1. Ажлын гүйцэтгэлийн удирдлага
ШУТИС, Компьютерийн Техник Менежментийн Сургууль,
Хүний Нөөцийн Удирдлага мэргэжлийн
3-р курсын оюутан М.Даариймаа
Удирдагч багш: Магистр Д.Ариунжаргал
Утас : 88188047, И-мэйл: m.daariimaa@yahoo.com
Хураангуй
Эрдэм шинжилгээний бүтээл маань дараах гурван хэсгээс бүрдэнэ .
• Оршил
• Үндсэн хэсэг
• Дүгнэлт
Үндсэн хэсэг нь : Онолын хэсэг , Судалгааны хэсэг , Санал дүгнэлтээс бүрдэнэ .
Онолын хэсэгт business performance managment-н учиг болсон ажлын гүйцэтгэл ,
гүйцэтгэлийн удирдлагынperformance management талаар онолын тайлбар мөн үндсэн
ойлголт болох business performance managment-н тухай түүний зорилгыг тодорхойлж авч
үзсэн .
Судалгааны хэсэгт гүйцэтгэлийн удирдлага бусад улс орнуудын хувьд хэрхэн
тодорхойлогдож , хэрхэн хөгжиж байгаа, манай улсын бизнесийн байгууллагууд ажлын
гүйцэтгэлийг удирдлагын системийг хэрхэн тодорхойлж түүнийг хэрэгжүүлж буй байдал
зэргийг харьцуулсан судалгаа.
Санал , дүгнэлтийн хэсэгт гүйцэтгэлийн удирдлагын өнөөгийн чиг хандлага ач холбогдол
үр дүн , гүйцэтгэлийг оновчтой удирдан зохион байгуулах санал арга замуудыг
тодорхойлсон юм.
Түлхүүр үг
Performance – гүйцэтгэл
Performance managment - Гүйцэтгэлийн удирдлага
Business performance managment - Ажлын гүйцэтгэлийн удирдлага

2. Оршил
Дэлхий дээр амьдралыг бүтээж байгаа олон нөөц баялгууд бий . Энэ дундаас
хүмүүс бид шавхагдашгүй бөгөөд цорын ганц амьд нөөц юм . Хүний амьдралын эх булаг
бол хөдөлмөр байдаг бөгөөд хөдөлмөрийн зорилго нь түүний үр дүнд чиглэж байдаг юм .
Энэ бүхэн гүйцэтгэл дээр үндэслэгдэж байдаг бөгөөд гүйцэтгэл сайн бол үр дүн , ач
холбогдол өсөн нэмэгдэж амьдралын зорилгод хүрэх боломж нээлттэй болдог юм .
Тиймээс сайн сайхан зүйлд хүрэхийн тулд сайн гүйцэтгэлийг бий болгох явдал чухал
байдаг . Үүнтэй нэгэн адил бизнесийн байгууллагын зорилго болдог өндөр ашигтай
ажиллахын тулд амьд нөөцийн зорилго болох гүйцэтгэлийн дахь үйл ажиллагааг зөв
удирдан зохион байгуулах шаардлагатай болж байна .
Гүйцэтгэлийн удирдлага гэхээр манай ихэнх мэргэжилтнүүд гүйцэтгэлийн үнэлгээний
талаар эсвэл ажлын бүтээмжийн тухай ярьж эхэлж байсан . Иймээс ч энэхүү сэдвийг
хөндсөн шалтгаан маань гүйцэтгэлийн удирдлагын мөн чанар , ямар бүрэлдэхүүн
хэсгүүдээс тогтдог ажлын гүйцэтгэлийн удирдлагын систем , ажлын гүйцэтгэлийн
удирдлагыг хэрэгжүүлэх шаардлага , арга замууд ач холбогдолыг нь гаргаж ирэхийг
зорьсон юм . Өнөөдөр манай ихэнх менежерүүд гүйцэтгэлийн үнэлгээ хэмээн их ярьцгаах
болж байгууллага, аж ахуйн нэгжүүд ямар нэг хэмжээгээр гүйцэтгэлийн үнэлгээний
системийг байгууллагадаа нэвтрүүлэн хэрэгжүүлж байгаа нь сайшаалтай ч бодит байдал
дээр энэ нь хэтэрхий хавтгайрсан шинжтэй цаг зуурын ажил болж байгаагаас гадна
үнэлгээний үр дүн дээр санаачлагагүй ханддагаас энэ нь зүгээр л нэг цаг , цаас үрсэн ажил
болж хувирч байгаа нь харамсалтай .
Аливаа удирдах ажилтан болон Хүний нөөцийн менежерүүдийн хувьд гол зорилго
бол байгууллага болон түүнд ажиллаж байгаа хүн нэг бүрийг ажиллах нөхцөлөөр хангахын
зэрэгцээ ажлаа хийж гүйцэтгэхэд нь хөгжүүлэх явдал байдаг. Өөрөөр хэлбэл удирдах
ажилтан бүрийн хүчин чармайлт байгууллага нь эцсийн дүндээ өндөр гүйцэтгэл үзүүлсэн
байхын төлөө чиглэсэн байх ёстой. Үүний тулд ажилтан бүр өөрт байгаа бүхий мэдлэг ,
туршлага ,ур чадвар, боломжийг бүрэн ашиглаж болохуйц ажлын байр , ажиллах орчноор
хангагдсан байхаар зохион байгуулах нь бас л менежерийн үүрэг байдаг .
Тиймээс би манай улсын бизнесийн зах зээл дээр ухаанаа уралдуулж, хүчээ сорьж
буй бизнесийн байгууллагуудын удирдлагууд, хүний нөөцийн менежерүүд энэ асуудлыг
хүлээн авч зорилгодоо хүрэхэд нь өчүүхэн ч болов тус нэмэр болохыг зорисон юм .

