1. ЦАХИМ ХАРИЛЦААНЫ ТУСЛАМЖТАЙГААР БАЙГУУЛЛАГЫГ
ОНОВЧТОЙ УДИРДАХ НЬ
Д. Бямбажаргал
Монгол улс, Улаанбаатар хот, ШУТИС, КтМС, Мэдээллийн Системийн Менежмент
e-mail: byambaa2313d@gmail.com
Хураангуй
Өнөөдөр мэдээллийн технологи ашиглах шаардлагагүй зүйл гэж бараг байхгүй болсон
бөгөөд ихэнх байгууллагууд ямар нэг мэдээллийн системийг үйл ажиллагаандаа
нэвтрүүлж цаг үеэ даган өөрчлөлтүүдийг хэрэгжүүлж байна. Гэхдээ тэдгээр
системүүд болон бизнес процесс нь салангид, тус тусдаа ажилладаг, гадны
харилцагчид болон дотоод бүх нэгж хэсгүүдийн уялдаа холбоотой ажиллах зайлшгүй
шаардлагыг биелүүлж чаддаггүй, тэдгээрийг хэрхэн оновтой зохион байгуулах вэ гэдэг
нь толгой өвтгөсөн асуудал болсоор байдаг. Тэгвэл үүнийг шийдэх нэгэн гарц аль
хэдийн бий болсон бөгөөд гадаадын улс орнууд энэхүү гайхалтай ололтын үр ашгийг нь
бүрэн утгаар нь мэдэрч түүнийгээ дагаад энэхүү асуудлын шийдэл болох Enterprise
Resource Planning системийн зах зээл хүрээ хязгаар нь харагдахгүй болтлоо өргөжин
тэлж байгаа нь судалгаагаар батлагдаж байна. Харин Монгол улсын хувьд одоо л
дөнгөж тэрхүү том зах зээлийн хил рүү нэвтэрч байгаа ч энэ талын мэдлэг мэдээлэл,
хүний нөөцийн дутагдалтай байдал болон бусад тодорхой шалтгаануудын улмаас
дэлхийн хөгжлөөс харьцангуй хоцорч, цахим харилцаагаар дамжуулан байгууллагыг
удирдаж, түүний үр ашгийг дээд зэргээр бий болгож төдийлөн чадахгүй байна.
Түлхүүр үг: Энтерпрайз архитектур, Энтерпрайз нөөцийн төлөвлөлтийн мэдээллийн
систем (ERP – Enterprise Resource Planning), бизнес процессийн нэгдэл, цахим компани,
мэдээллийн технологи
Оршил
Дэлхий дахинд байгууллага, аж ахуйн нэгж хэмээх нэр томъѐо бий болж хүмүүс
нэгдмэл зорилгын дор үйл ажиллагаа явуулж эхэлсэн эрт дээр үеэс эдүгээ хүртэлх он

2. удаан жилийн турш нийгэм, соѐл, техник технологийн бүхий л хүрээнд өөрчлөлт бий
болж түүнийг даган байгууллага ч мөн дэвшилтэт техник технологи бүхий орчин үеийн
байгууллага болтлоо хувьсан өөрчлөгдөж, зах зээлийн хүчтэй өрсөлдөөнд оролцож
шинэчлэл өөрчлөлтийг бусдаасаа илүү хурдан үйл ажиллагаандаа нэврүүлж байж их нь
багыгаа барьдаг зах зээлийн өршөөлгүй хуулийн дагуу оршин тогтнож байна. Иймээс
байгууллага бүр өөрийн үйл ажиллагааг хянан үзэх, цаашид орших, эс оршихын хатуу
бөгөөд хурдацтай шийдвэрлэх асуудалтай тулгарч байна. Тийм учраас аливаа
байгууллага оршин тогтноод зогсохгүй илүү өргөжин тэлж үйл ажиллагаагаа оновчтой
явуулах, өрсөлдөөнд ялах, харилцагчидтайгаа харилцах холбоо харилцааг сайжруулах
арга замуудыг эрэлхийлэн үүнтэй холбогдсон үйл ажиллагаандаа оновчтой
өөрчлөлтийг хийдэг болжээ. Тэдгээр арга замуудаас хамгийн их хувийг эзэлж байгаа
бөгөөд хамгийн чухал гэж үзэж байгаа нь мэдээллийн урсгалаа оновчтой зөв зохион
байгуулах, мэдээллийн технологийг үйл ажиллагаандаа ашиглах явдал болж байгаа нь
судалгаанаас, дэлхий нийтийн чиг хандлагаас харагдаж байна. Мэдээллийн технологи
хурдацтай хөгжиж байгаатай хэн ч маргахгүй бөгөөд түүнийг дагаад мэдээллийн үнэ
цэнэ нэмэгдэж байгууллагын чухал нөөцүүдийн нэг болж, байгууллагын үйл
ажиллагааг мэдээллийн технологи, интернетийн тархалттай нэгтгэсэнээр нээлттэй
стандартууд, бага зардал бүхий шинэ бизнесийн загваруудыг бий болгож байна.
Байгууллагын үйл ажиллагаа бусдаас илүү хурдан явагдах тусмаа бүтээмж нэмэгдэж,
зөв удирдалага явуулж чадваас байр сууриа илүү бат тогтвортой хадгалж үлддэг. Ийм
учраас байгууллагууд тэрхүү үнэт нөөцөө оновчтой зохион байгуулж, бага зардлаар,
хурдан хугацаанд үйл ажиллагаагаа явуулахын тулд их бага хэмжээгээр мэдээллийн
системүүдийг үйл ажиллагаандаа нэвтрүүлэн ашиглаж байна. Гэвч нэгж хэсэг бүрдээ
салангид систем нэвтрүүлж, тэдгээр нь нэгдэн ажиллаж чадаггүйн улмаас ашигт
ажиллагаа бий болохгүй байна. Түүнчлэн автоматжуулалт хийж, мэдээллийн систем
нэвтрүүлэхдээ үйл ажиллагаа явуулж буй дэд хэсгүүдээ хооронд нь огт хамааралгүй
мэтээр авч үздэгээс шалтгаалан байгууллагын аль нэг хэсгийн систем доголдоход үйл
ажиллагаа нь бүхлээрээ сааталд ордог дутагдалтай тал ажиглагддаг. Энэ бүгдийг
шийдэх гол арга зам нь байгууллагын бизнес процессуудыг нэгдсэн нэг системд
оруулж, байгууллагын цахим харилцаагаар дамжуулж мэдээллийн хөндлөн урсгал бий
болгож, үйл ажиллагаандаа дахин инженерчлэл хийх явдал бөгөөд үүний гол түлхүүр
нь энтерпрайз архитектурыг загварчилж, энтерпрайз нөөцийн төлөвлөлтийн системийг
үйл ажиллагаандаа нэвтрүүлэх юм.
ЭНТЕРПРАЙЗ НӨӨЦИЙН ТӨЛӨВЛӨЛТИЙН СИСТЕМ нь ХЭРЭГТЭЙ ЦАГТ нь
ХЭРЭГТЭЙ ХҮНД нь ХЭРЭГТЭЙ МЭДЭЭЛЛЭЭР хангадаг, БАЙГУУЛЛАГЫН
ҮНЭТ ЧАНАРЫГ бий болгодог, ӨРСӨЛДӨӨНИЙ ДАВУУ ТАЛЫГ бий болгодог,
ЗАРДЛЫГ БАГАСГАЖ, ОНОВЧТОЙ ШИЙДВЭР гарган, ШИЛДЭГ УДИРДЛАГА
явуулахад дэмжлэг үзүүлэх, ГОЛ ТҮЛХҮҮР нь болдог, мэдээллийн технологийн
хөгжлийн хамгийн том ололтуудын нэг юм. Энэхүү ололтыг үйл ажиллагаандаа
нэвтрүүлж, бусад техник технологи, дэмжлэг үзүүлэх системүүдтэй холбосноор цахим
компани бий болж хэрэглэгчид, нийлүүлэгчид, ажилчидтайгаа интернет технологи
ашиглан харилцах харилцаа ба цахим сүлжээг ашиглан боловсруулагдаж буй үндсэн
бизнес процесс компаний цахим өмчийн ЦАХИМ МЕНЕЖМЕНТИЙГ бий болгоно.
Ийнхүү “Moore”-ийн хуулийн дагуу нүд ирмэхийн зуур өөрчлөгдөн хөгжиж байгаа
мэдээллийн технологийн
ололт амжилтуудыг дагаад зөвхөн бизнесийн
байгууллагуудаар зогсохгүй дэлхийн улс орнуудын төр, засгийн газрууд үйл
ажиллагаагаа нээлттэй болгож, нэгдсэн энтерпрайз архитектур бүхий загварын дагуу
үйл ажиллагаагаа явуулж байна. Ингэснээр мэдээллийн нэгдсэн нэг системтэй болж

