BC3 Policy Briefings Serie: Basque Centre for Climate Change – BC3ko taldeak egindako ikerketa-lanak laburbiltzen dituzten txostenak. Edukiak baliokoa izan nahi du klima-aldaketari buruzko erabakiak hartzen parte hartzen duten eragileentzat. Txosten honen egileak, Agustin del Prado, Patricia Gallejones eta Guillermo Pardo, izan dira.

1. Policy Briefings
ZER BALDINTZAK BEHAR DIRA GUZTIZ EUSKADIN EKOITZITAKO BI-
OETANOLA ETA BIODIESELA IRAUNGARRIAK IZAN DAITEZEN ?
Agustin del Prado, Patricia Gallejones eta Guillermo Pardo
B i o e r r e g a i e n e r r e g u l a z i o -
testuingurua
Erregai fosilak agortzen ari direla eta,
petrolioaren eta bere deribatuen ordezko
energia-iturriak garatu behar dira, neurri handi
batean erregai konbentzionalek eragindako
emisioen ondorio den ingurumenaren narriadura
ere murriztuko dutenak.
Testuinguru horretan, Europako Batzordeak
(EB) iturri berriztagarrietatik datorren energia
ekoizteko eta sustatzeko marko komuna
finkatzen du Energia Berriztagarrien
Zuzentarauan (2009/28/EE). Bertan
derrigorrezko helburu nazionalak ezartzen dira
iturri berriztagarrietatik sortutako energia-kuotari
dagokionez energiaren azken kontsumo
gordinean eta iturri berriztagarrietatik sortutako
energia-kuotari dagokionez garraioaren
sektorean. Esate baterako, 2020rako honako
helburu hau jarri zuen energia berriztagarriei
dagokienez:
% 20 murriztea berotegi-efektuko gas-emisioak
(BEG, CO2-eq-tan)
% 20 hobetzea energia-eraginkortasuna
Europako Batasuneko (EB) energiaren % 20
sortzea iturri berriztagarrietatik
EBk, bestalde, hainbat iraungarritasun-irizpide
definitu ditu aipatutako zuzentarauan nolabait
ere ziurtatzeko bioerregaiak erabiltzean
karbonoaren (C) aurrezki erreala bermatuko
dela eta biodibertsitatea babestuko dela. Irizpide
horiek betetzen dituzten bioerregaiek bakarrik jaso ahal izango dute gobernuaren laguntza, edo horiek bakarrik hartuko dira kontuan
energia berriztagarrientzat finkatutako helburu nazionaletarako.
Erregaien kalitateari buruzko zuzentarauaren arabera (2009/30/EE) bioerregaiei dagokienez hiru iraungarritasun-irizpide hartzen dira
kontuan:
-Bioerregaiek BEGen % 35eko aurrezkia lortu behar dute gutxienez, erregai fosilei dagokienez. Baldintza hori % 50era igotzen da 2017tik
aurrera eta % 60ra 2018tik aurrera, baina ekoizpen-planta berrien kasuan bakarrik. Berotegi-efektuko gasen aurrezki horretan
bioerregaiaren bizi-ziklo osoko emisio guztiak hartu behar dira kontuan, hau da, laborantzaren (nekazaritza-fasearen), prozesatze-
fasearen eta garraioaren emisioak.
-Bioerregaiak ezin dira sortu karbono-erreserba handiko lurretan, hala nola, hezegune edo basoetan.
-Bioerregaiak ezin dira biodibertsitate handiko lurretako lehengaietatik eratorri, esate baterako, baso primarioetako edo biodibertsitate
handiko larreetako lehengaietatik.
1. Txosten hau [Agustin del Prado, Patricia Gallejones eta Guillermo Pardo]1-k idatzi dute .[Basque Centre for Climate Change (BC3)].1
2. Honela aipatua: “del Prado,A., Gallejones, P.,Pardo, G.2015 “Zer baldintzak behar dira guztiz Euskadin ekoitzitako bioetanola eta biodiesela iraungarriak izan
daitezen? ”, BC3 Policy Briefing Series 03-2015”. Basque Centre for Climate Change (BC3).Bilbo, España.
