Traballo realizado por Diego e Virginia para a clase de Música Tradicional Galega no CMUS Profesional de Santiago de Compostela. Curso 2009/2010

1. INICIOS DAS SOCIEDADES FOLCLÓRICAS GALEGAS

2. CONTEXTO HISTÓRICO (2ª metade S.XIX, S.XX) - Marcado carácter rexionalista - PERSONAXES DESTACADAS: Salvador Golpe, Manuel Murguía ( Os precursores), José Baldomir, Manuel Lugrís Freire, Emilia Pardo Bazán - Recoñecemento da lingua e cultura galegas: -Xogos Florais -Asociación Rexionalista Galega -A Revista Gallega

4. ENTIDADES QUE PROMOCIONAN A MÚSICA GALEGA -Sociedades Recreativas e Filarmónicas ( Círculo de Artesanos de Coruña e Lugo 1855) -Cafés concerto e casinos: grande importancia a partires do 50. Café Filarmónico, Café Suízo en Santiago e Café Royalti en Ourense. -Orfeóns: orixe obreira, nun principio só masculino, ainda que a partir dos anos 90 xa eran mixtos. -Bandas de Música: orixe militar. Repertorio variado: obras do verismo, ópera francesa e zarzuela. Baldomir compón unha zarzuela de temática galega: “O Zoqueiro de Vilanova”

5. SOCIEDADES FOLCLÓRICAS COROS Aires da Terra Fundado por Perfecto Feijoo en 1900, sen fins económicos, unicamente cun marcado obxectivo social reivindicativo. Agás o tamborileiro, todos os seus membros estaban asentados na vila, de modo que se transportaron as formas artísticas do campo á cidade Acadaron grandes éxitos en Madrid, onde defenderon a imaxe da nosa cultura tradicional. 1904: 1º disco, con 22 temas. Trátase do 1º disco da historia de Galicia, editado nun estudio da Coruña. Inclúense gravacions de P. Feijoo tocando a zanfoña (a 1ª do mundo deste instrumento). 1914: xira por Arxentina, onde acada o cumio da súa fama. Neste momento vai desaparecer, antes de que os intereses económicos prevalezan sobre o labor da restauración da dignidade galega.

6. Toxos e Froles Manuel Lorenzo Barxa (Ferrol, 1878-1959) Decano de todolos coros de Galicia, fundado en 1914, actúa por vez primeira en Ferrol do 1915. Posúe o título de “Real Coro Toxos e Froles” dende o 1928, outorgado por S.M. O rei D. Alfonso XIII. Trala desaparición do coro Aires da Terra, colleitou os maiores exitos de calquera destas agrupaciós, non só en España, tamén en Portugal, Inglaterra, Suiza, Francia e México.

9. Cantigas e Agarimos Antecedentes: Coral “Queixumes dos Pinos” 1920: nace a “Coral Cantigas e Agarimos ” por iniciativa de Bernardo del Río, o seu 1º director 1921: preséntanse ó público nas festas do Apóstol. Constaban de 40 membros. Trátase da máis nova das 4 agrupacións históricas de Galicia. Na dictadura, tivo que encadrarse na Obra Social de Educación e Descanso baixo o nome de “ Coral Gallega Rosalía de Castro” , ata que no 1950, logra a súa independencia e recupera o seu nome inicial. Na actualidade está formada por máis de 90 membros.

12. GRUPOS INSTRUMENTAIS - Escasa documentación -Formación tradicional: gaiteiro solista ou dúo de gaita con tamboril -A partir do S.XX: Os gaiteiros de Soutelo farán de referente e o canon tradicional variará cara o CUARTETO como formación típica.

15. GRUPOS INSTRUMENTAIS GRUPOS QUE SEGUIRON A LIÑA DOS GAITEIROS DE SOUTELO “ Os Areeiras de Catoira” “Montes de Lugo”

16. OS MONTES DE LUGO - Nace na década dos 40 -A súa vída supera o medio século, con éxitos en festas e concursos -Marca a evolución do Cuarteto típico hacia o quinteto de 2 gaitas, clarinete, redobrante e bombo -É mostra das repercusións do discurso tradicionalista da época, que provoca que sustitúan o clarinete por outra gaita e o redobrante polo tamboril. Igualmente restrinxen o repertorio, obviando os ritmos exóticos, como o fox-trot, o tango…

17. QUINTETO 2 Gaitas + Clarinete (ou outra gaita) + bombo + redobrante “ Montes de Lugo” “Airiños da Ribeira” “ Gaiteiros de Santiso Circa” “Os Enxebres”

20. Introducción da Zanfoña nos grupos instrumentais Después de sufrir numerosos incidentes na súa historia, ten lugar o resurximento da zanfona gracias a importantes pesonalidades: Jaime Solá e Faustino Santalices, entre outras. A finais do XIX nin se constrúen nin se compón para este instrumento chegando casi á súa desaparición FAUSTINO SANTALICES Comeza a tocar a gaita pero pronto quédase prendado deste instrumento, e a súa gran curiosidade fará que se involucre na construcción e perfeccionanmento de instrumentos tradicionais 1929: 1º disco no que aparece acompañado da zanfoña en dúas pezas: “cantar de romería” e “cantar de seitura” 1949: 2º disco: “Faustino Santalices. La zanfoña” 1956: publica “La zanfoña”, primer manual editado en España sobre la zanfoña (basado en Michel Carrete(1738)

21. 1974: “Gravación históricas de zanfona” inclúe as pezas dos dous discos anteriores e dúas gravacións inéditas Gracias ó seu legado se despertou o interese sobre este instrumento e será empleado por músicos e grupos como Emilio Cao, Amancio Prada e Milladoiro ( “Alalá das mariñas” )

22. Gravacións históricas de Zanfoña ,,

23. IMBRICACIÓN DA MÚSICA FOLCLÓRICA E A CLÁSICA O NACEMENTO DUN XÉNERO PROPIO: A CANCIÓN GALEGA

24. A CANCIÓN GALEGA DE CONCERTO - Considerada como a evolución das antigas melodías da lírica medieval - Posúe paralelismos con xéneros centroeuropeos, onde a ópera non deixara grande pegada, pero desenvólvese máis tardíamente. - Representa a conxunción perfecta entre texto e música, debate sempre en voga durante toda a Historia da Música.

27. MARCIAL DEL ADALID E CANTARES VIEJOS DE GALICIA - Iniciador do xénero da Canción en Galicia - Emprega o modelo francés da canción, traducido ó galego. Datos biográficos: Nace en Oleiros en 1826. Estudia en París e Londres. Créese que coñeceu a Lizst e Chopin. A súa obra de maior carácter nacionalista comezá na decada dos 60 coa “Marcha de Galicia” e a ópera “Inés e Bianca”, de temática galega. Crea máis de 100 cancións en cinco linguas diferentes. Dentro destas sitúase “Cantares viejos y nuevos de Galicia”.

28. MARCIAL DEL ADALID: NON TE QUERO POR BONITA -Pertence á colección de “ Cantares viejos y nuevos de Galicia” - Posúe un carácter popular, debido en grande medida a alusións melódicas e rítmicas de cancións populares, recollidas nos cancioneiros.( Cancioneiro de Inzenga) - Introducción pianística cun festivo ritmo de muiñeira que prepara ó ointe para a celebración da alegría do namorado. Non te quero por bonita Que xa sei que non o es Quérote por moreniña E pola lei que me tés Naquela corredoiriña E naquel anoitecer O que entre ambos nos xuramos Ti o sabes eu tamén. Miña vida está en teus ollos Miña morte está tamén Dame a vida ou dame a morte Para min todoven ben