1. Οδηγίες για τη συγγραφή περίληψης Σελίδα 1
Άννα Μπουκουβάλα, Πρότυπο Πειραματικό Γυμνάσιο Ζωσιμαίας Σχολής Ιωαννίνων
ΠΕΡΙΛΗΨΗ ΚΕΙΜΕΝΟΥ
Τι είναι η περίληψη
Είναι ένα συνοπτικό κείμενο που προκύπτει από ένα άλλο, το οποίο είναι μεγαλύτερο σε έκταση. Άρα, δεν είναι αυτόνομο γραμματειακό είδος, αφού, για να υπάρξει, προϋποθέτει κάποιο άλλο.
Τι επιδιώκουμε με τον περιληπτικό λόγο
Με την περίληψη επιδιώκουμε να πληροφορήσουμε τους άλλους με τρόπο λιτό και σαφή για το περιεχόμενο ενός κειμένου.
Πώς γράφουμε μια περίληψη
Α. Διαβάζω, κατανοώ και επιλέγω, επαναδιατυπώνω
1. Διαβάζω προσεκτικά το κείμενο ώστε να κατανοήσω το γενικό περιεχόμενο και βρίσκω το νοηματικό του κέντρο.
2. Κατανοώ το νόημα κάθε επιμέρους παραγράφου : Εντοπίζω τη θεματική περίοδο που με οδηγεί στο κύριο θέμα / νόημα. Ανιχνεύω σημαντικές πληροφορίες – λεπτομέρειες που έχουν σημασία για την ανάπτυξη της παραγράφου και σημειώνω τις λέξεις / φράσεις κλειδιά. Παραλείπω τις λεπτομέρειες (π.χ. επεξηγήσεις, παραδείγματα, αναλογίες, συγκρίσεις) και ό,τι άλλο θεωρώ ως δευτερεύουσα πληροφορία.
•Δίνω στις παραγράφους «διευρυμένους» πλαγιότιτλους, αποτυπώνοντας το πρσωπικό μου ύφος γραφής
•Παραλείπω τις λεπτομέρειες και ό,τι άλλο θεωρώ ως δευτερεύουσα πληροφορία
•Κατανοώ το νόημα κάθε επιμέρους παραγράφου
•κατανοώ το γενικό περιεχόμενο και βρίσκω το νοηματικό κέντρο
διαβάζω
κατανοώ
επαναδιατυπώνω
επιλέγω

2. Οδηγίες για τη συγγραφή περίληψης Σελίδα 2
Άννα Μπουκουβάλα, Πρότυπο Πειραματικό Γυμνάσιο Ζωσιμαίας Σχολής Ιωαννίνων
Βρίσκω μέσα στην κατακλείδα της κάθε παραγράφου στοιχεία που συμπληρώνουν το νόημα της θεματικής περιόδου.
3. Δίνω στις παραγράφους «διευρυμένους» πλαγιότιτλους συνοψίζοντας τις κύριες έννοιες και αναζητώ συνώνυμες λέξεις για να τις αντικαταστήσω, αν δεν πρόκειται για ορολογία.
4. Οι πλαγιότιτλοι δεν πρέπει να είναι ελλειπτικές προτάσεις, αλλά φράσεις πλήρεις νοήματος που θα αποτελέσουν σχεδόν αυτούσιες στοιχεία της περίληψής μου.
5. Αποτυπώνω στη διατύπωση των προτάσεών μου το προσωπικό μου ύφος, αποφεύγοντας προσεκτικά να επαναλαμβάνω φράσεις του πρωτότυπου κειμένου και δείχνοντας ότι έχω καταφέρει μια βαθύτερη κατανόηση του νοήματός του.
Η ικανότητα πύκνωσης του λόγου, δηλαδή το να αποδίδουμε συνοπτικά τα νοήματα, είναι πρωταρχική κατά τη διαδικασία συγγραφής της περίληψης
Β. Συγγραφή περίληψης: συνοψίζω τη βασική ύλη με συντομία
•Για να πετύχω αυτό το στόχο, δεν παραθέτω απλώς τον ένα πλαγιότιτλο μετά τον άλλο, αλλά τους συνδέω όσο πιο επιδέξια μπορώ, χρησιμοποιώντας συνδετικές λέξεις / φράσεις.