3. электрон хэлбэрээр ард иргэдийн санал хүсэлтийг илүү анхааралдаа авч, иргэдэд хүрэх
үйлчилгээнд хүндрэл үүсэхгүй, иргэд засгийн газарт итгэх итгэл нь нэмэгдэх ач
холбогдолтой юм.
Бүх шатны байгууллага аж ахуйн нэгжүүд энтерпрайз архитектурыг загварчилж байж
ERP системийг нэвтрүүлэх нь зүйтэй. Өөрөөр хэлбэл ERP системийг нэвтрүүлэхийн
тулд эхлээд бизнес процессоо маш сайн судалж, энтерпрайз архитектураар загварчлах
ѐстой юм. Манай улсын Засгийн газар энтерпрайз архитектурыг загварчилж, цахим
засаглалыг бий болгохоор Цахим Монгол Үндэсний Хөтөлбөр, Бүртгэл мэдээллийн
нэгдсэн тогтолцоог бий болгох үндэсний хөтөлбөр, цахим засгийн газрын мастер
төлөвлөгөө, төрийн энтерпрайз архитектур гэсэн хөтөлбөрүүдийн хүрээнд төрийн
байгууллага хоорондын хамтын ажиллагаа, үйл ажиллагаа уялдаа (G2G), төрийн
байгууллагаас бизнесийн байгууллагад үзүүлэх үйлчилгээ, хамтын ажиллагаа (G2B),
төрөөс иргэнд үзүүлэх үйлчилгээ, дэмжлэг (G2C), цахим засгийн газрыг хөгжүүлэх дэд
бүтэц (INFRA) гэсэн чиглэлүүдээр 191760 сая төгрөгийг төсөвлөн төсөл хөтөлбөрүүдээ
хэрэгжүүлж байна. Мөн бизнесийн байгууллагуудаас үйл ажиллагаагаа нэгдсэн
системээр удирдахаар судалж буй болон, систем нэвтрүүлээд ашиглаж байгаа
компаниуд байгаа боловч хамгийн гол нь хүний нөөцийн хангалтгүй байдал, мэдлэг
мэдээлэлгүй байдлаас ашиглаж байгаа технологиудын үнэ цэнийг ойлгохгүй байдал
ажиглагдаж байна. Ийм учраас Энтерпрайз архитектур, Энтерпрайз мэдээллийн
системийн талаарх нэр томъѐо, энэ талын мэдээллийг хүргэхийг зорьж энэхүү сэдвийг
сонгон авлаа.
1. Онолын хэсэг
1.1 Энтерпрайз архитектурын загвар
Энтерпрайз архитектур нь байгууллага, аж үйлдвэрийн бизнесийн процес, мэдээллийн
технологи програм хангамж, техник хангамж, гадаад болон дотоод сүлжээ, хүн
тэдгээрийн үйл ажиллагаа зэрэг байгууллагын бүхий л стратегийг удирдах, зохион
байгуулахад ашигладаг дэлгэрэнгүй бүтэц юм. [1]
Ерөнхийдөө орчин үед томоохон үйл ажиллагаа явуулдаг газрууд нь энтерпрайз
архитектур загварыг үндсэн зарчимаа гэж тодорхойлсон. Энтерпрайз архитектур загвар
нь бизнесийг зарим нэг бүтцээр хангаж, хэрэгцээтэй технологиор дэмжиж зохион
байгуулдаг. Энэ нь архитектурын зорилгыг тодорхойлоход туслах ба одоо хэрэглэж буй
архитектурын оновчтой байдал үйл явц хоѐрыг хооронд нь холбож өгдөг. Энэ
энтерпрайз архитектурын үйл явц нь цогц үйл ажиллагаа бөгөөд энтерпрайз
архитектурын загвар нь олон төрлийн өөр өөр хүчин зүйлийг нэгтгэн тэнцүүлж байдаг.
Энтерпрайз архитектур загвар нь мастер төлөвлөгөө боловсруулах ба энэ нь компаний
технологийн дэд бүтэц, бизнесийн үйл ажиллагаа, энтерпрайз стратеги төлөвлөлт
зэргийг зэрэгцүүлэн уялдуулдаг байна. Тиймэрхүү нэгтгэлийн оролдлогод маш хүчтэй
засгийн газрын хууль хэрэг болдог. [1]
Энтерпрайз архитектур загваруудыг үндсэн гурван бүлэг хувааж болно. Үүнд:
a) Засгийн газар болон эрх бүхий газрын загварууд: Засгийн газрын загвар нь
гол төлөв нийтийг хамарсан тусгай газрыг хөгжүүлэхэд зориулагдсан байдаг.
Батлан хамгаалах яамдууд, анх ийм загваруудыг хөгжүүлж эхэлсэн нь цэрэг
дайны олон төрлийн үйл ажиллагааг сайжруулах зорилгоор архитектурын
стандарт бий болгосон. Яг л Зачман эсвэл TOGAF шиг нэр хүндтэй, нарийн
нийлмэл юм.

4. b) Онцгой борлуулагчдын загварууд: Эдгээр загварууд нь голчлон програм
хангамж борлуулагчдаар хөгжигдөж байдаг.
c) Олон төрөлт загварууд: Энэ бүлгийн олон төрөлт загварууд нь ихэнхдээ
онцгой үйлдвэр тэдгээрийн бүтэц шинж чанарыг сайжруулахад чиглэгдсэн
байдаг.
Аж ахуйн нэгжийн нэгдсэн мэдээллийн системийн архитектур нь хоорондоо нарийн
уялдаа холбоо бүхий 4 дэд архитектурт задардаг. [2]
 Аж ахуйн нэгжийн бизнесийн архитектур: ААН-ийн бизнесийн стратеги,
загварууд, үйл явц, үйлчилгээ болон зохион байгуулалтыг тодорхойлдог.
 Аж ахуйн нэгжийн мэдээллийн архитектур: ААН-д хэрэгцээтэй байгаа
мэдээллийг удирдах зохицуулах болон бичиг баримтжуулах, тухайн мэдээллийг
эзэмшигч, хариуцлага хүлээгийг тогтоож өгдөг.
 Аж ахуйн нэгжийн программын архитектур: Бизнесийн үйл ажиллагааг
хялбарчлах, түүнийг хянах, зардал үр ашгийг тооцох программ хэрэгслүүдээр
хангаж өгдөг.
 Аж ахуйн нэгжийн техникийн архитектур: Программын бүтцийн ажиллагааг
хэрэгжүүлэх, гүйцэтгэх, хөгжүүлэхэд ашиглах технологийн болон арга зүйн
стандарт, стратегиудыг тодорхойлдог.
Энтэрпрайз архитектурын хөгжил
Нэгдсэн энтэрпрайз архитектур гэдэг ойлголт нь ихэвчлэн олон салбар нэгжтэй, зохион
байгуулалтын нүсэр бүтэцтэй эсвэл хэд хэдэн чиглэлээр үйл ажиллагаа явуулдаг,
газарзүйн хязгаарлалтгүйгээр ажилладаг байгууллагуудын хувьд яригддаг. Нэгдсэн
энтэрпрайз архитектур хэмээх нэр томьѐо 1980-аад оны үеэс эхлэн эрчимтэй яригдаж
олон орны эрдэмтэд судалгаа шинжилгээ хийж байснаас 1987 онд АНУ-ын эрдэмтэн
Джон Зачман нэгдсэн энтерпрайз архитектур гэдэг нэртэй загвараа гаргаснаар энэ нэр
томьѐо онолын ойлголт төдий байхаа больж амьдралд хэрэглэгдэх бодит загвар болсон
байна. 2002 онд Америкийн Засгийн Газраас энэ системийг төрийн байгууллагуудад
ашиглах шийдвэр гаргасан нь Мэдээллийн системийн удирдлагын ухааны хөгжилд
үсрэнгүй дэвшил болсон юм. Энэ үеэс л Мэдээллийн системийн удирдлагын ухаанд уг
системийн эрийн үе эхэлж, олон орон түүнийг хэрэглэж эхэлсэн байна. [3]
Архитектурын загварууд
o 4+1 загвар: энэ нь программ хангамжийн архитектурыг 4 талаас авч үздэг. Энэ
нь логик, хөгжүүлэлт, үйл явц, фикик байдал юм.
o DODAF-ийн загвар: DoDAF загвар нь аж ахуй эрхлэлтийн архитектур(EA) ба
системийн архитектурыг дэс дараалалтайгаар зохион байгуулдаг.
o MODAF-ийн загвар: Нэгдсэн Улсын Батлан хамгаалах яамны архитектурын
загвар (MODAF) нь EA-ийг нэгдсэн нэг загвартай болгож энэ нь бизнесийн үйл
явц, систем хоорондын ажиллагаа, багтаамж зэрэгт дүн шинжилгээ хийдэг
байна.
o FEA загвар: FEA (federal enterprise architecture) 1999 онд гаргасан үүнд
гүйцэтгэлийн загвар, бизнесийн загвар, үйлчилгээ компонентын загвар,
өгөгдлийн загвар, технологийн загвар зэрэг багтана.
o TOGAF-ийн загвар: Нээлттэй группын архитктурын фрэймворк (TOGAF) нь аж
ахуй нэгжийн мэдээллийн архитектурыг удирдах, төлөвлөх, гүйцэтгэл,
загварчлах зэрэг тал бүрээс судлан шинжилдэг загвар юм.

