1. Η ΖΩΓΡΑΦΙΚΗ ΣΤΗΝ ΕΥΡΩΠΗ
ΑΠΟ ΤΗΝ ΑΝΑΓΕΝΝΗΣΗ ΜΕΧΡΙ ΤΟΝ 20ο ΑΙΩΝΑ
ΑΝΑΓΕΝΝΗΣΗΑΝΑΓΕΝΝΗΣΗ
ΖΩΓΡΑΦΙΚΗ ΣΤΟΝ
20ο ΑΙΩΝΑ
ΖΩΓΡΑΦΙΚΗ ΣΤΟΝ
20ο ΑΙΩΝΑ
ΜΠΑΡΟΚΜΠΑΡΟΚ
ΡΟΚΟΚΟΡΟΚΟΚΟ
ΚΛΑΣΣΙΚΙΣΜΟΣΚΛΑΣΣΙΚΙΣΜΟΣ
ΡΟΜΑΝΤΙΣΜΟΣΡΟΜΑΝΤΙΣΜΟΣ
ΡΕΑΛΙΣΜΟΣΡΕΑΛΙΣΜΟΣ
ΙΜΠΡΕΣΙΟΝΙΣΜΟΣΙΜΠΡΕΣΙΟΝΙΣΜΟΣ
ΜΕΤΑ-
ΙΜΠΡΕΣΙΟΝΙΣΜΟΣ
ΜΕΤΑ-
ΙΜΠΡΕΣΙΟΝΙΣΜΟΣ
3. Προς το τέλος του 18ου αι. οι καλλιτέχνες άρχισαν να αντιδρούν στην έμφαση
που δινόταν ως τότε, ως συνέπεια του Διαφωτισμού, στην τάξη και στη λογική. Ο
Γάλλος φιλόσοφος Ζαν-Ζακ Ρουσώ δίδασκε ότι οι άνθρωποι γεννιώνται καλοί
από τη φύση τους και διαφθείρονται από την κρατούσα εκκλησία, την κακή
παιδεία και τις κρατούσες οικονομικές σχέσεις. Ο μόνος δρόμος για να
βελτιωθούν είναι να αφεθούν ελεύθεροι. Απορρίπτοντας τις κοινωνικές
συμβάσεις ο Ρουσώ γινόταν προάγγελλος του ρομαντισμού. Οι ρομαντικοί
καλλιτέχνες θεωρούν ότι τα αισθήματα και η φαντασία των ανθρώπων είναι
σημαντικότεροι οδηγοί από τη λογική.
Οι ρομαντικοί προσπάθησαν να απελευθερωθούν από τις άκαμπτες μορφές και
σχήματα του νεοκλασικισμού. Πολλοί από αυτούς, απορρίπτοντας την
εκμηχάνιση και την ασχήμια της βιομηχανικής κοινωνίας, στράφηκαν προς τη
φύση, δοξάζοντας την ανυπέρβλητη δύναμη και την ήρεμη ομορφιά της.
Πολλοί ρομαντικοί καλλιτέχνες γύρισαν το βλέμμα στο παρελθόν, για να
θαυμάσουν παλαιούς μυθικούς ήρωες. Ένιωθαν συμπάθεια για τους αδύναμους
και τους καταπιεσμένους και δόξαζαν τη ζωή των "απλών χωρικών". Ο αγώνας
για την προσωπική ελευθερία και η ηρωική εξέγερση ενάντια στους
καθιερωμένους κανόνες της κοινωνίας τους ενέπνευσαν συχνά στα έργα τους. Ο
Γάλλος ποιητής Σαρλ Μπωντλαίρ περιγράφοντας το κίνημα του Ρομαντισμού,
είπε: "Ο ρομαντισμός δεν βρίσκεται ούτε στην επιλογή του θέματος ούτε στην
ακριβή αλήθεια, αλλά περισσότερο σε έναν τρόπο να αισθάνεσαι τον κόσμο
4. ΧΑΡΑΚΤΗΡΙΣΤΙΚΑ ΡΟΜΑΝΤΙΣΜΟΥ
Ο Ρομαντισμός γεννιέται σαν άρνηση του Κλασικισμού, που
επικράτησε σαν τάση στην τέχνη του 18ου και των αρχών του
19ου αι.
Εγκαταλείπονται τα θέματα της μυθολογίας και της ιστορίας της
αρχαιότητας.