•Όπου είναι αναγκαίο, προσθέτω τα επιπλέον σημαντικά στοιχεία που εντόπισα.
•Υιοθετώ ύφος με καθαρά πληροφοριακό χαρακτήρα, τυπικό, όσο γίνεται πιο ουδέτερο (αποφεύγεται η χρήση α΄ και β΄ προσώπου).
•Οι συνδετικές λέξεις θα πρέπει να αποδίδουν τη δομή της σκέψης και του λόγου του συγγραφέα του πρωτότυπου κειμένου.
Γράφω περίληψη ανά παράγραφο, με τρόπο, όμως, που να σχηματίζεται ένα ενιαίο κείμενο.
Προσέχω ώστε να μην επαναλαμβάνω στοιχεία που βρίσκονται σε διαφορετικές παραγράφους, εκτός κι αν χρησιμοποιούνται με εντελώς διαφορετικό τρόπο.
Εάν σε δύο παραγράφους παρατηρείται συνάφεια περιεχομένου, τις συμπτύσσω.
Εάν υπάρχουν ερευνητικά στοιχεία, παρουσιάζω μόνο το πόρισμα.
Διατηρώ την οπτική γωνία του συγγραφέα, αποδίδω πιστά το περιεχόμενο του κειμένου χωρίς να σχολιάζω, να επιδοκιμάζω ή να αποδοκιμάζω.
Κατά την τελική σύνθεση της περίληψής μου παρουσιάζω το θεματικό κέντρο του αρχικού κειμένου στην θεματική περίοδο της παραγράφου της περίληψης, η οποία μπορεί ενδεικτικά να αρχίζει με φράσεις όπως: "ο συγγραφέας/ αρθρογράφος τον κειμένου αναφέρει /ται, παρουσιάζει, προβάλλει, προβληματίζεται, τονίζει, επισημαίνει κτλ…".Την τελευταία παράγραφο του αρχικού κειμένου τη διαμορφώνουμε σε πρόταση κατακλείδα της περίληψης, αρχίζοντας με την κατάλληλη έκφραση, όπως για παράδειγμα: "Ο συγγραφέας του κειμένου καταλήγοντας, συμπεραίνει… κτλ."

3. Οδηγίες για τη συγγραφή περίληψης Σελίδα 3
Άννα Μπουκουβάλα, Πρότυπο Πειραματικό Γυμνάσιο Ζωσιμαίας Σχολής Ιωαννίνων
Ενδεικτικές διαρθρωτικές / συνδετικές λέξεις-φράσεις με βάση τη σχέση που δηλώνουν:
•επειδή, γιατί, διότι, γι’ αυτό, για τους πιο πάνω λόγους, λόγω του ότι, ως εκ τούτου, κατά συνέπεια, όπως ήταν αναμενόμενο, ως αποτέλεσμα, ως επακόλουθο, επομένως, αφού-τότε κ.ά.
Αίτιο – αποτέλεσμα
•αντίθετα όμως, εν αντιθέσει, ωστόσο, αλλά, από την άλλη, εξάλλου, αντί τούτου, παρόλο που, αν και, τουναντίον κ.ά.
Αντίθεση – εναντίωση
•δηλαδή, με άλλα λόγια, για να γίνω πιο σαφής, διευκρινιστικά κ.ά.
Επεξήγηση
•αρχικά, καταρχήν, πρώτα-πρώτα, έπειτα, στη συνέχεια, το επόμενο, προηγουμένως, ταυτόχρονα, στο μεταξύ, τελικά, τότε, κ.ά.
Χρονική σχέση / ακολουθία
•αν, εκτός αν, σε περίπτωση που, με την προϋπόθεση ότι, λαμβάνοντας υπόψη πως κ.ά.
Όρο – προϋπόθεση
•αναμφισβήτητα, αναντίρρητα, αναμφίβολα, οπωσδήποτε, πράγματι, είναι ολοφάνερο, είναι κοινή διαπίστωση, είναι γενικά παραδεκτό, γεγονός είναι ότι, είναι κοινός τόπος, δεν αμφισβητεί κανείς κ.ά.
