Bao tuoi tre, Bao thanh nien, Bao cong an, Bao phu nu, Bao phap luat, Tuoi tre, thanh nien, phap luat, tin tuc, tin tuc hang ngay, doc bao, xem bao, tin nong, , Day kem, Gia su, Day them, Hoc them, Chuyen, Toan, Li, Hoa, Sinh, kenh 14, vnexpress, vietnamnet, ngoi sao, Day kem mon Hoa, Gia su mon Hoa, facebook, email, gmail, de thi, de thi thu, de thi thu DH, on thi, on thi dai hoc, luyen thi, luyen thi mon hoa, luyen thi y duoc, Chuyen Hoa 10, Chuyen Hoa 11, Chuyen Hoa 12, Chuyen Hoa LTDH, Chuyen Hoa lop 10, Chuyen Hoa lop 11, Chuyen Hoa lop 12, Chuyen Hoa LTDH, LTDH mon Hoa, mon Hoa LTDH, LTDH Khoi A, LTDH Khoi B, Giao vien gioi Hoa, Giao vien chuyen Hoa, Hoa 10, Hoa 11, Hoa 12, Thi thu mon Hoa, Thi thu DH mon Hoa, Hoc them Hoa, Day them Hoa, Hoa lop 10, Hoa lop 11, Hoa lop 12, Luyen thi Y Duoc, Luyen thi Bach khoa, Luyen thi Ngoai thuong

1. CH3 CH3 CH 3 H3C CH3
CH 3
CH 3
CH 3
à
 Caáu truùc & danh phaùp cuûa ankan, xicloankan
 Tính chaát vaät lí & tính chaát hoùa hoïc cuûa ankan, xicloankan
 Phöông phaùp ñieàu cheá, öùng duïng cuûa ankan & xicloankan
Hidrocacbon no (coøn goïi laø hidrocacbon baõo hoøa) : laø hidrocacbon maø trong phaân töû chæ coù caùc lieân keát ñôn C – C. Hidrocacbon no
vôùi maïch cacbon hôû (khoâng voøng) goïi laø ANKAN. Hidrocacbon no vôùi maïch cacbon voøng goïi laø XICLOANKAN
Hidrocacbon no laø nguoàn nguyeân lieäu troïng yeáu ñoái vôùi con ngöôøi & cuøng laø nguoàn nguyeân lieäu quan troïng cuûa coâng nghieäp hoùa chaát
Chuyeân hoùa Nguyeãn Vaên Tuù. Tel : 090. 880. 66. 96 1
Website : http://chuyênhóanguyễnvăntú.vn/ Email : thaynguyenvantu@gmail.com

2. 3. Danh phaùp IUPAC
a/ Maïch khoâng nhaùnh : 
- Ankyl khoâng nhaùnh : Teân maïch chính + yl
I. ÑOÀNG ÑAÚNG –- ÑOÀNG PHAÂN –- DANH PHAÙP : - Ankan khoâng nhaùnh : Teân maïch chính + an
1. Ñoàng ñaúng : Ankan ñôn giaûn nhaát laø CH4
Ankan khoâng nhaùnh Ankyl khoâng nhaùnh
(metan), noù hôïp vôùi caùc ankan khaùc nhö C2H6 (etan),
Coâng thöùc Teân goïi Coâng thöùc Teân goïi
C3H8 (propan), C4H10 (butan), . . . thaønh moät daõy
CH4 Metan CH3 – Metyl
ñoàng ñaúng goïi laø daõy ñoàng ñaúng cuûa metan.
