SlideShare a Scribd company logo
1 of 74
KOAH & ASTIM
Acil Serviste Güncel Tedavi
Dr. Başak Bayram
Dokuz Eylül Üniversitesi Acil Tıp AD
Kaynaklar
KOAH & ASTIM
%10 KOAH’lı hastada Astım +
KOAH
• Nötrofil hakim
• Hiperreaktivasyon hafif
yada yok
• Bronkodilatöre yanıt az
• Kortikosteroide yanıt yok
yada hafif
• Yetişkinlerde
ASTIM
• Eozinofili
• Havayolu
hiperreaktivasyonu
• Kortikosteride yanıtlı
• Bronkodilatöre yanıt
• Genelde çocuklukta başlar
• Atopi eşlik eder
Barnes PJ. Mechanisms in COPD. Differences from asthma. Chest 2000;117:10S-14S
Akut atak
Bir yada fazlası;
Nefes darlığında artış
Balgam miktarı ve karakterinde değişiklik
Öksürükte şiddetlenme ve artma
 Akciğer grafisi genellikle değişmez
Akut Atak / Etiyoloji
%70-80 Enfeksiyonlar
%20-30 Çevresel & Bilinmeyen
Enfeksiyon etkenleri
Enfeksiyon Etkeni İzolasyon oranı
Hemofilus İnfluenza %13-50
Moraksella Kataralis %9-21
Strep. Pneumonia %7-26
Pseudomonas Aeruginosa %1-13
Virüsler %25-30
Sethi S. Bacteria in exacerbations of chronic obstructive pulmonary disease.
Proceedings of the American Thoracic Society 2004; 1:109. Official Journal of the
American Thoracic Society.
Kimler Daha Riskli
İleri yaş
KOAH süresi
Son 1 yılda KOAH nedeniyle hastaneye yatan
Kronik muköz hipersekresyon
Antibiyotik tedavi öyküsü
Öksürükte artış
Teofilin tedavisi
1 veya fazla komorbidite (ör. İskemik kalp
hastalığı, kronik KY veya DM
Tedavi Hedefleri
Mümkünse nedeni saptamak ve tedavi etmek
Bronkodilatör ve diğer ilaçlarla solunum
fonksiyonlarını düzeltmek
Yeterli oksijenizasyon; sekresyonların azaltılması
Entübasyon gereksiniminin olmaması (mümkünse)
İmmobilizasyona sekonder komplikasyonların önlenmesi
Beslenme ihtiyaçlarının değerlendirilmesi
Akut Atak / Etiyoloji
Metaanaliz
5 çalışma; 550 hasta
%19.9 hastada Pulmoner Emboli
Hastaneye yatırılan hastalarda %24.7
PE olan ve olmayan hastaların başvuru
semptomları ve bulguları benzer
Prevalence of pulmonary embolism in acute exacerbations of COPD: a systematic
review and metaanalysis.
Chest. 2009;135(3):786.
Alevlenmelerin Yönetimi
Eşlik eden hastalıkları değerlendirin
Alevlenme nedeni?
Ayırıcı tanı?
Tıbbi Öykü
Alevlenmelerin Yönetimi
Eş zamanlı hastayı monitörize edin
Alevlenmelerin Yönetimi
Pnömotoraks?
Pulmoner emboli?
Kalp yetmezliği?
Pnömoni?
Akut koroner sendrom?
Mümkünse nedeni saptamak ve tedavi etmek
Alevlenmelerin Yönetimi
Pnömotoraks?
Pnömoni?
KKY?
Solunum sıkıntısının diğer nedenleri?
Alevlenmelerin Yönetimi
Akut koroner sendrom?
 Tüm hastalara EKG istenmeli
Solunum sıkıntısının diğer nedenleri?
Akut Atak / Etiyoloji
Metaanaliz
5 çalışma; 550 hasta
%19.9 hastada Pulmoner Emboli
Hastaneye yatırılan hastalarda %24.7
PE olan ve olmayan hastaların başvuru
semptomları ve bulguları benzer
Prevalence of pulmonary embolism in acute exacerbations of COPD: a systematic
review and metaanalysis.
Chest. 2009;135(3):786.
Bir otopsi çalışması
KOAH alevlenme nedenli hastaneye yatan ve 24 saat
içinde ölen hastalar
16
12
9
6
Hasta Sayısı = 43
Kalp yetmezliği
Pnömoni
Pulmoner emboli
KOAH'a sekonder
solunum yetmezliği
A postmortem analysis of major causes of early death in patients hospitalized with COPD exacerbation. Chest. 2009;136(2):376.
Alevlenmelerin Yönetimi
Oksijen satürasyonunu değerlendirin
Arteriyel kan gazını değerlendirin
Yeterli oksijenizasyon ??
Alevlenmelerin Yönetimi
Hedef
 Oksijen satürasyonu ; % 90-94
 PaO2 = 60-70 mmHg
Önerilen venturi maskesi (FiO2 ayarlanabilir)
Nazal kanül kullanışlı ve sıklıkla var
 6 L/dk’ya kadar yükselt daha fazla değil
 Mümkünse düşük dozlarda tut
 Oksijen satürasyonunu %90’ın üzerinde tutmak yeter
Yeterli oksijenizasyon
Venturi maske
Mavi % 24
Beyaz %28
Turuncu % 31
Sarı %35
Kırmızı % 40
Yeşil % 60
www.made-in-china.com
FiO2 = 21 + (Nazal oksijen X 3)
6 L / dk = %39
O2 Tedavisinde Hedef
% 88-92
Hiperkapik solunum
yetmezliğine eğilimi olanlar
 Morbid obez
 Göğüs duvarı deformitesi
 KOAH
 Paraquat, Diquat, Asit asp.
Yaş
30-60 dk sonra kontrol kan
gazı
% 94-98
Diğer hastalar
BTS guideline for emergency oxygen use in adult patients British Thoracic Society, 2008
Nemlendirme & O2
Yüksek akımlı veya 24 saatten uzun oksijen
tedavileri dışında nemlendirmeye gerek
yoktur.
 Nemlendirme sekresyonların atılmasında faydalı
olabilir.
 Enfeksiyon riskini arttırır.
BTS guideline for emergency oxygen use in adult patients British Thoracic Society, 2008
Alevlenmelerin Yönetimi
İnhale kısa etkili beta adrenerjik agonist
Albuterol 2.5mg / 3mL ile dilüe edilerek
 Nebülizer yada ÖDİ ile
 ÖDİ ile 4-8 puff
 KOAH için nebülizer tercih edilmeli
Gerektiğinde her 1-4 saatte tekrar
Bronkodilatör ve diğer ilaçlarla solunum fonksiyonlarını
düzeltmek
Up to Date
Management of acute exacerbations of chronic obstructive pulmonary disease
Alevlenmelerin Yönetimi
Dozu 5mg’a çıkarmanın faydası yok
Sürekli nebülizerle tedavinin faydası
gösterilememiş
Bronkodilatör ve diğer ilaçlarla solunum fonksiyonlarını
düzeltmek
 A randomized controlled trial to assess the optimal dose and effect of nebulized
albuterol in acute exacerbations of COPD. Chest. 2005;128(1):48.
Alevlenmelerin Yönetimi
Oksijen yardımlı nebülizasyon hiperkapni için
riskli KOAH hastalarında PaCO2’yi yükseltebilir
Oksijen yardımlı yerine hava kullanan
sistemler tercih edilmeli
 Ya da oksijen 6L/dk ile kısıtlanmalı
Bronkodilatör ve diğer ilaçlarla solunum fonksiyonlarını
düzeltmek
 Randomised controlled crossover trial of the effect on PtCO2 of oxygen-driven versus air-driven nebulisers in
severe chronic obstructive pulmonary disease. Emerg Med J. 2012 Nov;29(11):894-8
 BTS guideline for emergency oxygen use in adult patients. Thorax. 2008 Oct;63 Suppl 6:vi1-68.
Alevlenmelerin Yönetimi
500 mcg nebülizerle her 4 saatte bir
 250 mcg/ 2mL (atrovent flk)
2 puff ÖDİ ile her 4 saatte bir
Astım ve stabil KOAH’da iyi
 Akut atakta ?
Antikolinerjik İlaçlar (ör: ipratropium bromid)
Lancet. 1989;1(8652):1418.
Alevlenmelerin Yönetimi
Oral veya İV glukokortikoid kullanımında
sonlanımda fark yok*
Optimal doz bilinmiyor
Prednizon 30-60 mg günde bir kez
Metil prednizolon total 60-125 mg 2-4 X 1
Glukokortikoidler
*Association of corticosteroid dose and route of administration with risk of treatment
failure in acute exacerbation of chronic obstructive pulmonary disease.
JAMA. 2010;303(23):2359.
Alevlenmelerin Yönetimi
Prednizon 30-40 mg günde bir kez eşdeğeri
Ör 60 mg Metil pred. 2-4X1
Tedavi süresi 5-14 gün
Glukokortikoidler
*The Global Initiative for Chronic Obstructive Lung Disease (GOLD)
.
Mekanik ventilasyon ihtiyacı olduysa başlayın
Hastaneye yatış/mekanik ventilasyon gereksinimi yok ve
1 kardinal bulgu varsa gerek yok (GRADE 2B)
Orta/ağır atak (2 ve fazla kardinal bulgu) varsa Antibiyotik
verin (Grade 1B)
Antibiyotikler
Antibiyotikler
Basit alevlenmelerde ampisilin yada amoksisilin ya da
 Beta laktam+beta laktamaz inhibitörü,
 2. kuşak sefalosporin
 Ya da makrolidlerdir
Orta-ağır şiddette alevlenmelerde öncelikle beta laktam+beta
laktamaz inhibitörü yada makrolid seçilmelidir
 Alternatifi florokinolonlar olabilir.
Son 1 ay içinde hospitalizasyon, son yıl içinde dört ya da
daha fazla kez antibiyotik kullanımı, önceki alevlenmede ya
da stabil dönemde balgamda P. aeruginosa bulunması söz
konusuysa florokinolonlar ilk tercih olmalıdır.
Proflaktik Antibiyotik
Sık atak (düzenli tedaviye karşın) Azitromisin
250 mg/gün ya da haftada 3 gün
Grade 2B Öneri
Up to Date
Management of infection in acute exacerbations of chronic obstructive pulmonary disease
Metilksantinler
Aminofilin ve teofilin ÖNERİLMİYOR
Faydası az ve önemsiz
Komplikasyonları fazla
 Çarpıntı
 Tremor
 Aritmiler
Cochrane Database Syst Rev. 2003;(2):CD002168.
Methylxanthines for exacerbations of chronic obstructive pulmonary disease
Noninvaziv mekanik ventilasyon için
değerlendir
Yardımcı solunum kaslarının ve paradoks
abdominal hareketlerin kullanıldığı orta veya
şiddetli nefes darlığı ile seyreden solunum
sıkıntısı
pH< 7.35 veya Pa CO2 > 45 mm Hg olması
Solunum sayısının dakikada 25’ten fazla olması
Entübasyon gereksiniminin olmaması (mümkünse)
Akut alevlenmede NİMV
Uygun hastalarda KOAH alevlenmesine bağlı solunum
yetmezliğinin tedavisinde ilk seçenek
Mortaliteyi azaltır
Entübasyon ihtiyacını azaltır
Tedavi başarısını artırır
İnvaziv Mekanik ventilasyon
endikasyonları
Yardımcı solunum kaslarının kullanımı, şiddetli nefes darlığının
olması
Solunum sayısının dakikada 35’in üzerinde olması
Yaşamı tehdit eden hipoksemi (Pa O2< 40 mmHg veya PaO2/FiO2<200)
Ciddi asidoz (pH <7.25) ve hiperkapni (PaCO2>60 mm Hg)
Solunum arresti
Somnolans, mental durumda bozulma
Kardiyovasküler komplikasyonlar (hipotansiyon, şok, kalp yetersizliği)
Diğer komplikasyonlar (metabolik bozukluklar, sepsis, pnömoni, pulmoner
emboli, barotravma, massif plevral effüzyon)
İnvazif olmayan mekanik ventilasyonda başarısızlık
Her zaman
Sıvı dengesi ve beslenme durumunu
değerlendir
Subkutan heparin vermeyi düşün
İlişkili hastalıkları belirle ve tedavi et (ör.kalp
yetmezliği, aritmiler)
Hastanın durumunu yakından izle
İmmobilizasyona sekonder komplikasyonların önlenmesi
Beslenme ihtiyaçlarının değerlendirilmesi
Akut atakta yoğun bakıma yatış
endikasyonları
Başlangıç acil tedaviye yetersiz yanıt veren ağır dispne
varlığı
Mental durum değişikliği (konfüzyon, letarji, koma)
Ek oksijen ve NIPPV’ye rağmen
 İnatçı ya da kötüleşen hipoksemi (PaO2<50 mmHg) ve/veya
 Ağır/kötüleşen hiperkapni (PaCO2>70 mmHg) ve/veya
 Ağır/kötüleşen solunumsal asidoz (pH< 7.30)
İnvaziv mekanik ventilasyon ihtiyacı
Hemodinamik instabilite (vazopressör ihtiyacı)
