Ενότητα 2, Το τέχνασμα του Θεμιστοκλή, Αρχαία Ελληνική Γλώσσα Β΄ Γυμνασίου, σελ. 14-16

1. Ενότητα 2, Κείμενο
Το τέχνασμα του Θεμιστοκλή
Αρχαία Ελληνική Γλώσσα, Β΄
Γυμνασίου, σελ. 14 -16
Πλούταρχος, Βίοι Παράλληλοι, Θεμιστοκλῆς, 12.2-6 (διασκευή)

2. Ο Πλούταρχος (περ.45μ.Χ.-120) ήταν ιστορικός, βιογράφος και
δοκιμιογράφος. Γεννημένος στη Χαιρώνεια της Βοιωτίας, ο
Πλούταρχος ταξίδεψε πολύ στον μεσογειακό κόσμο της εποχής
του και δύο φορές στη Ρώμη. Έζησε το μεγαλύτερο μέρος της
ζωής του στη Χαιρώνεια, όπου λέγεται ότι μυήθηκε στα
μυστήρια του Απόλλωνα. Ήταν πρεσβύτερος των ιερέων του
Απόλλωνα στο Μαντείο των Δελφών και υπεύθυνος για την
ερμηνεία των χρησμών της Πυθίας, αξίωμα που κράτησε για 29
έτη έως το θάνατό του. Έζησε δραστήρια κοινωνική και πολιτική
ζωή, κατά τη διάρκεια της οποία παρήγαγε ένα απίστευτο
corpus κειμένων, που επιβίωσαν ως την εποχή μας.
http://el.wikipedia.org/wiki/%
CE%A0%CE%BB%CE%BF
%CF%8D%CF%84%CE%B1
%CF%81%CF%87%CE%BF
%CF%82

3. Το πιο γνωστό του έργο είναι οι Βίοι Παράλληλοι, μια
σειρά βιογραφιών διάσημων Ελλήνων και Ρωμαίων,
διευθετημένων ανά ζεύγη, έτσι ώστε να δίνεται έμφαση
στις κοινές ηθικές τους αξίες ή αποτυχίες. Οι διασωθέντες
Βίοι περιλαμβάνουν 23 ζεύγη βιογραφιών, ενός Έλληνα
και ενός Ρωμαίου, όπως επίσης και τέσσερις μοναδικούς
βίους. Όπως εξηγεί στην πρώτη παράγραφο του έργου
του Βίος Αλεξάνδρου, ο Πλούταρχος δεν ενδιαφερόταν
αποκλειστικά για την ιστορία, αλλά διερευνούσε τους
χαρακτήρες και το πεπρωμένο διάσημων ανδρών.
http://el.wikipedia.org/wiki/%CE%A
0%CE%BB%CE%BF%CF%8D%CF
%84%CE%B1%CF%81%CF%87%
CE%BF%CF%82

5. ἐπεὶ > χρον. σύνδεσμος = όταν ὁ πολέμιος = ο εχθρός
Στις 29 Σεπτεμβρίου 480 π.Χ. γίνεται η ναυμαχία της Σαλαμίνας.

6. προσφερόμενος > μτχ. του ρ. προσφέρομαι = πλησιάζω > πλησιάζοντας
Πριν από 10 χρόνια, το 490 π.Χ., οι Πέρσες είχαν εκστρατεύσει εναντίον των Ελλήνων με αρχηγούς
τον Δάτη και τον Αρταφέρνη. Τότε οι Έλληνες νίκησαν στον Μαραθώνα, έχοντας επικεφαλής τον
Μιλτιάδη. Σε αυτήν, τη δεύτερη εκστρατεία τους, οι Πέρσες είχαν επικεφαλής τον Ξέρξη και πολύ
περισσότερο στρατό και πλοία. Συντρίφτηκαν και πάλι από τις ελληνικές ναυτικές δυνάμεις στη
Σαλαμίνα, με αρχηγούς τον Σπαρτιάτη Ευρυβιάδη και τον Αθηναίο Θεμιστοκλή.

