Pregnancy and lactation

1. Drug in Pregnancy and
Lactation
นศภ.ณัฐกรณ์ ชูช่วยและ นศภ.ณิชา หาแก้ว
นักศึกษาคณะเภสัชศาสตร์ ชั้นปีที่ 6
มหาวิทยาลัยหัวเฉียวเฉลิมพระเกียรติ

2. CONCEPT
การใช้ยาในสตรีมีครรภ์เป็นเรื่องที่ต้องระมัดระวังอย่างยิ่ง เพราะยาบาง
ชนิดสามารถผ่านรกไปถึงทารกในครรภ์ได้ โดยเฉพาะในระยะตั้งครรภ์ 3 เดือน
แรก ซึ่งเป็นช่วงที่ทารกกา ลังมีการพัฒนารูปร่างอวัยวะต่าง ๆ ยาบางชนิดอาจมีผล
ให้ทารก มีความพิการทางรูปร่าง เช่น แขนขากุด ปากแหว่ง เพดานโหว่ โดยปกติ
สตรีมีครรภ์ไม่ควรใช้ยาเองเลย หากแต่เมื่อมีความ จา เป็นต้องใช้ยา ควรใช้ยาตาม
คาแนะนาและการดูแลของแพทย์หรือเภสัชกรอย่างใกล้ชิด เพื่อให้เกิดความ
ปลอดภัยต่อสตรี มีครรภ์และทารกในครรภ์มากที่สุด

3. Contents
• หลักการใช้ยาในหญิงตั้งครรภ์
• Pregnancy Risk Category
• ยาทคี่วรหลีกเลยี่งระหว่างการตั้งครรภ์
• ยาที่ใช้ในการรักษาโรคหรือภาวะต่างๆสาหรับสตรีมีครรภ์
ยาทใี่ช้ในการรักษาโรคหรือภาวะ
ต่างๆสาหรับสตรีมีครรภ์
• การใช้ยาในหญิงให้นมบุตร

4. หลักการใช้ยาในหญิงตั้งครรภ์
Safety
Low dose
Monotherapy
Gold standard

5. PREGNANCY RISK CATEGORY
• Farmaceutiska Specialiteteri Sverige (FASS) : A,B1,B2,B3,C,D
• The United States Food and Drug Administration ,FDA(US FDA) :
A , B , C , D และ X
• Australian Drug Evaluation Committee (ADEC) หรือ Therapeutic
Goods Administration (TGA) category : A,B1,B2,B3,C,D และ X

6. PREGNANCY RISK CATEGORY(US FDA)
A B C D X

7. PREGNANCY RISK CATEGORY(US FDA)
Category A เป็นยากลุ่มที่มีความปลอดภัยมากที่สุดในการใช้ระหว่างการ
ตั้งครรภ์ เนื่องจากมีการศึกษาในมนุษย์ เป็นที่เรียบร้อยแล้วไม่พบว่ามีความเสี่ยง
ของการเกิดอันตรายต่อทารกในครรภ์ระหว่างช่วงไตรมาสแรกของการตั้งครรภ์
หรือโอกาสที่จะเกิดอันตรายเกิดได้ค่อนข้างน้อย เช่น วิตามินรวมชนิดต่างๆ
(Multivitamins)
Category B ผลการทดลองไม่พบความเสี่ยงของอันตรายที่จะเกิดขึ้นกับตัวอ่อน
ในครรภ์ของสัตว์ทดลอง แต่ยังไม่มีการทา การทดลองในมนุษย์ หรือการทดลอง
พบความเสี่ยงที่จะเกิดอันตรายต่อตัวอ่อน ในครรภ์ของสัตว์ทดลอง แต่ไม่พบ
ความเสี่ยงในสตรีมีครรภ์ เช่น Amoxicillin, Cloxacillin, Cephalexine
,Erythromycin

