1. I. ΠΑΓΙΩΣΗ ΤΗΣ ΒΥΖΑΝΤΙΝΗΣ ΚΥΡΙΑΡΧΙΑΣ
ΣΤΑ ΒΑΛΚΑΝΙΑ ΚΑΙ ΤΗ Μ. ΑΣΙΑ
2. Η ΔΙΑΔΟΣΗ ΤΟΥ ΧΡΙΣΤΙΑΝΙΣΜΟΥ
ΣΤΟΥΣ ΜΟΡΑΒΟΥΣ ΚΑΙ ΤΟΥΣ
ΒΟΥΛΓΑΡΟΥΣ
α. Ο εκχριστιανισμός των Μοραβών
Τσατσούρης Χρήστος, Φιλόλογος Γυμνασίου Μαγούλας
Σελ.
39 http://xtsat.blogspot.gr/

2. Διδακτικοί στόχοι:
Κατανόηση των
προϋποθέσεων
εκχριστιανισμού
των Μοραβών και
των Βουλγάρων με
όργανο τη σλαβική
γλώσσα.
Στάδια του
εκχριστιανισμού
και επισήμανση των
διαφορών ανάμεσα
στις δύο
περιπτώσεις.
Αποτίμηση της
σημασίας του
εκχριστιανισμού
των σλαβικών
λαών.

3. Εκχριστιανισμός
Μοραβών και
Βουλγάρων
Ραστισλάβος
– Βόρης
Φώτιος
Κωνσταντίνος
(Κύριλλος) -
Μεθόδιος
Σλαβικό
αλφάβητο
Εκπόρευση του
Αγίου
Πνεύματος και
εκ του Υιού
(filioque)
Σύνοδοι του
867 και του
870
Όροι – κλειδιά της ενότητας
Βόρης
Ραστισλάβος
Φώτιος

4. Τι γνωρίζετε για τον
εκχριστιανισμό των Μοραβών και
το ιεραποστολικό έργο του
Κων/νου και του Μεθόδιου; Γιατί
ήθελαν οι Μοραβοί να
εκχριστιανιστούν από τους
Βυζαντινούς και γιατί οι
Βυζαντινοί δέχτηκαν να στείλουν
ιεραποστόλους;

5. Ο ηγεμόνας της Μοραβίας Ραστισλάβος ζήτησε από το
Βυζάντιο ιεραποστόλους:
για να διδάξουν στο λαό του το
(862/3).
Ήθελε να στηριχτεί στο Βυζάντιο, για
να αποκρούσει τις απειλές των και των
.
Ο , ένα από τα μεγαλύτερα επιτεύγματα του βυζαντινού
πολιτισμού, ξεκίνησε από τη .
Ραστισλάβος

6. Ο αυτοκράτορας Μιχαήλ Γ' και ο
πατριάρχης Φώτιος αντιλήφθηκαν τα οφέλη
της πρότασης Ραστισλάβου για το Βυζάντιο:
Το Βυζάντιο θα μπορούσε να επεκτείνει
την επιρροή και την πνευματική του
ακτινοβολία στην κεντρική Ευρώπη.
Η αποστολή ανατέθηκε σε δύο αδελφούς από τη
Θεσσαλονίκη:
• Το και τον (που
αργότερα πήρε το μοναστικό όνομα ).
• Οι δύο αδελφοί έφτασαν στη Μοραβία το
θέρος του

7. Χάρτης της Μοραβίας, όπου στάλθηκαν ο
Κύριλλος και ο Μεθόδιος κατά τον 9ο αι. μ.Χ.

8. Υψηλή
κοινωνική
καταγωγή
Γενέθλια γη :
Θεσσαλονίκη
Γλώσσες:
Ελληνική +
Σλαβική
Σπουδές στη
Θεσσαλονίκη
Ιερέας.
Επίσκοπος
Μεθόδιος
(815/20-885)
Διοικητής
Θεσσαλίας
Μοναχός σε
μοναστήρι
(Όλυμπος)
Επίσκοπος
Σιρμίου
Κωνσταντίνος
(Κύριλλος)
Μεθόδιος
Κύριλλος
( 827/8-869
Ρώμη)
Απόστολοι
των Σλάβων

9. Οι άγιοι Κύριλλος και Μεθόδιος.
Μουσείο Φιλιππούπολης.
Κύριλλος και Μεθόδιος. Κρατούν στα χέρια τους κυλίνδρους με
τη Βίβλο γραμμένους στα σλάβικα με το κυριλλικό αλφάβητο.
Νωπογραφία του 16ου αιώνα. Άγιος Μάρκος Dracevo. ΠΓΔΜ.

