1. Өмнөговь аймаг Хүн амын судалгаа 2011 он
ӨМНӨГОВЬ АЙМГИЙН ХҮН АМ 2011 ОНЫ БАЙДЛААР
Өмнөговь аймаг 2011 оны жилийн эцсээр 53891 хүн ам тоологдсон нь өнгөрсөн
оноос 1585 хүнээр буюу 3.03 хувиар өссөн байна. Нийт хүн амын 49.6 хувийг эрэгтэй,
50.4 хувийг эмэгтэй хүн ам эзэлж байна.
Хүн амын өсөлт өөрчлөлтийг сүүлийн 10 жилээр динамикаар судалж үзэхэд
(Хүнэгт1) 2001-2011 он хүртэл ихэнх сумын хүн ам тодорхой хэмжээгээр буурсан ба
харин зарим сумдад өссөн байна.
Хүснэгт №1 Аймгийн нийт хүн ам сумдаар 2011 он
№ Сумдын нэрс 2001 2002 2003 2004 2005 2006 2007 2008 2009 2010 2011
1 Баяндалай 2474 2403 2360 2379 2338 2296 2313 2295 2316 2293 2233
2 Баян-Овоо 1619 1612 1569 1551 1539 1520 1539 1502 1574 1600 1658
3 Булган 2490 2448 2433 2428 2430 2321 2322 2347 2395 2325 2281
4 Гурвантэс 3309 3331 3376 3389 3524 3655 3807 3889 4034 4243 4408
5 Мандал-Овоо 2319 2307 2166 2062 2004 2007 2001 1899 1954 1891 1784
6 Манлай 2450 2442 2449 2492 2431 2471 2510 2478 2450 2441 2460
7 Номгон 3124 3085 3045 3002 3009 2807 3075 2853 2869 2797 2736
8 Ноён 1567 1518 1468 1436 1390 1353 1298 1287 1318 1315 1321
9 Сэврэй 2497 2429 2423 2340 2309 2256 2237 2187 2191 2126 2088
10 Ханбогд 2401 2418 2451 2577 2659 2901 2974 3022 3154 3522 3948
11 Ханхонгор 2939 3006 2931 2797 2542 2499 2507 2407 2376 2251 2236
12 Хүрмэн 2052 2021 1951 1900 1910 1737 1731 1743 1796 1757 1665
13 Цогт-Овоо 1862 1823 1761 1700 1672 1677 1662 1662 1666 1633 1635
14 Цогтцэций 2197 2172 2130 2102 2155 2121 2147 2245 2642 3366 4042
15 Даланзадгад 13420 13966 15308 15666 15954 14721 15176 15968 17946 18746 19396
16 Аймгийн дүн 46720 46981 47821 47821 47866 46342 47299 47784 50681 52306 53891
Графикаас хархад аймгийн хүн ам 2001 оноос хойш 2005 он хүртэл тогтвортой
1

2. Өмнөговь аймаг Хүн амын судалгаа 2011 он
өссөн хэдий ч 2006онд 1000 гаруй хүнээр буурсан нь нэлээд анхаарал татаж
байна. Хэдий тийм боловч энэ бууралт нь богино хугацааны дараа 2007-2011
онд эргэн нөхөгдөж хэвийн зүй тогтолдоо орсон бөгөөд 2011 онд энэ огцом
өсөлт нь уул уурхайн хөгжилттэй холбоогоор шилжилт хөдөлгөөн нэлээд нөлөө
үзүүлсэн байна
Хүснэгт №2. Өмнөговь аймгийн хүн амын нас, хүйсийн бүтцийн үзүүлэлтүүд, 2002-2011он
2002 2003 2004 2005 2006 2007 2008 2009 2010 2011
Нийт хүн ам 46,981 47,821 47,821 47,866 46,342 47,299 47,784 50,681 52306 53891
Жилийн өсөлтийн
0.6 1.8 0 0.1 -3.2 2 1.02 6.06 3.21 3.03
коэффициент %
Хүйсийн харьцаа 96.8 96.5 96.5 95.3 95.9 96.4 96.3 97.3 97.9 98.5
Насны бүтэц %
0-14 35.8 34 33 32.2 31.1 30 29.4 29.5 29.2 28.9
15-64 59.3 61 62.1 62.8 63.9 64.9 65.6 65.9 66.4 66.7
