24/9/2010 Cedubo, niet residentiële ventilatie

1. Ventilatie in een gebouw: wat is goed en
wat is beter?
Andy Camps
XIOS Hogeschool Limburg

2. Even voorstellen
• Andy Camps
• XIOS Hogeschool Limburg
• Lector/onderzoeker
– Lessen ventilatietechnieken,
koeltechnieken en HVAC
– Onderzoeksprojecten: woningventilatie,
3D-lab
– Projecten industrie (Technologiepool)

3. Inhoud
• Ventilatie: moet dat?
• Normen?
– Belgisch/Europees
– Residentieel/niet-residentieel
– Basisbegrippen
• Goed? Beter?

5. Ventilatie: moet dat?
Ja
• In gebouwen die goed
geïsoleerd worden
• In gebouwen die zeer
luchtdicht gemaakt
worden
• Waar veel
luchtvervuiling (=lees:
mensen) aanwezig is
Nee
• In gebouwen die niet
goed geïsoleerd
worden
• In gebouwen die zeer
“open” zijn naar
buiten

6. Waar of niet waar?
• Ventilatie = ramen en deuren open zetten
– Gaat niet altijd
– Efficiëntie is zeer moeilijk te voorspellen
• Buitenlucht is gezond
– Meestal in orde
– Waarom toch filters nodig?

7. Waar of niet waar?
• Ventilatie maakt je ziek
– Sessie 3
– Als je geen of te weinig onderhoud op een
ventilatiesysteem voorziet wordt je er ziek van
– Van geen ventilatie wordt je ook ziek

8. Waar of niet waar?
• Ventilatie kost veel
– Comfort
– Gezondheid
– Wat mag het waard zijn?

9. Waar of niet waar?
• Ventilatie verbruikt energie
– Dit is juist!
– Er bestaat ook “slim” ventileren
• Ramen open zetten?
• Gebruikers verantwoordelijk voor ventilatie?
• Systeem dat continu draait?
• Automatische sturing van ventilatie naargelang de
noodzaak?

10. Norm NBN EN 13779
• Ontwerp ventilatie-, luchtbehandelings- en
kamerbehandelingsystemen niet-
residentiële gebouwen
• Menselijk gebruik
– Kantoorgebouwen
– Scholen
– Sport- en spektakelzalen
– Winkels
– …

11. NBN D50-001
• Residentiële ventilatie
• Samen met NBN EN 13779 basis voor
ventilatie in EPB-richtlijn
• NBN D50-001: bijlage V van EPB
• NBN EN 13779: bijlage VI van EPB
• Vlaamse Energie Agentschap: VEA
• www.energiesparen.be

12. Recente ontwikkelingen
• Ventilatiegids (= residentieel):
http://www.ideg.info/index.cfm?n01=vent
ilatie_matrix
• Vlaams Energieagentschap VEA
– Residentieel:
http://www.energiesparen.be/epb/ventilatieres
identieel
– Niet-residentieel:
http://www.energiesparen.be/epb/ventilatienie
tresidentieel

13. Gelijkenissen D50-001 en EN
13779
NBN D50-001 NBN EN 13779
A Natuurlijke ventilatie
B Mechanische toevoerinstallatie
C Mechanische afvoerinstallatie
D Mechanische toe- en afvoerinstallatie
RTO Toevoeropening voor natuurlijke ventilatiesystemen
RAO Afvoeropening voor natuurlijke ventilatiesystemen

14. 1, ODA
7, EHA
6, RCA
2, SUP
2, SUP 8, SEC
8, SEC
3, IDA
10, INF
11, EXF4, TRA
9, LEA
5, ETA8, SEC
3, IDA

15. Buitenlucht, ODA
• Bij slechte buitenluchtkwaliteit:
– luchtinlaat plaatsen waar de lucht het minst bevuild
is (niet uniforme verdeling luchtkwaliteit)
– luchtreiniging hanteren
• ODA 1: zuivere lucht die slechts tijdelijk mag
worden verontreinigd (bijvoorbeeld door
pollen)
• ODA 2: hoog stofgehalte
• ODA 3: hoge concentratie verontreinigende
gassen
• ODA 4: hoog stofgehalte en een hoge
concentratie verontreinigende gassen
• ODA 5: zeer hoog stofgehalte of een zeer
hoge concentratie verontreinigende gassen

