2. HASI
ESKEMA
INTERNET
FISIKA ETA KIMIKA, DBH3
4. unitatea: Materia: propietate elektrikoak eta atomoa
ANIMAZIOAK
Edukien eskema
Hasteko, esperimentatu
Materia: propietate elektrikoak eta atomoa
eta pentsatu
Atomoak
Materiaren izaera elektrikoa
Atomoa
Isotopoak
Ioiak
Bersorioa
Eredu atomikoak
Elektroskopioa
Pendulu elektrikoa
Partikula
subatomikoak
Thomsonen eredu atomikoa
Rutherforden eredu atomikoa eredu atomikoa
Bohr-en
Egungo eredu atomikoa
Urrezko xaflaren esperimentua
Metodo zientifikoa eta eredu atomikoak
Erradioaktibitatea
Fisio eta fusio nuklearra
AURREKOA
IRTEN
3. HASI
ESKEMA
INTERNET
ANIMAZIOAK
FISIKA ETA KIMIKA, DBH3
4. unitatea: Materia: propietate elektrikoak eta atomoa
Hasteko, esperimentatu eta pentsatu
Inarrosiko al dira paper zatiak kutxa barnean,
kutxa ukitu gabe?
Nola mugitu ditugu, zure ustez?
Gatza eta piperbeltza nahasi ditugu…
Gai al zara biak banantzeko?
AURREKOA
IRTEN
4. HASI
ESKEMA
INTERNET
ANIMAZIOAK
FISIKA ETA KIMIKA, DBH3
4. unitatea: Materia: propietate elektrikoak eta atomoa
Materiaren izaera elektrikoa
Anbarra eta beira karga desberdinez elektrizatzen dira, artilez eta zetaz igurztean, hurrenez hurren.
Elektrizatutako bi anbar
zatik elkar aldaratzen
dute.
Elektrizatutako bi beira
zatik elkar aldaratzen
dute.
Elektrizatutako beira
zati batek eta anbar
zati batek elkar
erakartzen dute.
Zeinu bereko karga elektriko garbia duten bi gorputz gerturatzean, elkar aldaratzen dute, eta
zeinu desberdineko karga elektriko garbia duten bi gorputz gerturatzean, elkar erakartzen
dute.
KARGA ELEKTRIKOEN ARTEKO INDARRAK
AURREKOA
IRTEN
5. ESKEMA
HASI
INTERNET
ANIMAZIOAK
FISIKA ETA KIMIKA, DBH3
4. unitatea: Materia: propietate elektrikoak eta atomoa
Elektroskopioa
Kargadun haga
Kortxozko
tapoia
Metalezko
haga
Kargadun haga
Elektroskopioa kargatutako gorputzak
hautemateko balio duen tresna da.
Kargadun haga
Metalezko
bola
Ukipenez
Metalezko
xaflak
Indukzioz
Hagatxoa metalezko
haga batez ukituz gero,
deskargatu egingo da.
+++
+ +
AURREKOA
IRTEN
6. ESKEMA
HASI
INTERNET
ANIMAZIOAK
FISIKA ETA KIMIKA, DBH3
4. unitatea: Materia: propietate elektrikoak eta atomoa
Pendulu elektrikoa
Coulomb
+ + + +
+ + + +
ERAKARRI
+
+
ALDARATU
ERAKARRI
ALDARATU
+
+
+
+
AURREKOA
IRTEN
+
+
+
+
7. HASI
ESKEMA
INTERNET
FISIKA ETA KIMIKA, DBH3
4. unitatea: Materia: propietate elektrikoak eta atomoa
ANIMAZIOAK
Bersorioa
Bersorioa William Gilbertek sortu zuen, 1600.
urtearen inguruan, kargadun gorputzak
hautemateko.
Ukitzeko gunea
Xafla finkoa
+ +
++
+ +
++
Eskala
Xafla mugikorra
AURREKOA
IRTEN
8. HASI
ESKEMA
INTERNET
FISIKA ETA KIMIKA, DBH3
4. unitatea: Materia: propietate elektrikoak eta atomoa
ANIMAZIOAK
Partikula subatomikoak
Elektrizatutako
olio tantak
Karga positibodun
xafla
Atomizagailua
+
+
+
Robert Millikanek esekiduran zeuden tanten
karga neurtu eta, zenbait tantaren kasuan,
kargak oinarrizko karga baten multiploak
zirela aurkitu zuen.
Elektroiaren karga 1,602 · 10−19 C-ekoa da.
+
Tentsioa doituz,
tanta esekiduran
utz daiteke.