*Lokal koşullar göz önünde bulundurulmalıdır
Hastaneye yatırma endikasyonları
Semptomların yoğunluğunda belirgin artış (ani gelişen
istirahat dispnesi gibi)
Zeminde şiddetli KOAH varlığı
Yeni fizik muayene bulgularının ortaya çıkışı (örn:
siyanoz, periferik ödem)
Başlangıç tıbbi tedaviye yanıtsızlık
Önemli ek hastalıkların varlığı
Yeni oluşan aritmiler
Tanıda kuşku
İleri yaş
Yetersiz ev desteği
Akut Atak Nedenleri
Viral solunum yolu enfeksiyonları
Allerjen maruziyeti
Hava kirliliği
Sigara dumanı
Soğuk hava
Emosyonel stres
İlaçlar (Beta-bloker, Aspirin, ACE inhibitörleri,
NSAI)
Acil serviste Amaç
Ağır ve hayatı tehdit eden bir tablo
gelişmeden tanımlama ve tedavi
Astım Atak
Entübasyon yada mekanik ventilasyon gerektiren ağır astım
atağı öyküsü olanlar
Bir önceki yıl astım atağıyla acil servise başvuru yada
hospitalizasyon öyküsü olan hastalar
Halen oral steroid kullanan yada yeni kesmiş olanlar
Düzenli inhaler steroid kullanmayanlar
Aşırı (ayda 2 kutudan fazla) kısa etkili beta2 agonist kullananlar
Psikososyal sorunları yada psikiyatrik hastalığı olanlar (sedatif
ilaç kullananlar dahil)
Uyumsuz hastalar
KVS ya da kronik akciğer hastalığı olanlar
Astıma bağlı ölüm riski daha yüksek olan hastaların daha
yakın izlemi gerekir, bu hastalar;
GINA report. Global Strategy for Asthma Management and Prevention,
Global Initiative for Asthma (GINA) 2012. www.ginaasthma.org (Accessed on
December 13, 2013).
Tanı ve Monitörizasyon
Yatak başı spirometre (veya PEFmetre)
1.saniyedeki zorlu ekspirasyon hacmi (FEV1) ve zirve
ekspiratuvar akım (PEF) doğrudan büyük
havayollarındaki obstrüksyonu ölçer
Ardışık ölçümler hastalık ciddiyeti ve tedaviye yanıtı
değerlendirmeye yarar
Ciddi atakların değerlendirilmesinde kullanımı sınırlı
Tanı ve Monitörizasyon
Oksijen satürasyonu monitörize edilmeli
Hafif ve orta atakta kan gazı değerlendirmesine
gerek yok
Kan gazı bakılması gereken hasta;
 Persistan dispne
 PEF’in normalden %25 daha az olması
 Bilinç değişikliği
 Solunum sayısında azalma
 Miyoklonus
Arteriyel Kan Gazı
Akut ataklarda solunum stimüle olur
 PaC02 düşer
Normal ve yüksek PaC02 (>42 mmHg) ise
 Ciddi havayolu obstrüksiyonu var
 Ya da solunum yetmezliği gelişecektir
Akciğer Grafisi
Rutinde gerek yok
Hastaneye yatması gerekenlerin 1/3’ünden
azında akciğer grafisi anormal
 Acil serviste tedavi edilenlerin sadece %2’sinde
Ancak şüphe durumunda;
 Pnömotoraks
 Pnömomediastinum
 Pnömoni
 Diğer medikal nedenler
Guidelines for the selective ordering of admission chest radiography in adult obstructive airway disease.
Ann Emerg Med. 1993;22(12):1854.
Diğer
Rutin EKG çekilmesine gerek yok
 Yaşlı
 Kalp hastalığı olanlarda
Rutin Hemogram istenmesine gerek yok
(steroid kullanımına sekonder hafif lökositoz)
Teofilin düzeyi (gerekliyse)
HAFİF ORTA AĞIR HAYATI TEHDİT EDİCİ
Dispne
Yürürken
Yatabilir
Konuşurken
Oturmayı tercih
eder
Dinlenirken dik oturmak
zorundadır
Konuşma Cümlelerle Birkaç sözcükle Kelimelerle
Genel durum Huzursuz olabilir Genellikle huzursuz
Genellikle
huzursuz
İrrite veya konfüzyona
eğilimli
Solunum hızı Artmış Artmış Genellikle >30/dk
Y. solunum k. kullanımı Genellikle yok Sık Sık
Toraks ve abdomenin zıt
hareketi
Ronküs, Wheezing
Hafif,genellikle
eksprium sonunda
Yaygın, uzaktan
duyulabilir, eksprium
boyunca
Genellikle yaygın
uzaktan duyulabilir,
insp.ve eksp. boyunca
Wheezing kaybolur,
sessiz toraks gelişir
Nabız/dakika < 100 100- 200 > 120 Bradikardi
Pulsus
paradoks.
Yok
< 10 mmHg
Olabilir
10 –25 mmHg
Genellikle vardır
> 25 mmHg
Olmaması solunum
kaslarının yorgunluğunu
gösterir.
PEF
(beklenenin)
% 80 % 60- 80 < % 60
PaO2 Normal > 60 mmHg
< 60 mmHg
siyanoz gelişebilir
O2
saturasyonu
> % 95 % 91- 95 < % 90
PaCO2 < 45 mmHg < 45 mmHg ≥ 45 mmHg
Hastanın Değerlendirilmesi
Takipne
Taşikardi >120/dk
Yardımcı solunum kaslarının kullanımı
Yatar pozisyonda nefes darlığı
Konuşmada güçlük (ifade edememe, cümle kuaramama
Ağır atak olgularının yaklaşık %50’sinde bu bulgular yok
Eşlik eden diğer hastalıkları değerlendir;
Pürülan balgam- ateş; pnömoni
Plöretik göğüs ağrısı ; Pnömotoraks
Astım Atak Tedavisi
Hafif atak
 İnhale beta2 agonist; Spacer ile 4-8 puff
 Eğer yanıt yoksa 20dk sonra tekrarlanır,
 Yanıt yetersizse orta akut atak protokolüne geçilir
Astım Atak Tedavisi
Orta atak
 İnhale beta-2 agonist; Spacer ile 4-8 puff
 Eğer yanıt yoksa 20dk sonra tekrarlanır
 Kortikosteroid
 Oksijen (satürasyonu > % 90).
Astım Atak Tedavisi
Ağır atak
 Nebülizatör ile salbutamol
 Kortikosteroid
 Oksijen (saturasyon > % 90).
 Gerekirse Ek Tedaviler
 Adrenalin
 Aminofilin
 MgSO4
 Heliox
Astım Atak Tedavisi
Hayatı tehdit edici atak
 Ağır atak tedavisine ek olarak
 Subkutan veya intravenöz beta-2 agonistler veya
 Adrenalin (1/1000 mg/ml SC 0.3-0.5 ml)
Gerekirse
 Noninvaziv mekanik ventilasyon veya
 Entubasyonla mekanik ventilasyon
 Yoğun bakıma yatırma endikasyonu vardır
Oksijen
Hedef oksijen satürasyonu >%90
 Gebelerde > %95
Nasal kanül sıklıkla yeterli
Satürasyon %90-95 olacak şekilde tirre
edilmeli
Yeterli oksijenizasyon
İnhale beta agonistler
Kısa etkili selektif beta-2 adrenerjik agonist
 Albuterol (Ventolin)***
 Levalbuterol (Levalin)..Türkiye de sadece inhaler
 Bitolterol
National Asthma Education and Prevention Program: Expert panel report III: Guidelines for the diagnosis and
management of asthma. Bethesda, MD: National Heart, Lung, and Blood Institute, 2007.
Albuterol
2,5-5 mg her 20 dakikada bir 3 doz
 Sonra 2,5-10mg 4 saatte bir
 Her nebül 3mL ile dilüe edilmeli
 Gaz akış hızı 6-8 L/dk
Ya da 10-15mg/h devamlı nebülizasyon
Hafif-orta atak;
 ÖDİ ile 4-8 puff her 20 dk’da 4 saat
 Sonra her 4 saatte bir
Albuterol
Acil servis çalışması
 1420 hasta; 2342 acil servis başvurusu
ÖDİ/spacer ile nebülizasyona göre
 Acil serviste daha az kalış
 İlaç dozunda azalma
 PEF’te daha fazla düzelme
Spacer hasta uyumunu artırır ve daha hızlı etki sağlayabilir
A comparison of albuterol administered by metered-dose inhaler and spacer with albuterol by nebulizer in adults presenting to an
urban emergency department with acute asthma.
Chest. 2002;121(4):1036.
Albuterol
Standart tedaviye yanıtsız hastalara
 Status astmatikus
Bir yayında standart tedavi denmiş
Ama çalışmalarda fark?
10-15mg/h devamlı nebülizasyon
Respir Care. 2010 Dec;55(12):1671-9.
In-vitro comparison of 4 large-volume nebulizers in 8 hours of
continuous nebulization*
Sistemik beta agonist ilaçlar
Terbutaline
 o.25 mg her 20 dakikada 3 doz
Adrenalin (1:1000)
0.3 mg SC veya IM her 20 dakikada 3 doz
Nadiren ihtiyaç duyulur
Standart tedaviler yetersizse düşünülmeli
Oral Beta-2 agonist önerilmiyor
Her ikisi için de kardiyak monitörizasyon
gerekir
Antikolinerjikler
İlk basamak tedavi değil
Ağır alevlenmelerde SABA’ya eklenir
Hastaneye yatan hastalara gerek yok (YB dışında)
İpratropium 500mcg nebülizerle her 20 dakikada
 ÖDİ’le her 20 dakikada 4-8 puff
Orta ağır alevlenmelerde ek tedavi olarak tekrarlayan
dozlarda öneriliyor
 Güçlü öneri*
*Anticholinergics in the treatment of children and adults with acute asthma: a systematic review with meta-analysis.
Thorax. 2005;60(9):740
Up to date Anticholinergic agents in the management of acute exacerbations of asthma
Sistemik Steroidler
Acil servise başvurudan sonra 1 saat içinde
verildiğinde hastaneye yatış ihtiyacı azalıyor
Özellikle
 Daha ciddi hastalar
 Daha önce kts kullanmayan hastalar
Çocuklarda oral steroide yanıt iyi
Cochrane Database Syst Rev. 2001;(1):CD002178.
Early emergency department treatment of acute asthma with systemic corticosteroids.
Sistemik Steroidler
Oral yada intravenöz verilebilir
Başlangıçta 40-60 mg prednizon PO
Ya da metil prednizolon 1mg/kg IV
 Çok yüksek dozların ek faydası yok
Yoğun bakım gereksinimi olan hastalara
yüksek doz
 60-80 mg Met. Pred. 6-12 saatte bir
 Hastaneye yatanlara 40-60 mg 12-24 saatte
İnhale kortikosteroid
Oral/IV tedavi almayan hastaların hastaneye
yatışını azaltıyor
 Sistemik kts ile kullanıldığında hastane yatışlarını
azaltıyor; ancak kanıtlar çelişkili
Klinik düzelmeye etkileri ile ilgili veriler
yetersiz
Sistemik kts kullanımına dair veriler yetersiz
Cochrane Database Syst Rev. 2012 Dec 12;12
Early use of inhaled corticosteroids in the emergency department treatment of acute asthma.
Magnezyum Sülfat
İlk 1 saatlik klasik tedaviye yanıtsız ağır
hastalara
Düz kaslara Ca akışını etkileyerek
bronkodilatatör etki gösterir
Ya da hayatı tehdit eden durumlarda
Maksimum 2 gr / 20 dakikada infüzyon
Dikkat!
 Böbrek yetmezliği
 Hipermagnezemi
Magnezyum Sülfat
Albuterol ile beraber nebül olarak verilmesi
mümkün
Ağır olgularda olumlu sonuç bildirilmiş
Rutin kullanımı tartışmalı
Cochrane Database Syst Rev. 2012 Dec 12;12:CD003898
Inhaled magnesium sulfate in the treatment of acute asthma.
Metil ksantinler
Komplikasyon oranı yüksek
Faydası sınırlı
Diğer tedavilere ek yarar sağlamamış
Diğer tedavilere yanıtsız hastalara?
Diğer medikal tedaviler
Heliox (%80 oksijen-%20 helyum)
Ketamin-Halotan
 Sonuçlar tartışmalı
Entübasyonda ketamin tercih edilmeli
Noninvaziv mekanik ventilasyon
Az sayıda çalışmada faydası gösterilmiş
Seçilmiş hasta gruplarında faydalı
Mekanik ventilasyon gerekmeyen ve
kontrendikasyonu olmayan hastalar
*A pilot prospective, randomized, placebo-controlled trial of bilevel positive airway pressure in acute asthmatic attack.
Chest. 2003;123(4):1018
Taburcu
Kısa etkili beta agonist ihtiyacı azalan (3-4
saatten uzun)
Oksijen satürasyonu >%90 (???)
Rahat yürüyebilmesi
Rahat yatabiliyor olması
FM normal/normale yakın
PEF/FEV1 > %70
Tedavisini doğru kullanabilir ise
Soru/ Katkılar ?
Yrd. Doç. Dr. Başak Bayram
basakdr@yahoo.com