3. •
•
•
Үндсэн хэсэг
Онолын хэсэг
Судалгааны хэсэг
Санал дүгнэлт
Онолын хэсэг
Байгууллагын зорилго нь гүйцэтгэлийг өндөр байлгаж , үр ашгийг нэмэгдүүлэхэхд оршдог
бөгөөд хамгийн сайн гүйцэтгэл нь байгууллагад өндөр үр ашгийг авчрах үндсэн нөхцөл нь
болж байдаг юм . Эндээс гүйцэтгэл гэдгийг дараах байдлаар тодорхойлж авч үзсэн байдаг .
Гүйцэтгэл гэж юу вэ ?♣
• Үүрэг даалгаварын биелэгдсэн түвшинг гүйцэтгэл гэнэ .
• Аливаа үйлдлийн болон үйл ажиллагааны үйл явц арга хэлбэр юм.
• Гүйцэтгэл нь мэдлэг эзэмшснээр бус мэдлэгийг хэрэглэснээр аливаа ажлыг
амжилттайгаар хийж гүйцэтгэх үйлдэл юм .
Дээрх тодорхойлолтуудыг нэгтгэж үзвэл гүйцэтгэл гэдэг нь мэдлэгээ ашиглан үүрэг
даалгаварыг биелүүлэх үйл ажиллагаа , арга хэлбэр юм гэж ойлгож болох юм .
Байгууллагын үр ашгийг нэмэгдүүлэхийн тулд гүйцэтгэлийг өндөр байлгах үүднээс
түүнийг удирдах хэрэгцээ шаардлага зайлшгүй гарч байна . Тиймээс ч гүйцэтгэлийн
удирдлагын мөн чанар, түүнийг хэрхэн удирддаг талаар авч үзье.
Гүйцэтгэлийн удирдлага performance management
Энэ нь урьдчилан тодорхойлсон зорилгуудыг амжилтанд хүргэхэд чиглэсэн үйл явцуудыг
боловсруулах явдал юм. Өөрөөр хэлбэл Гүйцэтгэлийн удирдлага нь үйл явц дээр
тулгуурлах бүхэл бүтэн цогц систем юм . Гүйцэтгэлийн удирдлагын дараах төрлүүд байдаг
.
Performance management
In network
performance
management

§
application
performance
management
business
performance
management
Operational
performance
management
Сүлжээний гүйцэтгэлийн удирдлага. In network performance management (a)
харилцаа холбооны тоног төхөөрөмж, сүлжээ буюу сүлжээний элементийн үр
дүнгийн байдлыг мэдээлж, үнэлдэг функцуудын цогц (b) янз бүрийн дэд
функцуудын цогц, статистикийн мэдээлэл цуглуулах, засварлах, шалгах хийгээд
төрөлхийн ба хиймэл нөхцөлд системийн гүйцэтгэлийг тодорхойлох, үйл
ажиллагааны
системүүдийн
модуудыг
өөрчлөх
үйл
ажиллагаагаар
тодорхойлогдоно.
What are KPS ? http://www.wiseweek.com/what -are-kips.htm?rtrre=

4. 
Хэрэглээний программ хангамжийн гүйцэтгэлийн удирдлага
application
performance management . Энэ нь хэрэглээний програм хангамжийн боломж,
гүйцэтгэлийг удирдаж, зохицуулахад чиглэдэг системүүдийн менежмент дэхь дэг
журам юм. Хэрэглээний программ хангамжийн гүйцэтгэлийн удирдлагыг
мэдээллийн технологи, ажлын явцтай холбоотой.

Ажлын гүйцэтгэлийн удирдлага business performance management – энэ нь
ажлын нэгж, санхүү, хүний болон материаллаг эдийн нөөцийг үр дүнтэй ашиглан,
ажил хэрэг явуулах үйл явцуудын цогц юм.