7. πὲριξ = γύρω
Μηδικοί ή Περσικοί πόλεμοι …
… ονομάζονται οι μεγάλοι πόλεμοι της
αρχαιότητας μεταξύ των Περσών
(Μήδων) και των Ελλήνων. Οι πόλεμοι
αυτοί εναντίον του απολυταρχισμού της
Ανατολής ήταν πολύ σημαντικοί: η νίκη
των Περσών θα σήμαινε το τέλος του
ελληνικού πολιτισμού.

8. ἐπάπταινον > πρτ. του ρ. παπταίνω > φοβισμένοι σκέφτονταν να αποπλεύσουν
Απολογισμός δυνάμεων …
Ο περσικός στόλος διέθετε 1.300 τριήρεις και 3.000 μεταφορικά
πλοία, ενώ ο ελληνικός 368.

9. ἔνθα δὴ = ενώ λοιπόν έτσι είχε η κατάσταση ἐβουλεύετο > πρτ. του ρ. βουλεύομαι = σκέφτομαι, σχεδιάζω

10. συνετίθει > πρτ. του ρ. συν-τίθημι = καταστρώνω ἡ πραγματεία = το τέχνασμα

11. γένει = στην καταγωγή

12. ὁ /ἡ εὔνους, τό εὔνουν = ευνοϊκός, φιλικός

15. κελεύσας > μτχ. του ρ. κελεύω = διατάζω

16. αἱρούμενος τὰ βασιλέως = παίρνοντας το μέρος του Πέρση βασιλιά (πρβλ. αίρεση, προαιρετικός)

17. ἐξαγγέλλει = στέλνω ως πληροφορία (πρβλ. εξαγγελία)

18. ἀποδιδράσκοντας > του ρ. ἀποδιδράσκω = δραπετεύω, προσπαθώ να ξεφύγω
Η προπαγάνδα και το «πανούργο ελληνικόφίδι»
Κατά τον πλου από το Αρτεμίσιο (βόρεια της Εύβοιας) του ελληνικού στόλου
προς τη Σαλαμίνα, ο Θεμιστοκλής έβαλε και έγραψαν στους βράχους κοντά
στις πηγές νερού μηνύματα για τους χιλιάδες Έλληνες που υπηρετούσαν στο
ναυτικό του Ξέρξη, όπως:
«Είναι άδικο να πολεμάτε εναντίον των πατεράδων σας»
«Μείνετε ουδέτεροι» «Ελάτε με το μέρος μας»
«Πολεμήστε χωρίς ζήλο»
Η προπαγάνδα αυτή ήταν ίσως ένας από τους λόγους που ο Θεμιστοκλής
ονομάστηκε «πανούργο ελληνικό φίδι».

19. διακελεύεται > του ρ. δια-κελεύομαι = συμβουλεύω ἐπιθέσθαι > του ρ. ἐπι-τίθεμαι (πρβλ. επίθεση)

20. διαφθεῖραι > του ρ. διαφθείρω = εξοντώνω

21. ἐν ᾧ ταράττονται > ενώ βρίσκονται σε σύγχυση

22. δεξάμενος > μτχ. αορ. του ρ. δέχομαι >
επειδή δέχτηκε
λελεγμένα > μτχ. πρκ. του ρ. λέγομαι >
ότι έχουν ειπωθεί
ἀπ’εὐνοίας = με φιλική διάθεση
ἥσθη > αόρ. του ρ. ἥδομαι =
ευχαριστήθηκε, ένιωσε ικανοποίηση

23. ἐξέφερε > του ρ. ἐκφέρω > έδωσε
διαταγή
ἡγεμών = αρχηγός > κυβερνήτης
τῶν νεῶν > γεν. πληθ. του ουσ. ἡ ναῦς
= το πλοίο

24. ἀναχθέντας > ἀνάγομαι = αποπλέω > αφού αποπλεύσουν ναυσὶν = δοτ. πληθ. του ουσ. ἡ ναῦς = το πλοίο

25. διαζῶσαι > διαζώννυμι = περικυκλώνω (πρβλ. ζώνη, ζωστήρα, εύζωνας)
Το νησί της Σαλαμίνας - αεροφωτογραφία

