Türk Hava Yolları'nın 1933-2007 yılları arasındaki dönemini kapsayan sunum, Abdullah Nergiz tarafından hazırlanmıştır.

1. Türk Hava Yolları
Tarihi
1933 - 2007
Kasım 2007

2. İnsan ve Uçma Tutkusu
 İkarus (Yunan mitolojisi – Girit Hapishanesi)
 Leonardo da Vinci (15.yy sonu)
 Hezarfen Ahmet Çelebi (1632)
 Lagarî Hasan Çelebi (1633)
Türk Hava Yolları Tarihi - Kasım 2007 Abdullah
2
Nergiz

3. İnsan ve Uçma Tutkusu
 Montgolfier Kardeşler
 21 Kasım 1783’te bu iki kardeşin balonuyla ilk serbest
uçuş gerçekleşti (ilk insanlı balon seyahati)
 Mart 1785 – İstanbul’da ilk balon (Montgolfier)
 I.Abdülhamid dönemi
 İki Türk ile bir İranlı baloncu
 28 Mayıs 1909 - Fransız baloncu Barbout
 Osmanlı adlı balon: Taksim Meydanı  Çamlıca 
Bulgurlu
Türk Hava Yolları Tarihi - Kasım 2007 Abdullah
3
Nergiz

4. İlk Tayyareye Doğru
 Havadan ağır + İdare edilebilir + Motorlu + İnsanlı +
Sürdürülebilir
 Wright Kardeşler’den önce 6-7 ayrı uçuş iddiası
bulunuyor
 Samuel Pierpont LANGLEY
 Matematik ve Fizik profesörü
 8 Aralık 1903’te başarısız deneme
 Langley’nin ilk tayyareyi yaptığı iddia edilmiş; ama bu
kabul görmemiş
Türk Hava Yolları Tarihi - Kasım 2007 Abdullah
4
Nergiz

5. 17 Aralık 1903
 Wright Kardeşler: İlk kontrollü ve motorlu uçuş
 Wilbur Right & Orville Right
 Kitty Hawk
 İlk uçuş: 12 saniye ve 39 metre
 Aynı gün son uçuş: 59 saniye ve 279 metre
 “Wright Kardeşler, Kitty Hawk'ta
uçaklarını ilk kez uçurduklarında orada
kapitalistler olsaydı, uçağı vurup
düşürürlerdi” – Warren Buffet
Türk Hava Yolları Tarihi - Kasım 2007 Abdullah
5
Nergiz

6. Uluslararası Hava Seferleri Konferansı
 Paris [18 Mayıs – 29 Haziran 1910]
 18 Ülke katıldı (Osmanlı Devleti de var)
 Kamuya ve özele ait uçaklar
 Uçağın milliyeti
 Seyrüsefer izinleri
 Tescil
 Mürettebatın yeterliliği
 Uçakta taşınabilecek maddeler
 İniş-kalkış kuralları
Türk Hava Yolları Tarihi - Kasım 2007 Abdullah
6
Nergiz

7. 1910’lar – Yeşilköy Tayyare İstasyonu
Türk Hava Yolları Tarihi - Kasım 2007 Abdullah
7
Nergiz

8. Türkiye’deki İlk Uçuşlar
 Mahmut Şevket Paşa (Harbiye Nazırı)
 Yeşilköy’de havaalanı arazisi
 Tayyarecilik Mektebi
 Öğretmenler: Mehmet Fesa ve Yusuf Kenan
 Türkiye’deki ilk uçuş:
 2 Aralık 1909
 Baron de Catters
 Hürriyet-i Ebediye Tepesi
 Yüzbaşı Mehmet Fesa (Evrensev) [1878-1951]
 Fransa’da eğitim aldı
 26 Nisan 1912 – İlk Uçuş
 Prens Celaleddin adlı Deperdüssin marka uçak
Türk Hava Yolları Tarihi - Kasım 2007 Abdullah
8
Nergiz