Οι καλλιτέχνες στρέφονται προς τα σύγχρονα ιστορικά
γεγονότα, τις τοπικές παραδόσεις, τον εθνικισμό, τον κόσμο της
φαντασίας και, συχνά, του μυστηρίου.
Τα έργα των Ρομαντικών παρουσιάζουν πολυπλοκότητα στη
μορφή.
Εκφράζουν τα υποκειμενικά συναισθήματα του καλλιτέχνη , στα
οποία κυριαρχεί το πάθος για την ελευθερία στο θέμα και στην
καλλιτεχνική έκφραση.
Οι Ρομαντικοί ακολουθούν την τεχνική των έντονων
φωτοσκιάσεων.
Τα έργα τους, πολλές φορές, έχουν ατελές σχήμα.
13. Στα μέσα του 19ου αι. ορισμένοι καλλιτέχνες αρχίζουν να
απορρίπτουν τον αισθηματισμό του Ρομαντισμού. Επιδιώκουν να
απεικονίσουν τη ζωή με ρεαλιστικό τρόπο.
Στη Γαλλία ο ζωγράφος Γουσταύος Κουρμπέ εξέφρασε τη βασική
ιδέα αυτού του ρεύματος, που είναι γνωστό με τον όρο "Ρεαλισμός",
με αυτά τα λόγια: "Η ζωγραφική ... δεν είναι τίποτε άλλο από
αναπαράσταση των πραγματικών και συγκεκριμένων πραγμάτων".
Ή, όπως γράφει σε μια επιστολή του 1854: "Ελπίζω να κερδίζω
πάντοτε τη ζωή μου ασκώντας την τέχνη μου χωρίς να απομακρυνθώ
ούτε κατά μία τρίχα από τις αρχές μου, χωρίς να χρειαστεί να πω
ψέμματα στην ίδια τη συνείδησή μου, χωρίς να χρειαστεί να ζωγραφίσω
ούτε μια πιθαμή μόνον και μόνο για να φανώ ευχάριστος και να αυξήσω
τις πωλήσεις μου".
Οι ζωγράφοι και οι λογοτέχνες του ρεαλισμού προσπαθούσαν να
απεικονίσουν τη ζωή όπως ήταν, δεν επιδίωκαν να ξεφύγουν από
την πραγματικότητα.
14. ΧΑΡΑΚΤΗΡΙΣΤΙΚΑ ΤΟΥ ΡΕΑΛΙΣΜΟΥ
Μέσα 19ου αιώνα: οι οικονομικές και κοινωνικές
μεταβολές που έφερε η βιομηχανική επανάσταση
προκάλεσαν την ανάδυση ενός νέου καλλιτεχνικού
ρεύματος , του ρεαλισμού
Ο Ρεαλισμός αποτελεί αντίδραση στην κυριαρχία της
φαντασίας και της υπερβολής του Ρομαντισμού.
Αποδίδει με αντικειμενικό τρόπο την πραγματικότητα.
Δεν ενδιαφέρεται για την απόδοση του ωραίου , αλλά
του αληθινού.
Τα έργα ορισμένων Ρεαλιστών παρουσιάζουν μια
αμείλικτη εικόνα των συνθηκών της ζωής των φτωχών και
καταφρονεμένων.
Οι Ρεαλιστές ζωγράφοι προτιμούν τα σκούρα
χρώματα.
Οι μορφές έχουν συχνά ένα σκούρο περίγραμμα και πιο
15. Γενικά χαρακτηριστικά
Προσπάθεια πιστής απόδοσης της
πραγματικότητας
Ενδιαφέρον για την καθημερινότητα των
απλών ανθρώπων
Ενδιαφέρον για το αληθινό και όχι για το
ωραίο
17. Η συνάντηση ή "Καλημέρα, κύριε Κουρμπέ", 1854
Γουσταύος Κουρμπέ (1819-1877).
18. Όσοι είχαν αποδεχθεί τις αισθητικές αρχές του
Ρομαντισμού, θα έβρισκαν παιδαριώδη αυτού του είδους
τη ζωγραφική. Οι μορφές θα έμοιαζαν στατικές, χωρίς
τίποτε το χαριτωμένο ή άξιο λόγου, χωρίς εντυπωσιακά
χρώματα και φωτοσκιάσεις.