16. Wat is zuivere buitenlucht?
• Voldoen aan WHO (World Health
Organisation) en nationale richtlijnen
• Richtwaarden  1,5  concentratie hoog
• Richtwaarden  >1,5  concentratie zeer
hoog
• Regels en richtlijnen niet steeds uniform
– Geïnformeerde interpretatie

17. Definitie ODA vs EPB
• ODA 1-5: PM10 ~ hoeveelheid deeltjes
van 10µm
• Bijlage VI EPB: geen
buitenluchtclassificatie
• Bijlage A3 van EN 13779: wel
richtwaarden

18. Concentratie soorten stoffen in
de atmosfeer en locatie
Locatie ODA
Concentratie
CO2
ppm
CO
mg/m³
NO2
µg/m³
SO2
µg/m³
Totaal
PM
mg/m³
PM10
µg/m³
Landelijk gebied,
geen belangrijke
vervuilingsbronne
n
1 350 <1 5 tot 35 < 5 < 0,1 < 20
Kleinere steden 2/3 375 1 tot 3 15 tot 40 5 tot 15
0,1 tot
0,3
10 tot 30
Vervuilde
stadscentra
4/5 400 2 tot 6 30 tot 80 10 tot 50
0,2 tot
1,0
20 tot 50

19. Aanbevolen filterklassen
volgens EN 13779
Buitenluchtkwaliteit
Binnenluchtkwaliteit
IDA 1
(Hoog)
IDA 2
(Matig)
IDA 3
(Aanvaardbaar)
IDA 4
(Laag)
ODA 1 (pure lucht) F9 F8 F7 F6
ODA 2 (stof) F7/F9 F6/F8 F6/F7 G4/F6
ODA 3 (gassen) F7/F9 F8 F7 F6
ODA 4 (stof en gassen) F7/F9 F6/F8 F6/F7 G4/F6
ODA 5 (zeer hoge
concentraties)
F6/GF/F9 F6/GF/F9 F6/F7 G4/F6

20. Filters
• Prefilter
– Bij veel stof
– Bescherming ventilator (veel verwarring
residentieel)
• Carbonfilters
– Steeds bij ODA 5
– Nuttig bij ODA 3 en ODA 4
– Gewoonlijk in combinatie met F8 en F9
• Elektrofilters
– Zeer zware verontreiniging

21. Nuttig
• http://www.irceline.be/~celinair/aqhist/air
qhist_nl.html
• http://www.irceline.be/~celinair/dutch/ho
menrl_java.html

22. Binnenlucht, IDA
• 4 “praktische” methoden
• CO2-niveau
– Beeld menselijke biogassen - metabolisme
– Redelijk juist wanneer er niet gerookt wordt
– CO2-sensoren meten hoeveelheid, geen
verschil
• Verschillende betekenis op platteland/stad
• Sturing ventilatie moet CO2-waarde buiten ook
kennen
• Indien niet mogelijk 350 tot 450 ppm
– CO2-niveau is moeilijk naar debiet te vertalen

23. Opdeling IDA’s – CO2
Categorie
CO2-niveau boven het niveau van de buitenlucht
Typische waarde Standaard waarde
IDA 1 400 350
IDA 2 400 – 600 500
IDA 3 600 – 1000 800
IDA 4 >1000 1200

24. Opdeling op basis van
buitenlucht per persoon
• Goed gekend, goed aanvaard, EPB!
• Normaal werk in een kantooromgeving of
thuis met een met-waarde
(metabolismewaarde) van 1,2
• Waarden in bezette zone

25. Opdeling op basis van
buitenlucht per persoon
Categ
orie
Eenheid
Niveau van buitenlucht per persoon
Niet-rokers zone Rokers zone
Typische
waarde
Standaard
waarde
Typische
waarde
Standaard
waarde
IDA 1 m³/h.persoon
l/s.persoon
>54
>15
73
20
>108
>30
144
40
IDA 2 m³/h.persoon
l/s.persoon
36 – 54
10 – 15
45
12,5
72 – 108
20 – 30
90
25
IDA 3 m³/h.persoon
l/s.persoon
22 – 36
6 – 10
29
8
43 – 72
12 – 20
58
16
IDA 4 m³/h.persoon
l/s.persoon
<22
<6
18
5
<43
<12
36
10
BETER!
BETER!