5. o Зачманы загвар: Зачманы загвар нь аж ахуй нэгжийн мэдээллийн системийн
архитектурын бүтэц болон загварчлалыг товчхон хялбар байдлаар шийдвэрлэхэд
тусалдаг. Энэ загварыг дэлхий нийтээр хамгийн өргөн хэрэглэдэг байна. Энэ
загвар нь хөндлөнгөөрөө (Юуг, Яаж, Хаана, Хэн, Хэзээ, Яагаад) 6 үндсэн
асуултын дагуу, босоогоороо (Төлөвлөгч, Эзэмшигч, Зохион бүтээгч,
Байгуулагч, Гүйцэтгэгч, Ажилчин ) гэсэн 6 хэсэгт хуваан ажилладаг. 1980 онд
Джон Зачман анх үүсгэсэн өөрийн загвараа Зачман гэж нэрлэсэн байна. 1990 онд
энтерпрайз архитектурын энэхүү загвараа шинэчлэн боловсруулсан ба энэ загвар
нь одоог хүртэл хэрэглэгдэж байна.
o Өргөтгөсөн Энтерпрайз Архитектурын загвар (E2A): Өргөтгөсөн Энтерпрайз
гэдэг нь програмын архитектур доторх бизнесийн мэдээллийн системийн үйл
ажиллагаа юм. Энэ архитектур нь шинэ электрон бизнесийн орчинд хамгийн
шүүмжлэлтэй бүрэлдэхүүн хэсэг болж байдаг. Өргөтгөсөн Энтерпрайз гэсэн нэр
томьѐо нь компани нь дан ганц ажилчдаас бүрдээгүй мөн удирдах зөвлөл,
гүйцэтгэх захирал, бизнесийн түншүүд, бэлтгэн нийлүүлэгч болон
үйлчлүүлэгчдээс бүрддэг гэсэн шинэ ойлголт юм. Өргөтгөсөн Энтерпрайз нь
олон төрлийн үйл ажиллагааг зохион байгуулдаг. тухайлбал, электрон нэгтгэл,
аутсорсинг, хуваарилалтын гэрээ хэлцэл, хамтарсан маркетинг, нөхөрлөл,
гадаадтай хамтарсан үйлдвэр, бэлтгэн нийлүүлэгчдийг сонгох
мөн
үйлчлүүлэгчдийн нөхөрлөл зэрэг багтана. [4]
Эдгээрээс хамгийн өргөн хэрэглэгдэж буй загварууд нь Зачманы загвар болон
өргөтгөсөн энтерпрайз архитектурын загварууд юм.
1.2. Энтерпрайз нөөцийн төлөвлөлтийн систем (ERP) –ийн ерөнхий ойлголт
Энтерпрайз систем нь 1960-аад оны үед бий болсон ба материалын нөөцийн
төлөвлөлтийн системээс үүдэлтэй. Улмаар хөгжин 1990 онд жинхэнэ утгаараа ERP
болсон юм. Түүнээс хойш тасралтгүй хөгжсөөр одоо байгууллагын дотоод
функциональ үйл ажиллагааг удирдахаас гадна CRM систем болон SCM системтэй
хамтран цогц хэлбэрээр ажилладаг болоод байгаа юм. [1] ERP гэдэг нь байгууллагын
бүх нэгж, хэсгүүдийн ажиллагаа, чиг үүргийг тэдгээрийн хэрэгцээ шаардлагад үйлчлэх
компьютерийн нэг системд нэгтгэснийг хэлж байгаагаар ойлгож болно. Өөрөөр хэлбэл
дотроо нэг өгөгдлийн сан бүхий програм хангамжийн модулиудын нийлбэр бөгөөд
байгууллагын бизнесийн процесс болон функциональ хэсгүүд /Хүний нөөц, санхүү,
борлуулалт, үйлдвэрлэл/ хандаж, мэдээлэл авах боломжийг бүрдүүлдэг. Уг програм
хангамжийн модуль нь түлхүүр бизнес процессийн нэгдэл юм. Энэ нь байгууллагын
зорилтуудыг гүйцэтгэх үйл ажиллагааг автоматжуулдаг. [4] Хэрэв түүнийг зөв
суурилуулж, ашиглаж чадвал маш хурдан нөхөн төлөгдөж, ашиг өгнө. Ихэнх
байгууллагуудад дотоод дахь тусдаа системүүд, тусдаа бизнес процессуудаа дэмжиж
ажиллахад маш их хугацаа зарцуулдаг. Байгууллагын системүүд нь гадны худалдагчид,
үйлчлүүлэгчдийг бараг л багтаадаггүй. Энэ систем нь санхүү, нягтлан бодох бvртгэл,
хүний нєєц, үйлдвэрлэл, борлуулалт, түгээлт, захиалга, худалдан авалт, харилцагчийн
удирдлага зэрэг олон системийг хамрах ба цар хүрээний хувьд цєєн хүнтэй жижиг аж
ахуйгаас эхлээд хэдэн мянган хүнтэй аварга компаний хувьд ч ашиглагдах боломжтой
юм. Систем бүр дээр тусдаа цуглуулагдан, боловсруулагдсан мэдээллүүд байгууллагын
нэгдсэн бааз руу урсах бөгөөд энэ мэдээлэл байгууллагын бусад хэсгүүд болох
үйлдвэрлэлийн, санхүүгийн, хүний нөөцийн болон бусад хэсгүүдэд дамжигдах
боломжтой юм. Уг систем нь байгууллагын үндсэн түлхүүр процессуудыг нэгтгэн нэг

6. программ бүхий систем болгон хөрвүүлдэг бөгөөд ингэснээр байгууллага дахь бүхий л
төрлийн өгөгдлүүд үйл ажиллагааны нэгж хэсэг бүрийн хооронд чөлөөтэй урсах
боломжтой болдог. [5]
1 дүгээр зураг. Байгууллагын бизнес процессийн нэгдэл
ERP-ийн зорилго
ERP системийн гол зорилго нь байгууллагын үйл ажиллагааг нэгтгэх явдал юм. [7]
Байгууллагын өгөгдлийн сан, интерфейс, ком-ийн хэрэглээ, хэрэгсэлийг
уялдуулан нэгтгэх, үйл ажиллагаанд реинжиниринг хийх.
Системийг нэгж, хэсгүүд төдийгүй бүх байгууллагын хэмжээнд системийг
цогцоор нь нэгтгэн уялдуулах зорилготой.
ERP системийг хэрэгжүүлсэнээр үүсэх давуу талууд
 Өгөгдлөө задлан шинжлэх боломжтой
 Үнэн зөв найдвартай шийдвэр гаргалт нэмэгдэх
 Холболтын асуудал байхгүй болох
 Байгууллагын мэдээллээр хүн бүр хангагдах хүртээмжтэй болох
 Нэг өгөгдлийн сангаас мэдээлэл авах
 Барааны нөөцийг багасгах
 Бараа, материалын нөөцийг тодорхой болгох
 Үйлдвэрлэлийн уян хатан байдал нэмэгдэх
 Хэрэглэгчидтэй буцах холбоог хурдан тогтоох
 Нийлүүлэгчид болон худалдаачидтай харилцах харилцааг сайжруулах
 Таамаглалын илүү хурдан, зөв хийх
 Хэрэглэгчийн хүсэлт болон тусгай захиалгыг хурдан биелүүлэх
 Илүү үйлдэл, ажиллагааг багасгах
 Байгууллагын хэлтэс нэгж бүрт тулгамдаж байгаа асуудлыг шийдвэрлэхэд
дэмжлэг туслалцаа үзүүлэх
 Хангамж үйлчилгээг сайжруулах
 Гадаад болон дотоодын харилцагчидтайгаа чөлөөтэй холбогдох, мэдээллийг цаг
тухайд нь авах
 Ажилчдын бүтээмжийг дээшлүүлж, сул зогсолтыг багасгана.
 Шинэчлэлтийг түргэн хүлээн авч, компанийн санхүүгийн болоод бусад үндсэн
үйл ажиллагааны талаарх мэдээлэл байгууллага даяар нээлттэй, хүртээмжтэй
болно.
 Байгууллагын санхүүгийн эргэлтийн хөндлөн урсгал бий болно.