CH3CH3 Etan CH3CH2 – Etyl
Coâng thöùc toång quaùt chung : CnH2n + 2 ( n ≥ 1)
CH3CH2CH3 Propan CH3CH2CH2 – Propyl
2. Ñoàng phaân :
CH3[CH2]2CH3 Butan CH3[CH2]2CH2 – Butyl
Ankan töø C4 trôû leân xuaát hieän ñoàng phaân caáu taïo,
CH3[CH2]3CH3 Pentan CH3[CH2]3CH2 – Pentyl
ñöôïc goïi laø ñoàng phaân maïch cacbon
CH3[CH2]4CH3 Hexan CH3[CH2]4CH2 – Hexyl
Vd : - C4H10 coù 2 ñoàng phaân caáu taïo :
CH3[CH2]5CH3 Heptan CH3[CH2]5CH2 – Heptyl
CH 3 - C H - CH 3 CH3[CH2]6CH3 Octan CH3[CH2]6CH2 – Octyl
CH3 – CH2 – CH2 – CH3 ; |
CH 3 CH3[CH2]7CH3 Nonan CH3[CH2]7CH2 – Nonyl
CH3[CH2]8CH3 Ñecan CH3[CH2]8CH2 – Ñecyl
tnc = - 1380C ; ts = - 0,50C tnc = - 1590C ; ts = - 100C
- C5H12 coù 3 ñoàng phaân caáu taïo : b/ Maïch phaân nhaùnh :
Soá chæ vò trí – Teân nhaùnh + Teân maïch chính + an
CH3 – CH2 – CH2 – CH2 – CH3
- Maïch chính laø maïch daøi nhaát, coù nhieàu nhaùnh nhaát.
(tnc = - 129,80C ; ts = 36,10C ) - Ñaùnh soá thöù töï cuûa C treân maïch chính, baét ñaàu töø phía
gaàn nhaùnh hôn & sao cho toång soá soá chæ vò trí cuûa nhaùnh
CH 3 laø nhoû nhaát
CH 3 - C H - CH 2 - CH 3 |
- Goïi teân nhaùnh (goác ankyl ) theo thöù töï vaàn chöõ caùi.
|
; CH 3 - C - CH 3
CH 3 | - Neáu trong phaân töû coù nhieàu nhaùnh gioáng nhau thì theâm
CH 3 danh töø chæ ñoä boäi : di (2), tri (3), tetra (4), penta (5),
hecxa (6), . . . . vaøo tröôùc teân nhaùnh.
(tnc = - 159,90C ; ts = 27,80C) (tnc = - 16,50C ; ts = 9,40C) CH 3 CH 3
Toång keát : | |
CH 3 - CH 2 - C - CH - C H - C H - CH 3
1/ Soá ñoàng phaân ankan taêng theo chieàu taêng soá C Vd : | |
CH 3 C H2
|
n 4 5 6 7 8 9
CH 3
Soá ñoàng phaân 2 3 5 9 18 35 Keát luaän :
2/ Nhieät ñoä soâi, nhieät ñoä noùng chaûy caùc ñoàng phaân - Maïch A & B ñeàu 7C, nhöng maïch A nhieàu nhaùnh hôn
 Maïch A laø maïch chính.
khoâng gioáng nhau (do löïc huùt Vandervan, hình daïng &
- Ñaùnh soá : Theo chieàu töø phaûi sang traùi (do chieàu
kích thöôùc phaân töû khaùc nhau) naøy xuaát hieän nhaùnh sôùm hôn)
* Baäc cacbon : Cacbon baäc n ( n = 1, 2, 3, 4) laø - Goïi teân : 3 – etyl – 2,5,5 - trimetylheptan
Löu yù : 1/ Teân thöôøng : IUPAC chaáp nhaän teân
cacbon coù soá lieân keát vôùi caùc nguyeân töû cacbon khaùc thöôøng cuûa caùc ankan phaân nhaùnh
- Maïch C thaúng, coù 1 nhaùnh CH3 ñính ôû C2 goïi laø : iso - ankan
baèng n lieân keát
H H CH 3 CH 3 H H H H H H CH 3 - C H - CH 3 CH 3 - C H - CH 2 - CH 3
Vd : H - C
| | | |
- C - C - C - C - H
|
;
| | |
H - C - C - C - C- C - H
| |
Vd : |
; |
|
H H
| |
H
|
CH 3 H
| |
H
|
H
|
H
|
H H
|
CH 3 CH 3
Ankan coù nhaùnh Ankan khoâng nhaùnh iso-butan iso-pentan
Chuyeân hoùa Nguyeãn Vaên Tuù. Tel : 090. 880. 66. 96 2
Website : http://chuyênhóanguyễnvăntú.vn/ Email : thaynguyenvantu@gmail.com

3. - Maïch C thaúng, coù 2 nhaùnh CH3 ñính ôû C2 goïi laø : neo - ankan
CH 3 CH 3 II. CAÁU TRUÙC PHAÂN TÖÛ ANKAN
| |
1. Söï hình thaønh lieân keát trong phaân töû ankan
Vd : CH 3 - C - CH 3 ; CH3 - C - CH 2 - CH3
| | H
H
CH 3 CH 3 H
H
neo-pentan neo-hexan
C C
2/ Caùc daïng goác no, phaân nhaùnh, hoùa trò 1 H
C
- Daïng iso ( ) : Ngaét 1 ngtöû H ôû ngtöû
H
cacbon baäc 1 ( cuoái maïch ) cuûa phtöû iso-ankan ( ≥ 3C ). H H H H
CH 3 - C H - CH 3 - C H - CH 2 - S & etan
Vd : |
( isopropyl ) ; |
CH 3 CH 3 - Ca
CH 3 - C H - CH 2 - CH 2 -
3
( isobutyl ) ; |
( isopentyl )
CH 3 CH4, )
- - - .