65+ 4.8 4.9 4.9 5 5 5.1 6.5 4.7 4.3 4.3
Голч нас 21 21.4 22 22.3 22.8 23.3 23.8 19.8 20.4 20.5
Насжилтын индекс % 13.5 14.5 14.8 15.5 16.2 17.0 17.8 12.9 15.4 14.8
Хүн ам зүйн ачааллууд %
Хүүхэд 60.4 55.7 53.2 51.2 48.6 46.2 44.8 44.8 44 43.5
Хөгшин хүн ам 8.2 8.1 7.9 7.9 7.9 7.8 9.9 6.7 6.7 6.5
Нийт 68.6 63.9 61 59.1 56.5 54.1 54.7 51.5 50.7 50
энд, t хоёр оны хоорондох хугацаа; Голч насыг 5 насны бүлгээрх
хүн амын тоонд үндэслэн Rowland (2003, pp. 92-93)-д өгөгдсөн
томьёогоор тооцсон; насжилтын индексийг 65+ насны хүн
амын тоог 0-14 насны хүн амын тоотой харьцуулж тооцсон;
Хүүхдийн ачааллыг 0-14 насны хүн амыг 15-64 насны хүн амд харьцуулж тооцсон;
хөгшчүүдийн ачааллыг 65+ насны хүн амыг 15-64 насны хүн амд харьцуулж тооцсон;
нийт ачааллыг 0-14 ба 65+ насны хүн амын нийлбэр дүнг 15-64 насны хүн амд
харьцуулах байдлаар тооцож гаргасан.
Аймгийн хүн ам 2006 онд 3.2 хувийн бууралттай байсан бол 2009 онд 6.06
хувь, 2010 онд 3.21, 2011 онд 3.03 хувиар өссөн байна.
Нийт хүн амд эзлэх залуу хүн амын эзлэх хувийн жин нь 2000-2011 онд
тогтмол өсч байгаа нь үндэсний түвшинтэй харьцуулахад харьцангуй өндөр
хэвээр байна. 2001-2011 оны хоорондох 7.4 хувийн өсөлттэй байгаа нь
Өмнөговь аймгийн хөдөлмөрийн (15-64) насны хүн амын өсөлт улсын
түвшинтэй харьцуулахад илүү өндөр байгаа нь Өмнөговь аймагт уул уурхай
салбар түлхүү хөгжиж байгааг илтгэж байгаа чухал үзүүлэлт болсон. (Хүснэгт 2)
Үндэсний түвшний үзүүлэлттэй харьцуулахад 65-аас дээш настай хүн
амын нийт хүн амд эзлэх хувийн жин илүү өндөр байна. Өмнөговь аймагт
2

3. Өмнөговь аймаг Хүн амын судалгаа 2011 он
үндэсний түвшинтэй харьцуулахад 100 хүн тутамд 65-аас дээш насны 1 хүн
илүү тоологдож байна.
Аймгийн хүн ам зүйн үзүүлэлтэд сүүлийн үед гарч буй өөрчлөлтүүд нь
2000-2011 оны хооронд аймгийн хүн амын голч нас 0.5 жилээр буурхад шууд
нөлөөлжээ. Өмнөговь аймгийн хүн ам улсын нийт хүн амаас залуу байгаа хэдий
ч илүү хурдацтайгаар насжиж байгаа нь насжилтын индексийн өсөлтөөс
харагдаж байна.
Зураг №2 Хүн амын тархалт сумдаар 2011
Хүн амын тархалтын хувьд сумуудад ялгаатай байдал ажиглагдаж байна. Хүн
амын дийлэнх хувийг Даланзадгад сумын хүн ам 36%-ийг эзэлж байна.
Зураг №3
Диаграммаас харахад аймгийн нийт хүн амын 68.0 хувийг 15-64 насны хүн ам,
37.0 хувийг 0-14 насны хүн ам, 5.0 хувийг 65-с дээш насны хүн ам тус тус эзэлж
байна. Энэ үзүүлэлт нь урьд онтой харьцуулахад хөдөлмөрийн насны хүн ам
3

4. Өмнөговь аймаг Хүн амын судалгаа 2011 он
буюу 15-64 насны хүн ам болон 0-14 насны хүн амын нийт хүн амд эзлэх хувь
өссөн байна.