PB 2015/ 03/ www.bc3research.org
Puntu garrantzitsuak
 Nekazaritzako ekoizpen-prozesuak, eta, batez ere, ongarrien
kudeaketarekin zerikusia duenak, baldintzatu egiten du neurri
handi batean bioerregaien ekoizpenaren ingurumen-inpaktuen
zenbatespenaren ziurgabetasuna.
 Bioerregaien ekoizpenaren inpaktuak kalkulatzeko gehien
erabiltzen diren metodologiak ez dira behar bezain zehatzak
ekoizpenaren laborantza-faserako.
 Nitrogenodun ongarrien maneiuak eta laborantza-aldiko
klimatologiak neurri handian eragiten dute oxido nitrosoaren
emisioetan, eta bioerregaien ekoizpenean karbono-aztarnaren
baldintzatzailerik handienak dira.
 Ongarri organikoek karbonoaren aztarna gutxitzen laguntzen dute
bioerregaien, hau da, gari-etanolaren eta koltza-dieselaren,
ekoizpenean. Kontrapartida gisa, beste inpaktu batzuk areagotzen
dituzte, hala nola, uraren kutsadura edo ekosistemen azidotzea.
 Bioerregaien iraungarritasunari buruzko legedian ezarritako
baldintza, hau da, erregai fosil baliokideari dagokionez berotegi-
efektuko gasen % 35 gutxienez murriztea proposatzen duena
(garia eta koltza erabilita etanola eta diesela ekoizten den
kasurako), betetzeko probabilitateak nahiko txikiak dira nitratoekin
kutsatzeko arriskuan dauden inguruetan ongarriei ezarritako
egungo mugak direla-eta, eta, batez ere, ongarriztatze mineralaren
kasuan.
 Ongarriztatze organikoaren kasuan egia da probabilitate
handiagoak daudela iraungarritasun-arau horiek betetzeko, baina
lurzoruaren erabileraren gaineko inpaktu zuzena ongarriztatze
minerala erabilitako laboreen kasuan baino handiagoa da.

2. Lurraren erabileraren zeharkako aldaketak (ILUC), larreak eta basoak lur landu bihurtzearen ondorioz, arrisku bat dakar: bioerregaien
hazkundearen ondorioz BEGen emisioan lor daitekeen aurrezkia bertan behera geratzekoa; izan ere, larreek eta basoek normalean CO2
ugari xurgartzen eta pilatzen dute. Hiru iraungarritasun-irizpide horiei bi zuzentarauetan (2009/28/EE, 2009/30/EE) ILUC arriskua
murrizteko egindako beste aldaketa bat erantsi behar zaie. Alde horretatik, beraz, Europako Batzordeak hainbat lege-aldaketa proposatu
ditu honako hau bermatzeko:
-Lurraren erabileraren zeharkako aldaketak eragin ditzakeen emisioak erregai-hornitzaileen txostenetan eta EBko estatu kideen kuotetan
sartu behar dira. Nola egingo da hori? Munduan izango diren BEGen kalkulua egitean kontuan izango da EBn zenbat lur erabiltzen den
bioerregaiak sortzeko gizakiak elikatzeko eta pentsuak sortzeko erabili ordez.
-Garraioaren sektorean iturri berriztagarrietatik sortutako energia-kuotari dagokionez EBko estatu kide bakoitzean finkatutako % 10eko
helburuaren erdia baino ezingo da bete lehen belaunaldiko bioerregaien bidez (azukretik, olio-aletatik, eta abarretatik sortutakoa). Orobat,
bigarren eta hirugarren belaunaldiko bioerregaiek gero eta garrantzi handiagoa izango dute. Bioerregai horiek elikagaien eta pentsuen
laborantzarekin lehiatzen ez diren materialetatik sortzen dira (hiri-hondakinak, algak, eta abar).