Үйл
ажиллагааны гүйцэтгэлийн удирдлага Operational performance
management нь ажлын үр дүн, гүйцэтгэлийг сайжруулах урьдчилсан арга замыг
бүтээхэд чиглэнэ.
Ажлын гүйцэтгэлийн удирдлага нь хүмүүс ажлаа хийх хамгийн тохиромжтой орчин
нөхцлийг бий болгоход чиглэгдэнэ . Ажлын удирдлага нь аливаа нэг ажил хийгдсэн байх
шаардлагатай гэж үзсэн тэр мөчөөс эхлэх бөгөөд ажилтан байгууллагаас гарч явахад
дуусгавар болдог. Гүйцэтгэлийн удирдлага цогц систем болохынхоо дараах үндсэн
хэсгүүдээс тогтоно∗ . Үүнд
 Албан тушаал болгоны ажлын байрны тодорхойлолт маш тодорхой байх
 Шинээр ажилтан сонгон шалгаруулах дүрэм журмын дагуу шаардлагатай мэдлэг ,
чадвар бүхий хүмүүсийг ажилд авах
 Ажиллагчидтайгаа үр дүнд тулгуурласан зорилт , гүйцэтгэлийн стандарт
үзүүлэлтүүдийг түүнийг хэмжих хэмжүүрийг хамт ярилцаж тохирох
 Шинэ ажилтнуудын чиглүүлэх сургалт, ажилтнуудын ур чадварыг хөгжүүлэх
сургалтыг тогтмол системтээгээр зохион байгуулдаг байх
 Ажилтнуудыг ажил дээр нь дадлагажуулах, дагалдан сургах ажлыг зохион
байгуулж эргэх холбоотой ажиллах
 Гүйцэтгэлийн явцыг улирал бүр албан ёсоор ярилцдаг байх
 Ажиллагчдыг ажлын үр дүнд оруулсан хувь нэмрээр нь үнэлдэг цалин , шагнал
урамшууллын системтэй байх
 Сайн ажиллаж байгаа ажилтнуудыг урамшуулах дэмжих, албан тушаалд дэвшүүлэх
системтэй болох
 Үнэ цэнэтэй ажилтан ажлаас гарах тохиолдолд чухам яагаад ажлаас гарч буйг
мэдэж авах гэх мэтчилэн хүний нөөцийн менежментийн бүхий л асуудлуудыг
агуулж байгаа учраас ажлын гүйцэтгэлийн удирдлага нь байгууллагын хүний
нөөцийн албаны нэг гол үйл ажиллагаа болж менежерүүдийн зайлшгүй хийх ёстой
ажил юм .
Эндээс Ажлын гүйцэтгэлийн удирдлага болон үйл ажиллагааны г үйцэтгэлийн удирдлагын тухай
ойлголт нь хүний нөөцийн менежерүүдийн удирдах ёстой үйл ажиллагаа болж байна . Ажлын
гүйцэтгэлийн удирдлага , үйл ажиллагааны гүйцэтгэлийн удирдлага нь хоорондоо харилцан
уялдаатай ойлголт бөгөөд гүйцэтгэлийн удирдлагын явцад ажлын гүйцэтгэлийн удирдлага нь үйл
ажиллагааны гүйцэтгэлийн удирдлагын үйл явцыг өөрт өө агуулж байдаг байна .
*
Хүний нөөцийн менежмент сэтгүүл ,2007он ,№5

5. Ажлын гүйцэтгэлийн удирдлага
business performance management
Олон жилийн турш компанийн эзэд байгууллагадаа тохирох стратегийг эрэлхийлж,
стратегийг үйл явцад хэмжилт болгон хэрэглэхийг хичээж ирсэн билээ. Тэд учир шалтгаан
ба үр дүнгийн харилцан холбоог илрүүлэхийн тулд ач холбогдолтой дүгнэлтийг
чухалчилж, хэрвээ энэхүү харилцан холбоог ойлгох юм бол ажлын шийдвэр гаргалтад
чухал үр нөлөө өгнө гэдэгт найдаж байжээ.
Одоо цагт ажлын гүйцэтгэлийн удирдлагын арга барил нь байгууллагын стратегийг гол
үйл явц, ажиллагаатай нь холбон өгдөг системчилсэн, нэгдмэл чиг хандлага болон
хэрэглэдэг болжээ. Ажлын гүйцэтгэлийг удирдлагыг эртэмтэн судлаачид , мэргэжилтнүүд
олон талаас янз бүрээр тодорхойлсон байдаг . Үүнд :
Ажлын гүйцэтгэлийн удирдлага гэдэг нь байгууллагуудын ажлын гүйцэтгэлд туслах үйл
явцуудын цогц юм. Энэ нь ажлын гүйцэтгэлийг хөдөлгөгч систем, үйл явцууд, хэмжилт,
ажлын арга зүйд дүгнэлт хийх, автоматчлах, зохион байгуулах суурь нь болдог.. Ажлын
болдог
гүйцэтгэлийн удирдлага нь дараах ойлголтуудыг өөртөө багтааж байдаг ойлголт юм .2
 Корпорацийн гүйцэтгэлийн удирдлага
 Компаний гүйцэтгэлийн удирдлага
 Үйл ажиллагааны удирдлага
Бизнесийн байгууллагын олон улсын зөвлөх , хүний нөөцийн мэргэжилтэн
Роберт Бакалын тодорхойлсноор :Ажлын гүйцэтгэлийн удирдлага нь ажилтан
Ажлын
удирдлага хоёрыг хоорондох түншлэлд үүссэн харилцааны байнгын үйл явц дээр суурилна
2 GC Performance management Resource Centre –н тодорхойлсноор :
Ажлын гүйцэтгэлийн удирдлага нь ажилчдын болон ажлын үр бүтээмжийг зохицуулахад
туслах гол гүйцэтгэлийн тодорхойлогч хүчин зүйлсээр хангаж өгдөг.
Ажлын гүйцэтгэлийн удирдлага 3нь янз бүрийн эх сурвалжаас мэдээлэл нэгтгэх,
мэдээлэлдээ анализ хийх, үр дүнг нь практик дээр ашиглах явдалтай холбоотой.
холбоотой
Дээрх тодорхойлолтуудаас харахад Ажлын гүйцэтгэлийн удирдлага нь аливаа эрсдэлд
анализ хийх, үр дагаварыг урьдаас мэдэх, болзошгүй бэрхшээлтэй асуудлуудыг хэрхэн
давж туулах төлөвлөгөө зэрэгт хамгийн чухал ач холбогдолтой бөгөөд Ажлын
гүйцэтгэлийн удирдлагын урьдчилан тааварлах чадвар нь компанийг тохиромжтой мөчид
зөв зүйтэй үйлдэл хийхэд чухал нөлөө үзүүлдэг. Аливаа ажлыг урьдчилан таамагласнаар
“хэрвээ тэгвэл яах вэ?” гэсэн асуултанд үр дүнтэй хариулах боломж бүрдэнэ.
Иймээс Ажлын гүйцэтгэлийн удирдлага нь эргэж тайлагддаг гогцоотой тун адил.
Дахин хянаж үзэх, цаг хугацааг эргүүлэн тоймлож үзэх нь ямарваа бэрхшээлтэй асуудлыг
2
Mosiman, Roland P.,Patrick Mosiman and Meg Dussault ,”The Performance Manager”, 2007
3
Brennan ,E.James , Rerformance Management Work book. 1989