Хүснэгт№3 Суурин хүн ам, байршлаар 2011 он
Аймаг, сумаг Үүнээс
Аймгийн төвд Хот, тосгонд Сумын төвд Хөдөөд
Эмэгтэй
Эмэгтэй
Эмэгтэй
Эмэгтэй
Эрэгтэй
Эрэгтэй
Эрэгтэй
Эрэгтэй
Бүгд
Бүгд
Бүгд
Бүгд
Баяндалай 0 0 0 0 0 0 505 244 261 1728 863 865
Баяновоо 0 0 0 0 0 0 750 364 386 908 461 447
Булган 0 0 0 0 0 0 840 426 414 1441 708 733
Гурвантэс 0 0 0 0 0 0 2399 1208 1191 2009 1018 991
Мандал-Овоо 0 0 0 0 0 0 603 297 306 1181 593 588
Манлай 0 0 0 0 0 0 722 364 358 1738 863 875
Номгон 0 0 0 0 0 0 607 297 310 2129 1096 1033
Ноён 0 0 0 0 0 0 420 229 191 901 460 441
Сэврэй 0 0 0 0 0 0 532 261 271 1556 795 761
Ханбогд 0 0 0 0 0 0 2273 1115 1158 1675 873 802
Ханхонгор 0 0 0 0 0 0 1524 764 760 712 373 339
Хүрмэн 0 0 0 0 0 0 485 224 261 1180 596 584
Цогт-Овоо 0 0 0 0 0 0 560 276 284 1075 541 534
Цогтцэций 0 0 0 0 0 0 2994 1547 1447 1048 542 506
Даланзадгад 19396 9346 10050 0 0 0 0 0 0 0 0 0
Дүн 19396 9346 10050 0 0 0 15214 7616 7598 19281 9782 9499
Зураг №4 Нийт хүн ам байршлаар 2011 он
2011 оны байдлаар Өмнөговь аймгийн хүн амын 19281 буюу 35.7% хөдөөд
19306 буюу 36.0 хувь нь аймгийн төвд буюу 28.3 хувь нь сумын төвд амьдарч
байна. /Зураг№4/
4

5. Өмнөговь аймаг Хүн амын судалгаа 2011 он
Зураг№5 Суурин хүн ам байршлаар 2011 он /сумдаар/
Нийт хүн амын 36.0% Даланзадгад суманд суурьшиж байна. Харин сумын төвд
аймгийн хүн амын 28.3% суурьшиж байна. Суурингийн оршин суугчдын хувийн
жин харилцан адилгүй байна.
Хүснэгт №4 Хүн амын тоо хүйсээр 2006-2011 он
Сумдын 2006 2007 2008 2009 2010 2011
нэрс
Эмэгтэй
Эмэгтэй
Эмэгтэй
Эмэгтэй
Эмэгтэй
Эмэгтэй
Эрэгтэй
Эрэгтэй
Эрэгтэй
Эрэгтэй
Эрэгтэй
Баяндалай 1142 1154 1145 1168 1137 1158 1146 1170 1139 1154 Эрэгтэй
1107 1126
Баян-Овоо 749 771 752 787 736 766 773 801 796 804 825 833
Булган 1148 1173 1131 1191 1169 1178 1199 1196 1161 1164 1134 1147
Гурвантэс 1817 1838 1916 1891 1922 1967 2009 2025 2116 2127 2226 2182
Мандал- 1003 1004 990 1011 932 967 964 990 935 956 890 894
Овоо
Манлай 1230 1241 1244 1266 1227 1251 1209 1241 1211 1230 1227 1233
Номгон 1403 1404 1544 1531 1435 1418 1437 1432 1412 1385 1393 1343
Ноён 670 683 651 647 655 632 681 637 677 638 689 632
Сэврэй 1124 1132 1128 1109 1112 1075 1107 1084 1080 1046 1056 1032
Ханбогд 1423 1478 1441 1533 1470 1552 1560 1594 1753 1769 1988 1960
Ханхонгор 1273 1226 1270 1237 1206 1201 1205 1171 1137 1114 1137 1099
Хүрмэн 878 859 849 882 849 894 881 915 870 887 820 845
Цогт-Овоо 818 859 820 842 824 838 833 833 811 822 817 818
Цогтцэций 1054 1067 1062 1085 1144 1101 1360 1282 1748 1618 2089 1953
Даланзадгад 6959 7762 7267 7909 7627 8341 8631 9315 9039 9707 9346 10050
Аймгийн дүн 22691 23651 23210 24089 23445 24339 24995 25686 25885 26421 26744 27147
5

6. Өмнөговь аймаг Хүн амын судалгаа 2011 он
Зураг №6 Хүн амын тоо хүйсээр 2006-2011 он
Хүн амын өсөлтөөс харахад хүн ам эмэгтэйжих хандлагатай болж байна. Улсын
нийт хүн амтай нэгэн адил нийт хүн амын хүйсийн харьцаа буурч байгаа нь
Өмнөговь аймагт илүү их эмэгтэй хүмүүс тоологдож байгааг харуулж байна.