Metodologia berritzailea bioerregai-ekoizpena iraungarria den aztertzeko
Policy briefing honetan laburbiltzen den kasu-azterketak oinarri dituen inguruneetan guztiz Euskadin, zehatz-mehatz Arabako toki jakin
batean (Arabako Lautadan), azken 50 urteotako klima-baldintzetan ekoitzitako bioerregaien iraungarritasuna aztertu zen (etanolarena eta
biodieselarena).
Bioerregaiek EBren iraungarritasun-irizpideak betetzen dituztela frogatzeko gehien erabilitako bidea Europako Batasunak onartutako
borondatezko eskemetan parte hartzea da (adib. Biograce). Gure azterketak beste metodologia bat planteatzen du ziurtapen-eskema
horietan arrunki erabilitakoaren ordez. Oraintsuko ebidentzia zientifikoak adierazten du, esate baterako, labore energetikoetatik sortutako
bioerregaien BEG emisioak, Cren aztarna deitzen denak, aldakortasun handia duela, hain zuzen ere, laborantza-fasean lurzoruan
(nitrogenodun ongarriak erabili ondoren eta/edo materia organikoa lurzoruan mineralizatu ondoren) sortutako oxido nitroso gasa (N2O)
delako era horretako bioerregai baten bizi-ziklo osoan aldakortasun eta garrantzi handiena duena; gas hori prozesu biologikoen bidez
sortzen da, esate baterako, desnitrifikazio- eta nitrifikazio-prozesuen bidez. Nazioarteko ziurtapen-eskemek ez bezala, gure metodologiak
nolabait ere gutxitu egin nahi ditu laborantza-fasean ingurumenean eragindako inpaktuen estimazioaren ziurgabetasunak, eta, esate
baterako, laborantza-maneiuak, klima-baldintzek eta baldintza edafikoek inpaktu horietan (adib. N2O) eta laboreen errendimenduan
dituzten eraginak hartzen ditu kontuan.
Azterketa honetan honako galdera hauek sakondu nahi izan dira: Laborearen maneiu-baldintzak erabakigarriak al dira bioerregai baten
iraungarritasuna edo iraungarritasunik eza finkatzeko? Ze probabilitate dago bioerregai horrek egungo eta etorkizuneko legerian ezarritako
iraungarritasun-exijentziak betetzeko maneiuaren, klima-baldintzen eta lurzoru-motaren arabera? Zein dira bioerregai iraungarriaren
ekoizpenak dituen mugak nitratoekin kutsatzeko arriskuan dauden eta, ondorioz, nitratoei buruzko zuzentarauak (91/676/EE) ezarritakoari
ere jarraitu behar dioten inguruetan?
Metodologia berritzailea garatu du BC3k azterketa honetarako eta BC3n bertan sortutako eredu matematiko agronomikoak integratzen ditu,
hala nola SIMSNIC eredua (Gallejones et al., prentsan), bizi-zikloaren azterketaren baitan (Gallejones et al., prentsan).
Guztiz BC3n garatutako SIMSNIC eredua (1. Irudia) gai da laborantza-fasean edo landa-fasean nahiko sendo aurreikusteko ongarrien
maneiuak eta baldintza edafiko eta klimatologikoek ze eragin nagusi dituzten BEG emisioetan (adib. N2O), materia lehorraren, proteinaren
eta olio ehunekoaren (garrantzitsua olio-laboreen kasuan: adib. koltza) hektareako nekazaritza-produktibitatean, eta uretan barreiatutako
kutsaduraren edo euri azidoaren iragarle diren beste kutsatzaile batzuetan (uraren kasuan, adib. nitratoen lixibiazioa: NO3-; eta euri
azidoaren kasuan, amoniakoa: NH3). SIMSNIC eredu erdi-enpirikoa da eta gariaren eta koltzaren txandaketako azterketa-eremu
honetarako baliozkotu da.