7.  Аль ч хэлтэс нэгжийн төлөвлөлтийг оновчтой сайн хийх, хяналтыг маш сайн
тавих гэх мэт.
ERP сул тал
Бий болгоход хэцүү: Бизнесийн үйл ажиллагааны суурь өөрчлөлтийг шаарддаг.
Технологи: Цогц програм хангамжийг шаардахаас гадна цаг, мөнгө, мэргэжлийн
багт их хэмжээний хөрөнгө оруулалт хийх шаардлагатай болдог.
Гэхдээ эдгээр сул талуудыг арилгаж чадвал эргэн гарах үр ашиг нь эхний ээлжинд
гаргасан зардалтай харьцуулашгүй юм.
Байгууллагын нөөцийн төлөвлөлт буюу ERP-ийн бүрэлдэхүүн
Байгууллагын нэгдсэн мэдээллийн системд тухайн байгууллагын онцлогоос
шалтгаалан бүрэлдэхүүн хэсгүүд нь нэмэгдэж хасагдаж болох боловч доорх зурагт
харагдаж байгаачлан дараах үндсэн хэсгүүдээс бүрдэнэ.
2 дугаар зураг. Байгууллагын нэгдсэн мэдээлийн системийн бүрэлдэхүүн хэсгүүд
Байгууллагын бизнес процессуудыг нэгтгэн, мэдээллийн технологийн
тусламжтайгаар байгууллагыг нэгдсэн системээр удирдах нь уламжлалт
байгууллагаас дараах ялгаатай:
Үйлдвэрлэлээ зохион байгуулах, удирдахдаа мэдээллийн технологийг
ашигладаг.
Менежерүүдийн хувьд мэдээллийн систем нь энгийн хэрэглээ биш зайлшгүй
чухал гол менежментийн хэрэгсэл нь болж өгдөг.
Өөр өөр төрлийн системүүд нь хоорондоо нягт холбогддог.
Уламжлалт компаниудын хувьд хэрэглэгдэж буй системүүд нь бие биенээсээ
тусгаарлагдсан, мэдээлэл тухайн байгууллагын нэг хэсгээс нөгөөд урсахгүй байх
хандлагатай байдаг. Уламжлалт компаниудын үр ашиг, бизнесийн үнэт зүйл нь үүнээс
болж буурдаг. [8]

8. ERP системийн нэвтрүүлэх арга зам:
ERP-ийг нэвтрүүлэхдээ дараах 3 арга замаар тодорхой үе шаттайгаар авч хэрэгжүүлдэг.
Үүнд:
Бүх нэгж хэсэгт нэгэн зэрэг эрс шинэчлэл хийх замаар хэрэгжүүлэх
Байгууллагын хүрээн дэх тэргүүлэх чиглэлээ сонгон хэрэгжүүлэх
Нэгж хэсэгт туршилт хийх замаар нэвтрүүлэх
2. Судалгааны хэсэг
Судалгааг энтерпрайз системтэй холбоотой төрөл бүрийн чиглэлээр дэлхийн чиг
хандлага, гадаадын өндөр хөгжилтэй орнуудын хувьд болон Монгол улсын хувьд тус
тусад нь авч үзэж хийсэн бөгөөд гол үзүүлэлтүүдийг нь дор дурдлаа.
2.1 Гадаадын улс орнуудын судалгаа
2.1.1. ERP системийн борлуулалт. 2006–2011
а. Орлогын төрлөөр (2006-2011)
Орлогын төрөл
Хэрэглээний
програмын лиценз
Сонголтот үнэ болон
захиалгын
бүтээгдэхүүн
Хэрэглээний
програмын засвар
үйлчилгээ
Нэвтрүүлэлт
Бусад
Нийт
Орлого
2006
($M)
9237
Орлого
2007
($M)
9951
Орлого
2008
($M)
11189
Орлого
2009
($M)
12456
Орлого
2010
($M)
13668
Орлого
2011
($M)
14892
5 жилийн
өсөлтийн
хувь
10%
387
452
537
631
737
954
20%
10375
11459
12719
13991
15390
16929
10%
8646
174
28820
9933
484
32278
10846
537
35829
11734
591
39412
12907
650
43353
14198
715
47688
10%
33%
11%
b. Газарзүйн байрлалаар (2006-2011)
Орлогын төрөл
Өмнөд Америк
Европ
Ази-Номхон далайн
орнууд
Латин Америк
Бусад
Нийт
Орлого
2006
($M)
13237
11192
3050
Орлого
2007
($M)
14057
12492
3631
Орлого
2008
($M)
15102
13973
4299
Орлого
2009
($M)
16612
15371
4729
Орлого
2010
($M)
18273
16908
5202
Орлого
2011
($M)
20101
18598
5723
5 жилийн
өсөлтийн
хувь
9%
11%
13%
787
554
28820
1291
807
32278
1541
914
35829
1695
1005
39412
1864
1106
43353
2051
1216
47688
21%
17%
11%
Дээрх судалгаанас харахад програм хангамж болон үйлчилгээний аль ч төрөл нь зах
зээл дээр өсөлттэй байгаа нь харагдаж байна. Түүнчлэн америк Европын орнуудад
орлогын хувь бусдаасаа их байгаа нь тэдгээр улсууд мэдээллийн технологиороо илүү
өндөр хөгжилтэй байгааг харуулж байна.

9. 2.1.2. Энтерпрайз Системийн модулиудын хэрэглээний түвшин
Электрон худалдаа 3.2
6
SCM
Үйлчилгээний менежмент
6.1
Цаг бүртгэл
8.7
13.6
Төслийн менежмент
Бүтээгдэхүүний төлөвлөлт
28.3
Хүний нөөц
29.2
CRM
30.6
54
Цалин
67.9
Материалын удирдлага, худалдан авалт
78.4
Борлуулалт, захиалга
82.3
Санхүү, нягтлан бодох
0
10
20
30
40
50
60
70
80
90
3 дугаар зураг. Энтерпрайз нөөцийн төлөвлөлтийн системийн модулиудын хэрэглээний
түвшин
Энтерпрайз нөөцийн төлөвлөлтийн системийн хувьд модулиудынх нь хэрэглээний
түвшин харилцан адилгүй байдаг бөгөөд хамгийн их нь Санхүүгийн модулийн хэрэглээ
82.3%, байдаг бол электрон худалдаа болон бусад үйлчилгээнүүдийн модулиудын
хэрэглээний түвшин 3,2 байна.
2.1.3 Бусад мэдээлэл баримтуудаас товч дурвал:
Гадаадын улсуудаас 139 компани судалгаанд оролцсоноос ERP-ийг
нэвтрүүлэхэд гардаг зардал нь дунджаар 15 сая доллар болсон байна.
Байгууллагуудын үйл ажиллагаандаа оруулж буй хөрөнгө оруулалтаас програм
хангамжид нийт судалгаанд оролцогчдын 45%, мэдээллийн технологид 31% нь
хөрөнгө оруулалт хийдэг гэсэн үр дүн гарчээ. Өөрөөр хэлбэл байгууллагуудын
мэдээллийн технологид оруулж буй хөрөнгө оруулалтын ихэнх хувийг програм
хангамжууд эзэлж байна гэсэн үг юм.
Энтерпрайз архитектур байгууллагын өсөлтийн чухал хүчин зүйлс мөн гэсэн
асуултанд 2009 онд Тийм гэсэн хариулт 83 % байсан бол 2010 онд 95 % болтлоо
өсчээ.
Энтерпрайз архитектурын загваруудаас хамгийн түгээмэл хэрэглэгддэг нь
Зачманы загвар бөгөөд 2010 оны судалгаагаар Зачманы загварыг нийт
хэрэглэгчдийн 21% нь ашигладаг гэсэн хариулт өгсөн бөгөөд түүний дараа
өргөтгөсөн энтерпрайз архитектур 16%-тай байна.
2.2 Монгол улсын хэмжээнд томоохон компаниудын мэдээллийн системийн үйл
ажиллагаанд хийсэн судалгаа
Жилийн өмнө энтерпрайз мэдээллийн системийн хүрээнд гадаадын өндөр хөгжилтэй
орнууд болон Монгол улсын хувьд энперпрайз системийг нэвтрүүлэхтэй холбоотой

10. хөрөнгө оруулалт болон мэдлэг мэдээллийн түвшинг гадаадын орнуудын 2001 оны
үзүүлэлтийг монгол улсын 2009 оны үзүүлэлттэй харьцуулан судлахад манай улс
харьцангуй бага үзүүлэлттэй байсан бөгөөд мэдээллийн технологийн хөгжлөөс хоцорч
байсан нь судалгаагаар батлагдсан юм. Ийм учраас энэ жил гадаадын тэдгээр улсуудтай
харьцуулах хэмжээний судалгааг монголд хийх биш харин монгол улсын хувьд
өнгөрсөн жилээс ахиж дэвшсэн зүйл байгаа эсэхийг судлах нь зүйтэй гэж үзсэн юм.
Манай улсын хувьд байгууллагууд ихэнх нь ямар нэг байдлаар үйл ажиллагаандаа
програм нэвтрүүлсэн боловч энтерпрайз системийн судалгааны үр дүн гарах болтлоо
хөгжөөгүй, хүмүүсийн мэдээллийн технологийн мэдлэг муу байгаа учраас үйл
ажиллагааны системүүдийн ашиглалтын түвшинг судалсны хажуугаар энтерпрайз
системийн талаарх мэдлэг мэдээлэл хэр болсон, байгууллагууд энтерпрайз системүүд
нэвтрүүлэхээр төлөвлөж байгаа эсэхийг тодруулахаар ярилцлагын аргаар судалгаа
авсан.
2.2.1. Монгол улсын нийт
ашиглалтын хандлага
байгууллагын
хэрэглээний
програм
хангамж
Нийт бизнесийн байгууллагын 23 орчим хувь нь ямар нэг хэрэглээний програм
хангамж ашигладаг болохыг судалгааны үр дүн харуулж байна. Бизнесийн үйл
ажиллагаанд чухал шаардлагатай зарим төрлийн програм хангамжийн хэрэглээний
одоогийн байдал, цаашдын хандлагыгдараах зурагт үзүүлэв.
45
40
Үйлдвэрлэл
үйлчилгээ, үйл
ажиллагааны
автоматжуулалтын
програм
35
30
25
Байгууллагын
удирдлагын мэдээллийн
систем
20
15
Санхүү, нягтлан бодох
бүртгэлийн програм
10
5
0
2008
2009
2010
4дүгээр зураг. Монгол улсын нийт байгууллагын хэрэглээний програм хангамж
ашиглалтын хандлага
Судалгаанд хамрагдсан хэрэглээний програм ашигладаг байгууллагуудын хувьд
ихэнхдээ тухайн програмыг худалдаж авсан бөгөөд үйл ажиллагаандаа тохируулан
захиалж хийлгэсэн болон өөрсдөө хийсэн нь тун цөөн хувийг эзэлж байгаа юм.