Αλλά ό,τι θα πρέπει να ήταν εξοργιστικό είναι η
απεικόνιση του ίδιου του ζωγράφου: δεν έχει τίποτε το
αξιοπρεπές, μοιάζει περισσότερο με περιπλανώμενο ή
αλήτη. Αυτή τουλάχιστον την εντύπωση θα πρέπει να
επιδίωκε και ο Κουρμπέ. Επεδίωκε η ζωγραφική του να
είναι η έμπρακτη άρνηση κάθε κοινωνικής
συμβατικότητας, να "σοκάρει την μπουρζουαζία", να
φανερώνει την ειλικρίνεια της τέχνης ενάντια στο ψέμα
των κυρίαρχων παραδεδομένων απόψεων.
22. Μια αντίδραση: ο ΣυμβολισμόςΟρισμένοι συγγραφείς αηδιασμένοι αναζήτησαν διαφυγή από την
άσχημη και βάρβαρη βάρβαρη πραγματικότητα του ευρωπαϊκού
βιομηχανικού πολιτισμού.
Για να το επιτύχουν δημιούργησαν έναν κόσμο από σκιώδεις
εικόνες, όπως τον υπαινίσσονταν διάφορα σύμβολα. Το κίνημά
τους ονομάστηκε "Συμβολισμός".
Γεννήθηκε στη Γαλλία και ηγετική μορφή του ήταν ο ποιητής
Στέφανος Μαλλαρμέ, που πίστευε ότι "το να ονομάσεις ένα
αντικείμενο είναι σαν να καταστρέφεις τα τρία τέταρτα της
ευχαρίστησης που γεννά η ποίηση. Η ουσία της ποίησης είναι η
γοητεία και η ευχαρίστηση του να μαντεύεις λίγο-λίγο, σιγά-σιγά".
ΟΜαλλαρμέ και οι οπαδοί του, Πωλ Βερλαίν και Αρθούρος
Ρεμπώ, δημιουργούσαν εντυπώσεις υπαινισσόμενοι μάλλον παρά
αναφερόμενοι ευθέως σε πράγματα αισθήματα και καταστάσεις
26. Οι ζωγράφοι που εγκαινίασαν τον Ιμπρεσσιονισμό , από σύμπτωση , έλαβαν μέρος
στην ίδια έκθεση ζωγραφικής , στο Παρίσι στα 1874. Παρουσιάστηκαν σ’ αυτήν πίνακες
των Πισσαρό, Μονέ, Ρενουάρ, Ντεγκά και Σεζάν. Ένα από τα έργα ήταν o πίνακας του
Μονέ «Impression» (εντύπωση).Οι κριτικοί , ζητώντας να ειρωνευτούν την τεχνική του
Μονέ και των άλλων ζωγράφων , ονόμασαν την καλλιτεχνική αυτή κατεύθυνση
Ιμπρεσιονισμό.
Ο Ιμπρεσιονισμός γεννιέται ως άρνηση των προηγούμενων καλλιτεχνικών ρευμάτων,
κυρίως του Ρεαλισμού.
Η ιδιοτυπία του έγκειται στην άρνηση κάθε φροντίδας για τη λεπτομέρεια. Έτσι:
Ο πίνακας οφείλει ν’ αποδίδει ό,τι αποτυπώνεται μεσ’ στη συνείδηση με την πρώτη
ματιά, την πρώτη εντύπωση.
Ο ζωγράφος θέλει να δώσει όχι την εικόνα του κόσμου, αλλά την εικόνα μιας χρονικής
στιγμής , την εντύπωση ή ψυχική κατάσταση που προκαλείται από τη φευγαλέα στιγμή
μιας πραγματικότητας.
Κύριο χαρακτηριστικό του Ιμπρεσιονισμού είναι το παιχνίδι με το φως, που γίνεται
πρωταγωνιστής της ζωγραφικής και ανεξαρτητοποιεί το χρώμα από το θέμα.
Οι Ιμπρεσιονιστές χρησιμοποιούν κυρίως έντονα χρώματα.
Καταργούν το βάθος και το σχήμα .
Ζωγραφίζουν αφαιρετικά.
Πολλοί Ιμπρεσιονιστές ζωγραφίζουν το ίδιο θέμα, από την ίδια οπτική γωνία, αλλά σε
διαφορετικές ώρες της ημέρας, με διαφορετικό φως ή με άλλες καιρικές συνθήκες.