Ereduaren ohiko sarrerak honako hauek dira: lurzoruaren oinarrizko ezaugarriak (adib. testura), eguneroko meteorologia (tenperatura
maximoa, tenperatura minimoa eta prezipitazioa) eta lurzoruen iraganeko eta egungo maneiua (adib. ongarri-mota, -data eta -dosia,
ereintzaren data, laborantza-mota, ureztaketa, eta abar). Ereduak nitrogenoaren (N) zikloa eta balantze hidrikoa kalkulatzen ditu laborearen
hazkuntza-egoera ezberdinetarako eta laboreen arteko aldietarako. Orobat, plantako ekoizpena erregulatzen duten prozesu biologiko eta
fisiko-kimikoen gainean ere ingurumen-baldintzek izan dezaketen eragina simulatzen du, baita hainbat N motak (N2, N2O, NOx eta NO3-)
sisteman dituen transformazioak eta sistematik irteteak ere.
Azterketa hau ENERKROP proiektuaren esparruan kokatu behar da: Eredu agronomikoen garapena eta aplikazioa EAEko bioerregai-ekoizpenean ingurumenaren
eta energiaren ebaluazioa egiteko. SAIOTEK programa (Industria, Berrikuntza, Merkataritza eta Turismoa; Eusko Jaurlaritza), eta Patricia Gallejonesen doktore-
tesiaren zati bat da: “Mass-balance modeling and measurements to study GHG mitigation strategies using energy cropping systems under humid Mediterranean
climate .
ZER BALDINTZAK BEHAR DIRA GUZTIZ EUSKADIN EKOITZITAKO BIOETANOLA ETA BIODIESELA IRAUN-
GARRIAK IZAN DAITEZEN ?

3. Azterketa-kasua: etanola eta diesela garitik eta koltzatik eratorrita
Aztertutako bioerregai-mota bakoitzak (gari-etanola eta koltza-diesela) bioenergiari buruzko zuzentarau jakin batean edota, esate bateko,
nitratoei buruzko Europako zuzentarauan finkatutako iraungarritasun-baldintzak betetzeko edo ez betetzeko probabilitatea kuantifikatzeko
Monte Carlo erako ziurgabetasun-azterketa egin zen, Arabako Lautadako azken 50 urte klimatologikoetarako ereduaren 1000 simulazio
ezberdinetan oinarrituta.
Koltza edo garia ekoizteko etapan gertatu ziren bioerregai-ekoizpenaren ziklo osoan aztertutako ingurumen-inpakturik handienak.
Lurzorutik sortutako NO2 emisioak izan ziren, neurri handi batean ongarri-motak eta -dosiak eta klimatologiak eraginda, karbono-
aztarnaren inpaktuaren iturri nagusiak.
Nahiz eta gure azterlanean kalkulatutako BEG emisioak koltzatik
eratorritako dieselari buruzko gaur egungo azterketetan hautemandako
batez bestekoak baino apur bat handiagoak diren, emisio horiek
aztertutako emisio-mailaren barruan daude. Garitik eratorritako
etanolaren kasuan, gure kalkuluak nazioarteko hainbat azterlanetan
adierazitako batez bestekoaren barruan daude.
Gure kasuan bioerregaien ekoizpena, energiaren ikuspegitik, lehengai
fosiletatik eratorritako gasolinaren edo dieselaren ekoizpena baino
efizienteagoa izan zen (2. Irudia). Dena den, landako maneiu-baldintza
jakinetan bakarrik eta urte klimatologikoaren arabera murriztu zuten
bioerregaiek bere eragina C aztarnan erregai fosilei dagokienez (3.
Irudia). Esate baterako, ongarri mineral asko erabilita sortutako
bioerregaiek (adib. 200 Kg N/ha urteko, nitrato amonikoa, 3. kasua 3.
irudian) inpaktu handiagoa eragingo lukete BEG emisioan, eta % 40 eta
% 70 batean, gutxi gorabehera, bioetanolarekin eta biodieselarekin,
hurrenez hurren (3. irudia: goitik beherako marraren eta 3 zenbakia
duen kurbaren gurutzaketa).