11. 2.2.2 Монгол Улсын томоохон
судалгааны ерөнхий дүгнэлт
компаниудаас
ярилцлагын
аргаар
авсан
Судалгаанаас ерөнхийдөө дараах дүгнэлтийг хийж болно: Үүнд:
Системийн нийлүүлэгчид цөөхөн, зөвхөн Интерактив Даймонд ERP болон
Майкрасофт компанийн Microsoft Dynamics энтерпрайз системийг монгол хэл
рүү хөрвүүлэх ажил хийгдэж байна.
Мэдээллийн технологийн компаниудын хөгжил муу.
Хэрэгжилтийн түвшин доогуур байсан. Жишээлбэл энтерпрайз нөөцийн
төлөвлөлтийн систем нэвтрүүлсэн боловч ажилчид нь түүний үр ашиг болон
зориулалтыг мэдэхгүй байгаа. (Номин Холдиг), Монос, ТЭЦ-3, Мобиком,
Багануур, МИАТ, ГОК, Худалдаа Хөгжлийн Банк зэрэг байгууллагууд
хэрэгжүүлэхээр судалгаа, туршилтын шатандаа явж байгаа боловч мөн мэдлэг
мэдээлэл, ойлголт муутай байгаа.
Ихэнх байгууллагууд тус тусдаа бизнес процессоо дэмжих системүүд
нэвтрүүлсэн, тэдгээр системүүд нь тухайн хэлтэс дотроо хэрэглэгдэнэ, тусдаа
өгөгдлийн сантай, тэдгээр нь хоорондоо холбогдож мэдээлэл солилцдоггүй.
Бизнес процессоо нэгтгэх, байгууллагын нэгдсэн мэдээллийн системд хөрөнгө
оруулахаас илүү вэб сайт, салангид системүүддээ анхаарал хандуулж байсан.
Компанийн ажилчид болон зарим байгууллагын удирдлагууд мэдээллийн
технологийн талаар ойлголтгүй, энэ талын сургалт явагддаггүй.
Байгууллагын удирдлагууд болон ажилчид мэдээллийн системүүдийн үр ашгийг
цаг хугацаа хэмнэж байгаа төдийгөөр ойлгодог, хяналт тавих, өгөгдөлд
шинжилгээ хийж, стратеги төлөвлөгөө боловсруулах тал дээр системийг
ашиглах үр дүнг мэддэггүй.
Мэдээллийн технологи, тэр тусмаа байгууллагын үйл ажиллагааг хөнгөвчлөх,
нэгтгэх мэдээллийн системд оруулж буй хөрөнгө оруулалт нь бусад үйл
ажиллагаанд оруулж буй хөрөнгө оруулалтаас харьцангуй бага.
Төрийн нэгдсэн энтерпрайз бий болсон боловч мөн чадварлаг, мэдлэгтэй
боловсон хүчин дутмаг, хүний нөөцийн асуудал ихтэй байгаа.
3.
Санал зөвлөмж
Судалгаан дээрээ үндэслэн дараах санал зөвлөмжийг боловсрууллаа. Үүнд:
Юуны түрүүн мэдээллийн технологи хүн бүрийн өдөр тутмын хэрэглээ болсон
энэ үед мэдээллийн технологийн мэдлэг мэдээллийг дээшлүүлэх тал дээр төр,
байгууллага аж ахуйн нэгж, сургууль, хувь хүн бүгд анхаарч энэ талын арга
хэмжээ авах хэрэгтэй. Жишээлбэл сургалтын системд энэ талын хичээлүүд
оруулж өгөх, мэдээллийн технологийн мэдээлэл, баримтууд, хичээлийн
материалыг эх хэл дээрээ суралцах боломжийг хангаж, ном материалууд гаргах,
технологийн танилцуулга байнга хийж байх гэх мэт.
Мэдээллийн технологийн гадаад болон дотоодын судалгаануудыг мэдээллийн
технологийн төв, сургуулиуд болон бусад байгууллагууд тодорхой хугацааны
давтамжтай гэхдээ аль болох байнга хийж түүндээ дүн шилжилгээ хийж нийтэд
үр дүнг нь мэдээлдэг байх нь чухал. Учир нь манай улсад энэ талын судалгаа
тийм ч өргөн хүрээг хамарсан байдлаар нарийн хийгдэж чаддагүй, судалгааны
үр дүнг нийтээрээ төдийлөн мэддэггүй, хөгжил дэвшилд өөрсдийнхөө хаана явж

12. байгааг нарийн сайн гаргаж ирдэггүй, байгууллагын үйл ажиллагааг илүү
амжилттай явуулахад дэмжлэг үзүүлэх техник технологиуд аль хэдийн бий
болсон боловч хүмүүс түүнийг мэдэхгүй, ойлголтгүйгээс болоод үйл
ажиллагаандаа нэвтрүүлэн ашигладаггүй юм. Тиймээс энтерпрайз системийн
хувьд ч мөн адил судалгаа баримтууд, практик туршлагуудыг хүмүүст таниулж,
мэдээлэлтэй болговол томоохон компаниудаасаа эхлэн энэ талын үйл ажиллагаа
нь сайжирч эхэлнэ. Улмаар үйл ажиллагааны сайжруулалт нь байгууллагын
нийт үйл ажиллагаанд нөлөө үзүүлж дотоод орчиндоо төдийгүй гадаад орчиндоо
ч мөн адил цахим харилцааг бий болгосоны нөлөөлөл ажиглагдаж бусад
байгууллага аж ахуйн нэгжүүд ч мөн адил цахим харилцаагаар дамжуулан үйл
ажиллагаагаа явуулах хүсэл эрмэлзэл бий болж ажил хэрэг болгож эхэлнэ.
Байгууллага нийт ажилчиддаа мэдээллийн технологийн талаарх мэдээлэл сайн
өгч сургалт явуулах, ашиглаж байгаа системийнхээ талаарх мэдээллийг маш
сайн хүргэж, системийг ашиглаж чаддаг, үр ашгийг нь бий болгож чаддаг болгох
хэрэгтэй.
Ихэнх байгууллагуудын удирдлага нь систем нэвтрүүлэх гэдэг нь үйл
ажиллагааг төгс болгоно гэсэн өнгөцхөн мэдээлэлтэй, үр ашгийг нь төдийлөн
сайн мэдэхгүй байдаг. Мөн түүний хэрэгжүүлэх хугацаа, үйл ажиллагаандаа
бүрэн утгаар нь ашиглаж үр ашгийг нь бий болгох хүртэлх үйл
ажиллагаануудын талаар буруу тооцоололтой байдаг. ERP гэх мэт томоохон
системүүдийн хувьд нэвтрүүлэлтийн дараах, эхэн болон туршилтын үед үр ашиг
нь төдийлөн гардаггүй. Харин байгууллагын зүгээс нэвтрүүлэлтийн явцад гарч
буй алдаа дутагдлыг бага багаар зүгшрүүлсэний дараа систем жинхэнэ утгаараа
ажиллаж эхэлнэ.
Үйл ажиллагаагаа нэгтгэхдээ одоо байгаа техник технологиудаасаа татгалзаж
бүгдийг нь шинээр эхлэх гэж оролдох биш одоогийнхоо техник технологиудаа
зөв зохион байгуулж нэгтгэж чадвал зардал болоод цаг хугацаа хэмнэнэ. ERP
системийн үндсэн чиг үүрэг ч гэсэн яг ийм байдалтай байдаг. Цоо шинэ том
системийг нэвтрүүлэх бус, харин жижиг програмын тусламжтайгаар
байгууллагад хуучин ашиглагддаг байсан системүүдийг нэгтгэх, тэдгээрийн үйл
ажиллагааг уялдуулах замаар сайжруулалт хийгддэг юм.
Мөн төрөөс мэдээллийн технологийн эрх зүйн орчныг сайжруулах, хүмүүсийн
боловсрол мэдлэгийг дээшлүүлэх, түүнчлэн хөрөнгө санхүүгийн болон бусад
талын дэмжлэг үзүүүлэх тал дээр анхаарч, түүнийг нэвтрүүлэх гэж буй
байгууллагууд ч мөн адил бүх хэлтэс нэгж хэсгүүдийн үүрэг оролцоо, холбоо
харилцааг хангах тал дээр анхаарах хэрэгтэй.
Энтерпрайз системүүд үйл ажиллагаандаа нэвтрүүлэх нь байгууллагын
стратегийн түвшний бөгөөд байнга өөрчлөлт, сайжруулалт хийх тасралтгүй үйл
ажиллагаа учраас түүнийг төлөвлөгөөтэй, шат дараатай, эхнээсээ судалгааг сайн
хийж байгууллагынхаа бизнес процессүүдийг зөв загварчлах хэрэгтэй.
Байгууллагын нэгдсэн мэдээллийн системийг нэвтрүүлэхдээ тодорхой үе
шаттайгаар, өөрсдийн үйл ажиллагаанд тохируулан тухайн системийн
бүрэлдэхүүн хэсгүүдийг тодорхойлох нь зүйтэй юм. Мөн системийг хэрхэн
хэрэгжүүлэх вэ гэдгийг шийдэх нь зүйтэй. Өөрөөр хэлбэл нэгдсэн мэдээллийн
системийг бүх хэлтэс нэгж даяар бүх нэгж хэсэгт нэгэн зэрэг эрс шинэчлэл хийх
замаар хэрэгжүүлэх үү?, байгууллагын хүрээн дэх тэргүүлэх чиглэлээ сонгон
хэрэгжүүлэх үү?, нэгж хэсэгт туршилт хийх замаар нэвтрүүлэх үү? гэдгээ
шийдэх явдал юм. Гэхдээ эрс шинэчлэлийг хийх гэж оролдохын оронд