- Daïng sec ( ) : Ngaét 1 ngtöû H ôû ngtöû
cacbon baäc 2 ( keá C baäc 1) cuûa ptöû ankan khoâng nhaùnh ( ≥ 4C ).
- CCC , CCH , HCH
0
CH 3 - CH 2 - C H - C3
Vd : |
( sec - butyl ) ; -N
CH 3 – C.
CH 3 - CH 2 - CH 2 - C H - 2. Caáu truùc khoâng gian cuûa ankan
|
( sec – pentyl ) ; a/ Moâ hình phaân töû
CH 3 - Etan : CH3 – CH3
CH 3 - (CH 2 ) 3 - C H -
|
( sec – hexyl )
CH 3
- Daïng tert ( ) : Ngaét 1 ngtöû H ôû ngtöû
cacbon baäc 3 cuûa phtöû iso-ankan ( ≥ 4C ).
CH 3 - Propan : CH3 – CH2 – CH3
|
Vd : CH 3 - C - ( tert – butyl ) ;
|
CH 3
CH 3
|
CH 3 - CH 2 - C - ( tert – pentyl ) ; - Butan : CH3 – CH2 – CH2 – CH3
|
CH 3
- Daïng neo ( ) : Ngaét 1 ngtöû H ôû ngtöû
cacbon baäc 1 (cuoái maïch ) cuûa phaân töû neo-ankan ( ≥ 5C ) .
CH 3
|
Vd : CH 3 - C - CH 2 - ( neo – pentyl ) ; CH 3 C H - CH 3
|
CH 3 - Isobutan : |
CH 3
CH 3
|
CH 3 - C - CH 2 - CH 2 - ( neo – hexyl ) ;
|
CH 3
Chuyeân hoùa Nguyeãn Vaên Tuù. Tel : 090. 880. 66. 96 3
Website : http://chuyênhóanguyễnvăntú.vn/ Email : thaynguyenvantu@gmail.com

4. b/ Caáu daïng 2. Tính tan, maøu saéc & muøi
Caùc nhoùm nguyeân töû lieân keát vôùi nhau bôûi lieân - Ankan laø nhöõng chaát kò nöôùc (khoâng tan trong
keát ñôn C – C, coù theå quay töông ñoái töï do quanh nöôùc), khi troän vaøo nöôùc thì bò taùch lôùp noåi leân treân
truïc lieân keát, taïo ra voâ soá daïng khaùc nhau veà vò trí (nheï hôn nöôùc)
töông ñoái trong khoâng gian, ñöôïc goïi laø caùc caáu daïng - Ankan laø dung moâi khoâng phaân cöïc  hoøa tan ñöôïc
H nhöõng chaát khoâng phaân cöïc : daàu, môõ, ete, benzen, . . .
H neân baùm dính vaøo quaàn, aùo, loâng, da
H H
- Ankan loûng coù theå thaám ñöôïc qua da, maøng teá baøo
H H H - Ankan töø C5 – C10 coù muøi xaêng ; C10 – C16 coù muøi daàu
H H
hoûa. Ankan khí & ankan raén khoâng muøi
H H H
Thaûm hoûa traøn daàu Ch –
1/ Vì sao caùc taøu chôû daàu gaây ra thaûm hoïa cho vuøng
Caáu daïng xen keõ Caáu daïng che khuaát bieån roäng ?
2/ Vì sao khi bò chaùy xaêng daàu khoâng neân duøng nöôùc
- Caáu daïng xen keõ beàn hôn caáu daïng che khuaát
ñeå daäp taét ?
