1. Ýð¿¿ë ìýíäèéí õè ýýëèéí
àãóóëãà, àðãà ç¿éã
áîëîâñðîíãóé áîëãîõ àñóóäàëä
ÄÀÐÕÀÍ ÕÎÒ
2012 OH

2. ÑÓÀËÃÀÀÍÛ ÀÆËÛÍ ¿ÍÄÝÑËÝË:
Ìàíàé îþóíëàã èðýýä¿é áîëñîí õîé ¿å îþóòàí
çàëóó óóäûí ýð¿¿ë ìýíäèéí áîëîâñðîëûí õýðýãöýýã çºâ
òîäîðõîéëæ, ¿ð ä¿íòýé ñóðãàëò ñóðòàë èëãààíû àæëûã
òîãòìîë õèéæ áàéõ íü íýí øààðäëàãàòàé áàéãààãààñ ¿¿äýí
ýíý ñóäàëãààã ìýðãýæëèéí ñóðãóóëèéí îþóòíóóäûí äóíä
ÿâóóëàõ íü òóëãàìäñàí àñóóäëóóäûí íýã ãýæ ¿çëýý.
Áîëîâñðîëûí øèíý ñòàíäàðòûã õýðýãæ¿¿ëýõòýé
õîëáîîòîé áàãø íà𠺺ðñäèéí çààäàã õè ýýë¿¿äèéí
ñóðãàëòûí õºòºëáºðºº áîëîâñðóóëàí, çààõ àðãà ç¿éäýý
ººð ëºëò øèíý ëýëò õèéõ øààðäëàãà ç¿é ¸ñîîð òàâèãäàæ
áàéíà. Ýíýõ¿¿ õºòºëáºðèéí àãóóëãà, ñóðãàëòûí ºäºð òóòìûí
¿éë àæèëëàãààíä àæèãëàëò õèéæ, áîäèò áàéäàë ÿìàð
áàéãààã ãàðãàõ çîðèëãîîð ýíýõ¿¿ àæèãëàëò ñóäàëãààã
ÿâóóëàâ.

3. ÑÓÄÀËÃÀÀÍÛ ÀÆËÛÍ ÇÎÐÈËÃÎ:
Мýðãýæëèéí ñóðãóóëüä
çààãäàæ áàéãàà “Ýð¿¿ë ìýíä
õè ýýë”-èéí àãóóëãà, àðãà ç¿éä
¿íýëãýý ºã , óã хичээлийн
агуулга, ñòàíäàðòûã áîëîâñðîíãóé
áîëãîõ áîëîìæийã ñóäëàõ.

4. ÑÓÄÀËÃÀÀÍÛ ÀÆËÛÍ ÇÎÐÈËÒ:
1. Өсвөр насны хүүхдийн эрүүл мэндийг сайжруулахòàé
õîëáîîòîé îíîëûí ¿íäýñ, õîëáîãäîõ õóóëü ýðõ ç¿éí àêòûã
ñóäëàí, ìýðãýæëèéí ñóðãóóëèóäàä çààãäàæ áàéãàà “Ýð¿¿ë
ìýíä” õè ýýëèéí õºòºëáºðèéí àãóóëãà, ñóðãàëòûí òºëºâëºãººòýé
òàíèëöàõ, ñóäëàõ
2. Дархан өргөө сургуулийн сургалтанд хэрэгжүүлж байгаа
“Эрүүл мэнд” хичээлийн агуулга, хөтөлбөрийг судлах, áàãø
íàðûí äóíä àñóóìæ ñóäàëãàà õèéõ.
3. Мýðãýæëèéí ñóðãóóëü ба åðºíõèé áîëîâñðîëûí ñóðãóóëèéí
10,11-ð àíãèд заàãäàæ байгаа Ýð¿¿ë ìýíä õè ýýëèéí
àãóóëãàä õàðüöóóëàëò õèéõ, ñóðàã äààñ àñóóìæ ñóäàëãàà
àâàõ, òóðøèëò õèéõ
4. Ñóäàëãààíû ¿ð ä¿íä ¿íýëýìæ çºâëºìæ áîëîâñðóóëàõ.