Хэдий тийм боловч 2006-2011 онд аймгийн эрэгтэй хүн ам мэдэгдэхүйц
нэмэгдсэн байна.
Улсын дундаж нь 100 эмэгтэйд 95.6 эрэгтэй ноогдож байгаа бол манай аймагт
100 эмэгтэйд 98.5 эрэгтэй ноогдож байгаа нь манай аймгийн хувьд хүйсийн
харьцаа харьцангуй тогтвортой болж байгааг харуулж байна.
Зураг№6 Нас хүйсийн суварга 2011 он
Ерөнхийдөө аймгийн хүн ам улсын нийт хүн амтай харьцуулахад илүү том
өөрчлөлтийг мэдэрсэн нь нас хүйсийн суваргаас харахад 0-39 насны хүн амын
хувьд хүйсийн харьцаа хэвийн түвшинд байгаа хэдий боловч 40+ дээш
6

7. Өмнөговь аймаг Хүн амын судалгаа 2011 он
насныханы хувьд аажмаар хүйсийн харьцаа эсрэгээрэй болж ирж байгаа нь
ажиглагдаж байна /Зураг№6/. Энэ үзэгдэл хэвийн үзэгдэл бөгөөд улсын нийт
хүн амд ч бас илэрдэг үзэгдэл юм.
Хүснэгт №5 Өрхийн тоо сумдаар 2011 он
Өрхийн тоо
Сум
2004 2005 2006 2007 2008 2009 2010 2011
Баяндалай 637 644 646 615 680 694 696 686
Баян-Овоо 419 423 422 438 482 513 531 559
Булган 607 631 636 653 678 684 659 649
Гурвантэс 936 948 974 1007 1128 1192 1277 1347
Мандал-Овоо 531 520 501 504 549 560 555 530
Манлай 574 568 602 622 646 648 661 668
Номгон 787 801 768 779 829 844 833 827
Ноён 390 408 372 374 384 400 402 409
Сэврэй 597 600 612 610 614 636 634 626
Ханбогд 627 664 720 839 918 967 1112 1330
Ханхонгор 745 704 707 731 717 718 693 692
Хүрмэн 467 498 467 489 511 540 542 541
Цогт-Овоо 436 452 463 480 489 492 482 500
Цогтцэций 569 579 583 614 674 806 1119 1436
Даланзадгад 4139 4358 4226 4465 4961 5564 5916 6284
Нийт 12461 12798 12699 13220 14260 15258 16112 17084
Хүснэгт №6 Нэг өрхөд ноогдох ам бүлийн тоо сумдаар 2004-2011 он
Нэг өрхөд ногдох өрхийн гишүүний дундаж хэмжээ
Сум
2004 2005 2006 2007 2008 2009 2010 2011
Баяндалай 3.7 3.6 3.6 3.8 3.4 3.3 3.3 3.3
Баян-Овоо 3.7 3.6 3.6 3.5 3.1 3.1 3.0 3.0
Булган 4 3.9 3.6 3.6 3.5 3.5 3.5 3.5
Гурвантэс 3.6 3.7 3.8 3.8 3.4 3.4 3.3 3.3
Мандал-
3.9 3.9 4 4 3.4 3.5
Овоо 3.4 3.4
Манлай 4.3 4.3 4.1 4 3.8 3.8 3.7 3.7
Номгон 3.8 3.8 3.7 3.9 3.4 3.4 3.4 3.3
Ноён 3.7 3.4 3.6 3.5 3.4 3.3 3.3 3.2
Сэврэй 3.9 3.8 3.7 3.7 3.6 3.4 3.4 3.3
Ханбогд 4.1 4 4 3.5 3.3 3.3 3.2 3.0
Ханхонгор 3.8 3.6 3.5 3.4 3.4 3.3 3.2 3.2
Хүрмэн 4.1 3.8 3.7 3.5 3.4 3.3 3.2 3.1
Цогтцэций 3.9 3.7 3.6 3.5 3.4 3.4 3.4 3.3
Цогт-Овоо 3.7 3.7 3.6 3.5 3.3 3.3 3.0 2.8
Даланзадгад 3.8 3.7 3.5 3.4 3.2 3.2 3.2 3.1
Дундаж 3.8 3.7 3.6 3.6 3.4 3.3 3.2 3.2
7

8. Өмнөговь аймаг Хүн амын судалгаа 2011 он
Зураг№6 Нэг өрхөд ногдох өрхийн гишүүний дундаж хэмжээ 2004-2011 он
Өрхийн тоо 2004 онд 12461 байснаа 2011 онд 17084 болж нэмэгдсэн байна
/Хүснэгт №4/. Аймгийн хүн амын тоо өссөн байхад нэг өрхөд ногдох өрхийн
гишүүдийн тоогоор хэмжигдэх үзүүлэлт буурч байна. 2004 оны байдлаар нэг
өрхөд 3.8 пункт хүн ногдож байсан бол 2011 онд 3.2 пункт хүн болж 0.6 пунктээр
буурчээ /Хүснэгт №5, Зураг №6/.