Προτιμούν να εργάζονται έξω από το εργαστήριο , στην ύπαιθρο.
Μερικοί ζωγράφοι δοκιμάζουν νέες τεχνικές , όπως ο πουαντιγισμός. (ζωγραφίζουν με
μικρές κουκίδες χρώματος).
27. Τεχνοτροπία και καλλιτεχνική κίνηση που εκδηλώθηκε στον τοµέα
της ζωγραφικής και κυριάρχησε για ένα διάστηµα στο διεθνή
καλλιτεχνικό όρίζοντα κατά το δεύτερο µισό του 19ου αιώνα. Ο όρος
προέρχεται από τη γαλλική λέξη «impression» (εντύπωση) και
πρωτοδιατυπώθηκε από κριτικό το 1874, για ένα πίνακα του
Βασικό χαρακτηριστικό του Ιµπρεσιονισµού είναι η προσπάθεια να
απεικονίσει τις στιγµιαίες, φευγαλέες εντυπώσεις που
δηµιουργούνται στο ανθρώπινο µάτι από το παιχνίδισµα του φωτός
πάνω στα αντικείµενα, σε µια δεδοµένη στιγµή.
Οι χρωµατικές διαφοροποιήσεις προκαλούνται από την αλλαγή της
θέσης του ήλιου και των ατµοσφαιρικών συνθηκών. Από την
πλευρά αυτή ο Ιµπρεσιονισµός παραµένει στα πλαίσια του
νατουραλισµού, της απεικόνισης δηλαδή της φυσικής
πραγµατικότητας.
28. Στους ιμπρεσιονιστές ζωγράφους ανήκουν οι Κλ. Μονέ, Α. Ρενουάρ, Α. Σισλέ, Κ.
Πισσαρό και Μπ. Μοριζό.
Όλοι σχεδόν, κάποιες φορές και ο Ρενουάρ, είναι τοπιογράφοι. Ενδιαφέρονται για
την καθαρή και φωτεινή χρωµατικότητα και τις ζωντανές διαβαθµίσεις, ενώ η
ζωγραφική απόδοση, που γίνεται µε ταχύτητα, προκειµένου να συλληφθεί η
φωτεινή χρωµατική στιγµή, δίνει την εντύπωση ότι οι ζωγράφοι δεν ενδιαφέρονται
για τη µορφή των αντικειµένων. Παραθέτουν τα καθαρά χρώµατα κατευθείαν
πάνω στην εικονιστική επιφάνεια χωρίς να τα ανακατεύουν στην παλέτα, και έτσι
οι χρωµατικές αντανακλάσεις συνθέτουν την εικόνα στο µάτι του θεατή και από
µια κάποια απόσταση.
Οι κλασικότερες περιπτώσεις είναι εκείνες όπου καθρεφτίζονται τµήµατα ενός
τοπίου µέσα στο νερό µιας λίµνης η ενός ποταµού, σε µια στιγµή που η πλάση
λούζεται από το άπλετο φως του ήλιου. Σ' αυτές τις περιπτώσεις και οι σκιές έχουν
χρώµα. Τώρα ο καλλιτέχνης δεν επιδιώκει πια να «κρύψει» την υφή της πινελιάς
του. Σκιτσάρει µε το πινέλο και µεταχειρίζεται µε τον ίδιο τρόπο όλα τα εικαστικά
στοιχεία. Η αυτονοµία του χρώµατος, σε σχέση προς το αντικείµενο, δηµιούργησε
το χάσµα µεταξύ της κλασικής και της µοντέρνας ζωγραφικής.
31. Ο Ρενουάρ έγινε δεκτός στη Σχολή Καλών Τεχνών στο Παρίσι το
1862. Εκεί γνωρίστηκε με τον Κλοντ Μονέ. Το 1863 εγκατέλειψε τη
Σχολή, αφού κατάλαβε πως η άποψή του για τη ζωγραφική διέφερε
από των δασκάλων του.
Μαζί με τους φίλους του σύχναζε στο δάσος του Φοντενεμπλό για
να ζωγραφίζει.
«Έξω, είπε σε φίλο του, έχουµε µεγαλύτερη ποικιλία φωτός από το
φως του ατελιέ που είναι πάντα το ίδιο, μα γι' αυτόν ακριβώς το λόγο,
έξω με συνεπαίρνει το φως. Δεν έχεις τον καιρό να ασχοληθείς με τη
σύνθεση κι έπειτα, έξω, δε βλέπεις τι κάνεις.»