26. Niet bestemd voor menselijke
bezetting
Bestemd voor menselijke bezetting Speciale ruimten
Type ruimte
Oppervlakte per
persoon
Berekende bezetting
Bezetting vastgelegd
door bouwteam
Max
Roken?
43 m³/h.persoon 22 m³/h.persoon
WC?
Ja Nee
Nee
Ja
Aantal WC’ s
gekend?
25 m³/h.WC 15 m³/h.m²
Ja Nee
1,3 m³/h.m²
Andere normen?
Debiet volgens die
normen
Debiet volgens
andere specificaties
Ja Nee
Functie?

27. Debiet bepalen
• Normaal op basis van buitenlucht per persoon
– Expliciet te vermelden dat het om niet-rokers gaat
– Indien men niets vermeld  = roker
– Debiet  2
• Als aantal personen niet gekend is
– Tabel 1-13, ook in bijlage VI
– Vanuit oppervlakte “norm”bezetting bepalen
– Afronden naar boven, steeds “gehele” personen
• Steeds: grootste van deze 2 getallen

28. Goed – Beter?
• Norm toepassen (en EPB-eisen) = goed
• Beter =
– Verder gaan dan de norm
– Slimme ventilatie toepassen
– Sturingen!
– Ventilatiesysteem in balans brengen

29. Systeemtaken – regelsysteem
Categorie Omschrijving
IDA – C1 Geen sturing: continu – niet toegestaan voor EPB
IDA – C2 Manuele sturing: schakelaar – niet toegestaan voor EPB
IDA – C3 Tijdsturing: bepaald tijdschema
IDA – C4 Bezettingssturing: afhankelijk van aanwezigheid van personen
(lichtschakelaar, infrarode detectie). Deze sturing is aan of uit
IDA – C5 Aanwezigheidsturing: aantal personen dat aanwezig is, varieert in
hoeveelheid naargelang de aantallen
IDA – C6 Directe controle: sensoren (parameters, CO2, gassen), aangepast aan
de activiteit in de ruimte

30. Waarom geen IDA-C1
en IDA-C2?
• Luchtverversing die men in de praktijk
nodig heeft
• Debiet grootste deel van tijd veel lager
dan ontwerpdebiet
• Besparing op verwarmingskosten
• Besparing op elektrisch verbruik
• Afhankelijk van seizoen, koelend effect
realiseerbaar

31. Niet toegestaan
• Wel aan-uit schakelaar als aanvulling bij
IDA-C3-C6 toegestaan ~ blijft IDA-C3-C6
• Regeling op luchttemperatuur waardoor
debiet onder minimum kan zakken niet
toegestaan

32. Drukvoorwaarden in de ruimte
• EN 13779
– Drukniveau afhankelijk van toepassing
– Natuurlijke ventilatie
• Luchtdichtheidseis 1m³/h voor hoge gebouwen
• Luchtdichtheidseis 2m³/h voor lage gebouwen
– PC3 als er niets gezegd wordt

33. Drukeis
• Koud klimaat
– Overdruk = beschadiging constructie
– Waarom?
• Verschil Europese norm en EPB
– Europese norm: alle waarden in de tabel zijn
mogelijk, PC3 als er niets gezegd wordt
– EPB: -5 tot +10Pa
• Conclusie: balans zo goed mogelijk
uitvoeren

34. Evenwicht
• Balans niet noodzakelijk
• PC drukvoorwaarde [Pa] (Pressure
Condition)
• qv,toevoer luchttoevoerdebiet [m³/h]
• qv,afvoer luchtafvoerdebiet [m³/h]
• V50 lekdebiet bij 50 Pa [m³/h]
– NBN EN 13829
– meting via blower door test
  50)(
65,0
1
50
,,
,, 




 

V
qqabs
qqtekenPC
afvoervtoevoerv
afvoervtoevoerv 

35. Wat is een blowerdoor test?

36. Hoe berekenen?
• Lekdebietwaarde bij 50Pa gelijk aan V
m³/h waarbij V het buitenvolume van het
gebouw is
2000 m³/h
1000m³/h
Lekken: 1000 m³/h
5400 m³
  50
5400
10002000
)10002000(7,3
65,0
1





 

abs
teken
Voldoet aan EPB-eis

37. Goed en beter… er is meer
• Bezette zone
• Thermische omgeving (comfort)
– Kleding
– Activiteit
– Luchtvochtigheid
• Warmteuitwisseling
• Luchttemperatuur – werktemperatuur
• Luchtsnelheid – tochtratio
• Binnenluchtkwaliteit
• Akoestiek: sessie 2

38. En nu?
• Cursus niet-residentiële ventilatie
Vlaamse Ingenieurskamer
• Ondersteuning door XIOS
Technologiepool