Өрхийн тоо нь зарим сумуудад буурсан байна. Хамгийн их буурсан сум нь
Мандал-Овоо сумаанд 25-аар буурсан байна. Харин хамгийн их нэмэгдсэн
сумаар Ханбогд 218-аар, Цогтцэций 317, Даланзадгад 368-аар нэмэгдсэн
байна.
Өгөгдсөн мэдээллээс харахад өрхийн хэмжээ /нэг өрхөд ногдож буй гишүүдийн
дундаж тоо/ ерөнхийдөө буурч байгаа нь ихэнх сумдад ажиглагдаж байгаа
тэрхүү бууралт нь нэгэн төрлийн биш байгаа юм.
8

9. Өмнөговь аймаг Хүн амын судалгаа 2011 он
Хүснэгт №7 Хүн амын нягтаршил 2002-2011 он /сумдаар/
Сумд нутаг Нэг кв км нутаг дэвсгэрт ногдож байгаа хүн
дэвсгэр
мян.км2 2002 2003 2004 2005 2006 2007 2008 2009 2010 2011
Баяндалай 10.8 0.22 0.22 0.22 0.22 0.21 0.21 0.21 0.21 0.21 0.21
Баян-Овоо 10.5 0.15 0.15 0.15 0.15 0.14 0.15 0.14 0.15 0.15 0.16
Булган 7.5 0.33 0.32 0.32 0.32 0.31 0.31 0.31 0.32 0.31 0.30
Гурвантэс 27.9 0.12 0.12 0.12 0.13 0.13 0.14 0.14 0.14 0.15 0.16
Мандал- 6.4 0.36 0.34 0.32 0.31 0.31 0.31 0.29 0.31 0.30 0.28
Овоо
Манлай 12.4 0.2 0.2 0.2 0.2 0.2 0.2 0.2 0.19 0.20 0.20
Номгон 19.5 0.16 0.16 0.15 0.15 0.14 0.16 0.15 0.15 0.14 0.14
Ноён 10.6 0.14 0.14 0.14 0.13 0.13 0.12 0.12 0.12 0.12 0.12
Сэврэй 8.1 0.3 0.3 0.29 0.29 0.28 0.28 0.27 0.27 0.26 0.26
Ханбогд 15.2 0.16 0.16 0.17 0.17 0.19 0.2 0.19 0.21 0.23 0.26
Ханхонгор 9.9 0.3 0.3 0.28 0.26 0.25 0.25 0.24 0.24 0.23 0.23
Хүрмэн 12.4 0.16 0.16 0.15 0.15 0.14 0.14 0.14 0.14 0.14 0.13
Цогт-Овоо 6.5 0.28 0.27 0.26 0.26 0.26 0.26 0.25 0.26 0.25 0.25
Цогтцэций 7.2 0.3 0.3 0.29 0.3 0.29 0.3 0.3 0.36 0.47 0.56
Даланзадгад 0.5 27.93 30.62 31.33 31.91 29.44 30.35 33.54 35.9 37.49 38.79
Аймгийн 165.4 0.28 0.29 0.29 0.29 0.28 0.29 0.29 0.31 0.32 0.33
дүн
Зураг№7 1км квадрат нутаг дэвсгэрт ногдох хүн амын тоо 2002-2011 он
/Нийт нутаг дэвсгэр 165,4 мянган км квадрат /
9

10. Өмнөговь аймаг Хүн амын судалгаа 2011 он
Манай аймаг нутаг дэвсгэрийн хувьд бусад аймгуудаас харьцангуй том боловч
хүн амын тоогоороо бага учир хүн амын нягтаршил бага байна.
