτρα αυτά και για ποιους λόγους ο καθένας;
2. Η διακυβέρνηση του Καποδίστρια
Αφού διαβάσετε τα παραπάνω παραθέματα απαντήστε στις παρακάτω ερωτήσεις:
I. Ποιοι έγραψαν τα δύο κείμενα και πότε;
II. Γράφτηκαν την ίδια εποχή για την οποία μιλάνε ή αργότερα;
III. Ποιο από τα δύο εκφράζει θετική άποψη για τον τρόπο που κυβερνούσε ο Καποδίστριας και ποιο αρνητική;
IV. Σε ποια επιχειρήματα στηρίζει η κάθε πλευρά την άποψή της και τι τονίζει περισσότερο;
V. Γιατί διαλέγει να τονίσει τα συγκεκριμένα θέματα και ποιος είναι ο στόχος της ;
3. Απαντήστε σύντομα στις παρακάτω ερωτήσεις:
α: Γιατί ο Καποδίστριας δεν προχώρησε στην ίδρυση πανεπιστημίου;
β: Γιατί πιστεύετε ότι επέλεξε να κυβερνήσει συγκεντρωτικά; (να συγκεντρώσει δηλαδή στα χέρια του όλες τις εξουσίε
Οι παραπάνω δραστηριότητες είναι από το «…λίγη ακόμη ιστορία»
http://repository.edulll.gr/270

29. 29
4. Σύμφωνα με το παρακάτω κείμενο αλλά και με όσα έχετε διδαχθεί ποια γνώμη σχηματίσατε για τον χαρακτήρα
και το ήθος του Καποδίστρια ;
«…Ελπίζω ότι όσοι εξ´ υμών συμμετάσχουν εις την Κυβέρνησιν θέλουν γνωρίσει μεθ´ εμού ότι εις τας παρούσας
περιπτώσεις, όσοι ευρίσκονται εις δημόσια υπουργήματα δεν είναι δυνατόν να λαμβάνουν μισθούς αναλόγως με τον
βαθμό του υψηλού υπουργήματός των και με τας εκδουλεύσεις των, αλλ´ ότι οι μισθοί ούτοι πρέπει να αναλογούν
ακριβώς με τα χρηματικά μέσα, τα οποία έχει η Κυβέρνησις εις την εξουσίαν της…»
«…εφ´ όσον τα ιδιαίτερα εισοδήματά μου αρκούν διά να ζήσω, αρνούμαι να εγγίσω μέχρι και του οβολού τα δημόσια
χρήματα, ενώ ευρισκόμεθα εις το μέσον ερειπίων και ανθρώπων βυθισμένων εις εσχάτην πενίαν».
Ιωάννης Καποδίστριας
πρώτος Κυβερνήτης της Ελλάδος, προς την Δ´ Εθνοσυνέλευση
Τα παραθέματα που ακολουθούν θα σας βοηθήσουν να απαντήσετε στην ερώτηση 3 (σελ. 56 του βιβλίου σας)
σχετικά με τα αίτια της σύγκρουσης Καποδίστρια –αντιπολίτευσης