Kontuan hartuta azterketa-eremuaren zati bat nitratoekin kutsatzeko arriskuan dagoen inguru bat izan daitekeela eta, hortaz, nekazaritzako
lanetatik eratorritako nitratoen ondorioz uraren kutsadura dela-eta arriskuan dagoen inguru izendatutakoen gainean jarduteko planean
jasotako legedia jarraitu behar duela (bertan, besteak beste, nitrogenodun ongarrien, mineralen nahiz organikoen, erabilera 170 Kg N/
urteko mugatzen da), pentsa genezake eremu horretako egungo ongarriztatze-baldintzak aipatutako muga horretatik hurbil daudela segur
aski. Ongarri mineralak erabiltzen diren kasuetan (adib. nitrato amonikoa edo urea), C aztarnak onera egingo luke kasu gehienetan erregai
fosilekin alderatuta, baina Energia Berriztagarrien Europako Zuzentarauan finkatutako iraungarritasun-irizpidea bakarrik beteko litzateke,
erregai fosil baliokidearekin alderatuta berotegi efektuko gasen % 35eko murrizketa proposatzen duena, alegia, ureadun ongarrien kasuan
eta % 30 eta % 40 batean, gutxi gorabehera, etanolarekin eta biodieselarekin, hurrenez hurren (3. irudia) .
ZER BALDINTZAK BEHAR DIRA GUZTIZ EUSKADIN EKOITZITAKO BIOETANOLA ETA BIODIESELA
IRAUNGARRIAK IZAN DAITEZEN ?
Azterketa hau ENERKROP proiektuaren esparruan kokatu behar da: Eredu agronomikoen garapena eta aplikazioa EAEko bioerregai-ekoizpenean ingurumena-
ren eta energiaren ebaluazioa egiteko. SAIOTEK programa (Industria, Berrikuntza, Merkataritza eta Turismoa; Eusko Jaurlaritza), eta Patricia Gallejonesen
doktore-tesiaren zati bat da: “Mass-balance modeling and measurements to study GHG mitigation strategies using energy cropping systems under humid Medi-
terranean climate .
1. irudia. SIMSNIC ereduaren interfazea erakusten duen irudia
2. irudia. Ingurumen-inpaktu erlatiboak (BEG emisioak ezik) bioetanol eta biodiesel ekoizpenaren bizi-zikloan zehar,
bioerregaiaren laborantza-faseko maneiu-inguruneari (ongarriztatzean) eginiko inpaktu-kategoria bakoitzean, inpaktu
handieneko erregai fosil baliokideak (% 100ekin adierazita) duenaren aldean.

4. Organikoki ongarriztatutako labore horietatik eratorritako bioerregaiek erakutsi zuten ongarriztatze mineraleko ingurunetakoek baino aukera
handiagoa zutela Energia Berriztagarrien Europako Zuzentarauaren iraungarritasun-irizpidea betetzeko. Alde negatiboa da ingurumen-
galera handiagoak eragin zituztela ahalmen azidotzailea duten gasetan eta uraren kutsaduran, eta azalera handiagoa behar izan zutela
bioerregai-kopuru bera ekoizteko (2. irudia). Minda injektatzeak, lurzoruan aplikatzeko neurri tekniko gisa, nabarmen murriztuko lituzke
NH3ren lurrunketagatiko inpaktuak (adib. azidotzea), eta, gainera,
eutrofizazioaren gaineko inpaktua gutxiaraz lezake, bai eta lurraren
erabilerarekiko lehia ere.
Azken oharrak
Gure kasu zehatzean bioerregaien ekoizpenak lehengai fosiletatik
eratorritako erregaiek baino askoz ere inpaktu handiagoa eragin
zuen uraren kutsadurari dagokionez eta, gainera, –garrantzi handia
du– lurzoruaren erabilerarengatik lehia handiagoa. Halaber,
biodieselaren kasuan, lurzoruaren azidotzeari lotutako inpaktuak
erregai fosilenak (diesela) baino handiagoak izan ziren (2. irudia).