More Related Content

What's hot

Pnomoniler(fazlası için www.tipfakultesi.org)
Pnomoniler(fazlası için www.tipfakultesi.org)Pnomoniler(fazlası için www.tipfakultesi.org)
Pnomoniler(fazlası için www.tipfakultesi.org)www.tipfakultesi. org
 
Obstruktif akc hst (fazlası için www.tipfakultesi.org )
Obstruktif akc hst (fazlası için www.tipfakultesi.org )Obstruktif akc hst (fazlası için www.tipfakultesi.org )
Obstruktif akc hst (fazlası için www.tipfakultesi.org )www.tipfakultesi. org
 
ventilasyon perfüzyon ilişkisi (fazlası için www.tipfakultesi.org )
ventilasyon perfüzyon ilişkisi (fazlası için www.tipfakultesi.org )ventilasyon perfüzyon ilişkisi (fazlası için www.tipfakultesi.org )
ventilasyon perfüzyon ilişkisi (fazlası için www.tipfakultesi.org )www.tipfakultesi. org
 
Birinci Basamakta Öksürük Şikayeti Olan Hastaya Yaklaşım
Birinci Basamakta Öksürük Şikayeti Olan Hastaya YaklaşımBirinci Basamakta Öksürük Şikayeti Olan Hastaya Yaklaşım
Birinci Basamakta Öksürük Şikayeti Olan Hastaya Yaklaşımomutfahad
 
Alt solunum yolu enfeksiyonlarında tanı ve tedavide yapılan yanlışlar
Alt solunum yolu enfeksiyonlarında tanı ve tedavide yapılan yanlışlarAlt solunum yolu enfeksiyonlarında tanı ve tedavide yapılan yanlışlar
Alt solunum yolu enfeksiyonlarında tanı ve tedavide yapılan yanlışlarwww.tipfakultesi. org
 
Mekanik ventilasyon
Mekanik ventilasyonMekanik ventilasyon
Mekanik ventilasyonugur koca
 