6. газар авахаас нь өмнө олж тогтоох, гарз хохирлыг нь арилгах ач холбогдолтой. Иймээс ч
ажлын гүйцэтгэлийн удирдлагын зорилгыг дараах байдлаар тодорхойлж болох юм.
Ажлын гүйцэтгэлийн удирдлагын үндсэн зорилго нь :
 Байгууллагад ажиллаж байгаа хүн нэг бүрийг ажиллах нөхцлөөр хангах
 Ажлаа хийж гүйцэтгэхэд шаардлагатай ур чадварыг нь хөгжүүлэх
 Байгууллагын зорилгыг үйл ажиллагаатай уялдуулах
 Удирдлага , ажилтан хоёрын байнгын хамтын ажиллагааг бий болгох
 Гүйцэтгэлийг сайжруулах
Гүйцэтгэ
лийг
сайжруу
лах
Хамтын ажиллагааг бий
болгох
Байгууллагын зорилгыг үйл
ажиллагаа болгох
Ажиллах орчин нөхцлийг хангах
Ур чадварыг нь хөжүүлэх
Ажлын гүйцэтгэлийн удирдлагыг харилцааны үйл явц талаас нь авч үзвэл дараах
зорилгуудыг багтаадаг ойлголт юм .
• Ажилтны ажлын гол чиг үүргийг нь гаргаж өгөх
• Байгууллагын зорилгод хүрэхэд тухайн ажилтны ажил хэрхэн нэмэр
болохыг ойлгуулах
• Ажлын гүйцэтгэлийг хэрхэн үнэлэх
• Ажлын гүйцэтгэлд ямар саад бэрхшээл учирдаг , түүнийг хэрхэн багасгаж
болох вэ
• Ажлын бүтээмжийг дээшлүүлэхийн тулд ажилтан , удирдлага хоёр хэрхэн
хамтарч ажиллаж болох зэрэг зөв тодорхойлоход оршдог юм .
Ажлын гүйцэтгэлийн удирдлагыг аль ч талаас нь авч үзсэн түүний эцсийн зорилго нь сайн
гүйцэтгэл
өндөр үр ашиг болно.

7. Судалгааны хэсэг
АНУ, Япон , Тайланд гэх мэт өндөр хөгжилтэй орнуудад гүйцэтгэлийг удирдлагын ухаан
болгон хөгжүүлж түүнийхээ үр ашгийг хүртэж иржээ . Ялангуяа АНУ –ийн бизнесийн
байгууллагуудад гүйцэтгэлийн удирдлагын систем анх жинхэнэ утгаараа хэрэгжиж
эхэлсэн . Харин сүүлийн үед Японы гүйцэтгэлийн удирдлагын арга зүй аргачлал илүү
анхаарал татах болоод байна. Дээрх улс орнуудын
үйл нэр хүндтэй томоохон
байгууллагууд нь гүйцэтгэлийн удирдлагыг цогц систем болгон хэрэгжүүлж байна. Мөн
байгууллагууд гүйцэтгэлийн удирдлагын тогтолцоог бий болгож ажиллахаас гадна улс
орны, салбарын , үйл ажиллагааны түвшингүүдэд гүйцэтгэлийн удирдлагын олон
институт , эрдэм шинжилгээний байгууллага , чөлөөт холбоодууд үйл ажиллагаагаа
явуулж байна . Тухайлбал АНУ –гийн “Performance Management Clearinghouse” нэртэй
байгууллага нь гүйцэтгэлийн удирдлагын чиг хандлага , шинэ мэдээллүүдийг гишүүн
байгууллагууддаа туршлага солилцуулах байдлаар хооронд нь холбож ажиллахаас гадна
мэдээллийг цаг алдалгүй хүргэх үйл ажиллагаа явуулах жишээтэй .
Энэ мэтчилэн бусад улс орнуудын хувьд удирдлагын томоохон систем болж чадсан ажлын
гүйцэтгэлийн удирдлагын систем нь манай улсын хувьд нэр хүнд бүхий томоохон
бизнесийн болон банк санхүүгийн байгууллагуудад хэрэгжиж эхэлсэн ч жинхэнэ утгаараа
хөгжиж чадаагүй байна .
Энэ ялгааг гаргаж ирэх зорилгоор “Номин Холдинг “ХХК, “Номин Даатгал “ ХХК , “Хас “
банк , “Худалдаа хөгжлийн “банк “Хаан” банк “Номин” констракшн “Жаст “ групп хүний
нөөцийн менежерүүдтэй ярилцлага асуулгын аргаар судалгаа хийж үзсэн юм . Судалгааны
асуултууд нь дараах агуулгатай байсан .
1, Танай байгууллагад ажлын гүйцэтгэлийн систем бий юу ?
Байгаа
Байдаг ч хангалттай
түв шинд
хэрэгждэггүй
Байхгүй
2, Ажлын гүйцэтгэлийн удирдлагын систем шаардлагатай юу ?
Тухайлбал судалгаанд оролцогчдын зарим
хэсэг нь Ажлын гүйцэтгэлийн удирдлагыг
бүтээмжийн
удирдлагатай
холбон
Шаардлагатай 80%
тайлбарлаж байна. ̺í ò¿¿í÷ëýí áүтээмжийн
Шаардлагагүй 20%