10. Δημιουργία σλαβικού (γλαγολιτικού) αλφαβήτου (Κωνσταντίνος)
Απόδοση της Θείας Λειτουργίας και των ιερών βιβλίων στα
σλαβικά
Το γλαγολιτικό αλφάβητο αντικαταστάθηκε από τον 12ο αι. από
ένα νέο αλφάβητο που ονομάστηκε κυριλλικό.
Ραστισλάβος

11. Χάρτης με την γεωγραφική διασπορά του Κυριλλικού αλφαβήτου
Σλαβική πρεσβεία ζητάει βοήθεια από βυζαντινό αυτοκράτορα

12. Ανασκευή της θεωρίας των τριών γλωσσών
Όταν ο Κωνσταντίνος ήταν στη Βενετία, μαζεύτηκαν οι λατίνοι
επίσκοποι, ιερείς και μοναχοί και στράφηκαν εναντίον του, όπως οι
κουρούνες ενάντια στο γεράκι, και διατύπωσαν την αίρεση των τριών
γλωσσών, λέγοντας: «Πώς συμβαίνει να έχεις επινοήσει για τους
Σλάβους μια γραφή και να τους διδάσκεις κείμενα γραμμένα σ' αυτή, μια
γραφή που δεν τη βρήκε ποτέ κανένας ως σήμερα ούτε απόστολος ούτε
πάπας ούτε ο Γρηγόριος ο Θεολόγος ούτε κι ο Ιερώνυμος; Εμείς
ξέρουμε μόνο τρεις γλώσσες, στις οποίες επιτρέπεται να δοξολογείται
γραπτώς ο θεός, την εβραϊκή, τη λατινική και την ελληνική». Ο
Φιλόσοφος απάντησε: «Μήπως η βροχή δεν έρχεται από το Θεό και δεν
πέφτει για όλους τους ανθρώπους; Μήπως ο ήλιος δεν λάμπει για
όλους τους ανθρώπους και μήπως όλοι δεν αναπνέουμε τον ίδιο αέρα;
[...] Πολλοί λαοί έχουν δική τους γραφή και κάθε λαός τιμά το θεό στη
δική του γλώσσα [...]».
Βίος Κωνσταντίνου, γερμ. μετ. Jo. Bujnoch (Slavische Geschichtschreiber 1), Γκρατς-
Βιέννη-Κολονία 1958, 71-72
Σε ποια γλώσσα ή σε ποιες γλώσσες πίστευαν αντίστοιχα οι εκπρόσωποι της Ρωμαϊκής και της Βυζαντινής Εκκλησίας
ότι έπρεπε να εκχριστιανίζονται οι ξένοι λαοί σύμφωνα με το πρώτο παράθεμα; Τι συμπεραίνεις από αυτή τη στάση
…………………..για τη νοοτροπία των δύο Εκκλησιών και τη στάση τους απέναντι στους άλλους λαούς;
Κύριλλος και Μεθόδιος. Εικόνα από
το Βουκουρέστι (19ος αι.)

13. Οι εκπρόσωποι της
Ρωμαϊκής Εκκλησίας
υπερασπίζονταν τη
θεωρία των τριών ιερών
γλωσσών: η διάδοση του
Χριστιανισμού μπορεί να
γίνει μόνο στη λατινική,
την ελληνική και την
εβραϊκή, την οποία
γνώριζαν και
χρησιμοποιούσαν οι ιεροί
πατέρες. (συντηρητική
νοοτροπία – άκαμπτη)
Ο Κων/νος απέρριψε το
επιχείρημα αυτό
λέγοντας ότι όλοι οι λαοί
έχουν το δικαίωμα να
δοξολογούν το Θεό στη
γλώσσα τους.
Προώθησε, έτσι μια
δημοκρατική ιδέα, αυτή
της ισότητας όλων των
λαών και των γλωσσών
ενώπιον του Θεού.
Η στάση του δείχνει τη
διορατικότητα, την
ανεκτικότητα και την
προσαρμοστικότητα της
Βυζαντινής Εκκλησίας
και του Βυζαντινού
Κράτους στις ανάγκες και
τα δεδομένα του νέου
διεθνούς περιβάλλοντος
που είχε διαμορφωθεί
στα μέσα του 9ου αι.
Ο πάπας Ανδριανός Β΄ υποδέχεται τον
Κύριλλο και το Μεθόδιο. Βασιλική Saint –
Clément. Ρώμη

14. Απόσπασμα για τον άγιο Κύριλλο σε παλαιοβουλγαρικό γλαγολιτικό χειρόγραφο του
Codex Assemanianus από τα τέλη του 10ου αιώνα και βίος του αγίου Μεθοδίου.
Τοιχογραφία των Αγίων Κυρίλλου και Μεθοδίου στη
Θεολογική Σχολή του Πανεπιστημίου της Σόφιας