26. ἐκφύγοι > του ρ. ἐκ-φεύγω = ξεφεύγω

28. Οι Πελοποννήσιοι είχαν ως πρώτο μέλημά τους να
εμποδίσουν το πέρασμα των Περσών στην
Πελοπόννησο και γι’ αυτό είχαν οχυρώσει τον Ισθμό
της Κορίνθου. Είχαν πειστεί όμως από το Θεμιστοκλή
να ναυμαχήσουν εναντίον των Περσών στα στενά της
Σαλαμίνας. Όταν είδαν τον περσικό στόλο να
καταπλέει στο Φάληρο, την παραμονή της ναυμαχίας,
φοβήθηκαν ότι δεν θα μπορούσαν να τον
αντιμετωπίσουν με επιτυχία εξαιτίας του μεγέθους
του. Άρχισαν λοιπόν να επανεξετάζουν την απόφασή
τους να ναυμαχήσουν στα στενά και να σκέφτονται να
αναχωρήσουν για τον Ισθμό, όπου θα αντιμετώπιζαν
τους Πέρσες από ξηρά και θάλασσα.

30. Ο Σίκιννος μετέφερε στον Ξέρξη το μήνυμα του
Θεμιστοκλή πως συμπαρατάσσεται στο πλευρό των
Περσών και είναι έτοιμος να προδώσει τους Έλληνες.
Επιπλέον, ενημέρωνε τους Πέρσες πως οι Έλληνες
ετοιμάζονταν να αναχωρήσουν από τη Σαλαμίνα και
τους συμβούλεψε να επιτεθούν στον ελληνικό στόλο
πριν αποπλεύσει από τα στενά. Ο Θεμιστοκλής έκανε
τους Πέρσες να πιστέψουν ότι εύκολα θα μπορούσαν
να καταστρέψουν τον ελληνικό στόλο επειδή οι
Έλληνες βρίσκονταν σε σύγχυση και δεν ομονοούσαν
μεταξύ τους.

32. Ο Ξέρξης πίστεψε ότι ο Θεμιστοκλής ήταν με το μέρος
του κι ότι μπορούσε πράγματι να καταστρέψει τον
ελληνικό στόλο μέσα στα στενά της Σαλαμίνας. Έτσι,
θα μπορούσε ο στόλος του να κινηθεί προς τον Ισθμό
και να επιτεθεί από στεριά και θάλασσα στις
συγκεντρωμένες εκεί στρατιωτικές δυνάμεις των
Πελοποννησίων.
Έδωσε λοιπόν αμέσως διαταγή να
αποπλεύσουν διακόσια πλοία και να κλείσουν κάθε οδό
διαφυγής για τα ελληνικά πλοία, ώστε να
περικυκλώσει τον ελληνικό στόλο και να μην αφήσει
κανένα ελληνικό πλοίο να διαφύγει.

33. Το ξημέρωμα ανήμερα της ναυμαχίας, μια
κουκουβάγια, πετώντας από δεξιά, κάθισε
στο κατάρτι της τριήρους του Θεμιστοκλή.
Αυτό θεωρήθηκε καλός οιωνός και
εμψύχωσε τους Έλληνες, καθώς η
κουκουβάγια ήταν το πουλί της Αθηνάς και
είχε πετάξει από την ευνοϊκή πλευρά.

35. Σκοπός κειμένου
Να αναδείξει τη στρατηγική ευφυΐα ως καθοριστικό
παράγοντα για την έκβαση μιας πολεμικής
αναμέτρησης. Η υπεροπλία και η αριθμητική υπεροχή
δεν είναι ικανός παράγοντας για να φέρει τη νίκη.

36. Χαρακτηρισμός
Θεμιστοκλή
Ο Θεμιστοκλής παρουσιάζεται ως ένας ευφυής, επίμονος,
πονηρός και διορατικός στρατηγός. Σε αντίθεση με τους
υπόλοιπους Έλληνες, που ταράζονται από την παρουσία του
πολυάριθμου περσικού στόλου και ασκούν πιέσεις για αλλαγή
του τόπου της αναμέτρησης, ο ίδιος σταθμίζοντας με
ψυχραιμία την κατάσταση διαβλέπει τα πλεονεκτήματα της
συγκεκριμένης τοποθεσίας.