5. ÑÓÄÀËÃÀÀÍÛ ÀÆËÛÍ ÎÁÚÅÊÒ:
Äàðõàí Óóë àéìãèéí Äàðõàí ºð㺺
ñóðãóóëèéí Ìýðãýæëèéí 2-ð äàìæààíû
òóðøèëòûí àíãèéí 55 îþóòàí, õÿíàëòûí
àíãèéí 55 îþóòàí íèéò 110 îþóòàí åðºíõèé
áîëîâñðîëûí ñóðãóóëüä “Ýð¿¿ë ìýíä”
õè ýýë çààæ áóé 24 áàãø, íèéò 134
áàãø, îþóòíûã ñóäàëãààíä õàìðóóëàâ.

6. ÑÓÄÀËÃÀÀÍÛ ÀÆËÛÍ ÀÐÃÀ Ç¿É:
Ñóäàëãààíû àæëûã
àñóóìæ, àæèãëàëò, òóðøèëòûí àðãûã
õýðýãëýí äóíäàæ óòãà, ãîë óòãà, õàìãèéí
îëîí äàâòàãäàæ áàéãàà óòãà, çýðýã
¿ç¿¿ëýëòýýð êîìïüþòåðèéí SPSS-12
ïðîãðàììûã àøèãëàí ñòàòèñòèê
áîëîâñðóóëàëòûã õèéëýý.

7. ÏÐÀÊÒÈÊ À ÕÎËÁÎÃÄÎË, ØÈÍÝËÝÃ ÒÀË:
Сургуулиудад “Ýð¿¿ë ìýíä” õè ýýë çààæ
áàéãàà áàãø íàðûí ºìíº òóëãàìäàæ áóé
àñóóäàë, òýäãýýðèéã õýðõýí ÿìàð àðãààð
øèéäâýðëýõ áîëîìæиéг судалсан.
Ìýðãýæëèéí ñóðóóëüä ñóðàëöàæ áóé îþóòíóóä
Ýð¿¿ë ìýíä õè ýýëýýð þó ñóäëàõûã ººðñ人 èë¿¿
èõ õ¿ñ áàéãààã ñóäàëãààíû ¿íäñýí äýýð
тодруулæ, суралцагчдад òîõèðñîí ñóðãàëòûí
àãóóëãà, àðãà ç¿éã øèíý ëýí áîëîâñðóóëàõ áîëîìæ
áàéãààã ñóäàëñíààð ñóðãàëòûí àíàð ¿ð
ºãººæèéã äýýøë¿¿ëæ, ñóðàã íàðûí
ìýäëýã, õàíäëàãà, äàäëàãûã ººð ëºõ à

8. ÑÓÄÀËÃÀÀÍÛ ÀÆËÛÍ ¿Ð Ä¿Í:
ÌÝÐÃÝÆËÈÉÍ 11-Ð ÀÍÃÈÓÄÀÄ ÎÐÎÕ “Ýп¿Ë ÌÝÍÄ” ÕÈ ÝÝËÈÉÍ ÑÝÄÝ ÈËÑÝÍ
Ҫ˪Â˪êª / / Õ¯ÑÍÝÃÒ 2.1.
Áàãö öàã
Áàãö
¹ Ñýäâèéí íýð Äýä ñýäýâ Öàã
öàã
Ñåì Ëåêö
Áîäèñûí ñîëèëöîî, åðºíõèé ç¿é òîãòîë 2 2
Æèðýìñíèé ¿åèéí
õîîëëîëò, õóâöàñëàëò, õºäºë㺺í, õÿíàëòàí
4 2 2
Ýð¿¿ë áèå -1
ä áàéõûí à÷ õîëáîãäîë, Àþóëã¿é ñåêñ áà
ÁÇÕª, ÄÎÕ-ûí òàëààð
1 12
Àìíû õºíäèéí ýð¿¿ë àõóé 2 2
Ãîî ñàéõíû á¿òýýãäýõ¿¿í ¿éë÷èëãýýã
ñîíãîæ, õýðýãëýõýä ø¿¿ìæëýëòýé 2 2
õàíäàõ
Ä¿ãíýëò õè÷ýýë 2
Èðýýä¿éí àìüäðàëàà òºëºâëºõ 2 2
Ýð¿¿ë Ãýðëýëò, ò¿¿íèé ¿¿ðýã, õàðèóöëàãûã
2 6 2
õàðèëöàà óõàìñàðëàõ
Ä¿ãíýëò õè÷ýýë-1 2