- Caùc caáu daïng luoân chuyeån ñoåi cho nhau & khoâng 3/ Vì sao khi bò baån daàu môõ thì duøng daàu hoûa ñeå lau röûa ?
theå coâ laäp rieâng töøng caáu daïng
III. TÍNH CHAÁT VAÄT LÍ IV. TÍNH CHAÁT HOÙA HOÏC
1. Nhieät ñoä soâi, nhieät ñoä noùng chaûy, khoái löôïng rieâng Trong phaân töû ankan chæ coù lieân keát C – C vaø C – H ( laø
Haèng soá vaät lí 1 soá anken caùc lk : beàn vöõng & khoù phaân cöïc hoùa )  ÔÛ nhieät ñoä
thöôøng, ankan töông ñoái trô veà maët hoùa hoïc (khoâng phaûn
Khoái löôïng rieâng öùng vôùi H2SO4 ñaëc, kieàm ñaëc, caùc chaát oxi hoùa maïnh nhö
Teân thay theá tnc , 0 C t s , 0C
(g/cm 3 ) : KMnO4, K2Cr2O7 . . . hay chaát khöû maïnh nhö : Na, K … ).
Metan - 183 - 162 0,414 (-164 0 C) Döôùi taùc duïng cuûa aùnh saùng, xuùc taùc, nhieät ñoä
 ankan tham gia phaûn öùng : theá , taùch vaø oxi hoùa.
Etan - 183 - 89 0,561 (-100 0 C)
1. Phaûn öùng theá : (Phaûn öùng halogen hoùa, taïo saûn
Propan - 188 - 42 0,585 (- 450 C) phaåm ñöôïc goïi laø dx halogen)
Butan - 138 - 0,5 0,600 (0 C)
0
- Flo phaân huûy ankan thaønh C + HF
Pentan - 130 36 0,626 (20 0 C) - Clo hoùa, xaûy ra nhanh & theá H ôû cacbon ôû caùc
baäc khaùc nhau. H ôû cacbon baäc cao deã theá hôn
Hexan - 95 69 0,660 (20 0 C)
- Brom hoùa, haàu nhö chæ theá H ôû cacbon baäc cao
Heptan - 91 98 0,684 (20 0 C) - Iot raát yeáu, neân gaàn nhö khoâng xaûy ra phaûn öùng
Octan - 57 126 0,703 (20 0 C) a. Ñoái vôùi metan : Khi chieáu saùng hay ñoát noùng
Nonan - 54 151 0,718 (20 0 C) (khoaûng 2000C) hoãn hôïp goàm CH4 & Cl2 seõ xaûy ra
Ñecan - 30 174 phaûn öùng theá & taïo hoãn hôïp goàm caùc saûn phaåm theá
0,730 (20 0 C)
1, 2, 3, 4 nguyeân töû hidro
askt ( 1 : 1 )
CH4 + Cl2 CH3Cl + HCl
- ÔÛ ñieàu kieän thöôøng : Caùc ankan töø C1 ñeán C4 (theå
metyl clorua (clometan)
khí), C5 ñeán khoaûng C18 (theå loûng), C18 trôû ñi (theå raén) askt ( 1 : 1 )
- Nhieät ñoä noùng chaùy, nhieät ñoä soâi & khoái löôïng rieâng CH3Cl + Cl2 CH2Cl2 + HCl
cuûa ankan noùi chung ñeàu taêng theo chieàu taêng khoái löôïng metylen clorua (ñiclometan)
askt ( 1 : 1 )
phaân töû. Ankan nheï hôn nöôùc CH2Cl2 + Cl2 CHCl3 + HCl
clorofom (triclometan)
Chuyeân hoùa Nguyeãn Vaên Tuù. Tel : 090. 880. 66. 96 4
Website : http://chuyênhóanguyễnvăntú.vn/ Email : thaynguyenvantu@gmail.com

5. CHCl3 + Cl2 CCl4 + HCl 2. Phaûn öùng nhieät phaân
askt ( 1 : 1 )
cacbon tetraclorua (tetraclometan) 0
CnH2n + 2 > 1000 C, khoâng coùoxi nC + (n + 1) H2
b. Caùc ñoàng ñaúng cuûa metan : Xaûy ra töông töï Löu yù :
metan. Tuy nhieân 1/ Nhieät phaân, coù maët halogen
* Clo hoùa (1 : 1) : Taïo saûn phaåm laø hoãn hôïp caùc CnH2n + 2 + (n + 1) X2 > 10000 C
