darhlaajuulaltii daraah urval hundrel ba avah arga hemjeenii tuhai

1. ДАРХЛААЖУУЛАЛТЫН
ДАРААХ УРВАЛ ХҮНДРЭЛ
БА АВАХ АРГА ХЭМЖЭЭ

2. Вакцины бүтэц
Антиген
Тогтворжуулагч
Хүчлүүр
Антибиотик
Презерватив
Вакцины гаж урвал илэрсэн тохиолдолд дээрх
бүрэлдэхүүн хэсгүүдийг тус бүр харгалзан үз.

3. Презерватив
• Тиомерсал
• Формалдегид
Нян болон мөөгөнцөр ургахаас сэргийлж олон тунт вакцинд нэмнэ.
Хөнгөн явцтай урвал (тарьсан газар улайх, хавдах)-ыг эс тооцвол, вакцинд
агуулагддаг хэмжээ нь эрүүл мэндэд хор хөнөөл учруулсан тохиолдол
1930 оноос хойш мэдээлэгдээгүй.

4. • Хөнгөн цагааны давс
Механизм
• Дархлааны хариу урвал үзүүлэх , хугацааг
нэмэгдүүлэх, шаардлагатай дархлааг үүсгэх
антигены хэмжээг багасгахын тулд
хэрэглэдэг.
Хөнгөн цагааны давсны аюулгүй байдал
• Хөнгөн цагааны давс нь ерөнхийдөө аюулгүй
бөгөөд тарьсан газар цэвэр буглаа, булцуу
үүсгэж болно.

5. Тогтворжуулагчид
• Тогтворжуулагч гэдэг нь вакциныг гадны
янз бүрийн нөлөөлөл (хөлдөх, халах)-
өөс хамгаалах хүчил шүлтийн харьцааг
тогтвортой барих зорилгоор нэмсэн
бодис юм.
• Тогтворжуулагчдын жишээ:
– сахарууд (сахароз, лактоз г.м)
– Бугын ийлдсийн альбумин
– Амьтны уураг

6. Антибиотикууд
• Вирусийг ургуулж буй эдийн өсгөвөр гадны
нянгаар бохирдохоос сэргийлж, вакцин
үйлдвэрлэлийн шатанд антибиотик
(пенициллинээс бусад)-ийг хэрэглэдэг.
• Жишээ: УГУ ба Тарьдаг халдварт саагийн
вакцины тун бүр нь 25 микрограмм хүртэлх
хэмжээгээр неомицинийг агуулдаг.
Неомицинд харшилтай хүмүүсийг вакцин
хийсний дараа сайтар ажиглалтанд
авснаар илэрч болзошгүй харшлын
урвалыг цаг алдалгүй эмчлэх боломжтой.

7. Вакцины төрөл
Амьд сулруулсан (LAV)
 БЦЖ (BCG)
 Халдварт саагийн эсрэг вакцин
(OPV)
 Ротавирус
 Шар чичрэг
 УГУ
Идэвхигүйжүүлсэн (үхүүлсэн
антиген)
Дэд хэсгийн (цэвэршүүлсэн
антиген)
 Гепатит В- гийн эсрэг вакцин
 Хөхүүл ханиадны вакцин
 Гепатит А-гийн эсрэг вакцин
Хоргүйсүүр (идэвхигүйжүүлсэн
хор)
 Татрангийн хоргүйсүүр (TT),
 Сахуугийн хоргүйсүүр

8. Амьд сулруулсан вакцин (LAV)
• Өвчин үүсгэгчийг (вирус эсвэл нян)
лабораторын нөхцөлд дахин дахин
өсгөвөрлөж сулруулах замаар гаргаж
авна.
• Амьд сулруулсан вакцин нь урт
хугацааны дархлаа тогтоодог.
• Олон тун шаардлагагүй (OPV-гээс
бусад)
• Дархлаа тогтоц маш сайн