Тухайлбал: Монгол улсад дунджаар 1 км.кв нутаг дэвсгэрт 1.7 хүн ногддог бол
манай аймгийн хувьд 0.3 хүн ногдож байна.
Аймгийн хэмжээгээр сум бүрт хүн амын нягтшил харилцан адилгүй байна.
Жишээ нь Даланзадгад суманд 1 км.кв нутаг дэвсгэрт 38.79 хүн ногдож байхад
Ноён суманд 0.1 хүн ногдож байгаа нь нэлээд анхаарал татсан үзэгдэл болоод
байна. Хүн амын дийлэнх хувь нь төв суурин газарт төвлөрөх эсвэл газар
нутагаа ямар нэгэн хэмжээгээр эдлэхгүй байгаагаас экологийн тэнцвэр
алдагдах явдал ажиглагдаж байна. Өөрөөр хэлбэл хүн амын ачаалал
ихэпсэнээс газар нутаг хөрсний эвдрэл болон агаарын бохирдол, ундны усны
хэрэгцээ хомсдох гэх мэт янз бүрийн хүчин зүйлээр байгаль экологийн сөрөг үр
нөлөө ажиглагдаж байна.
Хүснэгт №8 Төрсөн хүүхэд, төрүүлсэн эхийн насны бүлгээр
Он Төрсөн Эхийн насны бүлгээр
хүүхэд <15 15-19 20-24 25-29 30-34 35-39 40-44 45-49 50+
бүгд
2001 1089 0 176 396 274 154 69 17 3 0
2002 977 1 112 329 263 186 65 19 2 0
2003 858 0 107 327 232 115 57 20 0 0
2004 951 0 99 389 241 140 66 15 1 0
2005 829 2 87 333 221 112 57 14 3 0
2006 808 3 66 355 215 108 59 14 3 0
2007 939 0 76 373 290 128 58 14 0 0
2008 1234 3 109 444 361 205 81 27 4 0
2009 1366 0 103 495 412 220 107 29 0 0
2010 1159 1 104 443 331 176 79 23 2 0
2011 1359 4 102 520 411 199 107 14 2 0
Өгөгдсөн мэдээллээс харахад 2011 онд төрөлт нэлээд өсөлттэй байна.
2001-2009 онуудад төрөлт нэгэн хэвийн тогтмол байсан хэдий ч 2010 онд
буурсан байна.
10

11. Өмнөговь аймаг Хүн амын судалгаа 2011 он
Зураг№8 Насны бүлэг дэх төрөлтийн коеффициентууд /НБТК/ ба төрөлтийн
нийлбэр коеффициент /ТНК/ сонгосон онуудаар
Өмнөговь аймагт 2001 онд төрөлт нь бусад онуудтай харьцуулахад харьцангуй
өндөр байсан нь аймгийн хэмжээнд нэг эмэгтэйд дунджаар 0.41 хүүхэд улсын
түвшнээс илүү ногдож байснаас харагдаж байна /аймагт 1 эмэгтэйд 2.64 хүүхэд
үндэсний түвшинд 2.23 хүүхэд тус тус ногдож байсан/. Нэг эмэгтэйд ногдох
хүүхдийн тоог харуулдаг үзүүлэлт бол Төрөлтийн нийлбэр коеффицент /ТНК/.
ТНК нь 2001-2005 онд 2.64-аас 1.73 болтлоо буурсан боловч 2007-2011
онуудад 2.57 хүртлээ нэмэгдсэн ба нэг эмэгтэйд 2.57 хүүхэд ногдож байна.