Βεβαιότητα
•επίσης, στο ίδιο μοτίβο, παράλληλα, αναλογικά, παρόμοια, όπως ακριβώς-έτσι και, κατά τον ίδιο τρόπο, σύμφωνα με τα παραπάνω κ.ά.
Ομοιότητα / αναλογία
•συγκριτικά με, αντιπαραβάλλοντας, αντιδιαστέλλοντας, αν κρίνει κανείς σε σχέση με κ.τ.λ.
Σύγκριση:
•επιπλέον, εκτός απ’ αυτό, επιπρόσθετα, συμπληρωματικά, ακόμα ένα σημείο, όλο και περισσότερο, θα μπορούσε να προσθέσει κανείς, μ’ αυτόν τον τρόπο κ.ά.
Συμπλήρωση
•πρέπει να τονιστεί, είναι αξιοπρόσεκτο, είναι χαρακτηριστικό ότι, ας μην παραβλέψουμε, ιδιαίτερα σημαντικό είναι, αξιοσημείωτο είναι, δεν μπορούμε να αγνοήσουμε κ.ά.
Έμφαση
•για παράδειγμα, χαρακτηριστικό παράδειγμα, λόγου χάρη, ενδεικτικά κ.ά.
Παράδειγμα
•συμπερασματικά, συνοψίζοντας, ανακεφαλαιώνοντας, εν κατακλείδι, άρα λοιπόν, επομένως, συνεπώς, αβίαστα συμπεραίνει κανείς, είναι ευλογοφανές, αποδεικνύεται άρα κ.ά.
Συμπέρασμα
•επιβάλλεται, πρέπει, οφείλουμε, είναι υποχρέωση όλων, είναι ευθύνη μας, είναι χρέος μας, για να θεραπεύσουμε κ.ά.
Προτροπή

4. Οδηγίες για τη συγγραφή περίληψης Σελίδα 4
Άννα Μπουκουβάλα, Πρότυπο Πειραματικό Γυμνάσιο Ζωσιμαίας Σχολής Ιωαννίνων
Γ. Ελέγχω την ορθότητα της περίληψής μου
1. Διαβάζω την περίληψη που έγραψα και ελέγχω έχοντας υπόψη μου ότι :
2. Μετρώ ενδεικτικά μερικές γραμμές της περίληψής μου, για να υπολογίσω τον αριθμό των λέξεων που ορίζεται και διορθώνω αναλόγως. Εάν οι λέξεις μου είναι πολύ λιγότερες από αυτές που ζητά η άσκηση, ξαναψάχνω στο κείμενο, για να βρω σημαντικές έννοιες που παρέλειψα και τις προσθέτω. Εάν οι λέξεις μου είναι πολύ περισσότερες από αυτές που ζητά η άσκηση, ελέγχω μήπως έχω δώσει λεπτομέρειες στο περιεχόμενο και αφαιρώ ό,τι μπορεί να αφαιρεθεί χωρίς να επηρεάσω τη λογική συνέχεια και τη συνοχή του κειμένου μου.
Όταν ζητείται περίληψη, γενικά, εννοούμε συνήθως σύμπτυξη του κειμένου στο 1/3 του αρχικού.
Θετικά στοιχεία θεωρούνται:
Η σωστή σύλληψη του νοηματικού κέντρου και η πληρότητα κατανόησης του κειμένου.
Η επιλογή των σημαντικών ιδεών-πληροφοριών.
Η ικανότητα πύκνωσης του κειμένου μέσα από διάφορες τεχνικές
Η σύνταξη μιας περίληψης με ομαλή ροή και συνοχή.
Η λογική αλληλουχία / ο λογικός ειρμός των νοημάτων.
Το πληροφοριακό ύφος.
Η επιτυχής χρήση των διαρθρωτικών λέξεων ή φράσεων.
Η ορθή χρήση της γλώσσας (ορθογραφία, στίξη, σύνταξη, λεξιλόγιο).
Αδυναμίες θεωρούνται:
Η απόκλιση από το νοηματικό κέντρο του κειμένου.
Η παράθεση δευτερευουσών ιδεών ή πληροφοριών σε βάρος των κύριων και σημαντικών.
Η κριτική τοποθέτηση-σχολιασμός του κειμένου.
Η άτακτη παράθεση των ιδεών-πληροφοριών του κειμένου.