9. Идэвхигүйжүүлсэн вакцин
• Өвчин үүсгэгчийг (вирус эсвэл нян)
физик эсвэл химийн аргаар үхүүлэн
гаргаж авна.
• Өвчин үүсгэх эрсдэлгүйгээрээ аюулгүй
тогтвортой гэж тооцогддог
• Удаан хугацааны дархлаа тогтоохгүй
тул хэд хэдэн тунг тарих шаардлагатай
• Амьд вакцинтай харьцуулахад
дархлал тогтоц сул

10. Дэд хэсгийн вакцин
• Дархлаа тогтоохын тулд өвчин
үүсгэгч/нян, вирус/ -ийн зөвхөн хэсгээс
гаргаж авна
• Амьд биш учраас өвчин үүсгэх
эрсдэлгүй
• Амьд вакцинтай харьцуулахад
дархлал тогтоц сул

11. Хоргүйсүүр
• Сахуу хөхүүл ханиадны хорыг химийн
аргаар хүчийг нь сулруулж цэвэршүүлж
авдаг
• Дархлал тогтоцыг сайжруулахын тулд,
хоргүйсүүр нь хөнгөн цагаан эсвэл
калцын давсаар хүчлүүр хийдэг.
• Дархлал тогтоц өндөр биш

12. Дархлаажуулалтын дараах урвал
хүндрэл
• ДДУХ гэдэг нь дархлаажуулалтын дараа
үүсэх эрүүл мэндийн аливаа таагүй
нөхцөл байдлыг хэлэх бөгөөд энэ нь
вакцин хэрэглэсэнтэй заавал холбоотой
байх албагүй.
Урвал нь санаадгүй, урьдчилан тооцоолж байгаагүй шинж тэмдэг,
лабораторийн үр дүн, өвчний шинж тэмдэг байж болно.

14. Жишээ
1. Вакцины
бүтээгдэхүүни
й шинж
чанартай
холбоотой
урвалууд
ЖИШЭЭ:
Гуравт вакцин
хийсний дараа
тунгалгийн
булчирхай
хавдах
2. Вакцины
чанарын
доголдолтой
холбоотой
урвалууд
ЖИШЭЭ:
Полиогийн
идэвхгүйжүүлсэн
вакциныг
үйлдвэрлэгчид бүрэн
гүйцэд идэвхгүй-
жүүлээгүй-гээс болж
саажилтат
полиомиелит үүсэх
3.Дархлаажуулалт
ын алдаатай
холбоотой
урвалууд
ЖИШЭЭ:
Олон тунгаар
савласан
вакцин
бохирсоноос
болж халдвар
тархах
4.Дархлаажуулалт
аас айсантай
холбоотой
урвалууд
ЖИШЭЭ:
Өсвөр
насныхан
вакцинжуулалт
ын дараа ....
5. Дархлаажуулалт-
тай давхцаж
илэрсэн урвалууд
ЖИШЭЭ:
Хумхаа өвчний
улмаас халуурч
байгаа нь
вакцин
хийлгэсэнтэй
тохиолдлоор
давхцах

15. Вакцины бүтээгдэхүүн ба чанарын
доголдолтой холбоотой урвалууд

16. Дархлаажуулалтын алдаа

17. Ариун бус тарилга
Үүсч болзошгүй ДДУХ
Тарьсан хэсэгт буглаа гэх мэт
халдвар үүсэх
Хордлого дайрлагын шок
Цусаар дамжих халдварууд
Үхэл.
Дархлаажуулалтын
алдаа
1. Нэг удаагийн зүү тариурыг
дахин хэрэглэснээс
2. Вакцин, ялангуяа олон тунгаар
савласан вакцин бохирдох.
3. Зүү тариурын ариутгал дутуу
хийгдэх
4. Вакцин, найруулагч уусмал
бохирдох

18. Вакцин найруулах үеийн алдаа
Дархлаажуулалтын алдаа
•Вакциныг дутуу сэгсрэх.
•Өөр буруу уусгагчаар найруулах.
•Вакцин, уусгагчийг өөр эм бодисоор
орлуулах.
•Найруулсан вакциныг дараагийн
ээлжинд дахин хэрэглэх
ДДУХ
Хэсэг газрын буглаа.
Вакцин үр дүнгүй болох*
Эмийн нөлөө
(тух: инсулин, окситоцин,
булчин сулруулах
үйлчилгээтэй эм).
Хордлогын шокын хам
шинж
Үхэл.