Төрөлт дэх сүүлийн үеийн өөрчлөлтүүд нь бүх насны бүлэгт ажиглагдаж байсан
хэдий ч үндсэн бууралт нь ялангуяа залуу насны бүлэгт явагдсан ба сүүлийн
2007-2011 онд 1000 эмэгтэйд ногдох хүүхдийн тоо өсөлттэй байгаа нь Өмнөговь
аймгийн хүн амын өсөлтөд шууд нөлөөлөх үзүүлэлт болж байна. Насны бүлэг
дэх төрөлтийн коеффицент /НБТК/-нь залуу насны /15-24,25-29/ бүлэгт 2001
онтой харьцуулахад өсөлтгүй бууралттай, харин харьцангуй ахимаг /30-34,35-
39,40-45 гэх мэт/ насны бүлэгт өссөн байна. 2011 оны байдлаар өгөгдсөн НБТК-
аас харахад төрөлтийн хамгийн өндөр утга нь 20-24 насны бүлэгийн хооронд
төвлөрч байгаа нь хэвийн үзүүлэлттэй байгаа юм. Өмнөговь аймагт сүүлийн
жилүүдэд уул уурхай дэд бүтцийн хөгжлөө дагаад хүн амын суурьшил
нэмэгдэхүйц хандлагатай байгаа бөгөөд түүнийгээ дагаад төрөлт ч нэмэгдэж
байна.
11

12. Өмнөговь аймаг Хүн амын судалгаа 2011 он
Хүснэгт №9 Хүн амын өсөлт 2001-2011 он
Он Төрөлт Нас Шилжилт Өсөлт
баралт
явсан хүн ирсэн хүн Ердийн Механик
ам ам
2001 1089 323 1406 988 766 -418
2002 977 332 1925 760 645 -1165
2003 858 315 1110 138 543 -972
2004 951 284 1238 223 667 -1015
2005 829 335 839 165 494 -674
2006 808 267 1249 925 541 -324
2007 939 185 679 393 754 -286
2008 1234 295 675 426 939 -249
2009 1366 312 264 864 1054 600
2010 1159 316 589 1447 843 858
2011 1359 348 530 1372 1011 822
Өмнөговь аймгийн хүн амын өсөлт /ердийн, механик/
2011 оны байдлаар аймгийн хүн амын дүнд ердийн өсөлт болон механик өсөлт
тодорхой хэмжээний нөлөө үзүүлэхүйц том үзүүлэлт бий болсон. Энэ механик
өсөлт нь 2009 оноос хойш эерэг үзүүлэлт гарж байгаа нь нэлээд анхаарал
татсан үзүүлэлт болж байна. Энэ өсөлтөд манай аймгийн уул уурхайн
салбарын хөгжил асар их нөлөө үзүүлсэн байна.
Хүснэгт №10 Хүн амын шилжилт, хөдөлгөөн 2007-2011 он
сумд Өөр аймаг хотоос шилжин Өөр аймаг хотод шилжин явсан Цэвэр шилжилт/ + - /
ирсэн хүн ам хүн ам
2007 2008 2009 2010 2011 2007 2008 2009 2010 2011 2007 2008 2009 2010 2011
Баяндалай 14 17 11 7 14 24 8 19 17 13 -10 -9 -8 -10 1
Баян-Овоо 17 13 22 27 32 14 27 6 7 7 3 14 16 20 25
Булган 20 37 32 11 18 24 23 10 26 8 -4 -14 22 -15 10
Гурвантэс 44 50 51 134 111 15 17 11 33 32 29 -33 40 101 79
Мандал-Овоо 12 6 18 20 5 15 40 7 36 18 -3 34 11 -16 -13
Манлай 13 16 30 33 24 37 36 6 19 13 -24 20 24 -14 11
Номгон 16 6 18 17 11 22 26 11 11 10 -6 20 7 6 1
Ноён 4 9 10 18 10 6 2 10 6 8 -2 -7 0 12 2
Сэврэй 13 4 16 18 13 15 18 4 19 7 -2 14 12 -1 6
Ханбогд 65 38 62 188 269 50 25 12 70 58 15 -13 50 118 211
Ханхонгор 5 14 14 11 9 19 14 5 15 8 -14 0 9 -4 1
Хүрмэн 5 2 15 7 9 10 6 9 10 7 -5 4 6 -3 2
Цогтцэций 21 61 174 406 413 25 10 5 21 39 -4 -51 169 385 374
Цогт-Овоо 29 24 28 22 23 13 33 1 14 7 16 9 27 8 16
Даланзадгад 115 129 363 528 411 390 390 148 329 295 -275 261 215 199 116
Дүн 393 426 864 1447 1372 679 675 264 589 530 -286 -249 600 858 822
12

13. Өмнөговь аймаг Хүн амын судалгаа 2011 он
Шилжих хөдөлгөөн
Шилжих хөдөлгөөн нь хүн амын өсөлт өөрчлөлтөд нөлөөлдөг 3 гол хүчин
зүйлийн нэг учраас хүн ам зүйн шинжлэх ухаанд шилжих хөдөлгөөнийг
тусгайлан авч судалдаг. Өөрөөр хэлбэл зарим улс оронд /ихэвчлэн хөгжингүй
орнуудад/ зөвхөн шилжих хөдөлгөөнөөр хүн ам нь өсөж, өөрчлөгдөж байдаг
байна. Манай орны хувьд онцын нөлөөгүй боловч орон нутгийн хүн амын
өсөлтөнд сөрөг нөлөө үзүүлсээр ирсэн ба энэ оны хувьд эерэг нөлөө үзүүлж
байна. Манай аймагт энэ үзүүлэлт нь нэлээд нөлөө үзүүлсээр ирсэн байна.