9. Ç¿ðõ, ñóäàñíû áîëîí àìüñãàëûí ýðõòýí
òîãòîëöîîíû á¿òýö, ¿éë àæèëëàãààòàé 2 2
òàíèëöàõ
Õàëäâàðò ºâ÷í¿¿ä òýäãýýðýñ ñýðãèéëýõ 2 2
ͺõºí ¿ðæèõ¿éí áîëîí øýýñ ÿëãàðóóëàõ ýðõòýí
òîãòîëöîîíû á¿òýö, ¿éë àæèëëàãààòàé 2 2
òàíèëöàõ
Ýð¿¿ë áèå-2
Ýìèéã çîõèñòîé õýðýãëýäýã áîëîõ, ýìèéí
2 2
õýðýãëýýíä ø¿¿ìæëýëòýé õàíäàæ ñóðàõ
3 18
Çîõèîìîë àìüñãàë, ç¿ðõíèé èëëýã õèéõ, ÿñ
õóãàðàëò, öóñ àëäàõ, õºëäºõ óñàíä
4 2 2
æèâýõ, õàõàõ, ò¿ëýãäýõ ¿åä ¿ç¿¿ëýõ àíõíû
òóñëàìæ
Àðõè òàìõè ìàíñóóðóóëàõ áîäèñûí áèåä
2 2
¿ç¿¿ëýõ íºëººã òàéëáàðëàõ
Áèåý ÷èéðýãæ¿¿ëýõ àðãàä ñóðàëöàõ
Õºõ òºìñ㺺 øàëãàæ ñóðàõ 2
Ä¿ãíýëò õè÷ýýë-3 2