Gas
Karga
negatibodun
xafla
Mikroskopioa
Olio tanta
esekiduran
AURREKOA
IRTEN
9. HASI
ESKEMA
INTERNET
ANIMAZIOAK
FISIKA ETA KIMIKA, DBH3
4. unitatea: Materia: propietate elektrikoak eta atomoa
Atomoak
KLOROA
SODIOA
Zenbaki masikoa, A
35
17
23
Cl
11
Na
Zenbaki atomikoa, Z
17
Protoi kopurua
11
17
Elektroi kopurua
11
A – Z = 35 – 17 = 18
Neutroi kopurua
A – Z = 23 – 11 = 12
AURREKOA
IRTEN
10. HASI
ESKEMA
INTERNET
FISIKA ETA KIMIKA, DBH3
4. unitatea: Materia: propietate elektrikoak eta atomoa
ANIMAZIOAK
Isotopoak
Isotopoak esaten zaie protoi kopuru bera eta neutroi
kopuru desberdina duten atomoei. Beraz, Z zenbakia bera
dute, eta A zenbakia, desberdina.
Protioa
1
1H
Deuterioa
2
1H
Tritioa
Ia elementu kimiko guztiek isotopoak dituzte. Normalean, elementu baten isotopo
guztiek izen bera izaten dute; hidrogenoa da salbuespena, izen berezia duten hiru
isotopo baititu.
AURREKOA
IRTEN
3
1H
11. HASI
ESKEMA
ANIMAZIOAK
INTERNET
FISIKA ETA KIMIKA, DBH3
4. unitatea: Materia: propietate elektrikoak eta atomoa
Ioiak
KATIOIA
3+
3–
ANIOIA
8+
Li
neutroa
8–
O
neutroa
Oxigeno atomoa (O)
Litio atomoa (Li)
3+
2–
Li+ katioia
8+
10 –
AURREKOA
IRTEN
O2 – anioia
13. HASI
ESKEMA
INTERNET
ANIMAZIOAK
FISIKA ETA KIMIKA, DBH3
4. unitatea: Materia: propietate elektrikoak eta atomoa
Thomsonen eredu atomikoa
Thomsonen ustez, atomoak karga positibodun
masa handi baten antzeko zerbait izan behar zuen,
eta hartan txertatuta, elektroiak egongo ziren.
Elektroien karga negatiboak karga positiboa
konpentsatuko zuen, eta horren ondorioz, atomoa
neutroa izango zen.
Karga positiboa
Karga negatiboak
AURREKOA
IRTEN
14. HASI
ESKEMA
INTERNET
ANIMAZIOAK
FISIKA ETA KIMIKA, DBH3
4. unitatea: Materia: propietate elektrikoak eta atomoa
Urrezko xaflaren esperimentua
10.000 partikulatik batek xafla jo,
errebotatu eta atzera egiten zuen
berriro.
Beruna
Alfa partikula batzuk pixka
bat desbideratzen ziren
urrezko xafla zeharkatu
ostean.
Urrezko xafla
Argazki-filma
Α partikulak
Uranio-minerala
Alfa partikula gehienak ez ziren
desbideratzen urrezko xafla
zeharkatu ostean.
AURREKOA
IRTEN
15. ESKEMA
HASI
INTERNET
FISIKA ETA KIMIKA, DBH3
4. unitatea: Materia: propietate elektrikoak eta atomoa
ANIMAZIOAK
Rutherforden eredu atomikoa
Rutherforden ereduaren bidez erabat azaldu zuten
urrezko xaflaren esperimentua
Elektroiak
Partikula gutxi batzuk
nukleotik gertu igarotzen
dira eta desbideratu
egiten dira.
Nukleoa
Urrezko xaflara iristen
diren alfa partikula
gehienak ez dira
desbideratzen xafla
zeharkatu ostean, ez
baitute inolako
oztoporik aurkitzen.
Partikula gutxi batzuek
soilik egiten dute talka
nukleoarekin.
Errebotatu eta atzera
egiten dute.
Atomoa nukleo txiki-txiki batez eta azal batez
osatuta dago.
Nukleoan, karga positibo guztia eta ia masa guztia
daude bilduta; azalean, berriz, elektroiak daude,
nukleoaren inguruan biraka.
AURREKOA
IRTEN
16. ESKEMA
HASI
FISIKA ETA KIMIKA, DBH3
4. unitatea: Materia: propietate elektrikoak eta atomoa
ANIMAZIOAK
INTERNET
Bohr-en eredu atomikoa
Bohren eredu atomikoaren arabera, nukleoaren
inguruan orbita zirkular jakin batzuk osatuz soilik
biratzen dira azaleko elektroiak.
Elektroiak
Nukleoa
Sodio
atomoa (Na)
Fosforo
atomoa (P)
Oxigeno
atomoa (O)
AURREKOA
IRTEN
17. ESKEMA
HASI
INTERNET
FISIKA ETA KIMIKA, DBH3
4. unitatea: Materia: propietate elektrikoak eta atomoa
ANIMAZIOAK
Egungo eredu atomikoa
Orbital bat elektroia egoteko probabilitaterik handiena
duen espazio-eremua da
1s orbitala
z
2s orbitala
z
y
z
y
y
x
x
x
2px orbitala
2py orbitala
2pz orbitala
AURREKOA
IRTEN
18. HASI
ESKEMA
FISIKA ETA KIMIKA, DBH3
4. unitatea: Materia: propietate elektrikoak eta atomoa
ANIMAZIOAK
INTERNET
Metodo zientifikoa eta eredu atomikoak
Behatzea. Thomsonek eta beste zientzialari
batzuek zenbait esperimentu egin eta, haien bidez,
atomoen partikulen masa eta karga mugatu eta
zehaztu zituzten.