9. Fesa Bey - 1912
Türk Hava Yolları Tarihi - Kasım 2007 Abdullah
9
Nergiz

10. Büyük Buhran ve Devletçilik
 29 Ekim 1929 – Wall Street
 Büyük İşsizlik + Durgunluk
 Emtia Fiyatlarındaki Düşüş
 Buğday fiyatları
 İç kapanma, korumacı ekonomi politikası
Türk Hava Yolları Tarihi - Kasım 2007 Abdullah
10
Nergiz

11. Türk Hava Yolları Tarihi - Kasım 2007 Abdullah
11
Nergiz

12. Büyük Buhran ve Devletçilik
 Türkiye – buğday fiyatları
 Özel Sektör yerine Devlet:
 TCMB (1931)
 Tekel (1931)
 Sümerbank (1933)
 DHY (1933)
 PTT (1933)
 Deniz Yolları (1933)
 İller Bankası (1933)
 Petrol Ofisi (1941)
 13 Şubat 1937’de Atatürk İlkeri, Anayasa’ya girdi
Türk Hava Yolları Tarihi - Kasım 2007 Abdullah
12
Nergiz

13. 3 Şubat 1933 – İlk Uçuş
Türk Hava Yolları Tarihi - Kasım 2007 Abdullah
13
Nergiz

14. 20 Mayıs 1933 - Kuruluş
 Hava Yolları Devlet İşletme İdaresi (no 2186)
 2 x King Bird (5 koltuk)
 2 x Junkers F-13 (4 koltuk)
 1 x Tupolev ANT-9 (10 koltuk)
 1935 – Nafia Vekâleti’ne bağlandı
 1938 – Münakalat Vekâleti’ne bağlandı
 Devlet Hava Yolları Umum Müdürlüğü
Türk Hava Yolları Tarihi - Kasım 2007 Abdullah
14
Nergiz

15. İlk Filo
Tupolev
Junkers
Kingbird
Türk Hava Yolları Tarihi - Kasım 2007 Abdullah
15
Nergiz

16. 1944 – Şikago Konferansı
 1 Kasım 1944 (37 gün sürdü)
 52 ülke
 SSCB katılmadı (1970’te üye oldu)
 6 Haziran 1945: P-ICAO kuruldu
 4 Nisan 1947: ICAO
 Nisan 1945: IATA kuruldu
Türk Hava Yolları Tarihi - Kasım 2007 Abdullah
16
Nergiz

17. 1. Aeronautical Charts and Maps
2. Meteorology
3. Rules of the Air and Air Traffic Control
4. Search and Rescue
5. Airworthiness
6. Aeronautical Communications and Radio Aids to Air Navigation
7. International Air Services Operations
8. Personnel Licensing
9. Aircraft Nationality and Registration Marks
10. Airways Systems
11. Air Traffic Control Practices
12. Log Book Requirements
Türk Hava Yolları Tarihi - Kasım 2007 Abdullah
17
Nergiz

18. 1945
 Douglas DC-3 uçaklarının ABD’den satın alınması
(Mısır’dan)
 30 adet = $20.000
 DC-3’ler ilk kez 1935 yılında uçtu
 20 – 30 kişilik
Türk Hava Yolları Tarihi - Kasım 2007 Abdullah
18
Nergiz

19. Douglas DC-3
Türk Hava Yolları Tarihi - Kasım 2007 Abdullah
19
Nergiz

20. 12 Şubat 1947
 İlk yurtdışı hattı
 Ankara – İstanbul – Atina uçuşu
 DC-3
 Basın Yayın ve Enformasyon Genel Müdürlüğü:
 Devlet Hava Yolları Genel Müdürlüğünün, Ankara
ile Atina arasında uçak servisi tesisi için Yunan
Hükümetiyle bir müddetten beri yapmakta olduğu
müzakereler neticelenmiş ve ilk tecrübe uçağı bu
sabah saat 10’da Atina'ya gitmek üzere
Ankara'dan hareket etmiştir. Duglâs-3 tipinde çift
motorlu olan bu uçak, bugün İstanbul'dan
kalkacak ve yarın sabah Atina'ya gidecektir”
Türk Hava Yolları Tarihi - Kasım 2007 Abdullah
20
Nergiz