15. I. ΠΑΓΙΩΣΗ ΤΗΣ ΒΥΖΑΝΤΙΝΗΣ ΚΥΡΙΑΡΧΙΑΣ
ΣΤΑ ΒΑΛΚΑΝΙΑ ΚΑΙ ΤΗ Μ. ΑΣΙΑ
2. Η ΔΙΑΔΟΣΗ ΤΟΥ ΧΡΙΣΤΙΑΝΙΣΜΟΥ
ΣΤΟΥΣ ΜΟΡΑΒΟΥΣ ΚΑΙ ΤΟΥΣ
ΒΟΥΛΓΑΡΟΥΣ
β. Σημασία του εκχριστιανισμού
Τσατσούρης Χρήστος, Φιλόλογος Γυμνασίου Μαγούλας
Σελ.
39
http://xtsat.blogspot.gr/

16. Ποια ήταν η
σημασία του
εκχριστιανισμού των
σλαβικών φύλων;

17. Κατανόηση
κηρύγματος
και
λειτουργίας
από τους
Μοραβούς
Επιτυχία
ιεραποστολικού
έργου (χρήση
σλαβικής)
Οργάνωση
σλαβικής
εκκλησίας
(863-866)
Μύηση Σλάβων
στο πολιτιστικό
σύστημα των
Ελλήνων και του
Χριστιανισμού
Ενίσχυση της
ενότητας
Σλάβων: κοινή
πίστη
β. Η σημασία του
εκχριστιανισμού των
Μοραβών

18. I. ΠΑΓΙΩΣΗ ΤΗΣ ΒΥΖΑΝΤΙΝΗΣ ΚΥΡΙΑΡΧΙΑΣ
ΣΤΑ ΒΑΛΚΑΝΙΑ ΚΑΙ ΤΗ Μ. ΑΣΙΑ
2. Η ΔΙΑΔΟΣΗ ΤΟΥ ΧΡΙΣΤΙΑΝΙΣΜΟΥ
ΣΤΟΥΣ ΜΟΡΑΒΟΥΣ ΚΑΙ ΤΟΥΣ
ΒΟΥΛΓΑΡΟΥΣ
γ. Ο εκχριστιανισμός των Βουλγάρων
Τσατσούρης Χρήστος, Φιλόλογος Γυμνασίου Μαγούλας
Σελ.
39
http://xtsat.blogspot.gr/

19. Δύο δυνάμεις διεκδίκησαν
τον εκχριστιανισμό των
Βουλγάρων. Ποιες ήταν και
ποια τα κατάφερε τελικά;
Σε ποιες αποφάσεις
κατέληξαν οι Σύνοδοι του
867 και 870;

20. Βουλγαρικό κράτος με
ηγεμόνα τον Βόρη
Το Βουλγαρικό
κράτος είχε
δημιουργηθεί σε
πρώην Βυζαντινά
εδάφη. Οι Βυζαντινοί
το θεωρούσαν
υποτελές.
Οι Βούλγαροι ήθελαν
να δεχτούν το
Χριστιανισμό από την
εκκλησία της Ρώμης
που είχε σχέσεις με
το Φράγκικο βασίλειο
ενώ είχε κακές
σχέσεις με το
Βυζάντιο.
Στόχος : Επιδίωκαν
να έχουν τους
Φράγκους συμμάχους
ενάντια στο Βυζάντιο
αφού ήθελαν να
διεκδικήσουν την
ανεξαρτησία τους
από τους
Βυζαντινούς.
γ. Ο εκχριστιανισμός των Βουλγάρων  σύγκρουση Βυζαντίου με πάπα

21. Πάπας↝ Προσπάθεια
επέκτασης επιρροής
Ρωμαιοκαθολικής
Εκκλησίας στα
Βαλκάνια (την άμεση
γειτονιά του
Βυζαντίου)
864 :Αναγκαστική
βάπτιση Βόρη, ηγεμόνα
Βουλγάρων κάτω από
πίεση βυζαντινού
στρατού. Ανάδοχος
ο αυτοκράτορας
Μιχαήλ Γ’
Επέμβαση πάπα
( μετά από
πρόσκληση Βόρη)
στη Βουλγαρική
Εκκλησία
Αντίδραση
Φώτιου:
-Κατήγγειλε
επέμβαση Ρώμης
στη Βουλγαρία
-Κατηγόρησε
Ρωμαιοκαθολική
Εκκλησία για
δογματικά και
λειτουργικά λάθη
γ. Ο εκχριστιανισμός των Βουλγάρων  σύγκρουση Βυζαντίου με πάπα
Ο πάπας Νικόλαος Α΄
Η βάπτιση του Βόρη (Μιχαήλ).
Μικρογραφία από το σλαβονικό
χειρόγραφο της Χρονογραφίας τον
Κωνσταντίνου Μανασσή (Ρώμη,
Βατικανή Βιβλιοθήκη).
1ο βήμα 2ο βήμα
3ο βήμα
Βάπτιση του τσάρου των Βουλγάρων Βόρη
Α' το 864 (από το χρονικό του Ιωάννη
Σκυλίτζη)
Βόρης
4ο βήμα