8. удирдлага бол эдийн засгийн үйл явцтай холбоотой учраас энэ нь хүний нөөцийн
менежерүүдэд хамааралгүй àñóóäàë, харин гүйцэтгэлийг үнэлэх асуудал бидний хувьд
чухал юм гэсэн үзэл бодолтой байсан юм .
Судалгаанд хамрагсдын ихэнх хэсэг нь
Ажлын гүйцэтгэлийн удирдлагыг
амжилттай хэрэгжүүлэх нь бизнесийн байгууллагад амжилт авчрах гол үндэс болж
байгааг Японы амжилттай ажиллаж байгаа томоохон байгууллагуудын жишээ харуулж
байна . Манай байгууллагуудад ганц хоёрхон чиг үүргүүд нь л хэрэгждэг бөгөөд үүнийг
хэрэгжүүлэх тал дээр анхаарч ажиллах зайлшгүй шаардлага бий болж байна гэж үзсэн
байсан юм .
3, Танай байгууллагын хувьд ажлын гүйцэтгэлийн удирдлагын системийг хэрхэн
тодорхойлäîã вэ ?
Энд ажлын гүйцэтгэлийн удирдлага болон ажлын гүйцэтгэлийн удирдлагын системийг
хамгийн сайн тодорхойлсон байгууллагуудыг авч үзлээ . Үүнд :
“Номин Холдинг “ ХХК –ны хүний нөөцийн албаны тодорхойлсноор :” Ажлын
гүйцэтгэлийн удирдлага гэдэг нь төлөвлөсөн болон төлөвлөгдөөгүй ажлуудаа
тодорхойлж түүнийг үнэлэх
бөгөөд үнэлгээнээс үндэслэн сургаж хөгжүүлэх ,
урамшуулах аргыг хэрэгжүүлдэг үйл явц” юм .
Ажлын гүйцэтгэлийн удирдлагын системийг дараах байдлаар тодорхойлсон юм.
Ажлын
төлөвлөлт
Ажлын
гүйцэтгэлийн
үнэлгээ
Сургалт ,
урамшуулал
Харин Худалдаа Хөгжлийн банкны хүний нөөцийн хэлтэсийн тодорхойлсноор :Ажлын
гүйцэтгэлийн удирдлага бол тасралтгүй үргэлжлэх цогц систем болдог бөгөөд уг систем
нь дараах байдлаар тодорхойлогдоно гэж үзсэн юм .
Ажлын гүйцэтгэлийн удирдлагын систем ХХБ

9. 1.Ажлын байрны
тодорхойлолт
2.Гүйцэтгэлийн зорилтууд
3.Хувь хүний төлөвлөгөө
Хөгжүүлэх сургалт
Гүйцэтгэлийн зорилтууд
Хүний хөгжлийн шинэ
төлөвлөгөө
Үр дүнг тогтмол мэдээллэх
4.Жилийн үнэлгээ
5.Цалин урамшуулал
“Номин Холдинг” ХХК болон Худалдаа Хөгжлийн Банк –ны хувьд судалгаанд оролцсон
байгууллагуудаас ажлын гүйцэтгэлийн удирдлагын системийг байгууллагадаа
хэрэгжүүлж илүү сайн тодорхойлж байсан юм . Гэвч эдгээр байгууллагуудын хувьд
ажлын гүйцэтгэлийн удирдлага жинхэнэ хөгжиж чадаагүй байсан юм .
Харин бусад улс орнуудад Ажлын гүйцэтгэлийн удирдлагын систем болон түүний чиг
хандлагыг хэрхэн тодорхойлж байгааг авч үзвэл :
АНУ-гын эрдэмтэн Т.Питурс , Р.Уотерман нар өөрсдийн судалгаанд 4 үндэслэн
дүгнэснээр : “Үйл ажиллагааны гүйцэтгэлийг дээшлүүлэх үндэс нь гүйцэтгэгчид юу
хийхээ мэддэг ажилдаа сонирхолтой байхаас гадна удирдан чиглүүлж буй хүмүүстэйгээ
хүмүүнлэг холбоотой байх явдал юм . “ гэсэн байдаг . Энэ нь байгууллагын оршин тогтнох
хамгийн чухал зүйл нь ажилтан бүрийн хувийн чадварыг бүрэн нээж , оновчтой ашиглах
явдал гэсэн үг . Тэгвэл ажлын гүйцэтгэлийг дээшлүүлэхэд гүйцэтгэгч нар чухал үүрэг
гүйцэтгэх учир удирдлагын зүгээс ажилчдынхаа хийж буй ажлын гүйцэтгэлд анхаарах
хэрэгтэй . Энэ ажлын гүйцэтгэл хир сайн хийгдэж байгаагаас нь хамааран тухайн
байгууллагын дүр төрх тодорхойлогдоно гэж үзээд гүйцэтгэлийн удирдлагын системийг
дараах байдлаар тодорхойлсон байдаг .
Гүйцэтгэлийн удирдлагын систем 5
42
Хүний нөөцийн менежмент 2006 . Д.Чадраабал , Ч . Баатар
54
Махimum ‘Perpormance Management ‘ Joseph H.boyett, Ph.D.Henry P.conn 1993USA