Τελικά όμως, θα εγκαταλείψει την ύπαιθρο και θα ζωγραφίζει μέσα
στο ατελιέ του. «Γύρω στα 1883, επήλθε κάτι σαν τοµή στο έργο µου.
Είχα φτάσει στο τέρµα του εµπρεσιονισµού και κατέληξα στη
διαπίστωση ότι δεν ήξερα ούτε να ζωγραφίζω, ούτε να σχεδιάζω. Με
δυο λόγια ήµουν σε αδιέξοδο».
37. Βίνσετ Βαν Γκογκ
Vincet Van Gogh
Γιος ιερέα από την Ολλανδία, γεννήθηκε το 1853. Η
μητέρα του είχε κλίση στο σχέδιο. Στο Άμστερνταμ έγινε
πάστορας όπως ο πατέρας του. Στο Παρίσι γνώρισε και
αγάπησε τη ζωγραφική.
Γύρω στο 1878 αρχίζει να ασχολείται με τη ζωγραφική.
Δουλεύει με μολύβι, πενάκι, σινική μελάνη, ακουαρέλα και
κάρβουνο και οι γραμμές του είναι σκληρές, τα πρόσωπα
έχουν αδρά χαρακτηριστικά.
1886-1888 θα μείνει στο Παρίσι και θα συναντηθεί με τους
ιμπρεσιονιστές. Θα αγαπήσει τα έντονα χρώματα.
Μελετά τα λουλούδια και ζωγραφίζει τον πίνακα:
40. Στην Προβηγκία ζωγραφίζει μέρα-νύχτα το
τοπίο που τον εμπνέει αφάνταστα. Αρχίζει να
κυριαρχεί στα έργα του το κίτρινο χρώμα,
ακόμα και στα νυχτερινά τοπία του.
45. Γκωγκέν
Paul Gauguin
Γεννιέται στο Παρίσι το 1848. Ένα χρόνο αργότερα ο πατέρας του
διαφεύγει ως πολιτικός πρόσφυγας στο Περού, πατρίδα της
γυναίκας του, αλλά πεθαίνει αιφνίδια στη διάρκεια του ταξιδιού. Ο
Γκωγκέν θα μείνει εκεί μέχρι το 1855 οπότε η οικογένεια επιστρέφει
στη Γαλλία. Δουλεύει στο χρηματιστήριο και η ζωγραφική είναι το
χόμπυ του. Γρήγορα όμως θα ενδιαφερθεί για την ιμπρεσιονιστική
ζωγραφική. Τελικά θα εγκαταλείψει το χρηματιστήριο και θα
ασχοληθεί ολοκληρωτικά με τη ζωγραφική.
Ανήσυχος, τυχοδιώκτης και επαναστάτης, εγκαταλείπει την
αστική ζωή και ταξιδεύει στον Παναμά και τη Μαρτινίκα,
επιστρέφει στο Παρίσι. Αντιμετωπίζει μεγάλη φτώχεια. Μετά από
πολλές περιπέτειες θα καταλήξει στην Ταϊτή.
Στο εξωτικό τοπίο βρίσκει τα ζωηρά χρώματα, η φύση τον μαγεύει.
Προτιμά τη μαγεία των πρωτόγονων έργων.
53. Πωλ Σεζάν
Paul Cezanne
Ο Σεζάν στο Παρίσι γνωρίστηκε με τους μεγάλους
εμπρεσιονιστές ζωγράφους, Μονέ, Ρενουάρ κ.α. και
μάλιστα εξέθεσε μαζί τους πίνακές του. Ζωγράφιζε εκ του
φυσικού.
Εντούτοις δεν θεώρησε ποτέ τον εμπρεσιονισμό απόλυτα
ικανοποιητικό. Η σπουδαιότητα που δίνει στην αίσθηση
του χρώματος είναι διαφορετική από τις εντυπώσεις όπως
τις καταγράφει το μάτι των καθαρόαιμων εμπρεσιονιστών.
Έτσι τέλος μένει εκτός του κινήματος, αλλά δημιουργεί τις
προϋποθέσεις για την ανάπτυξη μιας νέας τεχνοτροπίας,
του φωβισμού.