Solunum sistemine ait semptom ve bulgular
Solunum sistemine ait semptom ve bulgular Solunum sistemine ait semptom ve bulgular
Solunum sistemine ait semptom ve bulgular www.tipfakultesi. org
 
Ust solunum-yolu-hastaliklari
Ust solunum-yolu-hastaliklariUst solunum-yolu-hastaliklari
Ust solunum-yolu-hastaliklariSerdar Yanıker
 
Yenidoğanda mekanik ventilasyon kursu
Yenidoğanda mekanik ventilasyon kursuYenidoğanda mekanik ventilasyon kursu
Yenidoğanda mekanik ventilasyon kursuwww.tipfakultesi. org
 

What's hot (20)

Koah
KoahKoah
Koah
 
HİPOVOLEMİK ŞOK YÖNETİMİ
HİPOVOLEMİK ŞOK YÖNETİMİ HİPOVOLEMİK ŞOK YÖNETİMİ
HİPOVOLEMİK ŞOK YÖNETİMİ
 
Pnomoniler(fazlası için www.tipfakultesi.org)
Pnomoniler(fazlası için www.tipfakultesi.org)Pnomoniler(fazlası için www.tipfakultesi.org)
Pnomoniler(fazlası için www.tipfakultesi.org)
 
Obstruktif akc hst (fazlası için www.tipfakultesi.org )
Obstruktif akc hst (fazlası için www.tipfakultesi.org )Obstruktif akc hst (fazlası için www.tipfakultesi.org )
Obstruktif akc hst (fazlası için www.tipfakultesi.org )
 
Mekanik ventilasyon
Mekanik ventilasyonMekanik ventilasyon
Mekanik ventilasyon
 
Astim tedavileri
Astim tedavileriAstim tedavileri
Astim tedavileri
 
Tek Akciğer Ventilasyonu
Tek Akciğer VentilasyonuTek Akciğer Ventilasyonu
Tek Akciğer Ventilasyonu
 
Oksijen tedavisi
 Oksijen tedavisi Oksijen tedavisi
Oksijen tedavisi
 
ventilasyon perfüzyon ilişkisi (fazlası için www.tipfakultesi.org )
ventilasyon perfüzyon ilişkisi (fazlası için www.tipfakultesi.org )ventilasyon perfüzyon ilişkisi (fazlası için www.tipfakultesi.org )
ventilasyon perfüzyon ilişkisi (fazlası için www.tipfakultesi.org )
 
Sok
SokSok
Sok
 
Birinci Basamakta Öksürük Şikayeti Olan Hastaya Yaklaşım
Birinci Basamakta Öksürük Şikayeti Olan Hastaya YaklaşımBirinci Basamakta Öksürük Şikayeti Olan Hastaya Yaklaşım
Birinci Basamakta Öksürük Şikayeti Olan Hastaya Yaklaşım
 
solunum fonksiyon testleri
solunum fonksiyon testleri solunum fonksiyon testleri
solunum fonksiyon testleri
 
Alt solunum yolu enfeksiyonlarında tanı ve tedavide yapılan yanlışlar
Alt solunum yolu enfeksiyonlarında tanı ve tedavide yapılan yanlışlarAlt solunum yolu enfeksiyonlarında tanı ve tedavide yapılan yanlışlar
Alt solunum yolu enfeksiyonlarında tanı ve tedavide yapılan yanlışlar
 
Mekanik ventilasyon
Mekanik ventilasyonMekanik ventilasyon
Mekanik ventilasyon
 
Solunum sistemine ait semptom ve bulgular
Solunum sistemine ait semptom ve bulgular Solunum sistemine ait semptom ve bulgular
Solunum sistemine ait semptom ve bulgular
 
Sunum1
Sunum1Sunum1
Sunum1
 
Bronşektazi
BronşektaziBronşektazi
Bronşektazi
 
Ust solunum-yolu-hastaliklari
Ust solunum-yolu-hastaliklariUst solunum-yolu-hastaliklari
Ust solunum-yolu-hastaliklari
 
Akut ve subakut öksürük
Akut ve subakut öksürükAkut ve subakut öksürük
Akut ve subakut öksürük
 
Yenidoğanda mekanik ventilasyon kursu
Yenidoğanda mekanik ventilasyon kursuYenidoğanda mekanik ventilasyon kursu
Yenidoğanda mekanik ventilasyon kursu
 

Viewers also liked

solunum fonksiyon testleri (fazlası için www.tipfakultesi.org )
solunum fonksiyon testleri (fazlası için www.tipfakultesi.org )solunum fonksiyon testleri (fazlası için www.tipfakultesi.org )
solunum fonksiyon testleri (fazlası için www.tipfakultesi.org )www.tipfakultesi. org
 
Akciger Fizyolojisive Solunum Fonksiyon Testleri
Akciger Fizyolojisive Solunum Fonksiyon TestleriAkciger Fizyolojisive Solunum Fonksiyon Testleri
Akciger Fizyolojisive Solunum Fonksiyon TestleriYavuz Yildirim
 
solunum sistemi fizyoanatomisi (fazlası için www.tipfakultesi.org )
solunum sistemi fizyoanatomisi (fazlası için www.tipfakultesi.org )solunum sistemi fizyoanatomisi (fazlası için www.tipfakultesi.org )
solunum sistemi fizyoanatomisi (fazlası için www.tipfakultesi.org )www.tipfakultesi. org
 
16 kasim 2011 mekanik ventilatör problemleri ve komplikasyonlar 13.00 13.30 ...
16 kasim 2011 mekanik ventilatör problemleri ve komplikasyonlar 13.00 13.30  ...16 kasim 2011 mekanik ventilatör problemleri ve komplikasyonlar 13.00 13.30  ...
16 kasim 2011 mekanik ventilatör problemleri ve komplikasyonlar 13.00 13.30 ...tyfngnc
 
Salon 1 12 kasim 14.00 14.30
Salon 1 12 kasim 14.00 14.30Salon 1 12 kasim 14.00 14.30
Salon 1 12 kasim 14.00 14.30tyfngnc
 
Salon 1 13 kasim 16.00 17.30 2. sevi̇m çeli̇k (ing)
Salon 1 13 kasim 16.00 17.30  2. sevi̇m çeli̇k (ing)Salon 1 13 kasim 16.00 17.30  2. sevi̇m çeli̇k (ing)
Salon 1 13 kasim 16.00 17.30 2. sevi̇m çeli̇k (ing)tyfngnc
 
Eri̇şki̇nler i̇çi̇n koruyucu heki̇mli̇k
Eri̇şki̇nler i̇çi̇n koruyucu heki̇mli̇kEri̇şki̇nler i̇çi̇n koruyucu heki̇mli̇k
Eri̇şki̇nler i̇çi̇n koruyucu heki̇mli̇kwww.tipfakultesi. org
 
Restriktif akc hst (fazlası için www.tipfakultesi.org )
Restriktif akc hst (fazlası için www.tipfakultesi.org )Restriktif akc hst (fazlası için www.tipfakultesi.org )
Restriktif akc hst (fazlası için www.tipfakultesi.org )www.tipfakultesi. org
 
7 kasim sunu 6 ekim
7 kasim sunu 6 ekim7 kasim sunu 6 ekim
7 kasim sunu 6 ekimtyfngnc
 
Hipertansiyon (fazlası için www.tipfakultesi.org)
Hipertansiyon (fazlası için www.tipfakultesi.org)Hipertansiyon (fazlası için www.tipfakultesi.org)
Hipertansiyon (fazlası için www.tipfakultesi.org)www.tipfakultesi. org
 
Hipertansiyon,
Hipertansiyon,Hipertansiyon,
Hipertansiyon,drmyilmaz
 
Akciğer grafisi (fazlası için www.tipfakultesi.org)
Akciğer grafisi (fazlası için www.tipfakultesi.org)Akciğer grafisi (fazlası için www.tipfakultesi.org)
Akciğer grafisi (fazlası için www.tipfakultesi.org)www.tipfakultesi. org
 
Sft parametreleri c. ogus09 (3)
Sft parametreleri c. ogus09 (3)Sft parametreleri c. ogus09 (3)
Sft parametreleri c. ogus09 (3)edoktor
 

Viewers also liked (14)

solunum fonksiyon testleri (fazlası için www.tipfakultesi.org )
solunum fonksiyon testleri (fazlası için www.tipfakultesi.org )solunum fonksiyon testleri (fazlası için www.tipfakultesi.org )
solunum fonksiyon testleri (fazlası için www.tipfakultesi.org )
 
Akciger Fizyolojisive Solunum Fonksiyon Testleri
Akciger Fizyolojisive Solunum Fonksiyon TestleriAkciger Fizyolojisive Solunum Fonksiyon Testleri
Akciger Fizyolojisive Solunum Fonksiyon Testleri
 
solunum sistemi fizyoanatomisi (fazlası için www.tipfakultesi.org )
solunum sistemi fizyoanatomisi (fazlası için www.tipfakultesi.org )solunum sistemi fizyoanatomisi (fazlası için www.tipfakultesi.org )
solunum sistemi fizyoanatomisi (fazlası için www.tipfakultesi.org )
 
16 kasim 2011 mekanik ventilatör problemleri ve komplikasyonlar 13.00 13.30 ...
16 kasim 2011 mekanik ventilatör problemleri ve komplikasyonlar 13.00 13.30  ...16 kasim 2011 mekanik ventilatör problemleri ve komplikasyonlar 13.00 13.30  ...
16 kasim 2011 mekanik ventilatör problemleri ve komplikasyonlar 13.00 13.30 ...
 