21. Serbestleşmeye Doğru
 Truman Doktrini (1947)
 Yunanistan (300 m.USD) ve Türkiye (100 m.USD)
 Marshall Planı (1947)
 1948 – 1952 arası 16 ülkeye, 13 milyar USD
 Türkiye İktisat Kongresi (22 – 27 Kasım 1948)
 Devletçi politikalar eleştiriliyor
 Serbest ekonomi savunuluyor
Türk Hava Yolları Tarihi - Kasım 2007 Abdullah
21
Nergiz

22. 1 Mart 1956
 21 Mayıs 1955 – no:6623 (AO yetkisi verildi)
 1 Mart 1956’da faaliyete geçti
 Ortaklar:
 Cumhuriyet Matbaacılık ve Gazetecilik T.A.Ş
 Sedat Simavi Halefleri, Haldun ve Erol Simavi Kollektif Şirketi
 Ercüment Karacan, Milliyet Gazetesi Sahibi
 Mithat Perin, İstanbul Ekspres Gazetesi Sahibi
 Yusuf Ziya Ortaç, Akbaba Yayınevi Sahibi
 İlk İdare Meclisi: Rıza Çerçel (başkan), Osman Nebioğlu ve Semih
Sipahioğlu
Türk Hava Yolları Tarihi - Kasım 2007 Abdullah
22
Nergiz

23. THY Amblemi
 Mevcut amblem, Mesut Manioğlu (1956)
 1960-61 yıllarında bugünkü şeklini almıştır
 Mesut Manioğlu (1927-2001): Ünlü grafik tasarımcı
 Turna mı, Yaban Kazı mı?
Türk Hava Yolları Tarihi - Kasım 2007 Abdullah
23
Nergiz

24. THY Amblemi
Türk Hava Yolları Tarihi - Kasım 2007 Abdullah
24
Nergiz

25. Türk Hava Yolları Tarihi - Kasım 2007 Abdullah
25
Nergiz

26. THY’de Jet Çağı
 1 Eylül 1967
 İlk uçuş: Ankara – İstanbul – Brüksel
 Mc Donnel Douglas DC-9-15
 Aylık 15.000 USD (kiralık)
Türk Hava Yolları Tarihi - Kasım 2007 Abdullah
26
Nergiz

27. İlk Jet
Türk Hava Yolları Tarihi - Kasım 2007 Abdullah
27
Nergiz

28. 1970’ler...
Türk Hava Yolları Tarihi - Kasım 2007 Abdullah
28
Nergiz

29. İkram
- 1971
Türk Hava Yolları Tarihi - Kasım 2007 Abdullah
29
Nergiz

30. Aralık 1972
 İlk geniş gövdeli
uçak
 Mc Donnel
Douglas DC-10
 Avrupa’daki ilk
DC-10
 Üç adet
Türk Hava Yolları Tarihi - Kasım 2007 Abdullah
30
Nergiz

31. 03 Mart 1974 Paris – DC-10 Kazası
 TK981
 İstanbul – Paris – Londra
 British Airways grevde
 Rugby finali
 Kargo kapısı
 346
Türk Hava Yolları Tarihi - Kasım 2007 Abdullah
31
Nergiz

32. THY Teknik
 Ankara Güvercinlik
 Etimesgut Türkkuşu
 Ankara Yeşilköy (1955)
 Motor Atölyesi (1963)
 Elektrik Elektronik Atölyesi (1972)
 Ana Bakım Üssü İnşaat Başlangıcı (1972)
 Ana Bakım Üssü ( Eylül 1978) – bugünkü eski hangar
 II.Bakım Üssü “Yeni Hangar” [18 Ocak 1998 (bir bölümü) –
1999 Haziran (tamamı)]
Türk Hava Yolları Tarihi - Kasım 2007 Abdullah
32
Nergiz