10. ÌÝÐÃÝÆËÈÉÍ ÀÍÃÈÓÄÀÄ ЗААÕААР БЭЛТГЭЖ БАЙГАА “ÝЯ¯Ë ÌÝÍÄ”
ÕÈ ÝÝËÈÉÍ ШИНЭЧИЛСЭН ÖªÌ ÀÃÓÓËÃÀ 11-Р АНГИ
Õ¯ÑÍÝÃÒ 2.2.
Öà
¹ Öàã Ñýäýâ Ýçýìøèõ àðãà áàðèë Ýçýìøâýë çîõèõ ìýäëýã
ã
Áèåä ¿¿ñäýã áîäèñûí Ãàäíààñ àâ÷ áóé õîîë
Áîäèñûí ñîëèëöîî, åðºíõèé
2 ñîëèëöîî, ò¿¿íèé à÷ òýæýýëèéí òóõàé, ò¿¿íèé
ç¿é òîãòîë
õîëáîãäîë áèåä øèíãýõ íü
Æèðýìñýí ¿åä áèåä ãàðàõ Õÿíàëòàíä îðñíîîð ýõ, õ¿¿õäèéí
Æèðýìñíèé ¿åèéí õîîëëîëò 2 ººð÷ëºëò, ýõ õ¿¿õäèéí ýð¿¿ë ìýíäýä õýðõýí íºëººëºõ
Ýð¿¿ë áèå 1 -12 öàã
ýð¿¿ë áîéæèõ òóõàé òóõàé
Ø¿ä, ò¿¿íèé ¿¿ðýã, á¿òýö, Ø¿ä óãààõ àðãà÷ëàë, îî ñîéçîî
Àìíû õºíäèéí ýð¿¿ë àõóé 2 íàéðëàãà, ýð¿¿ë áàéëãàõ çºâ ñîíãîõ, õîîë óíäàà çºâ
1
àðãà çàì ñîíãîæ õýðýãëýõ
Ãîî ñàéõíû á¿òýýãäýõ¿¿í Á¿òýýãäýõ¿¿í õóäàëäàí
¿éë÷èëãýýã ñîíãîæ Ãîî ñàéõíû á¿òýýãäýõ¿¿íèé àâàõäàà àíõààðàõ ýä ç¿éëñ,
2
õýðýãëýõýä ø¿¿ìæëýëòýé îíöëîã øèíæ ÷àíàð êîä òýìäýãëýãýýã óíøèæ
õàíäàõ ñóðàõ
Áýëãèéí õàðèëöààíû Áýëãèéí çàìûí õàëäâàðò
Àþóëã¿é ñåêñ áà
4 òóõàé, áýëãèéí çàìûí ºâ÷íººñ ó/ñ, áèåä ¿ç¿¿ëýõ
ÁÇÕª,ÄÎÕ- ûí òàëààð
õàëäâàðò ºâ÷íººñ ó/ñ ñºðºã íºëºº
Èðýýä¿éí àìüäðàëàà Àìüäðàëàà òºëºâëºæ ñóðàõûí
¿ë õàðèëöàà-
2 Àìüäðàëûí óòãà ó÷èð
òºëºâëºõ à÷ õîëáîãäîë
Ãýð á¿ë áîëîõîä ýð ýì õ¿íèé
6 öàã
2 Ãýðëýëò, ò¿¿íèé ¿¿ðýã, Ãýð á¿ëèéí íèéãýìä
2 ¿¿ðýã, ààâ ýýæ áîëîõûí à÷
õàðèóöëàãûã óõàìñàðëàõ ã¿éöýòãýõ ¿¿ðýã
õîëáîãäîë