19. Вакциныг буруу талбайд тарих
Алдаа
•БЦЖ-г арьсан дор тарих.
•СХТ/СТ/ТХ-г дэндүү
өнгөц тарих.
•Өгзөгний булчинд тарих

20. Вакциныг буруу хадгалах, тээвэрлэх
Алдаа
•Тэээвэрлэх явцдаа
хөлдөөх.
•Хүйтэн хэлээний
горим алдагдах
ДДУХ

21. Эсрэг заалтыг үл тоох
Алдаа
•Вакцинатор сувилагч
вакцины эсрэг заалтыг
үл тоох эсвэл тэр
талаар мэдлэггүй байх.

22. Дархлаажуулалтаас айж түгшсэнтэй
холбоотой урвалууд
• Цусны эргэлтийн богино хугацааны
өөрчлөлт
• Амьсгал түргэсч олшрох
• Сэтгэцийн стресстэй холбоотой
өөрчлөлт

23. Дархлаажуулалттай давхцаж
илэрсэн үзэгдлүүд
Вакцин хийлгэсэн хүнд өмнө нь байсан
эсвэл шинээр бий болсон өвчин эмгэг,
түүнчлэн вакцинтай холбоогүй гадаад орчны
нөлөөллийн улмаас ДДУХ тохиолдож болно:
– Төрөлхийн, удамшлын эсвэл төрөлтийн
үеийн осол гэмтлийн илрэл, хүндрэлүүд.
– Дархлаажуулалтаас өмнө оношлогдсон
эсвэл хараахан оношлогдож амжаагүй
өвчин эмгэгийн илрэл, хүндрэлүүд .
– Сэтгэцийн эмгэгүүд.

24. Дархлаажуулалттай давхцаж
илэрсэн үзэгдлүүд
• Вакцины бус нөлөөллүүд:
– Нян, вирус, мөөгөнцөр, шимэгчээр
үүсгэгдэх халдварууд
– Байнга хэрэглэдэг эм болон бусад
бодисыг хэрэглэх, хууль бус эм бодис
хэрэглэх,
– Вакцины найрлаганд байхгүй өөр бусад
бодист харшил, хэт мэдрэгшлийн урвар
өгөх
– Гадаад орчны хорын нөлөөнд өртөх
– Гэмтэл, мэс заслын нөлөөнд өртөх

25. Дархлаажуулалттай давхцаж илэрсэн үзэгдлийн үед
маш богино хугацаанд судалж шалтгааныг тодруулах
нь чухал.
• Хүүхдийг ялангуяа масс дархлаажуулалтын үед
дархлаажуулалттай давхцсан үзэгдлүүд тохиолддог.
• Тухайн насныхны дунд тохиолдох өвчлөл, эндэгдлийн
хэвийн үзүүлэлт ба Дархлаажуулалтын хамралт, цаг
хугацааг тус тус үнэлсний үндсэн дээр учирч болзошгүй
давхцаж илрэх үзэгдлийн тоог тогтоож болно.
Нэн даруй судалж эхлэх нь:
– Тухайн вакциныг аюулгүй эсэхэд эргэлзэж байгаа олон
нийтийн эргэлзээг тайлах,
– Дархлаажуулалтанд итгэх олон нийтийн илтгэлийг
алдагдуулахгүй байхад тус тус ач холбогдолтой.