Salon 1 12 kasim 14.00 14.30
Salon 1 12 kasim 14.00 14.30Salon 1 12 kasim 14.00 14.30
Salon 1 12 kasim 14.00 14.30
 
Salon 1 13 kasim 16.00 17.30 2. sevi̇m çeli̇k (ing)
Salon 1 13 kasim 16.00 17.30  2. sevi̇m çeli̇k (ing)Salon 1 13 kasim 16.00 17.30  2. sevi̇m çeli̇k (ing)
Salon 1 13 kasim 16.00 17.30 2. sevi̇m çeli̇k (ing)
 
Eri̇şki̇nler i̇çi̇n koruyucu heki̇mli̇k
Eri̇şki̇nler i̇çi̇n koruyucu heki̇mli̇kEri̇şki̇nler i̇çi̇n koruyucu heki̇mli̇k
Eri̇şki̇nler i̇çi̇n koruyucu heki̇mli̇k
 
Yb yeni
Yb yeniYb yeni
Yb yeni
 
Restriktif akc hst (fazlası için www.tipfakultesi.org )
Restriktif akc hst (fazlası için www.tipfakultesi.org )Restriktif akc hst (fazlası için www.tipfakultesi.org )
Restriktif akc hst (fazlası için www.tipfakultesi.org )
 
7 kasim sunu 6 ekim
7 kasim sunu 6 ekim7 kasim sunu 6 ekim
7 kasim sunu 6 ekim
 
Hipertansiyon (fazlası için www.tipfakultesi.org)
Hipertansiyon (fazlası için www.tipfakultesi.org)Hipertansiyon (fazlası için www.tipfakultesi.org)
Hipertansiyon (fazlası için www.tipfakultesi.org)
 
Hipertansiyon,
Hipertansiyon,Hipertansiyon,
Hipertansiyon,
 
Akciğer grafisi (fazlası için www.tipfakultesi.org)
Akciğer grafisi (fazlası için www.tipfakultesi.org)Akciğer grafisi (fazlası için www.tipfakultesi.org)
Akciğer grafisi (fazlası için www.tipfakultesi.org)
 
Sft parametreleri c. ogus09 (3)
Sft parametreleri c. ogus09 (3)Sft parametreleri c. ogus09 (3)
Sft parametreleri c. ogus09 (3)
 

Similar to KOAH astim

Salon 1 12 kasim 10.00 10.30
Salon 1 12 kasim 10.00 10.30Salon 1 12 kasim 10.00 10.30
Salon 1 12 kasim 10.00 10.30tyfngnc
 
Salon b 14 kasim 13.30 14.45 erhan tabakoğlu
Salon b 14 kasim 13.30 14.45 erhan tabakoğluSalon b 14 kasim 13.30 14.45 erhan tabakoğlu
Salon b 14 kasim 13.30 14.45 erhan tabakoğlutyfngnc
 
Salon b 14 kasim 13.30 14.45 erhan tabakoğlu
Salon b 14 kasim 13.30 14.45 erhan tabakoğluSalon b 14 kasim 13.30 14.45 erhan tabakoğlu
Salon b 14 kasim 13.30 14.45 erhan tabakoğlutyfngnc
 
COVİD ARUD KONGRE Dr.COŞAR -30042021.pptx
COVİD ARUD KONGRE Dr.COŞAR -30042021.pptxCOVİD ARUD KONGRE Dr.COŞAR -30042021.pptx
COVİD ARUD KONGRE Dr.COŞAR -30042021.pptxacosar49
 
Salon a 19 kasim 2011 12.00 12.20 filiz koşar
Salon a 19 kasim 2011 12.00 12.20 filiz koşarSalon a 19 kasim 2011 12.00 12.20 filiz koşar
Salon a 19 kasim 2011 12.00 12.20 filiz koşartyfngnc
 
KOAH TANI veTEDAVİ-GOLD
KOAH TANI veTEDAVİ-GOLD KOAH TANI veTEDAVİ-GOLD
KOAH TANI veTEDAVİ-GOLD umaygulseren
 
Salon b 18 kasim 2011 13.50 14.10 cenk kıraklı
Salon b 18 kasim 2011 13.50 14.10 cenk kıraklıSalon b 18 kasim 2011 13.50 14.10 cenk kıraklı
Salon b 18 kasim 2011 13.50 14.10 cenk kıraklıtyfngnc
 
ards (fazlası için www.tipfakultesi.org )
ards (fazlası için www.tipfakultesi.org )ards (fazlası için www.tipfakultesi.org )
ards (fazlası için www.tipfakultesi.org )www.tipfakultesi. org
 
Salon a 19 kasim 2011 11.40 12.00 levent kart
Salon a 19 kasim 2011 11.40 12.00 levent kartSalon a 19 kasim 2011 11.40 12.00 levent kart
Salon a 19 kasim 2011 11.40 12.00 levent karttyfngnc
 
16 kasim 2011 noninvaziv mekanik ventilasyon, endikasyon, kontraendikasyon ve...
16 kasim 2011 noninvaziv mekanik ventilasyon, endikasyon, kontraendikasyon ve...16 kasim 2011 noninvaziv mekanik ventilasyon, endikasyon, kontraendikasyon ve...
16 kasim 2011 noninvaziv mekanik ventilasyon, endikasyon, kontraendikasyon ve...tyfngnc
 
Gebelikte Akciğer Hastalıkları - www.jinekolojivegebelik.com
Gebelikte Akciğer Hastalıkları - www.jinekolojivegebelik.comGebelikte Akciğer Hastalıkları - www.jinekolojivegebelik.com
Gebelikte Akciğer Hastalıkları - www.jinekolojivegebelik.comjinekolojivegebelik.com
 
Influenza Grip
Influenza GripInfluenza Grip
Influenza Gripanttab
 
Salon b 12 kasim 13.30 14.00 yasar kucukardalı
Salon b 12 kasim 13.30 14.00 yasar kucukardalıSalon b 12 kasim 13.30 14.00 yasar kucukardalı
Salon b 12 kasim 13.30 14.00 yasar kucukardalıtyfngnc
 
Akut kalp yetersizligi (fazlası için www.tipfakultesi.org)
Akut kalp yetersizligi (fazlası için www.tipfakultesi.org)Akut kalp yetersizligi (fazlası için www.tipfakultesi.org)
Akut kalp yetersizligi (fazlası için www.tipfakultesi.org)www.tipfakultesi. org
 
Salon 1 12 kasim 13.30 14.00 turgay çelikel
Salon 1 12 kasim 13.30 14.00 turgay çelikelSalon 1 12 kasim 13.30 14.00 turgay çelikel
Salon 1 12 kasim 13.30 14.00 turgay çelikeltyfngnc
 
Resüsitasyonun sonlandırılması ve ölüm kararı
Resüsitasyonun sonlandırılması ve ölüm kararıResüsitasyonun sonlandırılması ve ölüm kararı
Resüsitasyonun sonlandırılması ve ölüm kararıSULE AKIN
 

Similar to KOAH astim (20)

Salon 1 12 kasim 10.00 10.30
Salon 1 12 kasim 10.00 10.30Salon 1 12 kasim 10.00 10.30
Salon 1 12 kasim 10.00 10.30
 
Salon b 14 kasim 13.30 14.45 erhan tabakoğlu
Salon b 14 kasim 13.30 14.45 erhan tabakoğluSalon b 14 kasim 13.30 14.45 erhan tabakoğlu
Salon b 14 kasim 13.30 14.45 erhan tabakoğlu
 
Salon b 14 kasim 13.30 14.45 erhan tabakoğlu
Salon b 14 kasim 13.30 14.45 erhan tabakoğluSalon b 14 kasim 13.30 14.45 erhan tabakoğlu
Salon b 14 kasim 13.30 14.45 erhan tabakoğlu
 
COVİD ARUD KONGRE Dr.COŞAR -30042021.pptx
COVİD ARUD KONGRE Dr.COŞAR -30042021.pptxCOVİD ARUD KONGRE Dr.COŞAR -30042021.pptx
COVİD ARUD KONGRE Dr.COŞAR -30042021.pptx
 
Dr. Hanifi YILDIZ KOAH ders slaytları
Dr. Hanifi YILDIZ  KOAH ders slaytlarıDr. Hanifi YILDIZ  KOAH ders slaytları
Dr. Hanifi YILDIZ KOAH ders slaytları
 
KOAH NIMVMV.pdf
KOAH NIMVMV.pdfKOAH NIMVMV.pdf
KOAH NIMVMV.pdf
 
Salon a 19 kasim 2011 12.00 12.20 filiz koşar
Salon a 19 kasim 2011 12.00 12.20 filiz koşarSalon a 19 kasim 2011 12.00 12.20 filiz koşar
Salon a 19 kasim 2011 12.00 12.20 filiz koşar
 
KOAH TANI veTEDAVİ-GOLD
KOAH TANI veTEDAVİ-GOLD KOAH TANI veTEDAVİ-GOLD
KOAH TANI veTEDAVİ-GOLD
 
Salon b 18 kasim 2011 13.50 14.10 cenk kıraklı
Salon b 18 kasim 2011 13.50 14.10 cenk kıraklıSalon b 18 kasim 2011 13.50 14.10 cenk kıraklı
Salon b 18 kasim 2011 13.50 14.10 cenk kıraklı
 
ards (fazlası için www.tipfakultesi.org )
ards (fazlası için www.tipfakultesi.org )ards (fazlası için www.tipfakultesi.org )
ards (fazlası için www.tipfakultesi.org )
 
Salon a 19 kasim 2011 11.40 12.00 levent kart
Salon a 19 kasim 2011 11.40 12.00 levent kartSalon a 19 kasim 2011 11.40 12.00 levent kart
Salon a 19 kasim 2011 11.40 12.00 levent kart
 
16 kasim 2011 noninvaziv mekanik ventilasyon, endikasyon, kontraendikasyon ve...
16 kasim 2011 noninvaziv mekanik ventilasyon, endikasyon, kontraendikasyon ve...16 kasim 2011 noninvaziv mekanik ventilasyon, endikasyon, kontraendikasyon ve...
16 kasim 2011 noninvaziv mekanik ventilasyon, endikasyon, kontraendikasyon ve...
 