13. компанийн хувьд тэргүүлэх эн тэргүүнд үйл ажиллагаагаа боловсронгуй болгох
шаардлагатай нэгжийг сонгон хэрэгжүүлэх нь хамгийн оновчтой арга юм.
Програм сонгохдоо дараах зүйлсийг анхаарах нь зүйтэй юм. Үүнд:
o Бизнес үйл явц: Сонгож авсан програм танай байгууллагын бүх бизнес
үйл явцыг дэмждэг байх ѐстой.
o Бүрдэл хэсгүүдийг уялдуулах: Сонгож авсан програм янз бүрийн бүрдэл
хэсгийг өндөр түвшинд уялдуулсан байх ѐстой.
o Уян хатан байдал: ERP ийг өөрчлөгдөн буй орчинтой уялдуулан
тохируулах боломжтой байх ѐстой.
o Интернетэд холбогдох: ERP ийг танай онлайн бизнестэй тохируулах
боломжийг програм хангасан байна.
o Олон сайтын дэмжлэг: Төлөвлөлт, хяналтын нийтлэг болон нэг
бүрчилсэн чиг үүргийг олон сайтаар дамжуулан дэмждэг байх ѐстой.
o Хурдан нэвтрүүлэх: Нэвтрүүлэх хугацаа богино байх тусам хөрөнгө
оруулалт хурдан нөхөгдөнө.
o Ашиглахад хялбар байх: ERP техникийн мэдлэггүй ажилтан ч ашиглах
болох энгийн тохиромжтой байх ѐстой.
o Хамгаалалт онцгой чухал байх хэрэгтэй.
Аливаа байгууллага, аж ахуйн нэгжүүд, хувь хүн бүрийн хэрэгцээ шаардлага
онцлогтой байдаг. Судалгааны хэсэгт байгаачлан тухайн програмын бүх
модулиудыг хэрэглэгч ашиглах албагүй, ашиглалтын түвшин нь өөр байдаг.
Үүнтэй холбоотой зардал болоод цаг хугацаа хэмнэх Software as a Service хэмээх
системийн интеграцчилалтай холбоо бүхий програм хангамжийг үйлчилгээ
хэлбэрээр авах борлуулалтын шинэ хэлбэр 2006 оноос хойш энэ зах зээл өссөөр
2011 онд нийт програм хангамжийн зах зээл 8.0%-тай байхад SaaS-ийн зах зээл
32,2% хүртлээ өсөх хандлагатай байна.
Мэдээллийн технологитой холбоотойгоор эрчим хүч, хог хаягдал гэсэн том
асуудлууд гарч ирдэг бөгөөд байгууллагууд нийгмийн өмнө хүлээсэн үүргээ
ухамсарлаж ногоон технологийг хэрэгжүүлж, зөв технологи ашиглаж, эргэн
тойрондоо хор хөнөөл бага байлгах тал дээр анхаарах хэрэгтэй.
Нэгэнт бизнес процессоо нэгтгэж чадсан бол түүнийг дэмжих дээрхээс гадна
системийн интеграцчилал хийдэг жижиг програмуудыг мөн ашиглаж,
интернетийн тархалтыг ашиглан үйлчилгээнд суурилсан архитектурыг бий
болгож нэгдмэл болсон үйл ажиллагаагаа илүү өндөр түвшинд боловсруулах нь
зүйтэй юм.
Дүгнэлт
Өнөөгийн өрсөлдөөн хүчтэй, хөгжил эрчтэй болсон нөхцөлд амжилтын амин сүнс нь
хурд болжээ гэхэд хилсдэхгүй. Цаг үеийнхээ хурдыг гүйцэхээ больж, бусдын тоосонд
даруулан хоцорсноос боломжийг алдах, бусдаас түрүүлж шинэ санал санаачлагыг
хэрэгжүүлж чадахгүй бол ширүүн өрсөлдөөний нөхцөлд байр сууриа аажмаар алдах нь
гарцаагүй юм. Харин тэрхүү хурд хэмээх ойлголтыг бий болгохын тулд нэгдүгээрт
орчны шинэчлэл, өөрчлөлтүүдийг тухайлбал мэдээллийн технологийн хөгжил, түүнээс
бий болох үр ашгийг соргогоор олж харж, бусдаас түрүүлж үйл ажиллагаандаа
оновчтой хэрэгжүүлэх, хоѐрдугаарт тэрхүү өөрчлөлтийг хэрэгжүүлсний дүнд
мэдээллийн урсгал оновчтой зохион байгуулагдах төдийгүй компанийн үйл
ажиллагаатай холбоотой бүх мэдээлэл бүрэн дүүрэн, боловсронгуй бөгөөд хүртээмжтэй

14. байдлаар маш хурдан хугацаанд нийт компанийн нэгж хэсэг даяар дамжигдаж
боломжоор хангах явдал юм. Мэдээллийн системийг нэвтрүүлсэнээр түүнээс гарах үр
ашиг нь багаар бодоход тухайн байгууллагын хувьд цаг хугацаа, хөрөнгө санхүүтэй
холбоотой хэмнэлт бий болгох, ашиг орлого болон бүтээмжийг нэмэгдүүлэх,
өрсөлдөөний нэг чухал хэрэгсэл болж хувирна. Мэдээллийн систем нь зөвхөн нэг
програм хангамжаар хязгаарлагдахгүй програм, техник, хүн, харилцааг бүгдийг нь
агуулсан том ойлголт бөгөөд тухайн компанид тулгарсан асуудлыг цогцоор нь шийдэж
болох хүчирхэг хэрэгсэл юм.
Тийм ч учраас байгууллагын нэг нэгж биш бүх нэгжийг хамарсан үйл ажиллагааг
сайжруулж боломж гарч байгааг таниулахын тулд энэхүү бүтээлдээ тэр талаарх
ойлголт болон байгууллага, аж ахуйн нэгжүүдийн шийдвэрлэх шаардлагатай
асуудлуудыг тодруулан түүн дээрээ үндэслэн санал зөвлөмж боловсруулж энэхүү
эрдэм шинжилгээний бүтээлдээ орууллаа. Дүгнэж хэлэхэд энтерпрайз нөөцийн
төлөвлөлтийн системийг нийгмийн бүхий л хүрээнд хэрэгжүүлснээр төр, иргэдийн
итгэлцлийг бэхжүүлэх мэдээлэлжсэн нийгмийг байгуулах, мэдээлэлжүүлэлтийн
хоцрогдлыг арилгах, тогтвортой хөгжлийг хангах замаар хүн амын амьдралын түвшинг
дээшлүүлэх, чанарыг сайжруулах боломж бүрдэнэ. Мөн энтерпрайз нөөцийн
төлөвлөлтийн системийг байгууллага, төр засаг амжилттай хэрэгжүүлж, түүнээс бий
болох боломжийг максимум хэмжээгээр нь бий болгож чадвал наад зах нь манай улсын
мэдээллийн технологийн хөгжилд нөлөөлж энэ талын үзүүлэлт дээшилнэ, цаашлаад
тухайн компаниудын үйл ажиллагаанд бүхэлд нь нөлөөлөл үзүүлж, ашиг орлого,
бүтээмжийг нэмэгдүүлэх учраас тухайн байгууллагуудын төдийгүй улс орны эдийн
засгийн хүчин чадалд чухал үүрэг гүйцэтгэнэ. Гэхдээ технологи ганцаараа бие даан
зорилгод хүргэж чадахгүй гэдгийг санах хэрэгтэй. Өөрөөр хэлбэл технологиос бий
болох үр ашгийг хүртэхийн тулд түүнтэй холбоотой бүхий л хүчин зүйлсийг
орхигдуулалгүйгээр авч үзэж, шийдэж байж зорилгыг биелүүлнэ.
Ашигласан материал:
Ном, сурах бичиг:
[1] Kenneth C. Laudon, New York University, Jane P. Laudon, Azimuth Information
Systems., Management Information System. 2010
[2] Stephen Harwood, ERP: The implementation cycle. 2003
[3] IT James D. McKeen, Heather Smith, Strategy in Action. 2009
[4] Luftman, Managing the Information Technology Resource Leadership in the Information
Age, 1E -2004
[5] David M. Kroenke, Experiencing MIS, 2E -2010
[6] 6E-Carol V. Brown, Daniel W. DeHayes, Jeffrey A. Hoffer, Wainright E. Martin, William
C.Perkins, Managing Information Technology, 2009
[7] Alexis Leon, ERP Demystified, New Delhi, 2008.
[8] Daniel E.O’Leary , University of Southern California, Enterprise Resource Planning
Systems 2000
Интернетийн эх үүсвэр
1. http://www.sparxsystems.com/
2. http://msdn.microsoft.com/en-us/library/bb466232.aspx
3. http://panorama-consulting.com/resource-center/erp-diagnostics/
4. http://www.erpsoftware-news.com/2009/01/erp-implementation-survey-report-.html
5. http://www.erp.com