10. Гүйцэтгэлийн зорилтууд ба
хүрэх түвшингүүд
Гүйцэтгэлийн
хэмжилт
Урамшуулалын систем
Процессын реинженеринг нь процессын сайжралд хүргэнэ .
Гүйцэтгэлийн сайжралт
Хувь хүний гүйцэтгэлийн зөрөөг гүйцэтгэлийн хүрэх түвшиндээ хүрээгүй бол
тодорхойлсноор хувь хүний авьяасыг хөгжүүлэх хэрэгцээг бий болгоно .
Гүйцэтгэлийн удирдлага болон сайжралт нь дараах байдалтай байна:
1. Гүйцэтгэлийн төлөвлөлт –зорилго, зорилтуудыг тогтоох
2. Гүйцэтгэлийн зааварлалт – менежер гүйцэтгэлийг зохицуулахад оролцоно
3. Гүйцэтгэлийн үнэлгээ – хувь хүний гүйцэтгэл нь албан ёсоор баримтжих ёстой.
Санал дүгнэлт

11. Performance Management Clearinghouse6 –н тодорхойлж байгаагаар АГУ-нь бүхэл бүтэн
цогц систем удирдлага болхынхоо хувьд түүний өнөөдрийн чиг хандлага үндсэн үйл явц
нь доорх байдлаар тодорхойлогдоно гэж үзэж байгаа юм
Ажлын гүйцэтгэлийн удирдлагын чиг үүрэг нь :
• planning ажил болон эцсийн зорилгын
• monitoring-Тасралтгүй гүйцэтгэлийн хяналт
• developing
гүйцэтгэлийн
ур
чадварыг
хөгжүүлэх
• rating гүйцэтгэлийн үнэлгээг хийх
•
rewarding – сайн гүйцэтгэлийг урамшуулах
Planing – Ажлын гүйцэтгэлийг төлөвлөхдөө хэмжиж болохуйц зорилго , зорилтыг
тодорхойлоход ажилчидтайгаа хамтарч ажиллаж , ажиллагчдын хүрэх гэж зорьж буй
ажлын үр дүнд ач холбогдол өгч төлөвлөх хэрэгтэй . Хэрэв ажилтны зорилго ба ажлын
хэсэг , хэлтэс , байгууллагын зорилго , даалгавартай шууд холбогдоогүй бол ажлын
гүйцэтгэлийн удирдлагын бүх үйл ажиллагаа үр ашиггүй хүчин зүтгэлээр төгсдөг . Иймээс
дээрх зорилгуудыг уялдуулахын тулд төлөвлөх чиг үүргийг хэрэгжүүлдэг юм .
Monitoring – Бүтэн жилийн тасралтгүй харилцаа холбоо нь ажлын гүйцэтгэлийн үр
ашигтай удирдлагын гол тулгуур болдог . Үнэн хэрэгтэй энэ нь сайн менежментийн чухал
хэсэг юм . Явцын хяналт нь бүтэн жилийн турш ямар ажил сайн явагдаж байгаа, ямар ажил
хийгдээгүй үлдсэн , тулгарч буй асуудлууд , саад болж буй хүчин зүйлүүдийг илрүүлэхэд
чиглэгдэх ёстой .
Developing – Ажилтнуудыг хөлслөх , ур чадварыг нэмэгдүүлэхэд их цаг мөнгө ордог .
Ингээд зогсохгүй тэднийг хөгжүүлж , ур чадварыг нэмэгдүүлэхэд тусалснаар цаашид ч
хөрөнгө оруулсаар байх болно , тийм ч учраас ажилтуудын чадвар урт удаан хугацаанд
хувь нэмрээ оруулах ёстой .
Rating- Үнэлж чадахгүй бол Удирдаж чадна гэж үү. Хэрвээ дээрх чиг үүргүүдийг
гүйцэтгэтгэл бий болох явцад хэрэгжүүлж чадсан бол үнэлгээ тийм ч чухал зүйл биш
байдаг . Учир бүхий хугацааны турш хамтарч ажиллаж үүнийгээ баримтжуулж чадсан бол
ажилтны үнэлгээ бий болсон гэж үзэж болох юм .
Rewarding – Хүмүүс а тодорхой зорилготой, б зорилгодоо хүрэх итгэлтэй , в зорилгодоо
хүрсний дараа юу олж авахаа мэдсэн тохиолдолд өөрийнхөө бүх чадлаа дайчлан
ажилладаг . Урамшууллын талаар хоёр шийдвэрлэх үе байдаг . Үүнд урамшууллыг тогтоох
– ажлын гүйцэтгэлийн төлөвлөлтийн хэсэг , зорилгодоо хүрсэн эсэхийг тодорхойлох нь
ажлын гүйцэтгэлийн үнэлгээний хэсэг юм . Урамшууллыг төлөвлөхдөө ажилтан бүртэй
тохиролцох хэрэгтэй . Цалинг зөвхөн “ энгийн гүйцэтгэлийн төлөө “ олгодог . Харин
урамшуулал шагналыг дээд зэргийн гүйцэтгэлд олгох ёстой .
6
http :// www.opm.gov/perform