Gebelikte Akciğer Hastalıkları - www.jinekolojivegebelik.com
Gebelikte Akciğer Hastalıkları - www.jinekolojivegebelik.comGebelikte Akciğer Hastalıkları - www.jinekolojivegebelik.com
Gebelikte Akciğer Hastalıkları - www.jinekolojivegebelik.com
 
Influenza Grip
Influenza GripInfluenza Grip
Influenza Grip
 
Fiberoptik Bronkoskopi
Fiberoptik Bronkoskopi Fiberoptik Bronkoskopi
Fiberoptik Bronkoskopi
 
Salon b 12 kasim 13.30 14.00 yasar kucukardalı
Salon b 12 kasim 13.30 14.00 yasar kucukardalıSalon b 12 kasim 13.30 14.00 yasar kucukardalı
Salon b 12 kasim 13.30 14.00 yasar kucukardalı
 
Weaning
WeaningWeaning
Weaning
 
Akut kalp yetersizligi (fazlası için www.tipfakultesi.org)
Akut kalp yetersizligi (fazlası için www.tipfakultesi.org)Akut kalp yetersizligi (fazlası için www.tipfakultesi.org)
Akut kalp yetersizligi (fazlası için www.tipfakultesi.org)
 
Salon 1 12 kasim 13.30 14.00 turgay çelikel
Salon 1 12 kasim 13.30 14.00 turgay çelikelSalon 1 12 kasim 13.30 14.00 turgay çelikel
Salon 1 12 kasim 13.30 14.00 turgay çelikel
 
Resüsitasyonun sonlandırılması ve ölüm kararı
Resüsitasyonun sonlandırılması ve ölüm kararıResüsitasyonun sonlandırılması ve ölüm kararı
Resüsitasyonun sonlandırılması ve ölüm kararı
 