33. Türk Hava Yolları Tarihi - Kasım 2007 Abdullah
33
Nergiz

34. Türk Hava Yolları Tarihi - Kasım 2007 Abdullah
34
Nergiz

35. Bilgisayarlı Rezervasyon
 Yolcu Hizmetleri Sistemi:
 KLM’den satın alındı – Sistem merkezi KLM’de
 IBM marka bilgisayarlar kullanıldı
 SITA ile altyapı konusunda işbirliği
 19 Mart 1979’da başladı (Faz-I)
 TOROS = THY Otomatik Rezervasyon ve Operasyon Sistemi
 3 Mart 1985’te KLM’den THY’ye geçti (Faz-II)
 Troya = THY Rezervasyon Otomatik Biletleme Yer İşletme Alan Otomasyonu
 British Airways’ten 1993 yılında satın alındı
 İlk başta adı TOROS 2 idi
 2 Nisan 1995’te Troya adı ile devreye girdi
 Galileo – THY İşbirliği (1995)
Türk Hava Yolları Tarihi - Kasım 2007 Abdullah
35
Nergiz

36. Türk Hava Yolları Tarihi - Kasım 2007 Abdullah
36
Nergiz

37. Sendikalaşma ve Grevler
 1.Dönem Toplu İş Sözleşmesi:
 01.07.1964 – 30.06.1966 tarihleri arasında geçerli olmak üzere 1964
yılında imzalandı
 21.Dönem Toplu İş Sözleşmesi:
 01.01.2007 – 31.12.2008 arasında geçerli olmak üzere 27 Ağustos
2007 tarihinde imzalandı
 1980 Grevi:
 18 Şubat 1980’de başladı
 11 Mayıs 1980’de sona erdi (84 gün)
 Gerekli bakımlardan sonra seferler Haziran ayında başladı
 THY büyük darbe yedi
Türk Hava Yolları Tarihi - Kasım 2007 Abdullah
37
Nergiz

38. Grev - 1980
Yıl Ücretli Yolcu Personel Sayısı
1977 3.195.980 6.399
1978 2.668.979 6.201
1979 2.929.879 6.124
1980 1.590.416 5.734
1981 2.461.371 5.446
1982 2.420.878 5.712
1983 2.552.148 6.143
1984 2.882.646 6.208
1985 2.780.989 7.243
1986 3.018.654 7.068
Türk Hava Yolları Tarihi - Kasım 2007 Abdullah
38
Nergiz

39. 1980’ler...
Türk Hava Yolları Tarihi - Kasım 2007 Abdullah
39
Nergiz

40. 1980 Sonrası
 Turgut ÖZAL dönemi
 10.12.1984 – Ekonomik İşler Yüksek Koordinasyon
Kurulu
 Alınan kararlar, THY’nin o tarihten sonraki tüm
vizyonunu derinden etkileyen bir değişimin önünü açtı
 THY’nin özelleştirilmesi kararı
 Hizmetlerin iyileştirilmesi
Türk Hava Yolları Tarihi - Kasım 2007 Abdullah
40
Nergiz

41. Özelleştirme
 1984 - Kamu İktisadî Teşekkülü statüsüne geçiş
 Özal Dönemi
 Eylül 1990 – Kamu Ortaklığı İdaresi’ne bağlandı
 Eylül 1990 – Özelleştirme kapsamına alındı ve ödenmiş
sermayenin %5’i halka arz edildi
 Aralık 2004 – Halka arz %23 (%24,82)
 Mayıs 2006 – Halka arz %28,75 (%53,57)
 Kamu payı %50’nin altına düştüğünden THY, 4046
sayılı KİT Özelleştirilmesi hakkındaki kanun
kapsamından çıkmıştır
Türk Hava Yolları Tarihi - Kasım 2007 Abdullah
41
Nergiz