26. Вакцины урвалууд
• ХӨНГӨН УРВАЛУУД
 Вакцин тарьснас хойш хэдхэн цагийн дараа илэрнэ.
 Богино хугцааны дотор арилна, учруулах хор хөнөөл нь
бага.
Хэсэг
газрын
Тарьсан
хэсэгт
 Өвдөх
 Хавдах
 Улайх
Системийн
 Халуурах
 Цочромтгой болох
 Чичрэх
 Булчингаар өвдөх
 Толгой өвдөх
 Хоолонд дургүй болох

27. ХӨНГӨН УРВАЛУУД
Вакцины нэр
Хэсэг газрын урвал Эрхтэн-тогтолцооны урвал
(өвдөх, хавдах, улайх) халуурах > 38°C Чичрэх, цочромтгой болох
БЦЖ 90% – 95% – –
Гепатит B
Том хүнд 15%, хүүхдэд 5%
хүртэл
1 – 6% –
ХИБ 5 – 15% 2% – 10%
УГУ/ УУ/ УБ ~ 10% 5% – 15% 5% (тууралт)
Халдварт саа - 1%-аас бага 1%
Хөхүүл ханиад
/СХТ/
50% хүртэл 50% хүртэл 55% хүртэл
Пневмококк ~ 20% ~ 20% ~ 20%
СТ ~ 10%4 ~ 10% ~ 25
Эмчилгээ • Тарьсан хэсэгт хүйтэн
жин тавих
• Парацетамол6
• Шингэн их уулгах
• Дулаан хувцаслах
• Бүлээндүү усанд орох
эсвэл бие арчих
• Парацетамол6
• Шингэн их уулгах
• Парацетамол6

28. Вакцины урвалууд
• ХҮНД УРВАЛУУД
Удаан үргэлжлэхгүй.
Тахир дутуу болж болно.
Амь насанд аюул учруулах нь маш ховор.
Таталт, харшлын урвал

29. ХҮНД БА НОЦТОЙ УРВАЛЫН ЯЛГАА
 Хөдөлмөрийн чадвар алдуулж,
 зарим үед үхэлд хүргэж болзошгүй.
 Мэдээлэх шаардлагатай.
 Урт удаан үргэлжлэхгүй.
• ХҮНД УРВАЛ
Ноцтой урвал
Үхэлд хүргэх.
Эмнэлэгт хэвтэж эмчлүүлэх
шаардлагатай болох
Байнгын эсвэл том хэмжээний
тахир дутуу болох.
Амь насанд аюул учруулахуйц
эрүүл мэндийн таагүй нөхцөл
байдал.

30. ХҮНД УРВАЛУУД
Вакцины
нэр
Урвал* Илрэх хугацаа
Нэг удаагийн
тунд тохиолдох
давтамж
БЦЖ
Үхлийн аюултай БЦЖ
диссеминаци
1 – 12 сар
0.19 –
1.56/1.000.000
OPV
Вакцинаас хамааралтай
саажилт бүхий полиомиелит
(VAPP)
4 – 30 хоног 2 – 4/1.000.000
СХТ
Тасралтгүй чанга уйлах, татах 0 – 24 цаг < 1/100
таталт 0 – 3 хоног < 1/1.00
Улаанбурхан
Халууралттай таталт 6 – 12 хоног 1/3.000
Цусны ялтас цөөрөх 15 – 35 хоног 1/30.000
Анафилакс 1 цаг 1/100.000

31. БЦЖ лимфаденит

32. ДДУХ-г мэдээлэх журам
• ДДУХ -ийн тохиолдолд
яаж ажиллах тухай
эмнэлгийн ажилчид мэдэж
байх ёстой
ХЭН
мэдээлэх?
ХЭНД
мэдээлэх?
Хэрхэн
Ямар
Хэзээ
Хэрхэн
мэдээлэх?
Арга замаар мэдээлэх?
мэдээлэх?
сайжруулах?