8. Category C การทดลองพบความเสี่ยงที่จะเกิดอันตรายต่อตัวอ่อนในครรภ์ของ
สัตว์ทดลอง แต่การศึกษาในสตรีมีครรภ์ไม่พบความเสี่ยงดังกล่าว หรือยังไม่มี
การศึกษาทดลองในมนุษย์และสัตว์ทดลองจึงยังไม่มีข้อมูลเพียงพอในการสรุปว่า
ยาดังกล่าวมีผลเสียหรือไม่ ยาทั่วไปจะอยู่ในกลุ่มนี้ เช่น Norfloxacin,
Ciprofloxacin, Hyoscine (Buscopan®)
Category D ยาที่มีการพิสูจน์แน่นอนแล้วว่ามีผลเสียต่อทารกในครรภ์ทั้งใน
มนุษย์ และสัตว์ทดลอง แต่มีความจา เป็นต้องใช้เพื่อรักษาอาการผิดปกติของ
มารดาระหว่างตั้งครรภ์ และประโยชน์ที่ใช้ในการรักษาจากการใช้ยานั้นมี
มากกว่าความเสี่ยงที่ทารกในครรภ์จะได้รับอันตรายจากยา เช่น Streptomycin,
Neomycin, Tetracyclin, Phenytoin (Dilantin®)

9. Category X ยาที่มีข้อห้ามการใช้ในระหว่างการตั้งครรภ์ เนื่องจากมี
การศึกษาที่แน่นอนทั้งในมนุษย์ และสัตว์ทดลองว่าทา ให้เกิดความ
เสี่ยงหรืออันตรายต่อทารกในครรภ์ หรือมีรายงานการเกิดอันตรายต่อ
ทารกในครรภ์ ของมนุษย์ที่ชัดเจนมากกว่าประโยชน์ที่ได้รับจากการ
ใช้ยาเพื่อการรักษา เช่น Ergotamine (Cafergot®)

11. ยาหรือสารเคมีที่ไม่ควรใช้ตลอดระยะของการตั้งครรภ์
ยา ความผิดปกติ

12. ยาที่ไม่ควรใช้ในระยะไตรมาสแรกของการตั้งครรภ์

13. ยาที่ควรหลีกเลี่ยงการใช้ในช่วงหลังจากไตรมาสแรกของ
การต้งัครรภ์ หรือช่วงใกล้คลอด

14. หลักการใช้ยาในการรักษาอาการผิดปกติที่มักพบในสตรีมคีรรภ์
• อาการที่มักพบในระยะแรกของการตั้งครรภ์ ได้แก่
▫ อาการคลื่นไส้ อาเจียน แสบยอดอก (heart burn) อาหารไม่ย่อย และ
ปวดศีรษะ
• อาการที่มักพบในระยะหลังของการตั้งครรภ์ ได้แก่
▫ ท้องผูก ริดสีดวงทวาร ติดเชื้อทางเดินปัสสาวะ คันช่องคลอด และ
ตะคริวที่ขา
• อาการที่พบได้ทั่วไปในระหว่างตั้งครรภ์ และโรคเรื้อรังต่างๆ ที่เป็นก่อน
การตั้งครรภ์

15. อาการที่มักพบในระยะแรกของการต้งัครรภ์

16. คลื่นไส้/อาเจียน/เวียนศีรษะ
Non-pharmacotherapy
•เปลี่ยนแปลงการรับประทานอาหาร
•หลีกเลี่ยงปัจจัยกระตุ้น
Pharmacotherapy
•Pyridoxime (Vit.B6) 50-200 mg/day (A)
•Dimenhydrinate(B) ,Ondansetron(B), Metoclopramide (B)

17. แสบยอดอก อาหารไม่ย่อย
Non-pharmacotherapy
• เปลี่ยนแปลงการรับประทานอาหาร
• หนุนด้านหัวเตียงให้สูงกว่าด้านเท้า 6 นิ้ว
Pharmacotherapy
• ยาลดกรด Sucrafate (B)
• ยาอื่นๆ H2 –Blocker : Ranitidine (B) , Cimetidine(B)
PPIs :Omeprazole(C) ,Lansoprazole(B)
Simethicone
• ห้ามใช้ Misoprostol(X)

18. ปวดศีรษะ
Pharmacotherapy
• Acetaminophen (B)
• NSAIDs เป็น Cat B ในไตรมาสที่ 1 และ 2
แต่เป็น D ในไตรมาสที่ 3
• ไม่แนะนาให้ใช้ Cox-2 inhibitors ในสตรีมีครรภ์
• หากใช้ยา Acetaminophen ไม่ได้ผล อาจใช้ยา Acetaminophen+codeine (C)
• ห้ามใช้ Ergotamine (X)

19. อาการที่มักพบในระยะหลังของการต้งัครรภ์

20. ริดสีดวงทวาร
• Non-pharmacotherapy
ทานอาหารที่มีกากใยมากๆ
นอนยกขาสูง หรือ ใช้น้า แข็งประคบเพื่อบรรเทาอาการเจ็บและพอง
Pharmacotherapy
• ถ้าอาการไม่ดีส่งต่อแพทย์เฉพาะทางและยาที่ใช้ควรเป็นยาภายนอก
เท่านั้น