KOAH astim

  • 1. KOAH & ASTIM Acil Serviste Güncel Tedavi Dr. Başak Bayram Dokuz Eylül Üniversitesi Acil Tıp AD
  • 3. KOAH & ASTIM %10 KOAH’lı hastada Astım + KOAH • Nötrofil hakim • Hiperreaktivasyon hafif yada yok • Bronkodilatöre yanıt az • Kortikosteroide yanıt yok yada hafif • Yetişkinlerde ASTIM • Eozinofili • Havayolu hiperreaktivasyonu • Kortikosteride yanıtlı • Bronkodilatöre yanıt • Genelde çocuklukta başlar • Atopi eşlik eder Barnes PJ. Mechanisms in COPD. Differences from asthma. Chest 2000;117:10S-14S
  • 4.
  • 5. Akut atak Bir yada fazlası; Nefes darlığında artış Balgam miktarı ve karakterinde değişiklik Öksürükte şiddetlenme ve artma  Akciğer grafisi genellikle değişmez
  • 6. Akut Atak / Etiyoloji %70-80 Enfeksiyonlar %20-30 Çevresel & Bilinmeyen
  • 7. Enfeksiyon etkenleri Enfeksiyon Etkeni İzolasyon oranı Hemofilus İnfluenza %13-50 Moraksella Kataralis %9-21 Strep. Pneumonia %7-26 Pseudomonas Aeruginosa %1-13 Virüsler %25-30 Sethi S. Bacteria in exacerbations of chronic obstructive pulmonary disease. Proceedings of the American Thoracic Society 2004; 1:109. Official Journal of the American Thoracic Society.
  • 8. Kimler Daha Riskli İleri yaş KOAH süresi Son 1 yılda KOAH nedeniyle hastaneye yatan Kronik muköz hipersekresyon Antibiyotik tedavi öyküsü Öksürükte artış Teofilin tedavisi 1 veya fazla komorbidite (ör. İskemik kalp hastalığı, kronik KY veya DM
  • 9.
  • 10. Tedavi Hedefleri Mümkünse nedeni saptamak ve tedavi etmek Bronkodilatör ve diğer ilaçlarla solunum fonksiyonlarını düzeltmek Yeterli oksijenizasyon; sekresyonların azaltılması Entübasyon gereksiniminin olmaması (mümkünse) İmmobilizasyona sekonder komplikasyonların önlenmesi Beslenme ihtiyaçlarının değerlendirilmesi
  • 11. Akut Atak / Etiyoloji Metaanaliz 5 çalışma; 550 hasta %19.9 hastada Pulmoner Emboli Hastaneye yatırılan hastalarda %24.7 PE olan ve olmayan hastaların başvuru semptomları ve bulguları benzer Prevalence of pulmonary embolism in acute exacerbations of COPD: a systematic review and metaanalysis. Chest. 2009;135(3):786.
  • 12. Alevlenmelerin Yönetimi Eşlik eden hastalıkları değerlendirin Alevlenme nedeni? Ayırıcı tanı? Tıbbi Öykü
  • 13. Alevlenmelerin Yönetimi Eş zamanlı hastayı monitörize edin
  • 14. Alevlenmelerin Yönetimi Pnömotoraks? Pulmoner emboli? Kalp yetmezliği? Pnömoni? Akut koroner sendrom? Mümkünse nedeni saptamak ve tedavi etmek
  • 16. Alevlenmelerin Yönetimi Akut koroner sendrom?  Tüm hastalara EKG istenmeli Solunum sıkıntısının diğer nedenleri?
  • 17. Akut Atak / Etiyoloji Metaanaliz 5 çalışma; 550 hasta %19.9 hastada Pulmoner Emboli Hastaneye yatırılan hastalarda %24.7 PE olan ve olmayan hastaların başvuru semptomları ve bulguları benzer Prevalence of pulmonary embolism in acute exacerbations of COPD: a systematic review and metaanalysis. Chest. 2009;135(3):786.
  • 18. Bir otopsi çalışması KOAH alevlenme nedenli hastaneye yatan ve 24 saat içinde ölen hastalar 16 12 9 6 Hasta Sayısı = 43 Kalp yetmezliği Pnömoni Pulmoner emboli KOAH'a sekonder solunum yetmezliği A postmortem analysis of major causes of early death in patients hospitalized with COPD exacerbation. Chest. 2009;136(2):376.
  • 19. Alevlenmelerin Yönetimi Oksijen satürasyonunu değerlendirin Arteriyel kan gazını değerlendirin Yeterli oksijenizasyon ??
  • 20. Alevlenmelerin Yönetimi Hedef  Oksijen satürasyonu ; % 90-94  PaO2 = 60-70 mmHg Önerilen venturi maskesi (FiO2 ayarlanabilir) Nazal kanül kullanışlı ve sıklıkla var  6 L/dk’ya kadar yükselt daha fazla değil  Mümkünse düşük dozlarda tut  Oksijen satürasyonunu %90’ın üzerinde tutmak yeter Yeterli oksijenizasyon
  • 21. Venturi maske Mavi % 24 Beyaz %28 Turuncu % 31 Sarı %35 Kırmızı % 40 Yeşil % 60 www.made-in-china.com
  • 22. FiO2 = 21 + (Nazal oksijen X 3) 6 L / dk = %39
  • 23. O2 Tedavisinde Hedef % 88-92 Hiperkapik solunum yetmezliğine eğilimi olanlar  Morbid obez  Göğüs duvarı deformitesi  KOAH  Paraquat, Diquat, Asit asp. Yaş 30-60 dk sonra kontrol kan gazı % 94-98 Diğer hastalar BTS guideline for emergency oxygen use in adult patients British Thoracic Society, 2008
  • 24. Nemlendirme & O2 Yüksek akımlı veya 24 saatten uzun oksijen tedavileri dışında nemlendirmeye gerek yoktur.  Nemlendirme sekresyonların atılmasında faydalı olabilir.  Enfeksiyon riskini arttırır. BTS guideline for emergency oxygen use in adult patients British Thoracic Society, 2008
  • 25. Alevlenmelerin Yönetimi İnhale kısa etkili beta adrenerjik agonist Albuterol 2.5mg / 3mL ile dilüe edilerek  Nebülizer yada ÖDİ ile  ÖDİ ile 4-8 puff  KOAH için nebülizer tercih edilmeli Gerektiğinde her 1-4 saatte tekrar Bronkodilatör ve diğer ilaçlarla solunum fonksiyonlarını düzeltmek Up to Date Management of acute exacerbations of chronic obstructive pulmonary disease
  • 26. Alevlenmelerin Yönetimi Dozu 5mg’a çıkarmanın faydası yok Sürekli nebülizerle tedavinin faydası gösterilememiş Bronkodilatör ve diğer ilaçlarla solunum fonksiyonlarını düzeltmek  A randomized controlled trial to assess the optimal dose and effect of nebulized albuterol in acute exacerbations of COPD. Chest. 2005;128(1):48.
  • 27. Alevlenmelerin Yönetimi Oksijen yardımlı nebülizasyon hiperkapni için riskli KOAH hastalarında PaCO2’yi yükseltebilir Oksijen yardımlı yerine hava kullanan sistemler tercih edilmeli  Ya da oksijen 6L/dk ile kısıtlanmalı Bronkodilatör ve diğer ilaçlarla solunum fonksiyonlarını düzeltmek  Randomised controlled crossover trial of the effect on PtCO2 of oxygen-driven versus air-driven nebulisers in severe chronic obstructive pulmonary disease. Emerg Med J. 2012 Nov;29(11):894-8  BTS guideline for emergency oxygen use in adult patients. Thorax. 2008 Oct;63 Suppl 6:vi1-68.
  • 28. Alevlenmelerin Yönetimi 500 mcg nebülizerle her 4 saatte bir  250 mcg/ 2mL (atrovent flk) 2 puff ÖDİ ile her 4 saatte bir Astım ve stabil KOAH’da iyi  Akut atakta ? Antikolinerjik İlaçlar (ör: ipratropium bromid) Lancet. 1989;1(8652):1418.
  • 29. Alevlenmelerin Yönetimi Oral veya İV glukokortikoid kullanımında sonlanımda fark yok* Optimal doz bilinmiyor Prednizon 30-60 mg günde bir kez Metil prednizolon total 60-125 mg 2-4 X 1 Glukokortikoidler *Association of corticosteroid dose and route of administration with risk of treatment failure in acute exacerbation of chronic obstructive pulmonary disease. JAMA. 2010;303(23):2359.
  • 30. Alevlenmelerin Yönetimi Prednizon 30-40 mg günde bir kez eşdeğeri Ör 60 mg Metil pred. 2-4X1 Tedavi süresi 5-14 gün Glukokortikoidler *The Global Initiative for Chronic Obstructive Lung Disease (GOLD) .
  • 31. Mekanik ventilasyon ihtiyacı olduysa başlayın Hastaneye yatış/mekanik ventilasyon gereksinimi yok ve 1 kardinal bulgu varsa gerek yok (GRADE 2B) Orta/ağır atak (2 ve fazla kardinal bulgu) varsa Antibiyotik verin (Grade 1B) Antibiyotikler
  • 32. Antibiyotikler Basit alevlenmelerde ampisilin yada amoksisilin ya da  Beta laktam+beta laktamaz inhibitörü,  2. kuşak sefalosporin  Ya da makrolidlerdir Orta-ağır şiddette alevlenmelerde öncelikle beta laktam+beta laktamaz inhibitörü yada makrolid seçilmelidir  Alternatifi florokinolonlar olabilir. Son 1 ay içinde hospitalizasyon, son yıl içinde dört ya da daha fazla kez antibiyotik kullanımı, önceki alevlenmede ya da stabil dönemde balgamda P. aeruginosa bulunması söz konusuysa florokinolonlar ilk tercih olmalıdır.
  • 33. Proflaktik Antibiyotik Sık atak (düzenli tedaviye karşın) Azitromisin 250 mg/gün ya da haftada 3 gün Grade 2B Öneri Up to Date Management of infection in acute exacerbations of chronic obstructive pulmonary disease
  • 34. Metilksantinler Aminofilin ve teofilin ÖNERİLMİYOR Faydası az ve önemsiz Komplikasyonları fazla  Çarpıntı  Tremor  Aritmiler Cochrane Database Syst Rev. 2003;(2):CD002168. Methylxanthines for exacerbations of chronic obstructive pulmonary disease
  • 35. Noninvaziv mekanik ventilasyon için değerlendir Yardımcı solunum kaslarının ve paradoks abdominal hareketlerin kullanıldığı orta veya şiddetli nefes darlığı ile seyreden solunum sıkıntısı pH< 7.35 veya Pa CO2 > 45 mm Hg olması Solunum sayısının dakikada 25’ten fazla olması Entübasyon gereksiniminin olmaması (mümkünse)
  • 36. Akut alevlenmede NİMV Uygun hastalarda KOAH alevlenmesine bağlı solunum yetmezliğinin tedavisinde ilk seçenek Mortaliteyi azaltır Entübasyon ihtiyacını azaltır Tedavi başarısını artırır
  • 37. İnvaziv Mekanik ventilasyon endikasyonları Yardımcı solunum kaslarının kullanımı, şiddetli nefes darlığının olması Solunum sayısının dakikada 35’in üzerinde olması Yaşamı tehdit eden hipoksemi (Pa O2< 40 mmHg veya PaO2/FiO2<200) Ciddi asidoz (pH <7.25) ve hiperkapni (PaCO2>60 mm Hg) Solunum arresti Somnolans, mental durumda bozulma Kardiyovasküler komplikasyonlar (hipotansiyon, şok, kalp yetersizliği) Diğer komplikasyonlar (metabolik bozukluklar, sepsis, pnömoni, pulmoner emboli, barotravma, massif plevral effüzyon) İnvazif olmayan mekanik ventilasyonda başarısızlık
  • 38. Her zaman Sıvı dengesi ve beslenme durumunu değerlendir Subkutan heparin vermeyi düşün İlişkili hastalıkları belirle ve tedavi et (ör.kalp yetmezliği, aritmiler) Hastanın durumunu yakından izle İmmobilizasyona sekonder komplikasyonların önlenmesi Beslenme ihtiyaçlarının değerlendirilmesi
  • 39. Akut atakta yoğun bakıma yatış endikasyonları Başlangıç acil tedaviye yetersiz yanıt veren ağır dispne varlığı Mental durum değişikliği (konfüzyon, letarji, koma) Ek oksijen ve NIPPV’ye rağmen  İnatçı ya da kötüleşen hipoksemi (PaO2<50 mmHg) ve/veya  Ağır/kötüleşen hiperkapni (PaCO2>70 mmHg) ve/veya  Ağır/kötüleşen solunumsal asidoz (pH< 7.30) İnvaziv mekanik ventilasyon ihtiyacı Hemodinamik instabilite (vazopressör ihtiyacı) *Lokal koşullar göz önünde bulundurulmalıdır