30. 30
ΕΝΟΤΗΤΑ 18η
Από την άφιξη του Όθωνα (1833)
έως την 3η Σεπτεμβρίου 1843
 Μετά τη δολοφονία του Καποδίστρια ξεσπά εμφύλιος πόλεμος
 Η επέμβαση των Μεγάλων Δυνάμεων, των οποίων τα συμφέροντα θα έβλαπτε μια εστία
αναταραχής στη Μεσόγειο, οδήγησε στην Ανεξαρτησία της Ελλάδας, αλλά άνοιξε και το δρόμο
προς την κηδεμονία
 Με τη συνθήκη του Λονδίνου, το 1832, οι Μεγάλες Δυνάμεις ορίζουν τον 17χρονο Όθωνα, γιο
του βασιλιά της Βαυαρίας, Λουδοβίκο, βασιλιά της Ελλάδας.
 Επιπλέον οι Μεγάλες Δυνάμεις δίνουν στην Ελλάδα την πρώτη δόση ενός δανείου που θα
φτάσει συνολικά τα 60.000.000 φράγκα
 Ως πολίτευμα της Ελλάδας ορίζεται η απόλυτη μοναρχία
I.ΠΕΡΙΟΔΟΣ ΑΝΤΙΒΑΣΙΛΕΙΑΣ (1833-1835)
Επειδή ο βασιλιάς ήταν ανήλικος , συμφωνήθηκε ότι την εξουσία θα ασκούσε, μέχρι την
ενηλικίωσή του, (1835), η Αντιβασιλεία, μια επιτροπή από Βαυαρούς αξιωματούχους,
διορισμένους από τον πατέρα του Όθωνα.
Η απόλυτη μοναρχία δεν στηριζόταν σε απόφαση των
αντιπροσώπων του έθνους, αλλά στη Διεθνή συνθήκη
του Λονδίνου που υπέγραψαν οι τρεις προστάτιδες
δυνάμεις. Οι Έλληνες ουσιαστικά αναγκάστηκαν να
αποδεχθούν ή να ανεχθούν το μοναρχικό θεσμό, μέσω του
οποίου οι ισχυροί της Ευρώπης επεδίωκαν να
εξασφαλίσουν ότι το νεοσύστατο κράτος θα ακολουθούσε
μια «συνετή» εξωτερική πολιτική, πλήρως προσαρμοσμένη
στα συμφέροντα των Μεγάλων Δυνάμεων.
ΔΙΑΙΡΕΣΗ ΤΗΣ
ΒΑΣΙΛΕΙΑΣ ΤΟΥ
ΟΘΩΝΑ
(1832-1862)
Α.
Περίοδος
Αντιβασιλείας
(1832-1835)
Β.
Περίοδος
Απόλυτης μοναρχίας
(1835-1843)
Γ.
Περίοδος
Συνταγματικής
μοναρχίας
(1844-1862)
Άρμανσμπεργκ Μάουερ Χάιντεκ
Πρωθυπουργός και αρμόδιος για την υπεύθυνος για τις
υπουργός Εξωτερικών εκπαίδευση, ένοπλες δυνάμεις
τη δικαιοσύνη
και την εκκλησία
Η περίοδος της
αντιβασιλείας υπήρξε
ιδιαίτερα σκληρή

31. 31
Στόχοι: 1. Η δημιουργία ενός σύγχρονου εθνικού κράτους, κατά τα δυτικά πρότυπα
2. εθνική ανεξαρτησία/βασιλική απολυταρχία
Μέσα: 1.συγκεντρωτικό σύστημα διακυβέρνησης
2.παραγκωνισμός ηγετών της επανάστασης
Αποτέλεσμα: δυσφορία- αντίδραση του λαού στη « Βαυαροκρατία» που
αντιμετωπίστηκε με διώξεις και ένοπλη επέμβαση
II. ΠΕΡΙΟΔΟΣ ΑΠΟΛΥΤΗΣ ΜΟΝΑΡΧΙΑΣ ΤΟΥ ΟΘΩΝΑ (1835-1843)
 Καμία ουσιαστική αλλαγή
 Ελάχιστα μέτρα προκειμένου να περιοριστεί η δυσαρέσκεια του λαού
 Προσπάθεια του βασιλιά να περιορίσει την επιρροή των κομμάτων
 Έντονες αντιδράσεις και εξεγέρσεις
Η 3η ΣΕΠΤΕΜΒΡΊΟΥ 1843
1. ΑΙΤΙΑ: Κοινωνικά Προβλήματα – Δυσαρέσκεια:
 Κακή οικονομική κατάσταση αγροτών- θύματα ληστείας
 Αδυναμία εξόφλησης δανείων / Οικονομικός έλεγχος Δυνάμεων και περικοπή δαπανών
 Δυσαρέσκεια αγωνιστών της επανάστασης
 Γενική αναταραχή / Πολιτική κινητοποίηση όλων των κομμάτων
2. Αιτήματα: Παραχώρηση Συντάγματος , απομάκρυνση Βαυαρών, οικονομική & κοινωνική
ανακούφιση
Νύχτα 2ης προς 3η Σεπτεμβρίου 1843
Δυνάμεις της φρουράς των Αθηνών και πολίτες, με αρχηγό συνταγματάρχη Δημήτριο.
Καλλέργη & τον αγωνιστή του ’21 Μακρυγιάννη συγκεντρώθηκαν έξω από Ανάκτορα και
απαίτησαν την παραχώρηση Συντάγματος.
 Αρχική άρνηση του Όθωνα
 Υποχώρηση – προκήρυξη εκλογών / Εθνοσυνέλευση - ψήφιση Συντάγματος
 Τέλος περιόδου απόλυτης μοναρχίας του Όθωνα