11. Óóøèã, òàðààãóóð áîëîí
Ç¿ðõ, ñóäàñíû áîëîí àìüñãàëûí
õóðààãóóð ñóäàñ, ç¿ðõíèé Ýðõòýí òîãòîëöîîíû
ýðõòýí òîãòîëöîîíû á¿òýö ¿éë 2
¿¿ðýã, òýäãýýð õîîðîíäûí óÿëäàà õîëáîî
àæèëëàãààòàé òàíèëöàõ
õàðèëöàí õàìààðàë
Õàëäâàðò ºâ÷í¿¿ä òýäãýýðýýñ Õàëäâàðò øàð ºâ÷íèé øèíæ Õàëäâàðò ºâ÷íººñ
2
ñýðãèéëýõ òýìäýã, õàëäàõ àðãà çàì ó/ñ àðãà
ͺõºí ¿ðæèõ¿éí áîëîí øýýñ
Ýðýãòýé ýìýãòýé õ¿íèé áýëýã Áººð áîëîí øýýñ
ÿëãàðóóëàõ ýðõòýí òîãòîëöîîíû
2 ýðõòíèé ¿éë àæèëëàãàà, ÿëãàðóóëàõ ýðõòíèé
á¿òýö ¿éë àæèëëàãààòàé
òýäãýýðèéí ¿¿ðýã ¿éë àæèëëàãàà
òàíèëöàõ
Ýð¿¿ë áèå 2 - 18 öàã
Ýìèéã çîõèñòîé õýðýãëýäýã
Ýìèéí àíãèëàë, ¿éë÷èëãýý, Ýìèéí çîõèñòîé
áîëîõ ýìèéí õýðãýëýýíä 2
õýðýãëýýíèé òóí õýðýãëýý
ø¿¿ìæëýëòýé õàíäàæ ñóðàõ
3 Ä¿ãíýëò õè÷ýýë- 2 2 Óëàìæëàëò àðãààð Áàòàòãàë
Çîõèîìîë àìüñãàë, ç¿ðõíèé èëëýã Àíõíû ò¿ðãýí
õèéõ, ÿñ õóãàðàëò, öóñ àëäàõ, Ãýìòëèéí ¿åä ¿ç¿¿ëýõ àíõíû òóñëàìæ ¿ç¿¿ëæ
õºëäºõ óñàíä æèâýõ, õàõàõ, 4 ò¿ðãýí òóñëàìæ, òýäãýýðèéí ñóðàõ, äàðààãèéí
ò¿ëýãäýõ ¿åä àíõíû òóñëàìæ àíãèëàë øàòíû áàéãóóëëàãàä
¿ç¿¿ëýõ õàíäàõ
Àðõè, òàìõèíû õîð
Àðõè òàìõè ìàíñóóðóóëàõ
Õ¿íèé áèåä ¿ç¿¿ëýõ àðõè, óðøèã, ýäãýýðèéí
áîäèñûí áèåä ¿ç¿¿ëýõ íºëººã 2
òàìõèíû õîð õºíººë çºâ çîõèñòîé
òàéëáàðëàõ
õýðýãëýý
Õ¿íñíèé á¿òýýãäýõ¿¿íèéã Àìàðõàí ìóóäàæ, ãýìòýõ õîîë,
õàäãàëàõ àðãàä ñóðàëöàõ, 2 õ¿íñíèé á¿òýýãäýõ¿¿íèéã Õîîëíû õîðäëîãîîñ ó/ñ
õîîëíû õîðäëîãîîñ ó/ñ õàäãàëàõ àðãà
Ä¿ãíýëò õè÷ýýë- 3 2 Óëàìæëàëò àðãààð áàòàòãàë

12. Ýð¿¿ë ìýíä õè ýýëèéã òóõàéí õè ýýëèéí ñýäýâ,
ñýäýëæ¿¿ëýëòýýñ õàìààðóóëàí ñóðãàëòûí èäýâõòýé
àðãóóäààð çààõàä îþóòíóóäûí àñóóäàëä õàíäàæ áàéãàà
áàéäàë, îëîí õóâèëáàð ãàðãàí ÿðèëöàæ, òýäãýýðýýñ õàìãèéí
çºâ áîëîìæòîé ä¿ãíýëòèéã õèéõ àäâàð ààæìààð äýýøèëæ
áàéñàí ñóðãàëòûí ÿâöàä àâñàí 2 óäààãèéí ñîðèëûí ä¿í íü
ýõíèé óäàà àâàõàä àìæèëò 48.5%, 2 äàõü óäààãèéí ñîðèë
äýýð 99.2% áîëæ ºññºí áàéñàí.
Ýíý õè ýýëèéí îíöëîã íü õàðèëöàí ÿðèëöàõ, áàãààð àæèëëàõ ãýõ
ìýò ñóðãàëòûí èäýâõòýé àðãóóäûã àøèãëàäàã íü òóõàéí àñóóäëûã
ººðñ人 øèéäâýðëýõ, òýð ÿâöäàà õýë ÿðèàíû õºãæèë ñàéæèð áàéäàã.
Îëîí îþóòàí ñóðàã èä çýðýã ººðñäèéí ñàíàëàà áóñäààñ ºðñºæ, çºâ
îíîâ òîé õýëýõ, øààðäëàãà õè ýýëèéí ÿâöàä áàéíãà ãàðäàã íü òýäíèé
õýë ÿðèàíû õºãæèëä óõàë íºëºº ¿ç¿¿ëæ áàéñàí.
Òóðøèëòûí àíãè íü áóñàä ìýðãýæëèéí àíãèóäàà áîäâîë öàãèéí
à ààëàë èë¿¿ ó ðààñ áàãø ñóðàëöàã èéí õàðèëöàà îéðòîõ, õè ýýë
õîîðîíäûí óÿëäàà õîëáîî ñàéæèð , ñóðãàëòûã òàñðàëòã¿é îðîëò
ãàðàëòûí çàð ìààð ÿâóóëæ áàéãàà íü òîäîðõîé ¿ð ä¿íãýý ºã áàéñàí íü
ñóðàã äûí ñýòãýë õàíàìæèéí ñóäàëãààã 2 óäàà àâ ìºí ñóðãóóëèéí
õºíäëºíãèéí øàëãàëòûí 2 óäààãèéí ä¿íãýýñ àìæèëò 88.5% íü ñàéí
ä¿íòýé øàëãàãäñàí äýýð ¿íäýñëýãäýí ãàð áàéëàà.