33. ДДУХ-ийг бүртгэх, мэдээлэх
• Дархлаажуулсан хүүхэд бүрт тандалт хийж
дархлаажуулалтын бүртгэлийн журнал болон
картотект илэрсэн ДДУХ-ийг бүртгэнэ,
• ДДУХ-ийн мэдээг 7 хоног бүрийн ЦСС, тарилгатай
халдварт өвчний мэдээтэй мэдээлнэ
• ДДУХ-ийн 217 тоот тушаалын дагуу хүнд хэлбэрийн
урвал, хүндрэл, ноцтой хүндрэлийг 24 цагийн
дотор аймгийн эрүүл мэндийн газарт утсаар болон
мэдээлэх хуудсаар мэдээлж, яаралтай арга хэмжээ
ав÷, журмын дагуу судалгаа бүрэн хийíý.

34. ДДУХ-ийн судалгаа
• Оношийг баталгаажуулан, урвалын төгсгөлийг
харгалзах.
• Хэрэглэсэн вакцины шинж чанарыг
тодорхойлох.
• Дархлаажуулалтын хөтөлбөрийн олон талт үйл
ажиллагааг нягтлан, дархлаажуулалтын алдаа
байгаа эсэхийг үнэлэх.
• Өөр ДДУХ мэдээлэгдсэн эсэхийг магадлах.
• ДДУХ үүсэх эрсдэлийг онолоор тогтоосон
үзүүлэлттэй харьцуулах

35. ДДУХ –ийн үед авах арга хэмжээ
• ДДУХ илэрсэн үед яаралтай тусламж
үзүүлж,шаардлагатай тохиолдолд
эмнэлэгт хэвтүүлэн эмчлэх арга хэмжээг
ЭМА-д шуурхай зохион байгуулна.

36. ДДУХ-ийн үед өвчтөнөөс сорьц цуглуулах
Урвал хүндрэл Өвчтөнөөс авах сорьц
Хэсэг газрын хүнд урвал Цус
Буглаа Арчдас, Цус
Лимфаденит Цус
Саажилтгүй ТМТ-ны
ТНШ, Цус
өөрчлөлт
Саажилттай ТМТ-ны
өөрчлөлт
Өтгөн
Анафилакс Цус
Хордлогын шок Цус
Үхэл Задлан шинжилгээнээс сорьц
• 72 цагийн дотор задлан шинжилгээ хийх нь мэдээлэл
сайн өгдөг
• Задлан хийх боломжгүй бол цогцосноос биологийн
сорьцыг лабораторийн шинжилгээнд авах хэрэгтэй
• Задлан шинжилгээ хийх нь зайлшгүй хэрэгтэй зүйл
юм.
Үхэл

37. Илэрсэн ДДУ-ийг хүндрэл болохоос сэргийлж эрүүл
мэндийн эмч, мэргэжилтэний авах арга хэмжээ.
№ Дархлаажуул
алтын дараа
илрэх
хүндрэл
Илрэх шинж тэмдэг Авах арга хэмжээ
1 Анафилаксын
шок
ухаан алдах, цусны даралт
унах, захын судасны
лугшилт тэмтрэгдэхгүй
болох, захын цусны эргэлт
алдагдсантай холбоотой
мөчнүүд хөрөх, нүүр улайх
гм. Зарим тохиолдолд
бронхоспазм, ларингоспазм,
төвөнхийн хаваншил
явагдсанаас амьсгалын
цочмог дуталд орж болно
Амьсгалын зам чөлөөлөх хэл унахаас
сэргийлэх,амьсгалын замыг шулуун
байрлалд оруулах,бөөлжилтөөс
сэргийлж хажуугаар хэвтүүлэх
0,1%-ын адреналиныг 0,01 мл/кг-аар
бодож дээд тал нь 0,5 мл булчинд гүн
тарина. Шокоос гарахгүй бол 15
минутын зайтай 3 удаа давтан тарьж
мэргэжлийн эмчид хандана.
2 наснаас доош - 0,0625 мл (1/16)
2-5 насанд -0,125 мл (1/8)
6-11 насанд 0,25 мл (1/4)
11 наснаас дээш 0,5 мл (1/2),
Эрчимт эмчилгээнд явуулах