42. B Kapısı - 1983
Türk Hava Yolları Tarihi - Kasım 2007 Abdullah
42
Nergiz

43. Genel Yönetim Binaları
 1946 – Güvercinlik Havaalanı (Ankara)
 1949 – Posta Caddesi Yüzbaşıoğlu Apartmanı Ulus
(Ankara)
 1952 – Gar Binası (Ankara)
 1955 – Çankırı Cad Tecim Han Dışkapı (Ankara)
 1959 –Yolcu Salonu karşısı Nesli Han (İstanbul)
 1962 – Devres Han Gümüşsuyu (İstanbul)
 1972 – Cumhuriyet Caddesi No:199/201 Harbiye
(İstanbul)
 1988 –Yeşilköy (Mevcut bina)
Türk Hava Yolları Tarihi - Kasım 2007 Abdullah
43
Nergiz

44. Genel Yönetim Binası
Türk Hava Yolları Tarihi - Kasım 2007 Abdullah
44
Nergiz

45. Genel Yönetim Binası
Türk Hava Yolları Tarihi - Kasım 2007 Abdullah
45
Nergiz

46. Genel Yönetim Binası
Türk Hava Yolları Tarihi - Kasım 2007 Abdullah
46
Nergiz

47. Sun Express
 Sun Express:
 Ekim 1989
 THY & Lufthansa
 %50 - %50
 İlk uçuş: 2 Nisan 1990 [Fra – Ayt]
Türk Hava Yolları Tarihi - Kasım 2007 Abdullah
47
Nergiz

48. 1988 – 1991
 Cem Kozlu dönemindeki yenilikler
 SAS ile yapılan anlaşmalar
 Putting People First semineri
 Frequent Flyer
 Kabin içi yenilikler
 Kurumsal İmaj Yenileme
Türk Hava Yolları Tarihi - Kasım 2007 Abdullah
48
Nergiz

49. Moments of Truth
 SAS
 Jan Carlzon
 1980’ler
 İşletme odaklılık OUT, müşteri odaklılık IN
Türk Hava Yolları Tarihi - Kasım 2007 Abdullah
49
Nergiz

50. Kurum İmajı
 Satış Büroları Teşrifatı
 Personel Kıyafetleri
 Uçakların iç ve dış tasarımı
Türk Hava Yolları Tarihi - Kasım 2007 Abdullah
50
Nergiz

51. Sık Uçan Yolcu Programı
 1 Mayıs 1981: Aadvantage (American Airlines)  Bir hafta sonra: Mileage Plus (United Airlines)
 1 Temmuz 1989: Frequent Flyer (THY)
 15 Ağustos 1991: Company Club
 1 Nisan 1993: Courtesy Kart (Çok özel kişilere)
 1 Temmuz 1993: Corporate Club (isim değişikliği)
 1 Nisan 1996: Corporate Blue & Corporate Plus
 7 Ocak 1993: Mileage Club (İsim değişikliği)
 Dört kart: Altın, Gümüş, Bronz, Kırmızı
 1 Kasım 1998: Qualiflyer (İttifak)
 29 Ekim 2000: Miles&Miles (İttifaktan çıkış)
 İki kart: Elite, Classic
 15 Şubat 2006: Miles&Smiles (İsim değişikliği)
 Dört Kart: Elite Plus, Elite, Classic Plus, Classic
Türk Hava Yolları Tarihi - Kasım 2007 Abdullah
51
Nergiz

52. Qualiflyer
 Havayolu İttifakları neden kuruluyor?
 FFP, Oligopol, Maliyet, Milliyet engeli
 Northwest + KLM = Sky Team
 United + Lufthansa = Star Alliance
 Delta + Qualiflyer = ? 
 American + British = oneworld
 FFP (2 Nisan 1992): Swissair + Crossair + Swissôtel
 Group (1998): +Sabena + TAP + AOM + LOT + Austrian
 30 Mart 1998 – THY katıldı
 Ekim 2001 – THY ayrıldı
 2002 – Swissair battı
 Flying Bank
 Grounding (2 Ekim 2001)
 Beraat (Haziran 2007)
Türk Hava Yolları Tarihi - Kasım 2007 Abdullah
52
Nergiz

53. İkram (Economy Class) - 2007
Türk Hava Yolları Tarihi - Kasım 2007 Abdullah
53
Nergiz