22. Στόχος Φώτιου: η υπεράσπιση της ανεξαρτησίας της Βυζαντινής
Εκκλησίας και των ζωτικών συμφερόντων του βυζαντινού κράτους
Αναθεματισμός
Πάπα
Απόρριψη
δόγματος περί
ἐκπορεύσεως τοῦ
Ἁγίου Πνεύματος
καὶ ἐκ τοῦ Υἱοῦ
(Filioque)
Kαταδίκη
επέμβασης
Ρώμης στη
Βουλγαρία
867
Σύνοδος Η Εκκλησία της
Βουλγαρίας
υπάγεται στο
Πατριαρχείο
Κωνσταντινούπολης
870
Σύνοδος
Βόρης

23. “filioque”
«και εκ του Υιού»

24. Απόψεις του Φωτίου για τη ρωμαιοκαθολική Εκκλησία
Ο Φώτιος [...]αναφέρει τις άθλιες συνήθειες και τις ψευδείς διδασκαλίες που
επέβαλαν οι μοχθηροί Λατίνοι στους άτυχους Βουλγάρους: αυτές περιλάμβαναν την
πρακτική της νηστείας του Σαββάτου και τη συντόμευση της Τεσσαρακοστής κατά μια
εβδομάδα, την καταδίκη των νυμφευμένων ιερέων και την επιμονή στο ότι μόνο
επίσκοποι μπορούν να τελούν το μυστήριο του χρίσματος [...]. Ακόμη σοβαρότερο ήταν
το γεγονός, τόνιζε ο Φώτιος, ότι οι λατίνοι κληρικοί στη Βουλγαρία προπαγάνδιζαν το
δόγμα της διπλής εκπόρευσης του Αγίου Πνεύματος• αυτό ήταν καθαρή αίρεση [...].
D. Obolensky, Η Βυζαντινή Κοινοπολιτεία. Η Ανατολική Ευρώπη, 500-1453, μετ. Γ. Τσεβρεμές,
Θεσσαλονίκη 1991, 158-159.
Το παράθεμα αναφέρεται σε επιστολή του
Φωτίου στους εκπροσώπους των
ανατολικών Πατριαρχείων. Ποιες
δογματικές και λειτουργικές αποκλίσεις
αποδίδει στη Ρωμαϊκή εκκλησία ο Φώτιος;

25. Η διάδοση του Χριστιανισμού σε άλλους
λαούς είχε μεγάλη πολιτική σημασία.
Δημιουργούσε σχέσεις εξάρτησης και
ευκαιρία επέμβασης στα εσωτερικά ενός
γειτονικού λαού. Από την άλλη
δημιουργούσε ισχυρές συμμαχίες,
οικονομικές και πολιτιστικές σχέσεις.
Το Σχίσμα των δύο εκκλησιών είχε
πολιτικά αίτια : το κυριότερο ήταν ο
ανταγωνισμός ανάμεσα στην Εκκλησία της
Κωνσταντινούπολης και την εκκλησία της
Ρώμης που επιθυμούσαν να επεκτείνουν την
επιρροή τους σε όσο το δυνατόν
μεγαλύτερη επικράτεια.
επισημάνσεις

26. 842 - 867
Βασιλεία Μιχαήλ Γ΄
863
867
Ο Βασίλειος Α΄
δολοφόνησε Μιχαήλ Γ΄
Σύνοδος αναθεματίζει
τον πάπα
843
Αναστήλωση
εικόνων από
Θεοδώρα
863
Κύριλλος και Μεθόδιος
στη Μοραβία
843 864 867 870
864
Ο Βόρης βαπτίζεται με
ανάδοχο Μιχαήλ Γ΄
870
Υπαγωγή
βουλγαρικής
εκκλησίας στο
πατριαρχείο
Κων/πολης
Βόρης
Βασίλειος Α΄
Φώτιος
Ραστισλάβος
Η βάπτιση του Βόρη (Μιχαήλ).