13. 1.1.ÑÓÄÀËÃÀÀÍÄ ÕÀÌÐÀÃÄÑÀÍ ÁÀÃØ ÍÀÐÛÃ ÍÀÑÍÛ ÁÀÉÄËÀÀÐ ÀÂ ¿ÇÝÕÝÄ
ÇÓÐÀÃ 2.1
6
5
4
Frequency
3
2
1
Mean = 34.96
Std. Dev. = 8.645
N = 24
0
20 30 40 50
nas
Ýð¿¿ë ìýíäèéí õè ýýë çààäàã áàãø íàðûí äóíäàæ íàñ íü 34.9
% íü

14. 1.2. ÁÀÃØ ÍÀÐÀÀÑ ÀÂÑÀÍ ÑÓÄÀËÃÀÀНЫ ДҮН
1.1.Ýп¿Ë ÌÝÍÄ ÕÈ ÝÝËÈÉà ßÌÀÐ ÌÝÐÃÝÆËÈÉÍ ÁÀÃØ ÍÀÐ ÇÀÀÄÀà ÂÝ?
30
27.7 ÇÓÐÀÃ 2.2.
25 21.8 22.7
20
15 12.6
9.6
10
5.9
5
0
Õèìè- Áèîëîãèéí Áàãà àíãèéí Ýì íàð Õèìèéí áàãø Áóñàä
áèîëîãèéí áàãø íàð áàãø ìýðãýæëèéí
áàãø áàãø
Судалгаанд оролцсон багш нарын 27.7% биологийн
5.9% нь бусад мэргэжлийн багш нар байна.
Эндээс харахад эрүүл мэндийн хичээлийг хими
биологи, биологи, анги даасан багш нар илүү заадаг нь
харагдлаа.

15. ÇÓÐÀÃ 2.3
Ýì áèø áàãø íàðààñ ýð¿¿ë ìýíä õè ýýë çààõ ÿìàð íýã ñóðãàëòàíä
õàìðàãäñàí ýñýõ
áýëòãýãäýýã¿é
21%
áýëòãýãäñýí
79%
Ñóäàëãààíä õàìðàãäñàí 24-í áàãø íàðûí 21 íü ýì áèø áàãø
áàéñàí áºãººä ÝÌ õè ýýë çààäàã á¿ãä áàãø íàðûí 79.1%
Íîðâåãèéí òóñëàìæèéí áàéãóóëëàãà áîëîí áîëîâñðîë ñî¸ëûí ãàçàð
õàìòðàí “Ýð¿¿ë ìýíä” õè ýýë çààäàã á¿õ áàãø íàðûã ýð¿¿ë
ìýíäèéí õè ýýë çààõ àðãà ç¿éí ñóðãàëòàíä õàìðóóëñàí áàéíà.