21. ท้องผูก
Non-pharmacotherapy
•ดื่มน้า มากๆ ทานอาหารที่มีกากใยสูง
•ออกกาลังกาย
Pharmacotherapy
•Bulking forming laxative (A) :Psylium
•Bisacodyl(B),Lactulose(B) ,Senna(C)
•หลีกเลี่ยงการใช้ castor oil (X )

22. ตะคริวที่ขา
Non-pharmacotherapy
• นวดคลึงบริเวณที่เป็น
• ออกกา ลังกาย
Pharmacotherapy
• Magnesium citrate(A) (ADR: ท้องเสีย, ปวดท้อง)

23. การติดเชือ้ทางเดินปัสสาวะ
Antibiotic
• ควรเลือกใช่ยากลุ่ม Penicillinsและ Cephalosporins
• Clindamycin(B) ,Azithromycin(B) ,Metronidazole(B)
• หลีกเลี่ยงการใช้ trimetroprim และ cotrimoxazole
• ห้ามใช้ Fluoroquinolone(C) โดยเฉพาะในช่วงไตรมาสแรก
• ห้ามใช้กลุ่ม Tetracycline (D) โดยเฉพาะในช่วงไตรมาสที่ 2 และ 3

24. หวัด
Non-pharmacotherapy
• หลักเลี่ยงสิ่งกระตุ้น
• พักผ่อนให้เพียงพอ
Pharmacotherapy
• CPM (C)
• Dextrometrophan (C)
• Guaifenesin (C)
• หลีกเลี่ยงการใช้ BPM (C)

25. อาการคันช่องคลอด
แยกเป็น 2 สาเหตุ
• Candida albican
Pharmacotherapy
ยาทา Imidazole เช่น cotrimazole
ยากิน เช่น Fluconazole (C/D), Itraconazole (C)ไม่แนะนาให้ใช้
• Trichomonas vaginalis
Pharmacotherapy
ยากิน เช่น Metronidazole (B) 200 mg tid 7 วัน
หรือ Metronidazole 2 g sigle dose
ไม่แนะนา ให้ใช้ไตรมาสแรกของการตั้งครรภ์เนื่องจากอาจทา ให้ทารกพิการ

26. อาการที่มักพบในระหว่างของการต้งัครรภ์

27. ความดันโลหิตสูง
• First line : Methyldopa (B)
• Second line : Hydralazine(C)
• หลีกเลี่ยงการใช้ยากลุ่ม β-blockers ในช่วงไตรมาสแรกและไตรมาสที่
สอง
• ACEIs : การใช้ในหญิงตั้งครรภ์เพิ่มความเสี่ยงในการเกิด major
congenital malformations ไตรมาสแรกจัดเป็น Cat C ไตรมาส 2/3
จัดเป็น Cat D

28. โรคลมชัก
• ยังไม่มียาตัวใดในโรคนี้ที่ปลอดภัยในหญิงตั้งครรภ์
• การวางแผลนการตั้งครรภ์ ต้องพิจารณา Risk/Benefits
• Phenytoin(D) พบรายงานอันตรายต่อทารกมากที่สุด
▫ Fetal Hydantoin Syndrome(FHS) ร้อยละ 7-11
▫ Congenital heart disease พบมากในไตรมาส 3
▫ กระตุ้น Metabolism Vit K [ให้ Vit.K1 10 mg/day plus Folic acid]
• Carbamazepine(D) : ง่วงซึม เดินเซ เม็ดเลือดขาวต่า พิษต่อตับ
• Phenobarbital(D) : ง่วงซึม เดินเซ ความผิดปกติของเลือด
• Valproic acid(D) : ง่วงซึม เดินเซ ผมร่วง พิษต่อตับ ผิดปกติในการ
พัฒนาสมอง

29. การใช้ยา
ในหญิงให้นมบุตร

30. หลักการทั่วไปในการใช้ยาในมารดาที่ให้นมบุตร
พิจารณา
ปลอดภัย Half-life สั้น
วันละครั้ง
เลี่ยงกินยาบ้าง