nC + (2n + 2) HX
khoâng coùoxi
ñoàng phaân laø saûn phaåm theá vôùi nguyeân töû H ôû caùc
nguyeân töû cacbon coù baäc khaùc nhau. 2/ Nhieät phaân CH4, laøm laïnh nhanh :
1500 0 C, laøm laïnh nhanh
* Broâm hoùa (1 : 1) : haàu nhö chæ xaûy ra phaûn 2CH4 HC CH + 3H2
öùng theá vôùi nguyeân töû H ôû cacbon baäc cao. Axetilen (etin)
Ví duï : 3. Phaûn öùng taùch hidro (dehidro hoùa)
Döôùi taùc duïng cuûa nhieät & xuùc taùc thích hôïp, caùc
- mono clo hoùa propan ankan coù phaân töû khoái nhoû bò taùch hidro taïo thaønh
CH3 - C H - CH3 (57%) caùc hidrocacbon khoâng no töông öùng
|
+ Cl2 / as a. Phaûn öùng taïo anken :
CH3–CH2–CH3 Cl
- HCl Taùch 2 nguyeân töû H ôû 2 cacbon keá caän, taïo noái ñoâi
CH3 - CH2 - CH2 - Cl (43%) - Etan :
0
CH3-CH3 xt, t CH2 = CH2 + H2
- mono brom hoùa propan
Etilen (eten)
CH3 - C H - CH3 (97%) - Propan :
| 0
CH3–CH2–CH3
+ Br2 / as
Br CH3-CH2-CH3 xt, t CH2=CH-CH3 + H2
- HBr
CH3 - CH2 - CH2 - Br (3%) Propilen (propen)
- Butan :
Löu yù : Cô cheá phaûn öùng halogen hoùa CH 2 CH = CHCH 2 + H 2
Xaûy ra theo cô cheá goác – daây chuyeàn xt, t 0 but -1- en (sp chính)
CH3CH2CH2CH3
- Böôùc khôi maøo : X – X as
X + X CH 2 = CHCH 2 CH3 + H 2
- Böôùc phaùt trieån maïch : but - 2 - en (sp phuï)
CH3 – H + X  CH3 + HX
b. Phaûn öùng taïo ankadien lieân hôïp :
CH3 + X – X  CH3 – X + X xt, t 0
CH3CH2CH2CH3 CH2=CH-CH=CH2 + 2H2
X laïi tieáp tuïc taùc duïng vôùi CH4, quaù trình naøy
Buta-1,3-ñien (divinyl)
laäp ñi laäp laïi n laàn nhö moät daây chuyeàn.
CH 3 C HCH 2 CH 2 CH 2 = C- CH = CH 2
- Böôùc ñöùt daây chuyeàn (taéc maïch) : | xt, t 0 | +2H2
X + X  X–X CH 3 CH 3
CH3 + X  CH3 – X 2-metylbuta-1,3-dien (isopren)
CH3 + CH3  CH – CH3 c. Taùch hidro & kheùp voøng (Phöông phaùp Rifominh)
Toång keát : Phaûn öùng clo hoùa vôùi caùc ankan coù soá C - Phaûn öùng kheùp voøng :
lôùn seõ taïo ra nhieàu saûn phaåm phöùc taïp. H 2 C - CH3 H2 C - C H2
/ /
0
Vd : Clo hoùa propan H2 C C H3
xt, t
H2 C C H 2 + H2
/ /
CH3 – CH2 – CH3
H 2 C - CH 2 H 2 C - CH 2
+ Cl2
Xiclohexan
CH3 – CH2 – CH2Cl CH3 – CHCl – CH3
- Phaûn öùng kheùp voøng & taïo lieân keát :
+ Cl2 + Cl2
H 2 C - CH 3 HC = C H
CH2Cl-CH2-CH2Cl CH3-CHCl-CH2Cl CH3-CCl2-CH3 / /
H2 C C H3 xt, t 0
HC C H + 4H2
+ Cl2 + Cl2 / //
+ Cl2
H 2 C - CH 2 HC - CH
CH2Cl – CHCl – CH2Cl CH3 – CCl2 – CH2Cl
Benzen
Chuyeân hoùa Nguyeãn Vaên Tuù. Tel : 090. 880. 66. 96 5
Website : http://chuyênhóanguyễnvăntú.vn/ Email : thaynguyenvantu@gmail.com

6. 3. Cracking nhieät - Töø khí thieân nhieân & khí moû daàu, ta cuõng thu
Ôû nhieät ñoä khoaûng 700 – 9000C, phaân töû ankan ñöôïc caùc ankan nhö : CH4, C2H6, C3H8, C4H10, . . .