12. Ажлын гүйцэтгэлийн удирдлага дээрх таван чиг үүргүүдээр дамжин амжилттай хэрэгждэг
гэж үзэж байгаа бөгөөд эдгээрийг тасралтгүй бөгөөд ижил түвшинд хэрэгжүүлж чадвал
гүйцэтгэлийн удирдлага жинхэнэ утгаараа хэргэжинэ гэж үзэж байна .
Манай байгууллагуудын хувьд дээрх чиг үүргүүдээс ганцхан ажлын гүйцэтгэлийн
үнэлгээг чухалчилдаг юм . Харин ажлын гүйцэтгэлийн үнэлгээ нь ажлын гүйцэтгэлийн
ердөө нэг өчүүхэн хэсэг болохыг дээрх чиг үүргүүдийн системээс харж болно . Магадгүй
энэ нь хамгийн бага ач холбогдолтой хэсэг нь байж болох юм . Ажлын гүйцэтгэлийг
дээшлүүлж , ажлын таатай орчинг бий болгохын тулд ажлын гүйцэтгэлийг зөвхөн үнэлэх
биш түүнийг удирдан зохион байгуулах хэрэгтэй . Тиймээс ажлын гүйцэтгэлийн
удирдлагыг хэрхэн хэрэгжүүлэх вэ ? Үүний тулд ажлын гүйцэтгэлийг удирдах
программийг бий болгох хэрэгтэй юм .
Аæëын ã¿éöýòãýëèéí удирдлагыг
шийдвэрлэхэд чиглэгдэнэ .
õýðýãæ¿¿ëýõ программ нь дараах
асуултуудыг
Зорилгоî тодорхойлох асуултууд
Үндсэн асуултууд
Ашиг , эрсдлийн асуултууд
Хэрэглэгчдийн талаарх асуултууд
Хэмжилт үнэлгээтэй холбоотой
асуултууд
Хэмжилт үнэлгээний аргатай
холбоотой асуудлууд
Үр дүнтэй холбоотой асуултууд
•
Зорилго тодорхойлох асуулт: Анхны алхам нь хөтөлбөрийн богино болон дунд
хугацааны зорилгыг тодорхойлох явдал юм. Хөтөлбөртөө байгууллагын ямар
стратегийн зорилт тавихыг тусгаж өгөх. Байгууллагын эрхэм зорилт нь үүнтэй

13. холбоотой байх эсэх.эцэст нь энэхүү санаачлага тань үр дүнд хүрэх,
гүйцэтгэлийн сайжруулах эсэх талаар таамаглал дэвшүүлэх
•
Үндсэн асуултууд: Одоогийн нөхцөл байдлын талаарх мэдээлэл чухал. Бидэнд
мэдээллийн чухал эх сурвалжуудыг удирдах боломж байгаа юу? Энэхүү
мэдээллийн статистикийн параметрууд нь ямар байх уу? Г.м
•
Ашиг, эрсдэлийн асуултууд: Ажил хэргийн шинэ санаачлагынхаа санхүүгийн
тооцоог гаргах ёстой. Өнөөгийн үйл ажиллагааны зардал, цаашид энэ зардал
өсөх үү?Ямар эрсдэл учирч болох уу?
•
Хэрэглэгчид болон хувьцаа эзэмшигчдийн талаарх асуултууд: Энэхүү
санаачлагаас хэн ашиг олох, хэн үүнд хөрөнгө оруулах вэ гэдгээ тооц. Ямар
төрлийн хэрэглэгчид, хувьцаа эзэмшигчид шууд ашиг олох уу?хэрэглэгчдийн
сэтгэл ханамжийн баталгааг гаргах.
•
Хэмжилт үнэлгээтэй холбоотой асуултууд: эдгээр мэдээлэлд тодорхой үнэлэлт
өгөх, мэдээллийн хэсэг бүрийг нарийн хэмжиж тооцоолох, ямар үнэлэлт өгөхөө
шийдэх, гм
•
Хэмжилтийн арга зүйтэй холбоотой асуултууд: шаардлагатай хэмжилт
үнэлэлтийн хамгийн тохиромжтой журам буюу арга зүйг тогтоох. Ямар арга
хэрэглэх үү, хэр удаан мэдээлэл цуглуулах уу?
•
Үр дүнтэй холбоотой асуултууд: Ажил гүйцэтгэлийн менежмент нь
зорилгуудыг биелүүлэхэд чиглэсэн байх ёстой. Хэрэгжүүлэх хөтөлбөрөө хэр
найдвартай, үр дүнтэй эсэхийг нарийн нягт тооцох.
Ажлын гүйцэтгэлийн удирдлагын системийг бий болгохдоохдээрх асуудлуудын үндсэн
дээр программ боловсруулаад амжилттай сайн хэрэгжүүлэхийн тулд ажлын гүйцэтгэлийн
удирдлагын 5 чиг үүргээр удирдах хэрэгтэй юм .
Ажлын гүйцэтгэлийн удирдлагын үр ашиг нь менежер болон ажиллагчдын сайн хамтын
ажиллагаан дээр үндэслэгдэн бий болсон өндөр бүтээмж юм .
Иймээс гүйцэтгэлийн үр ашгийг бий болгохын тулд дээрх чиг үүргүүдийг системтэйгээр
бүгдийг нь хэрэгжүүлэх хэрэгтэй болж байна .