31. การใช้ยาในหญิงให้นมบุตร
• ยาส่วนใหญ่ผ่านสู่น้า นมได้
• ทารกที่ได้รับน้า นมจากมารดามีเพียงร้อยละ 10 ที่เกิดอาการไม่พึง
ประสงค์ขึ้น
• ปัจจุบันมีเพียงยาไม่กี่ชนิดที่ห้ามใช้ระหว่างให้นมบุตรเนื่องจากมี
หลักฐานว่าก่อให้เกิด ADR ที่รุนแรงต่อทารก
• การจา แนกกลุ่มยาตามความเสี่ยงสาหรับการใช้ยาในสตรีให้นมบุตร
WHO
Hale : L1 (safest) ,L2 (safer) ,L3 (moderately safe) , L4 (possibly
hazardous) ,L5 (contraindicated)

32. การแบ่งกลุ่มยาตามความเสี่ยงสาหรับการใช้
ในสตรีให้นมบุตร

35. ตารางสรุปยาท่ใีช้ในหญิงต้งัครรภ์ และหญิงให้นมบุตร
กลุ่มยา ระหว่างตั้งครรภ์ระหว่างให้นมบุตร
ยาที่ควรใช้ (Drug of choice) ในสตรีมีครรภ์ และมารดาที่ให้นมบุตร
Analgesics Acetaminophen Acetaminophen
Anticoagulants Heparin, preferable LMWH Heparin, Warfarin
Anticonwulsants Phenobarbital Carbemazepine, Ethosuximide or
Valproic acid
Antidiatetics Insulin Insulin, Tolbutamide
Antihypertensives Methyldopa ACEI or CCB
Anti-infectives Penicillin, cephalosporin Penicillin , cephalosporin
Corticosteriods Prednisolone Prednisolone
Decongestants Oxymetolazine drops/ spray Oxymetolazine drops/ spray
Gl protectants Magnesium hydroxide, Calcum
carbonate, Aluminium hydroxide,
Ranitidine, Sucralfate
Sucralfate or Famotidine
Laxatives / Stool softeners Psyllium or docusate Psyllium or docusate

36. ภาคผนวก

37. Antibacterials (β-lactam drugs) Pregnancy Risk Category
Amoxicillin B
Amoxicillin+clavulanic (Augmentin®) B
Ampicillin B
Ampicillin sodium + Sulbactam (Unasyn®) B
Cloxacillin B
Cephalexine B
Cefazolin B
Cefuroxime (Zinnat ®) B
Ceftazidime B

38. Antibacterials (β-lactam drugs) Pregnancy Risk Category
Ceftriaxone B
Cefdinir (Omnicef®) B
Cefditoren (Meiact®) B
Cefixime (cefspan®) B
Cefoperazone + sulbactam (sulperazone®) B
Imipenem + cilastatin (Tienam®) c
Meropenem (Meronem) ® B
Ertapenem (Invanz®) B

39. Quinolone Pregnancy Risk Category
Norfloxacin C
,
Ciprofloxacin C
Ofloxacin C
Levofloxacin (Cravit®) C
Moxifloxacin (Avelox®) C
Macrolide Pregnancy Risk Category
Erythromycin B
Roxithromycin (Rulid®) B
Clarithromycin (Klacid®, Crixan®) C
Azithromycin (Zithromax®) B

40. Other antibacterial Pregnancy Risk Category
Tetracyclin D
Doxycyclin D
Clindamycin (Dalacin C®) B
Metronidazole (Flagyl®) B
Chloramphenicol C
Trimethoprim-Sulfamethoxazole (Bactrim®) C
Aminoglycoside Pregnancy Risk Category
Gentamycin C
Amikacin D
Netilmycin D
Streptomycin D
Neomycin C

41. Antiviral drugs Pregnancy Risk Category
Acyclovir B
Valacyclovir B
Ganciclovir C
Oseltamivir (Tamiflu®) C
Antifungal drugs Pregnancy Risk Category
Itraconazole (Sporal®) C
Fluconazole (Diflucan®) C
Ketoconazole C
Clotrimazole V.T (Fungiderm®)B/C(Troches) C
Griseofulvin C
Nystatin C

42. Anthelminthics Pregnancy Risk Category
Albendazole C
Mebendazole C
Praziquantel B
Analgesics Pregnancy Risk Category
Paracetamol B
Morphine C
Pethidine (prolonged use or high doses at term) C/D
Tramadol (Tramal®) C

43. Antimigraine Pregnancy Risk Category
Ergotamine (Cafergot®) X
Zolmitriptan(Zomig®) C
Antiallergics and drugs used in anaphylaxis Pregnancy Risk Category
Dexamethasone C
Hydrocortisone C
Prednisolone (prolong use) C/D