maïch daøi bò beû gaõy maïch thaønh caùc phaân töû ankan & VI. ÖÙNG DUÏNG
anken ngaén hôn nhö eten, propen, buten & penten Ankan ñöôïc söû duïng ñeå laøm nhieân lieäu, nguyeân lieäu
Ví duï : ôû nhieàu lónh vöïc khaùc nhau trong coâng nghieäp
H 2 + C4 H 8 (2 ñp)
t0 ANKAN ( C > 20 )
CH3CH2CH2CH3 CH 4 + C3 H 6
Oxi hoùa
C2 H 6 + C2 H 4
4. Phaûn öùng oxi hoùa
a. Oxi hoùa hoaøn toaøn : Khi ñuû löôïng oxi, thì ankan Daàu môõ boâi trôn, choáng gæ Axit beùo
Saùp pha thuoác môõ CnH2n + 1COOH (n = 15 – 17)
chaùy hoaøn toaøn sinh ra CO2, H2O & toûa nhieät maïnh
Neán, giaáy neán, giaáy daàu
3n + 1 t0
CnH2n + 2 + O2 n CO2 + (n + 1) H2O
2
Keát quaû : n H2 O > n CO2 & n ankan = n H2 O - n CO2
b. Oxi hoùa khoâng hoaøn toaøn : Khi coù xuùc taùc,
nhieät ñoä thích hôïp ankan bò oxi hoùa khoâng hoaøn toaøn
taïo thaønh daãn xuaát coù chöùa oxi
V2 O5 , 3000 C
Vd : CH4 + O2 HCHO + H2O Cracking
Andehit fomic
V. ÑIEÀU CHEÁ *
1. Trong phoøng thí nghieäm ANKAN ( C5 – C20 )
Metan ñöôïc ñieàu cheá baèng caùch ñun noùng natri
axetat (khan) vôùi voâi toâi – xuùt
CaO, t 0
CH3COONa + NaOH CH4 + Na2CO3
X
Daàu thaép saùng, ñun naáu
Dung moâi
Chaát sinh haøn, dung moâi
CH3Cl, CH2Cl2, CCl4, . .
Kieán thöùc boå dung : 1 soá phaûn öùng khaùc, ñöôïc söû .
duïng ñeå ñieàu cheá metan
- Töø Al4C3 (nhoâm cacbua) :
Al4C3 + 12H2O 3CH4 + 4Al(OH)3
Al4C3 + 12HCl 3CH4 + 4AlCl3 ANKAN C2H4, C2H2, C3H6, C4H8, . . .
- Töø C & H2 : C + 2H2 Ni, 500 0 C
CH4 ( C1 – C4 )
- Töø natri malonat :
0
CH2(COONa)2 + 2NaOH CaO, t CH4 + 2Na2CO3 Khí ñoát, khí hoùa loûng
- Phöông phaùp cracking :
0
cracking , t
C3H8 CH4 + CH2 = CH2 CH3OH, HCHO, CH3COOH . . .