15. 6. http://www.enterprise-architecture.info/
7. http://www.openerp.com/
8. http://www.wisegeek.com/what-is-enterprise-resource-planning.htm
9. http://searchsap.techtarget.com/sDefinition/0,,sid21_gci213946,00.html
10. http://www.webopedia.com/TERM/E/erp.html
11. http://enterprisearchitecture.nih.gov/About/What/
12. http://www.ambysoft.com/surveys/stateOfITUnion201001.html
13. http://www.erpwire.com/
14. http://www.infosysblogs.com/ea/2009/02/contextualizing_infosyss_enter.html
15. http://www.au.tectura.com/Page/cm24/What_is_erp_24.asp?d=1
16. http://www.idii.com/wp/donovan_erp_success.pdf
17. http://searchenterpriselinux.techtarget.com/news/article/0,289142,sid39_gci1100450,0
0.html
18. http://www.projectperfect.com.au/info_erp_imp.php
19. http://mn.dgmarket.com/tenders/np-notice.do~4653549
20. http://supplier.com/erp_modules.GIF&imgrefurl=http://erp.manufacturer
21. http://www.gartner.com/it/products/research/asset_129493_2395.jsp
22. http://erp.manufacturer-supplier.com/erp_modules.GIF
23. http://ecommercecenter.net/wp-content/uploads/2009/10/erp.gif
24. http://www.praxa.com.au/Practices/erp/PublishingImages/ERP_Visual.jpg
25. www.180systems.com/ERPCustomerSurvey.php
26. searchsap.techtarget.com/.../0,289142,sid21_gci935626,00.html
27. analystinfromthecold.wordpress.com/.../there’s-a-new-erp-survey-in-town
28. www.erpandmore.com/.../erp-survey-please-participate/
29. http://www.zdnet.com/blog/service-oriented/survey-erp-will-stay-on-premises-for-along-time-to-come/5631
30. http://www.cio.com.au/mediareleases/12128/epicor-announces-results-of-global-erpstrategy/
31. http://www.crmlandmark.com/survey_hostedERP.htm
32. http://demo2.openbravo.com/openbravo/org.openbravo.demo.loginpage.security/Logi
nDemo_F1.html
33. http://www.webopedia.com/TERM/S/SaaS.html
34. http://www.wikinvest.com/concept/Software_as_a_Service
35. http://www.scientificamerican.com/topic.cfm?id=green-technology
36. http://consumergoods.edgl.com/old-magazine/2009-Readers--Choice-Survey-Enterprise-Resource-Planning53053
37. http://www.highbeam.com/doc/1G1-65070020.html
38. http://www.encyclopediaofcredit.com/Enterprise-Resource-Planning
39. http://www.springerlink.com/content/n49256k684236507/
40. http://bx.businessweek.com/enterprise-resource-planning/2011-erp-survey-newresearch-and-statistics/2105421486479220877-dfffad949bfedde74068b0fab060590e/
41. http://www.itbusinessedge.com/slideshows/show.aspx?c=87471
42. www.hops-research.org/.../M10_62_108200521387xzhhtjyqncedrxz.pdf
43. https://community.dynamics.com/.../erp-implementation-strategy-survey.aspx
44. www.crmlandmark.com/survey_hostedERP.htm
45. http://energy.usgs.gov/survey.html
46. http://survey.constantcontact.com/survey/a07e2pmlqvxg59nts9k/a01deg7vlkcbh/quest
ions

16. 47. http://www.iml.fraunhofer.de/1597.html
48. download.microsoft.com/.../Keystone-ERPBusinessProductivityStudy.pdf
49. http://www.allbusiness.com/company-activities-management/operationsback/5853950-1.html
50. http://www.erp.fsu.edu/Communication/ERP-News/OMNI-Survey-Results
51. http://whitepapers.techrepublic.com.com/abstract.aspx?docid=3805
52. http://www.docstoc.com/docs/18501216/ERP-Market-Research/
53. http://www.reportlinker.com/p0172418/ERP-Market-in-China-2008-2012.html
54. http://www.reports-research.com/market-surveys/market-china-20082012-p66291.html
55. http://www.sap.com/solutions/businesssuite/erp/pdf/AMR_ERP_Market_Sizing_2006-2011.pdf
Зохиогчийн тухай: Д.Бямбажаргал нь 2007 онд Монгол Улсын Шинжлэх Ухаан Технологийн Их
Сургуулийн Компьютерийн техник Менежментийн Сургуульд элсэн орсон ба одоо Мэдээллийн
Системийн Менежментийн мэргэжлээр 4 дэх жилдээ сурч байна. Эрдэм шинжилгээ, судалгааны ажлын
чиглэл: Энтерпрайз нөөцийн төлөвлөлтийн систем, Энтерпрайз архитектур.

17. Хавсралт 1
Энтерпрайз систем нэвтүүлсэн жишээ дурдвал:
1. RUGS DIRECT компани www.rugs-direct.com : 60000 нэр төрлийн ноосон
болон синтетик хивс үйлдвэрлэгч бөгөөд олон суваг бүхий худалдаа эрхэлдэг
Үүссэн нөхцөл байдал: Уламжлалт худалдааг электрон худалдаа болгон хөгжүүлэх
Нэвтрүүлсэн систем: Microsoft Business Solution компанийн EPICOR системийг
өөрийн бараа түгээлтийн системд нэвтрүүлсэн.
Бизнес шийдэл:
Microsoft SQL Server платформтой
Бидний өмнөх хуучин системийн зарим функцтэй холбох
Хамтрагч нэг бүртэй харилцах ажиллагааг ялгавартай, бүрэн хадгалах,
боловсруулах
2. ISLANDER Group Inc. www.booklineshawaii.com: Ном, дуу хөгжим, бэлэг
дурсгалын зүйлс ийн томоохон нийлүүлэгч болтлоо хөгжиж чадсан. Өөрийн
вэб хуудсаар жилд 18 сая долларын борлуулалт хийдэг, хэд хэдэн улс оронд
ном хэвлэдэг, томоохон барааны агуулахтай .
Үүссэн нөхцөл байдал: Захиалагчдаас нэгэн зэрэг орж ирж байгаа (5000 гаруй)
захиалга нэмэгдэж байгаа болон агуулахтай шууд холбогдох
Нэвтрүүлсэн систем: Velocity Group -н PRONTO-Xi системийг өөрийн санхүү,
бараа түгээлт, агуулахын системд нэвтрүүлсэн.
Бизнес шийдэл:
Байгууллагын ажилтан бүрт нөлөөлөх
Нэгжүүдийн интеграцийг хийж чадах
Бүтээмжийг 20 хувиар нэмэгдүүлэх хүчтэй систем
3. ACETO Corporation. www.aceto.com: 1000 гаруй химийн болон биохимийн
эцсийн болон завсрын бүтээгдэхүүн үйлдвэрлэдэг томоохон нийлүүлэгчдийн
нэг
Үүссэн нөхцөл байдал: Хуучин систем нь байгууллагын өөрчлөлтийг дийлэхгүй,
хоцрогдсон.
Нэвтрүүлсэн систем: JD Edwards компанийнSage ERP X3 системийг өөрийн
бизнес процессийн байнгын өөрчлөлт, шинэчлэлтэнд тохирох
уян,
технологийн олон горимт нийцсэн.
Бизнес шийдэл:
Бизнесийн эрсдэлтэй функцуудыг тохируулах
Бизнес загварыг системээс хамаарахгүйгээр хөгжүүлэх
Бүтээгдэхүүний үнийг оновчтой тодорхойлоход туслах хүчтэй математик
аппараттай.
4. NEWBASIS компани. www.newbasis.com: 6 өөр төрлийн бизнес эрхэлдэг,
тухайлбал кабель утас, барилгын шинэ материал, усан доторхи болон газар
дээрхи байгууламж зэрэг дэд бүтцийг байгуулахад хэрэгтэй материал
нийлүүлэгчдийн нэг
Нэвтрүүлсэн систем: SYSPRO STARS
системийг илүү глобал орчинд
ажиллах, мэдээллийн системийг нэгэн зэрэг олон
хэрэглэгч
хэрэглэх
зорилгоор нэвтрүүлсэн.