54. Sermaye
Tarih Sermaye Tarih Sermaye
1956 60.000.000 1987 150 Milyar
1967 90.000.000 1990 700 Milyar
1968 200.000.000 1991 2 Trilyon
1972 400.000.000 1992 2,5 Trilyon
1975 1 Milyar 1994 6 Trilyon
1980 3 Milyar 1995 10 Trilyon
1981 20 Milyar 1996 50 Trilyon
1984 60 Milyar
1999 – 175 Trilyon
Türk Hava Yolları Tarihi - Kasım 2007 Abdullah
54
Nergiz

55.  21 Aralık 1996: THY web sitesi açıldı
 27 Ocak 1997: Web rezervasyon
 25 Eylül 2001: Online bilet satışı başladı
 1 Nisan 2006: Global Gateway
Türk Hava Yolları Tarihi - Kasım 2007 Abdullah
55
Nergiz

56. Kısa, kısa...
 Haziran 1985: Airbus A310
 Haziran 1986: Singapur hattı
 Ağustos 1988: New York hattı (Brüksel üzerinden)
 Temmuz 1993: İlk Airbus A340 ve First Class
 Temmuz 1994: New York direkt sefer
 Mart 1998: Qualiflyer
 Aralık 2003: eBilet, pas biletler ile devrede
 2006: 24 Yeni hat
 9 Aralık 2006: Star Alliance üyelik anlaşması
Türk Hava Yolları Tarihi - Kasım 2007 Abdullah
56
Nergiz

57. Genel Müdürler
Yıl İsim Yıl İsim
1933 – 1934 Em.Plt.Bnb.Fesa Evrensev 1956 – 1957 Ulvi Yenal
1934 – 1935 Em.Plt.Bnb.Ayni Bey 1956 ve 1959 Hüseyin Ünsal (vekaleten)
1936 – 1936 Şevket Arı 1957 – 1958 Em.Kor Gen.Enver Akoğlu
1936 – 1937 Sabri Tamer 1959 Abdullah Parla
1937 – 1938 Hasan Fehmi Süerdem 1959 – 1960 Ulvi Yenal
1938 – 1946 Em.Plt.Kur.Alb.Ferruh Şahinbaş 1960 Hv.Kur.Alb.Şerafettin Kırmızı
1947 – 1953 Em.Plt.Alb.Osman Nuri Baykal 1960 – 1962 Kur.Alb.Halit Elgin
1954 Rıza Çerçel 1962 – 1963 Em.Tüm Gen.Şahap Metel
1954 – 1955 Haluk Necdet Arık (vekaleten) 1963 – 1964 Sami Şehbenderler
1956 Muhiddin Asral (vekaleten) 1965 – 1968 Em.Hv.Kur.Alb.Ağası Şen
Türk Hava Yolları Tarihi - Kasım 2007 Abdullah
57
Nergiz

58. Genel Müdürler
Yıl İsim Yıl İsim
1968 – 1969 Hüseyin Yeğin 1980 Em.Hv.Kur.Alb.Erdoğan Akünal (vek)
1969 – 1970 Orhan Batı 1980 – 1984 Em.Hv.Tüm.Gen.Cengiz Sakaryalı
1970 – 1971 Nurettin Erguvanlı 1984 – 1988 Em.Hv.Tuğ Gen.Yılmaz Oral
1971 – 1972 Em.Hv.Tuğ Gen.İhsan Göksaran 1988 – 1991 Mehmet Cem Kozlu
1972 – 1974 Em.Hv.Kor Gen.Remzi Yelman 1992 – 1993 Tezcan Yaramancı
1974 – 1975 Em.Hv.Kur.Alb.Ağası Şen 1994 – 1997 Atilla Çelebi
1975 – 1977 Nurettin Erguvanlı 1997 – 2003 Yusuf Bolayırlı
1977 – 1978 Argun Yelutaş (vekâleten) 2003 – 2005 Abdurrahman Gündoğdu
1978 Selahattin Babüroğlu 2005 – Temel Kotil
1978 - 1980 Ertuğrul Alper
Türk Hava Yolları Tarihi - Kasım 2007 Abdullah
58
Nergiz