38. 2 Ухаан
балартаж унах
(даралт унах,
муужрах )
Царай цонхийж,
гадаад орчинд
үзүүлэх хариу урвал
буурах, алдагдах,
булчингийн тонус
сулрах, алдагдах (
дархлаажуулалт
хийлгэснээс хойш 24
цагийн дотор илэрнэ).
Түр зуурын шинжтэй
бөгөөд ихэнх
тохиолдолд аяндаа
зүгээр болдог.
Агаарын солилцоог
сайжруулах
Амьсгалын зам чөлөөлөх
хэл унах, аас сэргийлэх
амьсгалын замыг шулуун
байрлалд оруулах,бөөлжил
төөс сэргийлж хажуугаар
хэвтүүлэх, дулаан байлгах,
гударган байрлуулах,
Хүүхдийн биеийн байдал
бүрэн хэвийн болтол
эмчийн ажиглалтанд
байлгах

39. 3 Таталт Нэг болон
бүлэг
булчингуудын
удирдлагагүй
агшилт
Амьсгалын зам чөлөөлөх хэл
унахаас сэргийлэх,амьсгалын
замыг шулуун байрлалд
оруулах,бөөлжилтөөс
сэргийлж хажуугаар
хэвтүүлэх,Тайвшруулах,
Халуун буулгах, Диазепам 0,3
млкг шулуун гэдсээр,
хийхтаталт тавигдахгүй бол 3
удаа давтан хийнэ
Эрчимт эмчилгээнд явуулах

40. 4 Энцефал
опати
(тархины
эдийн
эмгэгшил
)
Дархлаажуулалт
хийлгэсэн цаг хугацаатай
давхцан илэрч буй тархины
цочмог эмгэгшил бөгөөд
дараах гурван шинж
тэмдгээс хоёр нь илэрсэн
тохиолдолд энцефалопати
гэж үзнэ.
- Таталт
-цочромтгой болж
улмаар ухаан
самуурч,орчны харьцаа
сулрах
-зан үйл нь өөрчлөгдөх
Тайвшруул
ах,
тархины
даралт
бууруулах,
хаван
бууруулах
эмчилгээ
Эрчимт
эмчилгээнд
явуулах,

41. 5 Халуурал
т
 Бага зэргийн халууралт:
Биеийн халуун38°С -39°С байх
(шулуун гэдсэнд)
 Өндөр халууралт: биеийн
халуун 39°С -40.4°С байх
(шулуун гэдсэнд)
 Маш өндөр халууралт:
биеийн халуун 40.5°С ба
түүнээс дээш болох (шулуун
гэдсэнд)
Шингэн сайн уулгаж,
хөхөө ойр ойр хөхүүлэх,
Парацетамол 15мгкг-аар
6 цагийн зайтай халуун
бууртал уулгана
парацетамол
найрлаганд нь орсон
эмнүүдийг 6 цагийн
дотор хавсарч
хэрэглэхийг хориглоно,
Эмчийн хяналтанд
халуун бууртал байлгах

42. 6 Хэсэг
газрын
хүнд урвал
Тарилга
хийлгэсэн газар
хавдаж улайх
Nacl-ын 10%-ын
уусмал ариун
самбаанд шингээж
жин тавих
Тарилгын
дараах бэрсүү
Бэрсүүн дээр
бүлээн жин тавих,
УВЧ-ээр шарах,
Вишневскийн
тосоор бигнүүр
тавина.
7 Лимфаде
нит
Тунгалгийн
булчирхай томорч
хөндүүрлэх
Мэс заслын эмчид
илгээх

43. Анхаарал хандуулсанд
баярлалаа