44. Antihistamine Pregnancy Risk Category
Chlorpheniramine (CPM) B
Diphenhydramine(Benadryl®) B
Hydroxyzine (Atarax®) C
Doxepine (Sinequan®) C
Cetirizine (Zyrtec®) B
Loratadine (Clarityne®) B
Desloratadine (Aerius®) C
Fexofenadine (Telfast®) C
Triprolidine/Pseudoephedrine(Actifed®) C/C

45. Antitussives ; Expectorants Pregnancy Risk Category
Acetylcysteine (Fluimucil®, Mysoven®, Nac long®) B
Codeine/Guaifenesin (Ropect®) C/C
Dextromethorphan (Romilar®) C
Bromhexine(Bisolvon®) B
Carbosysteine (Flemex®) B
Antiasthmatic drugs Pregnancy Risk Category
Salbutamol (Ventolin®) C
Theophylline (Theo-dur®) C
Procaterol hydrochloride
C
(Meptin)-Salmeterol + fluticasone (Seretide®)
Montelukast sodium (Singulair®) B

46. Nonsteroidal Anti-Inflammatory Drugs
(NSAIDs)
Pregnancy Risk Category
Diclofenac (Votaren®) B
Ibuprofen (Brufen®) B/ D(in 3rd trimester or near delivery)
Mefenamic (Ponstan®) C/ D(in 3rd trimester or near delivery)
Meloxicam (Mobic®) C/ D(in 3rd trimester or near delivery)
Piroxicam (Feldene®,Brexin®) C/ D(in 3rd trimester or near delivery)
Naproxen (Synflex®) C/ D(in 3rd trimester or near delivery)
Indomethacin(Indocid®) B/ D (3rd trimester)
Sulindac (Clinoril®) B/D(in 3rd trimester or near delivery)
Celecoxib (Celebrex®) C
Parecoxib (Dynastat®) C

47. Dyspepsia Pregnancy Risk Category
Alum milk (Aluminium + magnesium) C
Cimetidine B
Simeticone (Air-x®) C
Ranitidine B
Esomeprazole (Nexium®) B
Pantoprazole (Controloc®) B
Lantoprazole (Prevacid®) B
Rabeprazole (Pariet®) B
Omeprazole(Miracid®) C
Sucrafate B

48. Anti-emetic Pregnancy Risk Category
Dimenhydrinate B
Domperidone (Motilium M®) C
Metoclopramide (Plasil®) B
Ondansetron (Onsia®) B
Hyoscine (Buscopan®) C
Anti –Diarrheals Pregnancy Risk Category
Loperamide(Imodium®) B
Diphenoxylate/atropine(Lomotil®) C/C
Activated charcoal (Ultracarbon®) C
Dioctahedral smectite (Smectra®) สามารถใช้ในหญิงตั้งครรภ์ได้ ยาไม่
ดูดซึมเข้าสู่กระแสเลือด

49. Antispasmodics Pregnancy Risk Category
Hyoscine-N-butylbromide (Buscopan) C
Mebeverine(Colofac) B
Flavoxate (Urispas) B

50. Laxatives Pregnancy Risk Category=
1.Bulk-forming laxative
Psyllium (Mucillin®)
B
Macrogol (Forlax®)
C
2.Stimulant
Senna (Senokot®)
Bisacodyl (Dulcolax®)
Castor oil (น้า มันละหุ่ง)
C
B/C
3.Osmotic laxatives
Glycerin suppositories
Magnesium Hydroxide (Milk of magnesia®)
Lactulose (Duphalac®)
C
B
B
4.Lubricants
Mineral oil (Liquid paraffin) B
5.Stool softener
Docusate sodium C

51. Tranquilizers Pregnancy Risk Category
Diazepam D
Alprazolam (Xanax®) D
Clonazepam (Rivotril®) D
Anticonvulsants/Antiepileptics Pregnancy Risk Category
Phenobarbital D
Phenytoin (Dilantin®) D
Valproic acid (Depakin®) D
Carbamazepine (Tegretol®) D
Gabapentin (Neurontin®) C

52. Antidepression Pregnancy Risk Category
Amitriptyline C
Doxepin (Sinequan®) C
Duloxetine (Cymbalta®) C
Fluoxetine (Prozac®) C
NortriptylineCSertraline (Zoloft®) C
Venlafaxine (Efexor XR®) C