Өмнөговь аймагт албан ёсоор шилжих хөдөлгөөнд оролцож бүртгэгдсэн
хүмүүсийн сүүлийн 5 жилийн мэдээг судалгаанд орууллаа /Хүснэгт №10/
2011 оны байдлаар манай аймгаас шилжин явж байгаа хүний тоо, ирж байгаа
хүний тооноос харьцангуй бага байна. Манай аймгийн хүн амын хувьд шилжин
ирэгсдийн гол шалтгаан нь дээр хэлсэнчлэн уул уурхайн салбар эрчимтэй
хөгжиж байгаатай холбоотой байна. Ажлын байрны хүрэлцээ зэрэг нь нэлээд
нөлөө үзүүлж байна ялангуяа 2009 оны хувьд Энержи-Ресурс ХХК-н нь шинээр
үйл ажиллагаа явуулсан нь нэлээд нөлөө үзүүлсэн гэж таамаглаж байна мөн
уул уурхайн бусад компаниудын хувьд ч мөн ялгаагүй уул уурхайн олборлолт
нэмэгдэж ажилчдыг олноор татах болсон нь тодорхой хэмжээний нөлөө үзүүлж
байна. Харин манай аймгаас шилжин явагсдын хувьд үндсэн шалтгаан нь
амьдарлын нөхцөл байдал болон орлогоо нэмэгдүүлэх ахуй амьдралаа
сайжруулах, мэдлэг боловсролоо дээшлүүлэх зорилгоор аж үйлдвэржсэн хот
суурин газар руу чиглэсэн шилжих хөдөлгөөн зонхилж байна.
Зураг№9 Хүн амын шилжилт, хөдөлгөөн 2001-2011 он
13

14. Өмнөговь аймаг Хүн амын судалгаа 2011 он
2001 оноос хойшхи шилжин явагчдын тооны бууралт нь шилжин ирэгчдийнхээс
харьцангуй өндөр байгаа хэдий ч шилжин явагч ба шилжин ирэгчдийн тооны
харьцаа сүүлийн жилүүдэд ойролцоо болж ирж байсан бөгөөд 2009, 2010, 2011
онуудада цэвэр шилжилт эерэг огцом өсөлттэй байгаа нь байгаа нь сүүлийн
жилүүдэд уул уурхайн салбартай холбоотой өсөлт юм.
Хүснэгт №11 Хүн амын ердийн хөдөлгөөн (2002- 2009)
Он 2002 2003 2004 2005 2006 2007 2008 2009 2011 2012
Төрсөн хүүхэд 977 858 951 829 808 939 1234 1366 1159 1359
Нас барсан хүн 332 315 284 335 267 185 295 312 316 348
Цэвэр өсөлт 645 543 667 494 541 754 939 1054 843 1011
Өмнөговь аймгийн 2011 оны жилийн эцсийн хүн амын тооллого болон хүн
амын 2011 оны судалгааны үзүүлэлтүүдээс хүн амын хэтийн тооцоог дүгнэж
үзэхэд 2015 онд аймгийн хүн ам 57354 хүрэх төлөвтэй байна /Зураг№10/.
Энэхүү тооцооллыг 2001-2011 оны жилийн дундаж өсөлтөөс тооцож
гаргасан болно. /жилийн дундаж өсөлт тооцох аргачлалд зөвхөн хүн амын цэвэр
өсөлтөөс тооцсон болно. Хүснэгт№10/
Зураг№10 Хүн амын хэтийн тооцооны төлөв 2015 он
СТАТИСТИКИЙН ХЭЛТЭС
14