2. Trong coâng nghieäp
- Töø daàu moû, baèng phöông phaùp chöng caát phaân
ñoaïn, ta thu ñöôïc ankan ôû caùc phaân ñoaïn khaùc nhau
Chuyeân hoùa Nguyeãn Vaên Tuù. Tel : 090. 880. 66. 96 6
Website : http://chuyênhóanguyễnvăntú.vn/ Email : thaynguyenvantu@gmail.com

7. Ví duï : CTCT cuûa caùc ñoàng phaân xicloankan C6H12
- Voøng 6 caïnh : Coù 1 ñoàng phaân
CH3
Xicloankan laø nhöõng hidrocacbon maïch voøng, coù - Voøng 5 caïnh : Coù 1 ñoàng phaân
chöùa toaøn lieân keát ñôn trong phaân töû
CH3
- Voøng 4 caïnh : Coù 4 ñoàng phaân
- Xicloankan coù 1 voøng (ñôn voøng) ñöôïc goïi laø CH3
monoxicloankan. CTTQ chung : CnH2n (n ≥ 3) C2H5 CH3 CH3 CH3
CH3
- Xicloankan coù nhieàu voøng (ña voøng) ñöôïc goïi laø
- Voøng 3 caïnh : Coù 6 ñoàng phaân CH3
polixicloankan |
CH2 – CH2 – CH3 C H - CH
3
I. CAÁU TRUÙC – DANH PHAÙP – ÑOÀNG PHAÂN CH3
1. Caáu truùc phaân töû cuûa 1 soá monoxicloankan
CTPT C3H6 C4H8 C5H10 C6H12 CH2 – CH3 CH2 – CH3
CH3
CH3
CTCT
H3C CH3 H3C CH3
Moâ hình
CH3
roãng
II. ÑAËC ÑIEÅM CAÁU TAÏO
Moâ hình
Xiclopropan laø voøng phaúng, caùc
ñaëc
nguyeân töû H ôû 2 nguyeân töû C keá caän
Teân goïi xilclopropan xiclobutan
luoân che khuaát nhau & coù goùc hoùa trò
xiclopentan xiclohexan
Keát luaän : Xiclopropan laø ñoàng ñaúng ñôn giaûn nhaát CCC = 600 (raát nhoû so vôùi ankan)
& cuõng laø xicloankan duy nhaát coù caùc nguyeân töû  voøng xiclopropan keùm beàn
cacbon naèm treân cuøng 1 maët phaúng Xiclobutan coù caùc nguyeân töû C khoâng
2. Danh phaùp cuøng naèm treân 1 mp, neân giaûm bôùt söï che
khuaát cuûa caùc nguyeân töû H ôû 2 nguyeân töû
Soá chæ vò trí - Teân nhaùnh + Xiclo + Teân maïch chính + an
C keá caän. Tuy nhieân, goùc CCC 900
- Maïch chính : laø maïch voøng. (nhoû hôn so vôùi ankan)  voøng keùm beàn
- Ñaùnh soá : sao cho toång soá vò trí caùc nhaùnh laø nhoû nhaát
Xiclopentan coù goùc CCC 109,50 &
Löu yù : Teân maïch cacbon chính töông töï ankan coù 1 nguyeân töû C cheäch ra khoûi maët
phaúng, neân giaûm bôùt söï che khuaát cuûa
Vd : CH3 caùc nguyeân töû H ôû 2 nguyeân töû C keá caän.
CH3
 voøng xiclopentan beàn
CH3
Xiclohexan, neáu toàn taïi ôû daïng voøng phaúng
1,1-dimetylxiclopropan metylxiclobutan thì coù goùc CCC = 1200 & caùc nguyeân töû H
che khuaát nhau töøng caëp moät, neân voøng
3. Ñoàng phaân keùm beàn. Vì vaäy, ñeå voøng beàn thì
Xicloankan töø C4 trôû ñi, xuaát hieän ñoàng phaân : xiclohexan phaûi toàn taïi ôû daïng gheá
- Veà ñoä lôùn cuûa voøng
- Vò trí cuûa nhoùm theá trong voøng III. TÍNH CHAÁT VAÄT LÍ
- Veà maïch nhaùnh C3, C4 ôû theå khí, khoâng maøu. Nhieät ñoä soâi, nhieät ñoä
noùng chaûy taêng theo M. Caùc xicloankan khoâng tan
trong nöôùc, tan toát trong dung moâi höõu cô
Chuyeân hoùa Nguyeãn Vaên Tuù. Tel : 090. 880. 66. 96 7
Website : http://chuyênhóanguyễnvăntú.vn/ Email : thaynguyenvantu@gmail.com

8. Tính chaát vaät lí cuûa 1 soá xicloankan V. ÑIEÀU CHEÁ
Ngoaøi phöông phaùp taùch tröïc tieáp töø phöông phaùp
chöng caát daàu moû, xicloankan coøn ñöôïc ñieàu cheá töø
Xicloankan
ankan baèng phöông phaùp dehidro hoùa.