1
Ondorioak ateratzea eta argitaratzea.
Rutherforden eredu atomikoa
onartu zuten.
Datuak aztertzean, ikusi zuten
hasierako hipotesia ez zela zuzena.
Hipotesi berria.
Atomoa nukleo txiki batez eta askoz
handiagoa den azal batez osatuta
dago. Nukleoan, atomoaren karga
positiboa eta ia masa guztia daude
bilduta. Azalean, berriz, elektroiak
daude nukleoaren inguruan biraka.
(Rutherforden eredu atomikoa.)
Datuak aztertzea. Urrezko
xaflarekin talka egiten zuten alfa
partikulek multzo osoa inguratzen
zuen argazki-filmean utzitako
aztarnak aztertu zituzten.
2
Hipotesiak. Atomoa karga
positibodun masa handi baten
antzekoa da, eta hartan txertatuta,
elektroiak ditu.
(Thomsonen eredu atomikoa.)
7
8
6
3
Hipotesia zuzena da?
Thomsonen hipotesia
egiaztatzeko, esperimentuak
egin zituzten.
5
4
Esperimentuak. Geigerrek eta Marsdenek urrezko xaflaren esperimentua egin
zuten.
AURREKOA
IRTEN
19. HASI
ESKEMA
INTERNET
ANIMAZIOAK
FISIKA ETA KIMIKA, DBH3
4. unitatea: Materia: propietate elektrikoak eta atomoa
Erradioaktibitatea
Zenbait partikula subatomiko galtzeko edo jasotzeko
fenomenoari erradioaktibitatea esaten zaio.
α izpiak
β izpiak
γ izpiak
Aluminiozko
xafla
Hormigoia
AURREKOA
IRTEN
20. HASI
ESKEMA
INTERNET
ANIMAZIOAK
FISIKA ETA KIMIKA, DBH3
4. unitatea: Materia: propietate elektrikoak eta atomoa
Fisio eta fusio nuklearra
Zenbait elementu kimikoren isotopoen
nukleoa haustea, nukleo txikiagoak lortzeko,
fisio nuklearra da.
neutroia
AURREKOA
nukleoa
IRTEN
21. HASI
ESKEMA
INTERNET
ANIMAZIOAK
FISIKA ETA KIMIKA, DBH3
4. unitatea: Materia: propietate elektrikoak eta atomoa
Estekak
Rutherforden esperimentua
Marie Curie eta
erradioaktibitatea
SARTU WEB
ORRI HONETARA
SARTU WEB
ORRI HONETARA
AURREKOA
IRTEN
22. HASI
ESKEMA
INTERNET
ANIMAZIOAK
FISIKA ETA KIMIKA, DBH3
4. unitatea: Materia: propietate elektrikoak eta atomoa
EGIN KLIK JARRAITZEKO
Animazioak: 1. orria
Egitura elektronikoa
Konfigurazio elektronikoa
IREKI
Nukleo atomikoen eraketa
IREKI
Fisio eta fusio nuklearra
IREKI
IREKI
AURREKOA
IRTEN
Dalton tomo como punto de partida una serie de evidencias experimentales conocidas en su época:
Las sustancias elementales no pueden descomponerse.
Las sustancias, simples o compuestas, tienen siempre las mismas propiedades características.
Los elementos no desaparecen al formarse un compuesto, pues se pueden recuperar por descomposición de éste.
La masa se conserva en las reacciones químicas, que provenía de la Ley de conservación de la masa del químico francés Lavoisier.
La proporción de los elementos que forman un compuesto es constante, que provenía de la Ley de las proporciones definidas del también químico francés Proust.
Para explicar estos hechos propuso las siguientes hipótesis:7
La materia es discontinua; está formada por átomos que son partículas indivisibles.
Todos los átomos de un mismo elemento son iguales, tienen la misma masa y átomos de diferentes elementos difieren en su masa.
Los átomos de diferentes elementos se combinan para formar "moléculas".
Los cambios químicos son cambios en las combinaciones de los átomos entre sí, los átomos no se crean ni se destruyen.
Los átomos que se combinan para formar un compuesto lo hacen siempre en la misma proporción, que será la Ley de las proporciones múltiples.
La contribución de Dalton no fue proponer una idea asombrosamente original, sino formular claramente una serie de hipótesis sobre la naturaleza de los átomos que señalaban la masa como una de sus propiedades fundamentales, y preocuparse por probar tales ideas mediante experimentos cuantitativos.