14. Дүгнэлт
Гүйцэтгэлийн удирдлага нь компанийн хэтийн төлөв болон эрхэм зорилгод хүрэхийн
төлөө чиглэгдэх ёстой. Гүйцэтгэлийн удирдлагыг амжилттай хэрэгжүүлэхийн тулд
менежерүүд нэг зүйлийг анхаарах хэрэгтэй байдаг Ýíý íü ñудлаачдын үзэж байгаагаар ямар
ч ажилтан бүрийн зорилго байгууллагын эрхэм зорилго , зорилттой нийцэхгүй бол тухай
ажилтан байгууллагынхаа төлөө идэвх чармайлт гарган ажиллахгүй.
Олон улсын түвшний ахлах зөвлөх Фред Николсын үзэж байгаагаар “Өнөөдөр бидний
өмнө тулгарч байгаа гашуун үнэн бол хэдийгээр байгууллага зорилго , зорилтоо
томъёолсон байсан ч ихэнх ажилчид өөрсдийн гэсэн зорилго , зорилтыг аль хэдийн
тодорхойлсон байдаг. Бид өнөөдөр мэдлэгийн зуунд амьдарч байгаа боловсролтой
ажилтнуудтай ажиллаж байгаа билээ . Мэдлэгт суурилсан эдийн засаг ноёрхож байгаа
өнөө үед зарим нэг ажлын зорилгыг тодорхойлоход удирдлагуудын хувьд хүндрэлтэй
болж ялангуяа ажилтнуудынхаа ажилд хяналт тавих нь бүр ч төвөгтэй болж байна. Тэрээр
цааш нь “ аливаа бизнес, үйлдвэрлэлийг амжилтанд хүргэх түлхүүр нь галын шугаман
дээр ажиллаж байгаа ажилчдын гарт болон толгойд байдаг” гэсэн байна .Энэхүү асар
хурдацтай хөгжиж байгаа бизнесийн орчинд байгууллагаа урт хугацаанд тогтвортой авч
явахын тулд гүйцэтгэлийн удирдлагын цогц системийг нэвтрүүлэн , хэвшүүлж ажиллах нь
өнөөдөр юу юунаас илүү чухал тавигдаж байгаа талаар сүүлийн үеийн бизнесийн болон
менежментийн нэр хүнд бүхий сонин хэвлэлүүдээр бичигдэх болжээ .
Хамгийн оновчтой гүйцэтгэлийн удирдлагын систем нь шинэ ажиллагчдыг богино
хугацаанд ажилд нь дадлагжуулан бүтээмжийг нь нэмэгдүүлэхийн зэрэгцээ одоо байгаа
ажилчдын хувьд бүх нөөц бололцоог нь нээж ажиллуулахад чиглэгдэх учиртай .
Цаашилбал энэхүү систем нь ажилтнуудын санаа санаачлага , бүтээлч санааг дэмжин ,
боломжтой үр ашигтай санааг нь ажилдаа авч хэрэгжүүлдэг байх нь зөв юм . Үүний
зэрэгцээ байгууллага нь сайтар боловсруулагдсан хяналтын системтэй байх шаардлагатай
бөгөөд энэ нь байгууллага чухам юу хийж юунд хүрэх гэж буйг хүмүүст ойлгуулахад
дөхөмтэй болгодог. Дээрх бүхнийг уялдуулж үр ашигтай гүйцэтгэлийн удирдлагыг
хэрэгжүүлэхийн тулд төлөвлөлт , хяналт , хөгжүүлэх , үнэлэх , урамшуулах гэсэн 5 чиг
үүргийг тасралтгүйгээр системтэй хэрэгжүүлэх нь зөв юм .

15. Ашигласан материалын жагсаалт
 Ном
1. Д. Чадраабал , Ч.Баатар,
“Хүний нөөцийн менежмент”,
2006 он
2. Lioyd L.Byars, Leslie W.Rue
“Human Resuorce Management”, 1999 он
3. Ц.Цэцэгмаа
“Хүний нөөцийн менежмент” , 2005 он
4. Д.Гомбо
“Хүний нөөцийн менежмент” 2005 он
5. Б.Болормаа , Баярмаа
“Хүний нөөцийн удирдлага”
2007 он
6. Joseph H.boyett, Ph.D.Henry P.conn Махimum ‘Perpormance Management ‘,1999 он
7. Paladino ,Bob , Five Principles of Corporate Performance Management 2007 он
9 . Mosiman, Roland P.,Patrick Mosiman and Meg Dussault ,The Performance
Manager .2007
10. Brennan ,E.James , Rerformance Management Work book. 1989
•
Сэтгүүл
1. “Хүний нөөцийн менежмент “сэтгүүл
2. “Human capital “ сэтгүүл

Web site
1.
2.
3.
4.
5.
http:// bpmmag.net/magazine/article.html
What are KPS ? http://www.wiseweek.com/what -are-kips.htm?rtrre=
www.humanresuorces.about.com
http://ispi.org/hpt_institute/#What
www.humanresuorces.about.com