37. Το ιερό φίδι της Ακρόπολης.
Οι Αθηναίοι πίστευαν ότι, όταν μια πόλη κινδύνευε, ο θεός
που την προστάτευε θα την εγκατέλειπε πρώτος. Μια φορά το
μήνα η ιέρεια της Αθηνάς άφηνε στον Παρθενώνα μια πίτα με
μέλι, την οποία πίστευαν ότι έτρωγε το ιερό φίδι που ζούσε
στην Ακρόπολη. Το μήνα της ναυμαχίας, η πίτα με το μέλι δεν
φαγώθηκε. Λέγεται ότι ο Θεμιστοκλής, σε συνεργασία με την
ιέρεια, διέδωσαν ότι το φίδι είχε εγκαταλείψει το ναό και,
σύμφωνα με την παράδοση, οι Πέρσες θα καταλάμβαναν την
Αθήνα. Αυτό ‘έπεισε σχεδόν όλους τους Αθηναίους να
εγκαταλείψουν την πόλη, όπως επιδίωκε ο Θεμιστοκλής.

38. Οι ενέργειες των Ελλήνων λίγο πριν τη ναυμαχία
Οι Αθηναίοι εγκαταλείπουν την πόλη τους
Οι κάτοικοι της Πελοποννήσου χτίζουν ένα τείχος
στον Ισθμό της Κορίνθου για να εμποδίσουν τους
Πέρσες να περάσουν στην Πελοπόννησο

39. Η διαφωνία Θεμιστοκλή - Ευρυβιάδη
Ο Θεμιστοκλής θέλει να ναυμαχήσουν οι δυο
στόλοι στο στενό της Σαλαμίνας
Ο Ευρυβιάδης θέλει να εμποδίσουν το στόλο των
Περσών να κάνει απόβαση στην Πελοπόννησο
Πόλεμος και στα … συμβούλια
Σε ένα πολεμικό συμβούλιο πριν από τη ναυμαχία, ο Θεμιστοκλής πήρε το
λόγο πριν από την έναρξή του. Ο Αδείμαντος, αντίζηλος του Θεμιστοκλή, τον
πρόσβαλε λέγοντας: «Στους αγώνες, Θεμιστοκλή, αυτός που ξεκινάει πριναπό
το σύνθημαμαστιγώνεται». «Αυτοί, όμως, που αργούν να ξεκινήσουν δεν
κερδίζουν κανένα έπαθλο», του απάντησε ο ετοιμόλογος Θεμιστοκλής.

40. Γιατί ο Θεμιστοκλής θέλει να ναυμαχήσει στα στενά της Σαλαμίνας
Τα Ελληνικά πλοία είναι μικρά
και ευκίνητα ενώ τα πλοία των
Περσών είναι μεγάλα σε μήκος
και δεν μπορούν να κάνουν
εύκολα ελιγμούς. Έτσι είναι
δύσκολο να γυρίσουν σε ένα
μικρό χώρο. Θα ήταν εύκολο
στους Έλληνες να τους
νικήσουν

41. Τα δύο στεφάνια
Οι Σπαρτιάτες τίμησαν τους αρχηγούς
της ναυμαχίας, «μοιράζοντας» ως εξής
τη δόξα της νίκης: στον στρατηγό
Ευρυβιάδη πρόσφεραν ένα στεφάνι
για την ανδρεία και στον Θεμιστοκλή
ένα στεφάνι για τη σοφία!

42. Το μνημείο
στη
Σαλαμίνα
http://el.wikipedia.org/wiki/%CE%A0%CE%BB%CE%BF%CF%8D%C
F%84%CE%B1%CF%81%CF%87%CE%BF%CF%82
http://users.sch.gr/ipap/Ellinikos%20Politismos/Yl
iko/Theoria%20arxaia/metafraseis%20b%20gym/
b02xm.htm