  • 40. Hastaneye yatırma endikasyonları Semptomların yoğunluğunda belirgin artış (ani gelişen istirahat dispnesi gibi) Zeminde şiddetli KOAH varlığı Yeni fizik muayene bulgularının ortaya çıkışı (örn: siyanoz, periferik ödem) Başlangıç tıbbi tedaviye yanıtsızlık Önemli ek hastalıkların varlığı Yeni oluşan aritmiler Tanıda kuşku İleri yaş Yetersiz ev desteği
  • 41.
  • 42. Akut Atak Nedenleri Viral solunum yolu enfeksiyonları Allerjen maruziyeti Hava kirliliği Sigara dumanı Soğuk hava Emosyonel stres İlaçlar (Beta-bloker, Aspirin, ACE inhibitörleri, NSAI)
  • 43. Acil serviste Amaç Ağır ve hayatı tehdit eden bir tablo gelişmeden tanımlama ve tedavi
  • 44. Astım Atak Entübasyon yada mekanik ventilasyon gerektiren ağır astım atağı öyküsü olanlar Bir önceki yıl astım atağıyla acil servise başvuru yada hospitalizasyon öyküsü olan hastalar Halen oral steroid kullanan yada yeni kesmiş olanlar Düzenli inhaler steroid kullanmayanlar Aşırı (ayda 2 kutudan fazla) kısa etkili beta2 agonist kullananlar Psikososyal sorunları yada psikiyatrik hastalığı olanlar (sedatif ilaç kullananlar dahil) Uyumsuz hastalar KVS ya da kronik akciğer hastalığı olanlar Astıma bağlı ölüm riski daha yüksek olan hastaların daha yakın izlemi gerekir, bu hastalar; GINA report. Global Strategy for Asthma Management and Prevention, Global Initiative for Asthma (GINA) 2012. www.ginaasthma.org (Accessed on December 13, 2013).
  • 45. Tanı ve Monitörizasyon Yatak başı spirometre (veya PEFmetre) 1.saniyedeki zorlu ekspirasyon hacmi (FEV1) ve zirve ekspiratuvar akım (PEF) doğrudan büyük havayollarındaki obstrüksyonu ölçer Ardışık ölçümler hastalık ciddiyeti ve tedaviye yanıtı değerlendirmeye yarar Ciddi atakların değerlendirilmesinde kullanımı sınırlı
  • 46.
  • 47. Tanı ve Monitörizasyon Oksijen satürasyonu monitörize edilmeli Hafif ve orta atakta kan gazı değerlendirmesine gerek yok Kan gazı bakılması gereken hasta;  Persistan dispne  PEF’in normalden %25 daha az olması  Bilinç değişikliği  Solunum sayısında azalma  Miyoklonus
  • 48. Arteriyel Kan Gazı Akut ataklarda solunum stimüle olur  PaC02 düşer Normal ve yüksek PaC02 (>42 mmHg) ise  Ciddi havayolu obstrüksiyonu var  Ya da solunum yetmezliği gelişecektir
  • 49. Akciğer Grafisi Rutinde gerek yok Hastaneye yatması gerekenlerin 1/3’ünden azında akciğer grafisi anormal  Acil serviste tedavi edilenlerin sadece %2’sinde Ancak şüphe durumunda;  Pnömotoraks  Pnömomediastinum  Pnömoni  Diğer medikal nedenler Guidelines for the selective ordering of admission chest radiography in adult obstructive airway disease. Ann Emerg Med. 1993;22(12):1854.
  • 50. Diğer Rutin EKG çekilmesine gerek yok  Yaşlı  Kalp hastalığı olanlarda Rutin Hemogram istenmesine gerek yok (steroid kullanımına sekonder hafif lökositoz) Teofilin düzeyi (gerekliyse)
  • 51. HAFİF ORTA AĞIR HAYATI TEHDİT EDİCİ Dispne Yürürken Yatabilir Konuşurken Oturmayı tercih eder Dinlenirken dik oturmak zorundadır Konuşma Cümlelerle Birkaç sözcükle Kelimelerle Genel durum Huzursuz olabilir Genellikle huzursuz Genellikle huzursuz İrrite veya konfüzyona eğilimli Solunum hızı Artmış Artmış Genellikle >30/dk Y. solunum k. kullanımı Genellikle yok Sık Sık Toraks ve abdomenin zıt hareketi Ronküs, Wheezing Hafif,genellikle eksprium sonunda Yaygın, uzaktan duyulabilir, eksprium boyunca Genellikle yaygın uzaktan duyulabilir, insp.ve eksp. boyunca Wheezing kaybolur, sessiz toraks gelişir Nabız/dakika < 100 100- 200 > 120 Bradikardi Pulsus paradoks. Yok < 10 mmHg Olabilir 10 –25 mmHg Genellikle vardır > 25 mmHg Olmaması solunum kaslarının yorgunluğunu gösterir. PEF (beklenenin) % 80 % 60- 80 < % 60 PaO2 Normal > 60 mmHg < 60 mmHg siyanoz gelişebilir O2 saturasyonu > % 95 % 91- 95 < % 90 PaCO2 < 45 mmHg < 45 mmHg ≥ 45 mmHg
  • 52. Hastanın Değerlendirilmesi Takipne Taşikardi >120/dk Yardımcı solunum kaslarının kullanımı Yatar pozisyonda nefes darlığı Konuşmada güçlük (ifade edememe, cümle kuaramama Ağır atak olgularının yaklaşık %50’sinde bu bulgular yok Eşlik eden diğer hastalıkları değerlendir; Pürülan balgam- ateş; pnömoni Plöretik göğüs ağrısı ; Pnömotoraks
  • 53.
  • 54. Astım Atak Tedavisi Hafif atak  İnhale beta2 agonist; Spacer ile 4-8 puff  Eğer yanıt yoksa 20dk sonra tekrarlanır,  Yanıt yetersizse orta akut atak protokolüne geçilir
  • 55. Astım Atak Tedavisi Orta atak  İnhale beta-2 agonist; Spacer ile 4-8 puff  Eğer yanıt yoksa 20dk sonra tekrarlanır  Kortikosteroid  Oksijen (satürasyonu > % 90).
  • 56. Astım Atak Tedavisi Ağır atak  Nebülizatör ile salbutamol  Kortikosteroid  Oksijen (saturasyon > % 90).  Gerekirse Ek Tedaviler  Adrenalin  Aminofilin  MgSO4  Heliox
  • 57. Astım Atak Tedavisi Hayatı tehdit edici atak  Ağır atak tedavisine ek olarak  Subkutan veya intravenöz beta-2 agonistler veya  Adrenalin (1/1000 mg/ml SC 0.3-0.5 ml) Gerekirse  Noninvaziv mekanik ventilasyon veya  Entubasyonla mekanik ventilasyon  Yoğun bakıma yatırma endikasyonu vardır
  • 58. Oksijen Hedef oksijen satürasyonu >%90  Gebelerde > %95 Nasal kanül sıklıkla yeterli Satürasyon %90-95 olacak şekilde tirre edilmeli Yeterli oksijenizasyon
  • 59. İnhale beta agonistler Kısa etkili selektif beta-2 adrenerjik agonist  Albuterol (Ventolin)***  Levalbuterol (Levalin)..Türkiye de sadece inhaler  Bitolterol National Asthma Education and Prevention Program: Expert panel report III: Guidelines for the diagnosis and management of asthma. Bethesda, MD: National Heart, Lung, and Blood Institute, 2007.
  • 60. Albuterol 2,5-5 mg her 20 dakikada bir 3 doz  Sonra 2,5-10mg 4 saatte bir  Her nebül 3mL ile dilüe edilmeli  Gaz akış hızı 6-8 L/dk Ya da 10-15mg/h devamlı nebülizasyon Hafif-orta atak;  ÖDİ ile 4-8 puff her 20 dk’da 4 saat  Sonra her 4 saatte bir
  • 61. Albuterol Acil servis çalışması  1420 hasta; 2342 acil servis başvurusu ÖDİ/spacer ile nebülizasyona göre  Acil serviste daha az kalış  İlaç dozunda azalma  PEF’te daha fazla düzelme Spacer hasta uyumunu artırır ve daha hızlı etki sağlayabilir A comparison of albuterol administered by metered-dose inhaler and spacer with albuterol by nebulizer in adults presenting to an urban emergency department with acute asthma. Chest. 2002;121(4):1036.
  • 62. Albuterol Standart tedaviye yanıtsız hastalara  Status astmatikus Bir yayında standart tedavi denmiş Ama çalışmalarda fark? 10-15mg/h devamlı nebülizasyon Respir Care. 2010 Dec;55(12):1671-9. In-vitro comparison of 4 large-volume nebulizers in 8 hours of continuous nebulization*
  • 63. Sistemik beta agonist ilaçlar Terbutaline  o.25 mg her 20 dakikada 3 doz Adrenalin (1:1000) 0.3 mg SC veya IM her 20 dakikada 3 doz Nadiren ihtiyaç duyulur Standart tedaviler yetersizse düşünülmeli Oral Beta-2 agonist önerilmiyor Her ikisi için de kardiyak monitörizasyon gerekir
  • 64. Antikolinerjikler İlk basamak tedavi değil Ağır alevlenmelerde SABA’ya eklenir Hastaneye yatan hastalara gerek yok (YB dışında) İpratropium 500mcg nebülizerle her 20 dakikada  ÖDİ’le her 20 dakikada 4-8 puff Orta ağır alevlenmelerde ek tedavi olarak tekrarlayan dozlarda öneriliyor  Güçlü öneri* *Anticholinergics in the treatment of children and adults with acute asthma: a systematic review with meta-analysis. Thorax. 2005;60(9):740 Up to date Anticholinergic agents in the management of acute exacerbations of asthma
  • 65. Sistemik Steroidler Acil servise başvurudan sonra 1 saat içinde verildiğinde hastaneye yatış ihtiyacı azalıyor Özellikle  Daha ciddi hastalar  Daha önce kts kullanmayan hastalar Çocuklarda oral steroide yanıt iyi Cochrane Database Syst Rev. 2001;(1):CD002178. Early emergency department treatment of acute asthma with systemic corticosteroids.
  • 66. Sistemik Steroidler Oral yada intravenöz verilebilir Başlangıçta 40-60 mg prednizon PO Ya da metil prednizolon 1mg/kg IV  Çok yüksek dozların ek faydası yok Yoğun bakım gereksinimi olan hastalara yüksek doz  60-80 mg Met. Pred. 6-12 saatte bir  Hastaneye yatanlara 40-60 mg 12-24 saatte
  • 67. İnhale kortikosteroid Oral/IV tedavi almayan hastaların hastaneye yatışını azaltıyor  Sistemik kts ile kullanıldığında hastane yatışlarını azaltıyor; ancak kanıtlar çelişkili Klinik düzelmeye etkileri ile ilgili veriler yetersiz Sistemik kts kullanımına dair veriler yetersiz Cochrane Database Syst Rev. 2012 Dec 12;12 Early use of inhaled corticosteroids in the emergency department treatment of acute asthma.
  • 68. Magnezyum Sülfat İlk 1 saatlik klasik tedaviye yanıtsız ağır hastalara Düz kaslara Ca akışını etkileyerek bronkodilatatör etki gösterir Ya da hayatı tehdit eden durumlarda Maksimum 2 gr / 20 dakikada infüzyon Dikkat!  Böbrek yetmezliği  Hipermagnezemi
  • 69. Magnezyum Sülfat Albuterol ile beraber nebül olarak verilmesi mümkün Ağır olgularda olumlu sonuç bildirilmiş Rutin kullanımı tartışmalı Cochrane Database Syst Rev. 2012 Dec 12;12:CD003898 Inhaled magnesium sulfate in the treatment of acute asthma.
  • 70. Metil ksantinler Komplikasyon oranı yüksek Faydası sınırlı Diğer tedavilere ek yarar sağlamamış Diğer tedavilere yanıtsız hastalara?
  • 71. Diğer medikal tedaviler Heliox (%80 oksijen-%20 helyum) Ketamin-Halotan  Sonuçlar tartışmalı Entübasyonda ketamin tercih edilmeli
  • 72. Noninvaziv mekanik ventilasyon Az sayıda çalışmada faydası gösterilmiş Seçilmiş hasta gruplarında faydalı Mekanik ventilasyon gerekmeyen ve kontrendikasyonu olmayan hastalar *A pilot prospective, randomized, placebo-controlled trial of bilevel positive airway pressure in acute asthmatic attack. Chest. 2003;123(4):1018
  • 73. Taburcu Kısa etkili beta agonist ihtiyacı azalan (3-4 saatten uzun) Oksijen satürasyonu >%90 (???) Rahat yürüyebilmesi Rahat yatabiliyor olması FM normal/normale yakın PEF/FEV1 > %70 Tedavisini doğru kullanabilir ise
  • 74. Soru/ Katkılar ? Yrd. Doç. Dr. Başak Bayram basakdr@yahoo.com