Informazio honen arabera ezinbestekoa da, elikagaien
ekoizpenarekin lehiatzea saihesteko, hori ez bada ere azterketa
honen gaia, labore energetikoak nekazaritzaren eta ekologiaren
ikuspegitik baliorik ez duten lurzoruetan ereitea eta, sustatzen
badira, kontuan izatea ez dela BEG emisioak murrizteko izango.
Nabarmendu behar da laborantza-faseko ongarrien maneiua
bioerregaiaren ingurumenaren gaineko inpaktu handiagoaren edo
txikiagoaren funtsezko baldintzatzailea izan zela. Nazioarteko
borondatezko eskemetan proposatutako metodologietan ez lirateke
islatuko aipatutako alde horiek.
Analisi- eta ziurgabetasun-teknika ezberdinak baliatzen dituen gure
metodologiaren bidez kuantifikatu ahal izan ditugu Euskadin
ekoitzitako bioerregai batek Energia Berriztagarrien Europako
Zuzentarauak ezarritako iraungarritasun-baldintzak betetzeko izango
lituzkeen probabilitateak. Gainera, erakutsi ahal izan dugu nitratoei
buruzko zuzentarauak zer-nolako eragina izan dezakeen erregaien ekoizpenak eragindako ingurumen-inpaktu ezberdinetan. Ikuspegi
integratu honi esker gehiago egin ahal izango da aurrera ezagutzan, eta, gainera, ingurumenaren gaineko bigarren mailako inpaktu
gutxiagorekin BEGen emisioak murriztera eraman gaitzaketen irtenbide praktiko eta errealistak eskain ditzakegu.
Azterketa honetan sortutako informazioak eskaintzen dituen emaitzak baliagarriak izan daitezke bioenergiari, nekazaritzari eta nitratoen
zuzentarauari buruzko politiken diseinu estrategikoan.
Ikerketa honetako emaitzak garrantzitsuak izan daitezke bioenergiaren kudeaketa-politika publikoarentzat. Ikuspegi honen azken helburua
da baldintza optimoak finkatzea ekoizpen-kate osoa Euskadin izango duten bioenergia sortzeko sistemak ezartzeari dagokionez .
Erreferentziak
Gallejones, P. , Aizpurua A. , Ortuzar-Iragorri,M.A. and del Prado, A. prentsan. Development of a new model for the simulation of N2O emissions: a case-study on
wheat cropping systems under humid Mediterranean climate. Mitigation And Adaptation Strategies For Global Change. DOI (10. 1007/s11027-014-9563-6).
Gallejones P., Pardo G., Aizpurua A., del Prado A. 2015. Life cycle assessment of first-generation biofuels using a nitrogen crop model. Science of the Total
Environment.1, 1191–1201. (doi:10.1016/j.scitotenv.2014.10.061).
ZER BALDINTZAK BEHAR DIRA GUZTIZ EUSKADIN EKOITZITAKO BIOETANOLA ETA BIODIESELA
IRAUNGARRIAK IZAN DAITEZEN ?
BC3 Policy Briefing Series-en argitalpena Mikel González-Eguino eta Eleja Ojearen lana izan da.
Txosten honetan adierazitako iritziak txostenaren egileen erantzukizuna dira, eta ez dute zertan Basque
Centre for Climate Change (BC3) zentroaren jarrera adierazi. BC3 Policy Briefing txostenak Interneten
eskuragarri daude:
http://www.bc3research.org/policybriefings
BC3 Policy Briefings txostenei buruzko kontsultetarako: :
E-mail: mikel.gonzalez@bc3research.org edo elena.ojea@bc3research.org
3. irudia. Ebaluatutako ingurune ezberdinetan etanol eta biodiesel
ekoizpenean isuriko diren BEGen probabilitate metatua. NA: amonio
nitratoz ongarriztatua. Urea: ureaz ongarriztatua. Goitik beherako
marrek murriztutako emisioen % 35 eta % 50 adierazten dute, erregai
fosilari dagokionez. Puntuz egindako kurbek mindez ongarriztatutako
inguruneak irudikatzen dituzte.