16. ÇÓÐÀÃ 2.4.
Ýð¿¿ë ìýíä õè ýýëèéí îð èí, ñóðãàëòàíä õýðýãëýõ ìàòåðèàë òîíîã òºõººðºìæèéí õ¿ðýëöýý
90.00%
79.1% 75% 16.6%
80.00%
70.00%
60.00% 54.10%
50.00% 54.1%
40.00% 41.6%
30.00%
20.8% 33.3% 25%
20.00% 4.1%
10.00% 45.8%
0.00%
áàéäàãã¿é
Òèéì
¯ã¿é
õ¿ðýëöäýã
çàðèì íýã áàéäàãã¿é
óðâàëæ áîäèñ áàéäàãã¿é
óðâàëæ áîäèñ õ¿ðýëöäýã
Óðâàëæ áîäèñ õ¿ðýëöäýãã¿é
áàéäàã
ºðººã¿é
ºðººòýé
ÝÌ-èéí õè ýýë çààõ êàáèíåòòàé ýñýõ Ñóðãàëò ÿâóóëàõ Ëàáîðàòîðèéí ºðººòýé ýñýõ àæèë õèéõ óðâàëæ
¿ç¿¿ëýí, ãàðûí áîäèñîîð õýð õàíãàäàã
àâëàãà áýëòãýõ
ñóðãàëòûí òîíîã
òºõººðºìæ

17. .
 Ýð¿¿ë ìýíäèéí õè ýýë çààõ êàáèíåò 79.1%, ñóðãàëòàíä
çîðèóëñàí ìóëÿæ, áóñàä áàãàæ õýðýãñýë õ¿ðýëöäýãã¿é
41.6%, ñóðãàëò ÿâóóëàõ ¿ç¿¿ëýí ãàðûí àâëàãà áýëòãýõ
ñóðãàëòûí òîíîã òºõººðºìæ õàíãàëòòàé áàéäàã
75%, ëàáîðàòîðèéí ºðººòýé 54.1%, ñóðãàëò ÿâóóëàõ
¿ç¿¿ëýí ãàðûí àâëàãà õàíãàëòòàé áàéäàã äàäëàãà
õèéõýä õýðýãëýõ óðâàëæ áîäèñ áàéäàãã¿é 79.1%
õàðèóëæ áàéãàà íü ãàðäàí àæèëáàð áîëîí äàäëàãà õèéõ
òîíîã òºõººðºìæ äóòàãäàëòàé áàéãàà íü ñóäàëãààíààñ
õàðàãäàæ áàéíà

18. ÇÓÐÀÃ 2.5.
Ýð¿¿ë ìýíäèéí õè ýýë çààõàä ñîíèðõîëòîé áà õàìãèéí çààõàä õýö¿¿ õè ýýë
60%
54.10%
50%
40%
30%
29.1% 29.1%
25%
20.80%
20% 16.6%
10%
8.3%
4.10%
0%
ýð¿¿ë õîîë òýæýýë íºõºí ¿ðæèõ¿éí õîðò çóðøèë õàëäâàðò ºâ èí íºõºí ¿ðæèõ¿éí õîðò çóðøèë áàéõã¿é
àõóéí, àðèóí ýð¿¿ë ìýíä ýð¿¿ë ìýíä
öýâýð
çààõàä õàìãèéí õýö¿¿ ñýäýâ
Ýð¿¿ë ìýíäèéí õè ýýëèéã çààõàä õàìãèéí ñîíèðõîëòîé õè ýýë íü õîðò çóðøèë 7
áóþó 29.1% , áàéñàí áºãººä îþóòàí ñóðàã èäàä àëü áîëîõ õîðò çóðøëààñ òàòãàëçàõ
àðãàä ñóðãàõ ñóðãàëò ÿâóóëàõ íü èë¿¿ ñîíèðõîëòîé áàéíà.
Çààõàä õàìãèéí õýö¿¿ õè ýýë íü íºõºí ¿ðæèõ¿éí ýð¿¿ë ìýíäèéí õè ýýë áºãººä
áàãø íàðûí 13 áóþó 54.1% íü çààõàä õýö¿¿ õè ýýë ãýæ õàðèóëñàí áàéíà.