xt, t 0
tnc, C 127 90 94 7 CH3 (CH2)4 CH3 + 3H2
t s, C 33 13 49 81
xt, t 0
0,689 0,703 0,755 0,778
CH3 (CH2)3 CH3 + 3H2
Khèi l-îng riªng
( 40 C) (0 C ) (20 C ) (20 C ) VI. ÖÙNG DUÏNG
g/cm3 (nhiÖt ®é )
Ngoaøi vieäc ñöôïc duøng laøm nhieân lieäu nhö ankan,
xicloankan coøn ñöôïc duøng laøm dung moâi & laøm
IV. TÍNH CHAÁT HOÙA HOÏC nguyeân lieäu ñeå ñieàu cheá caùc chaát khaùc
1. Phaûn öùng coäng môû voøng
xt , t 0
Voøng 3 caïnh, 4 caïnh coù söùc caêng lôùn, neân khoâng Vd : + 3H2
beàn Tham gia phaûn öùng coäng môû voøng
a/ Coäng H2 : Voøng 3 caïnh, 4 caïnh tham gia phaûn öùng *KTBS : Ñieàu cheá caùc ñoàng ñaúng cuûa metan
+ H2 Ni , 800 C
CH3 – CH2 – CH3 1. Toång hôïp Wurtzt :
Phöông phaùp taêng maïch cacbon
t0
+ H2 Ni , 1200 C
CH3–CH2–CH2–CH3 2CnH2n + 1 X + 2Na CnH2n + 1– CnH2n + 1 + 2NaX
0
t
Vd : 2CH3Cl + 2Na CH3 – CH3 + 2NaCl
b/ Coäng Br2 : Chæ coù voøng 3 caïnh tham gia phaûn öùng Löu yù : 1/ Neáu duøng 2 loaïi daãn xuaát halogen coù goác
ÔÛ nhieät ñoä thöôøng, xicloppropan nhanh choùng laøm ankyl gioáng nhau thì chæ thu ñöôïc 1 ankan duy nhaát
cho maøu cuûa ddBr2 / CCl4 nhaït daàn 2/ Neáu duøng 2 loaïi daãn xuaát halogen coù goác ankyl khaùc
+ Br2 BrCH2–CH2–CH2Br nhau  hh 3 ankan khaùc nhau
R R'
t0
c/ Coäng HX ñaëc : Chæ coù voøng 3 caïnh tham gia phaûn öùng R – X + 2Na + R’ – X hh R R + 2NaX
+ HBr CH3 – CH2 – CH2Br R' R'
t0
2. Phaûn öùng theá Pt : 2R – X + 2Na R – R + 2NaX
t0
Voøng 5 caïnh, 6 caïnh beàn Tham gia phaûn 2R’ – X + 2Na R’ – R’
öùng theá vôùi halogen (gioáng ankan) t0
R’–X + 2Na + R – X R’– R + 2NaX
2. Toång hôïp Ñuma : Phöông phaùp voâi toâi – xuùt
askt / (1: 1)
+ Cl2 – Cl + HCl
0
* RCOONa + NaOH CaO,t RH + Na2CO3
cloxiclopentan Vd : CH3COONa + NaOH CaO , t 0
CH4+ Na2CO3
CaO,t 0
askt / (1: 1) * (RCOO)2Ca + 2NaOH
+ Br2 – Br + HBr
2RH + Na2CO3 + CaCO3
bromxiclohexan Vd : (C2H5COO)2Ca + NaOH CaO , t 0
C2H6 + Na2CO3 + CaCO3
3. Phaûn öùng oxi hoùa :
3. Phöông phaùp cracking :
CnH2n + 3n O2  nCO2 + n H2O
2
Phöông phaùp giaûm maïch cacbon
Keát quaû : n H2 O = n CO2
CmH2m + 2 (m ≥ 3) cracking
( Xicloankan khoâng laøm maát maøu dd KMnO4 ) CnH2n + 2 + Cm – nH2(m – n)
Chuyeân hoùa Nguyeãn Vaên Tuù. Tel : 090. 880. 66. 96 8
Website : http://chuyênhóanguyễnvăntú.vn/ Email : thaynguyenvantu@gmail.com

9. Chuyeân hoùa Nguyeãn Vaên Tuù. Tel : 090. 880. 66. 96 9
Website : http://chuyênhóanguyễnvăntú.vn/ Email : thaynguyenvantu@gmail.com