Η έλλειψη συνοχής και αλληλουχίας μεταξύ των μερών-προτάσεων της περίληψης.
Η αυτούσια μεταφορά λέξεων και φράσεων του αρχικού κειμένου στη περίληψη.
Οι αποκλίσεις από τους κανόνες της Γραμματικής και του Συντακτικού της Νέας Ελληνικής.

5. Οδηγίες για τη συγγραφή περίληψης Σελίδα 5
Άννα Μπουκουβάλα, Πρότυπο Πειραματικό Γυμνάσιο Ζωσιμαίας Σχολής Ιωαννίνων
Ρήματα που χρησιμοποιούμε στην περίληψη
Ο συγγραφέας, αρθρογράφος κλπ.:
1. Αναφορικής όψης: διατυπώνει τη γνώμη, προτείνει, δηλώνει, εισηγείται, ανακοινώνει, αναφέρει, μνημονεύει, παραθέτει αυτολεξεί (ένα άλλο κείμενο), σχολιάζει, ερμηνεύει, συζητά (ένα άλλο κείμενο), παρατηρεί, διαπιστώνει, ορίζει με ακρίβεια, προσδιορίζει, καθορίζει, αποσαφηνίζει, διευκρινίζει, επεξηγεί, εξηγεί, αιτιολογεί, ονομάζει, αποκαλεί, χαρακτηρίζει, συγκρίνει, αντιθέτει, αντιπαραθέτει, αντιπαραβάλλει, επιχειρηματολογεί (υπέρ ή κατά), υπερασπίζεται, υποστηρίζει, υπεραμύνεται, συνηγορεί, συμφωνεί με, ταυτίζεται με, δικαιολογεί, ανασκευάζει, απορρίπτει, αντικρούει, αντιτείνει, αντιπροτείνει, τεκμηριώνει, στηρίζει (την άποψη του), αποδεικνύει, δείχνει, κρίνει, αξιολογεί, αποτιμά, διαβεβαιώνει, βεβαιώνει, ισχυρίζεται, αποφαίνεται, υποστηρίζει, επιμένει (ότι), προβλέπει, λέει, σημειώνει, τονίζει, επισημαίνει, υπογραμμίζει, πραγματεύεται, εξετάζει, συζητά, ασχολείται (με), αναφέρεται (σε), αναλύει, αναπτύσσει, ορίζει, διαιρεί, ταξινομεί, περιγράφει, απαριθμεί, συμπληρώνει, προσθέτει, αφηγείται, διηγείται, αναρωτιέται, απορεί, ρωτά, υποδεικνύει, προτείνει, αντιπροτείνει, συμβουλεύει, συστήνει, απολογείται, εύχεται, εξεγείρεται, αγανακτεί, εκφράζει την έκπληξη του.
2. Ποσοτικής όψης:προσπερνά βιαστικά, με συντομία, αποσιωπά, παραλείπει, δεν αναφέρει/ αναφέρεται, θίγει πλαγίως, έμμεσα, επιφανειακά, εξετάζει διεξοδικά, αναλυτικά, προσεκτικά, συζητά διεξοδικά, ανοίγει – κλείνει – τερματίζει τη συζήτηση, εξαντλεί το θέμα, συμπεραίνει, προσθέτει, υπογραμμίζει, επισημαίνει.
3.Μεταγλωσσικής όψης: επεξηγεί, συγκεκριμενοποιεί (για άλλο κείμενο), παραφράζει (για άλλο κείμενο).
4. Διορθωτικής όψης:τροποποιεί, αλλάζει (τη διατύπωση), διορθώνει (τον εαυτό του/τους συνομιλητές του), ανασκευάζει τα επιχειρήματα, αναιρεί όσα είπε.
5. Διαλογικής όψης: απευθύνει το λόγο, δίνει το λόγο, ζητά το λόγο, παίρνει, υφαρπάζει το λόγο, διεκδικεί το λόγο, παρεμβαίνει, διακόπτει, απαντά, δευτερολογεί, απευθύνεται.
6. Οργανωτικής όψης: αρχίζει, προλογίζει, συνεχίζει, μεταβαίνει (σε άλλο θέμα), παρεκβαίνει, τελειώνει, καταλήγει, συμπεραίνει, ανακεφαλαιώνει.