Οι διαφάνειες αυτές ως επί το πλείστον αποτέλεσαν υλικό των τριήμερων εκπαιδευτικών που διοργανώθηκαν στα πλαίσια του προγράμματος "Πολίτες ενάντια στην Κατάθλιψη". Περισσότερες πληροφορίες για το πρόγραμμα μπορείτε να βρείτε στα εξής μέρη: Στην επίσημη ιστοσελίδα του προγράμματος: http://www.citizensagainstdepression.gr Στην σελίδα του προγράμματος στο facebook: https://www.facebook.com/citizensagainstdepression?fref=ts Στον twitter λογαριασμό: https://twitter.com/citizensvsdepre

1. «Πολίτες ενάντια στην κατάθλιψη»
Αυτοβοήθεια, Δικτύωση και Θεραπευτική Υποστήριξη στην αντιμετώπιση της
κατάθλιψης σε αστικές και νησιωτικές περιοχές
ΣΤΙΓΜΑ

2. Βασικές έννοιες
Το στίγμα είναι μια ανεπιθύμητη, δυσφημιστική ιδιότητα που στερεί από
κάποιον το δικαίωμα της πλήρους κοινωνικής αποδοχής, ενώ ταυτόχρονα τον
αναγκάζει να προσπαθεί να κρύψει, όταν είναι δυνατόν, την αιτία που
προκαλεί αυτήν την αντιμετώπιση.
• Τα στερεότυπα ορίζονται ως αρνητικές κυρίως κοινωνικές
γνωστικές δομές που προκαθορίζουν τη συμπεριφορά μας (για
παράδειγμα, η αρνητική πεποίθηση ότι τα άτομα με
σχιζοφρένεια είναι επικίνδυνα).
• Οι προκαταλήψεις είναι οι γνωσιακές και συναισθηματικές
αντιδράσεις που αναπτύσσονται όταν ένα άτομο ή μια ομάδα
ενστερνίζεται τα αρνητικά στερεότυπα (για παράδειγμα,
αποδέχομαι την πεποίθηση ότι τα άτομα με σχιζοφρένεια είναι
επικίνδυνα και τα φοβάμαι).
• Διάκριση είναι η αντίδραση που ακολουθεί την προκατάληψη
(για παράδειγμα, πιστεύω ότι τα άτομα με σχιζοφρένεια είναι
επικίνδυνα, τα φοβάμαι και αποφεύγω να δουλέψω μαζί τους).

3. Αυτοστιγματισμός
Όταν το άτομο που πάσχει από την ψυχική νόσο συμμερίζεται το
κοινωνικό στίγμα μιλάμε για αυτό- στιγματισμό
«στην περίπτωση αυτή το άτομο έχει αρνητικές πεποιθήσεις για
τον εαυτό του (δηλ. ότι είναι αδύναμος χαρακτήρας, ανάξιος),
δοκιμάζει αρνητικά συναισθήματα (δηλ. χαμηλή αυτοεκτίμηση,
πιστεύει ότι είναι αναποτελεσματικός), η δε συμπεριφορά του
είναι ανάλογη των διακρίσεων που υφίσταται (δηλ. δεν
προσπαθεί και αποτυγχάνει στη δημιουργία σχέσεων με άλλους
ανθρώπους, στην αναζήτηση εργασίας, κατοικίας).
Το εσωτερικευμένο στίγμα συχνά αυξάνει την κοινωνική
απόσυρση και αυτοεγκατάλειψη ενώ μπορεί να οδηγήσει και σε
εκδηλώσεις θυμού, διαμαρτυρίας, καταστροφικής
επιθετικότητας ή και αυτοκαταστροφής.
Η ανάκτηση της αυτοεκτίμησης αποτελεί δύσκολο αλλά
ουσιαστικό μέρος της θεραπευτικής προσπάθειας και της
αποκατάστασης των ατόμων με ψυχική αναπηρία.

4. Διαδικασία στιγματισμού

5. Συνέπειες του στίγματος
• Έλλειψη πόρων για τη δημιουργία υπηρεσιών
ψυχικής υγείας
• Προβλήματα στέγασης
• Ευκαιρίες απασχόλησης
• Κοινωνική απομόνωση
• Αρνητικές επιπτώσεις στην πορεία της νόσου
• Αρνητικές επιπτώσεις στην οικογένεια