18. Бизнес шийдэл:
Бараа материалын тээвэрлэлт, хүргэлтийн зардлыг өсөлтийг 20 хувиар
нэмэгдүүлэх
Барааны агуулахын удирдлагыг хөгжүүлэх
Технологийн ялгаатай шугамуудыг уялдуулах шинэ загвар
гаргах,
процессийг удирдах, хянах, зохицуулах
Хавсралт 2
Сүүлийн хэдэн жилд Нээлттэй эх нь хэн хүний санаанд оромгүйгээр
компьютержуулалтын нүүр царайг танигдахын аргагүй өөрчилж байна. Энэ
өөрчлөлтийг IMB өөрсдийн персонал компьютерын үйлдлийн системийг
Майкрософтоор бичүүлэхээр гэрээ хийж компьютержуулалтын хөгжлийг орвонгоор
нь өөрчилж байсан үеэс хойших том өөрчлөлт болно гэдэгт компьютерын
үйлдвэрлэл эрхлэгч олон хүн итгэж байна. Энтерпрайз архитектурт нээллтэй эхийн
үүрэг оролцоо маш их. Нээллтэй эхийн програмыг байгууллага үйл ажиллагаандаа
тохируулан хүссэнээрээ өөрчилж хөгжүүлэх боломжтой. Үүний нэг жишээ болгож
дараах системийн танилцуулж байна.
Openbravo-ERP програм
Openbravo програмыг Наварагийн инженерийн их сургуулийн Николай Серрано
болон Исмайл Сиорда нарын хоѐр хүн бүтээсэн. 1990–ээд оны дунд үеэс их
сургуулийн менежментийг сайжруулж хөгжүүлж ирсэн. Тэд ажлаа хийж байх явцад
интернет технологийг гаргаж ирсэн төдийгүй дараагаар нь вэб програмыг
нэвтрүүлсэн. Гол агуулга нь Tecnicia (одоогийн байдлаар Openbravo) гэсэн шинэ
компани нь байсан. Бүтээгдэхүүн нь Openbravo ERP –д зориулсан шинэ санаа
байсан. 2005 онд 2 менежментийн зөвлөх Манел Сараса, Жозеп Митжа нар Tecnicia
компанийг үнэлгээ хийж бизнес төлөвлөгөө гаргахаар ажилласан. Openbravo ERP нь
найдвартай бөгөөд сайтар боловсруулагдсан. Вэбэд суурилсан бүрэн функцүүдтэй,
маш сайн нэгдсэн.
Зураг - 5. Оpenbravo-ERP програмын харагдах байдал

19. Системийн боломжууд:
Өдөр тутмын үйл ажиллагааг хялбархан удирдах
Автомат гар ажиллагаа
Жигд бизнесийн процес
Хаана ч ямарч цагт мэдээлэл рүү хандах
Бизнесийн үнэн бодит өсөлт
Ажил гүйцэтгэлийн максинум байдал
Глобал үйл ажиллагааны бүтээмжтэй холболт
Зардлын бага байдал
Openbravo програмын онцлог
Openbravo ERP нь гүйцэтгэлийг сайжруулж бизнесд туслах байдлаар зохион
байгуулагдсан. Түүний үүрэг функц нь бүхий л төрлийн хүрээг хамарч байдаг.
Модуль тус бүрийг сонгож харвал түүнтэй холбоотой харгалзах утгуудыг харах
боломжтой. Хэрэглэгчдэд хялбар байх үүднээс өөр олон төрлийн нэмэлтүүдийг
тавьсан.
Өгөгдлийн мастер менежмент: Бүтээгдэхүүн, бүрэлдэхүүн хэсэг, тооцооны
материал, хэрэглэгч, борлуулагч, ажилчид гэх мэт.
Компанийн түлхүүр өгөгдлийн үнэн зөв төвлөрсөн, зохион байгуулалттай
байдал
Үйл явцын хөдөлгөөн ба баталгаат байдал
Багууд хоорондын мэдээллийн урсгалын түргэн ба хялбар байдал
Таны компаны бүх л салбар хоорондын код хамгаалалт, хуулбарлалт, мэдээлэл
хоорондын солилцоо зэрэг нь зохион байгуулалтын хэмжээ, төрөл харгалзалгүй
өнөөгийн энэ байдалтай нүүр тулж байдаг.
Худалдан авалтын менежмент: Үнэ, худалдан авалтын захиалга, бүтээгдэхүүний
хүлээн авалт, дагалдах баримт бичгийн бүртгэл ба тооцоололт гэх мэт.
Нийлүүлэлтийн үйл явцын нэгэн хэлбэр, түгээлт, нэгтгэсэн баталгаат байдал
Хүний гаргаж болох алдаанууд, өгөгдлийн танилцуулгын минимум байх байдал
Худалдан авалтын шаардлагын сайжирсан удирдлага
Openbravo ERP нь нэгдсэн нийлүүлэлтийн урсгалыг төгсгөлөөс төгсгөл рүү гэсэн
аргаар удирддаг.
Агуулахын менежмент: агуулах, нэгжүүд, багцууд, цуваа дугаарууд, давхарга,
хүлээн авалт, хүргэлт, агуулах хоорондын шилжилт, хөрөнгө, үнийн тодорхойлолт
гэх мэт.
Openbravo ERP процесс нь олон талт агуулахуудыг ашигтайгаар удирдаж
байгуулдаг.
Бүтээгдэхүүний менежмент: Бүтцийн төлөв, бүтээгдэхүүний төлөвлөлт, МRP,
үйлдвэрлэлтийн захиалга, ажлын тайлан, бүтээгдэхүүни үнэ гэх мэт.
Одоогийн байдлаар Openbravo ERP-ийн бүтээгдэхүүний гаднах байдал нь бие даасан
бүтээгдэхүүний энгийн шаардлагуудыг харуулсан тухайлбал, үйлдвэрлэлийн
төлөвлөлт, захиалга үүсгэх, гүйцэтгэлтэй холбоотой хүсэлтүүд, ажлын тайлан,
үйлдвэрлэлийн зардлыг тооцох зэрэг үйл ажиллагааг харуулахад чиглэгдсэн байна.
Борлуулалтын менежмент: Үнэ, үнэлэлт, худалдан авалтын захиалга, усан тээвэр,
хөнгөлөлт, хураамж гэх мэт.
Захиалгын баримт бичгийн холболт (захиалга, усан тээвэр, дагалдах баримт
бичиг)
Түгээлтийн явцад баталгаа гаргах

20. Захиалгын системийн хялбаршуулсан нэгтгэл
Борлуулалтын менежментийн сайжруулсан дүрслэл.
Энэ загварын үүрэг функц нь гүйцэтгэлийг хамгийн сайн уян хатан, тохируулж
болохуйцаар, аль ч худалдааны үйл ажиллагаанд тохирхуйц байхаар хийгдсэн.
Мэдээллийн уялдаа холбоо, нэгдлийг сайн хангасан. Мөн түүнчлэн, танай компаний
бодит хэрэгцээний цаана байгаа шийдлийг өргөжүүлж чадна.
Төслийн менежмент: Төслүүд, нөөцүүд, төсөв, зардал, худалдааны хамаарал гэх
мэт.
Олон төрлийн төслүүдийг үр дүнтэйгээр удирдах
Бүх л үйлдлүүдийн хяналт, эх үүсвэр, үйлчилгээг тодорхойлох
Санхүүгийн менежмент ба тооцоололт: Тооцооны жагсаалт, төсөв, татвар, ерөнхий
бүртгэл, тооцоо, ашиг, хүлээн авах тооцоо, банкны тооцоо, паланс гэх мэт.
Openbravo ERP-ийн тусламжтайгаар санхүүгийн хэлтсийн бичиг баримтууд нь бусад
хэлтсүүдээс бүхий л холбогдолтой гэсэн мэдээллүүдээс нэгтгэгдэн гарна. Энэ нь
автоматаар ерөнхий дансны мэдээлэлд нэгтгэгдэнэ. Данснууд нь авлагын данс
болон өглөгийн данс гэх зэргээр гарна.
Бизнесийн оюунлаг байдал: Бүртгэл, олон талт шинэжилгээ
Компаний хяналт
Цагт нь хэрэгцээтэй байгаа мэдээллийн суулгалт
Шийдвэр гаргах үйл явцыг нэмэгдүүлэлт
Компаны ирээдүйн өсөлтийн жолоодлого
Одоогоор бизнесийн байгууллагууд өөрсдийн үйл ажиллагааны улмаас маш их
хэмжээний мэдээлэлтэй байдаг. Энэ нь бизнест шаардлагатай бүхий л мэдээллийг
боловсруулах шаардлагатай гэсэн үг биш юм. Харин Openbravo ERP нь энэ ялгаа
заагийг нөхөж өгнө. Хэрвээ таны бизнесийн стратеги байгууллагадаа зөв хэрэгжиж
байгаа бол хэд хэдэн гол үзүүлэлтүүдээр хяналт хийн түүнийг баталгаажуулж
нотолж өгнө.
Архитектур
Openbravo-гын архитектур нь Compiere-д суурилсан ба хөгжүүлэлтийн 2 загвартай.
model-driven development- хөгжүүлэгч нь кодоос илүү загварын хэсгүүдийн
програмыг тодорхойлдог.
Model-view-controller- хийгдсэн хэв загварын танилцуулгын логик, бизнесийн
логик нь салангад байдаг.
Эдгээр хоѐр загварууд нь бусад програм болон энгийн интерфэйсийн нэгтгэлийг
зөвшөөрдөг. Програм хөгжүүлэлтийн Wizard нь өгөгдлийн загварын толиор ихэнх
код нь автоматаар үүсгэгддэг. Openbravo-г ажиллуулахдаа зарим програмыг суулгах
шаардлагатай. Эдгээр нь Java платформ, Apache-Tomcat сервер, өгөгдлийн бааз нь
Oracle эсвэл PostgreSQl.