6. Διαδικασίες που ενισχύουν και ενδυναμώνουν
το άτομο απέναντι στο στίγμα
Αναπλήρωση (compensation): Τα άτομα που βιώνουν το στιγματισμό,
συχνά προσπαθούν σκληρά και αναπτύσσουν δεξιότητες που αφορούν
πολλούς τομείς της ζωής τους και ιδιαίτερα τον τομέα της
διαπροσωπικής επικοινωνίας.
Οι επικοινωνιακές τους δεξιότητες αποδεικνύουν διαρκώς την κακή
λειτουργία των στερεοτύπων. π.χ. κάποιος που πάσχει από κατάθλιψη,
αναπτύσσει έντονο χιούμορ και αυτοσαρκασμό.
Πολλαπλές ταυτότητες: Τα άτομα που έχουν πολλαπλές ταυτότητες
μπορούν να προστατέψουν την προσωπική αίσθηση ευεξίας μέσα από
διαφορετικά κοινωνικά πεδία στα οποία δεν είναι στιγματισμένα. Για
παράδειγμα ένα άτομο που πάσχει από κατάθλιψη, επίσης μπορεί να
διατηρεί την ιδιότητα του αδελφού, του φίλου, του αθλητή, του
θρησκευόμενου ή μη κ.λπ.
Η ανάπτυξη του κοινωνικού δικτύου του ατόμου και η ενίσχυση των
ταυτοτήτων που ένα άτομο διατηρεί, ενισχύει κατά συνέπεια την
ικανότητα του ατόμου να διαχειρίζεται και τις συνέπειες του
στιγματισμού.

7. Στρατηγικές για την αντιμετώπιση
1) αντίκρουση και διαμαρτυρία προς τα μέσα μαζικής ενημέρωσης
που μεταδίδουν ανακριβείς πληροφορίες για την ψυχική
αναπηρία και παράλληλη ενημέρωση του κοινού για τη μη
εγκυρότητα των ανωτέρω πληροφοριών
2) συστηματική αγωγή κοινότητας με τη διάδοση έγκυρων
πληροφοριών για την ψυχική νόσο και αναπηρία. Η αγωγή
κοινότητας αποτελεί ισχυρότατο μέσο για την τροποποίηση των
αρνητικών στερεότυπων πεποιθήσεων. Είναι αυτονόητο ότι τα
πρόσωπα που αναλαμβάνουν την αγωγή κοινότητας πρέπει να
είναι ενήμερα, με έγκυρες πληροφορίες για τη φύση, τις
εκδηλώσεις και τη θεραπεία της ψυχικής αναπηρίας
3) η κοινωνική επαφή, γνωριμία και εξοικείωση με τα άτομα με
ψυχική αναπηρία από μόνη της διαψεύδει τους φόβους και τις
προκαταλήψεις. Πρόσφατες εμπειρίες από την ίδρυση ξενώνων
σε γειτονιές πόλεων δείχνουν ότι η εξοικείωση με τα άτομα αυτά
αναστέλλει ενέργειες που αποβλέπουν στον κοινωνικό τους
αποκλεισμό

8. Πώς περνάμε το μήνυμα μας;
Θέλουμε να προωθήσουμε ένα μήνυμα ενάντια στο στίγμα, π.χ. συμμετοχή στις ομάδες
αυτοβοήθειας
• Προσδιορίστε το μήνυμά σας: Καθορίστε το μήνυμά σας, την κεντρική ιδέα του θέματος, του
συνόλου από πληροφορίες που θέλετε να μεταδώσετε. Προσέξτε ώστε το μήνυμα αυτό να είναι
εύληπτο και ξεκάθαρο.
• Καθορίστε τον στόχο σας: Τι ακριβώς θέλετε να πετύχετε με το μήνυμά σας. Στις περισσότερες
περιπτώσεις το μήνυμα αυτό θα πρέπει λογικά να έχει άμεσα ή έμμεσα στόχο την αλλαγή στάσης
απέναντι στην ψυχική ασθένεια και την καταπολέμηση του στίγματος.
• Καθορίστε το κοινό – στόχο: Σε ποιο ή σε ποια συγκεκριμένα τμήματα της κοινής γνώμης θέλετε να
απευθύνετε το μήνυμά σας για να πετύχετε τον συγκεκριμένο στόχο σας.
• Καθορίστε τα μέσα που θα χρησιμοποιήσετε και τις συμμαχίες που θέλετε να πετύχετε: Θα πρέπει
να επιλέξετε τα μέσα με τα οποία θα κατευθύνετε το μήνυμα σε συγκεκριμένα τμήματα της κοινής
γνώμης, καθώς και να διαμορφώσετε το μήνυμά σας ανάλογα με τις απαιτήσεις του κάθε μέσου,
αλλά και του κάθε τμήματος της κοινής γνώμης. Θα πρέπει παράλληλα να δημιουργήσετε ένα
ολοκληρωμένο πρόγραμμα με δράσεις επικοινωνίας και συνεργασίες με τα ΜΜΕ, που θα επιλέξετε.
Ασφαλώς, μέσα από δικές σας πρωτοβουλίες, αλλά και μέσα από την συνεργασία από τα ΜΜΕ θα
πρέπει να σφυρηλατήσετε σχέσεις συνεργασίας με διαμορφωτές της κοινής γνώμης στην πόλη, στην
περιοχή ή τη γειτονιά σας (π.χ. δασκάλους, κληρικούς, παράγοντες της ΤΑ).

9. Ο λόγος των ατόμων με
προσωπική εμπειρία
• Ραδιοφωνική εκπομπή Αθήνα 984 (από 8’30’’)
• Ημερίδα
https://www.youtube.com/watch
?v=jQkiE_gBJPQ
Από το 1.40’.00’’ – 1.50.50