19. ÇÓÐÀÃ 2.6.
Ýð¿¿ë ìýíäèéí õè ýýëèéã áîëîâñðîíãóé áîëãîõîä
50.00%
45.8%
45.00%
40.00%
35.00%
30.00%
25.00%
20.8%
20.00%
15.00% 8.3% 8.3% 8.3%
10.00% 4.1% 4.1%
5.00%
0.00%
Ñóäàëãààíä õàìðàãäñàí áàãø íàðûí 11 áóþó 45.8% íü
õè ýýëèéí àãóóëãûã áîëîâñðîíãóé áîëãîõ, 20.8 íü ñóðãàëòûí
ìàòåðèàë õýðýãñëýýð õàíãàõ íü ç¿éòýé ãýæ õàðèóëñàí
áàéíà.

20. ÑÓÐÀà ÄÀÀÑ ÀÂÑÀÍ ÑÓÄÀËÃÀÀÍÛ Ä¯Í:
ÇÓÐÀÃ 2.7.
Ýð¿¿ë ìýíäèéí õè ýýëèéã õýää¿ãýýð àíãèàñ ñóäëàæ ýõýëñýí
50
47.2
45 41.8
40
35
29 28.6
30
23.2 Òóðøèëòûí
25
19.5 Õÿíàëòûí
20
15
10
4.05 5.4
5
0
1- 4 àíãè 4-8 àíãè 8-12 àíãè Îãò ñóäëààã¿é
Ñóäàëãààíä õàìðàãäñàí îþóòíóóäûí 44.5% íü 8-12
àíãèä “Ýð¿¿ë ìýíä” õè ýýëèéã ñóäàëæ ýõýëñýí áàéíà.

21. Ýð¿¿ë ìýíäèéí áîëîâñðîëûí ñóðãàëò ìàíàé ÅÁÑ - ûí ñóðãóóëüä õèðÇÓÐÀà 2.8
çààãäàæ áàéíà ãýæ òà ¿çýæ áàéíà
àíàðòàé .
50 45.4
45 40 40 41.8
40
35
30
Òóðøèëòûí àíãè
25
18.1 Õÿíàëòûí àíãè
20 14.5
15
10
5
0
àíàðòàé àíàðã¿é Äóíä çýðýã
Ýð¿¿ë ìýíäèéí áîëîâñðîëûí ñóðãàëò ìàíàé ÅÁÑ-ûí
ñóðãóóëüä 43.6% íü äóíä çýðýã çààäàã ãýæ õàðèóëæýý

22. Ýð¿¿ë ìýíäèéí õè ýýëèéí ñóðãàëò ÿâàãäàõ ¿åä ñºð㺺ð íºëººëºõ õ¿ èí ç¿éëñ
ÇÓÐÀÃ 2.9.
38
40
34.3
35
32.3
30 24.8
25 20.9 22.5
20
15
10 5.53 5.7 5.1
4.17
3.2 3.4
5 Òóðøèëòûí àíãè
0
Õÿíàëòûí àíãè
Óã àñóóëòàíä õàìðàãäñàí îþóòíóóäûí 28.6 % íü áàãø íàðûí
ìýäëýã óð àäâàð íºëººëäºã ãýæ õàðèóëñàí

23. Ýð¿¿ë ìýíäèéí õè ýýëä áîëîâñðîë îëæ àâñíààð òàíû àìüäðàëä ÿìàð à ÓÐÀÃ 2.10
Ç õîëáîãäîëòîé
37 36.1
36 35
34.5
35
33.6
34
33
32 Òóðøèëòûí àíãè
30.4 Õÿíàëòûí àíãè
31 30.1
30
29
28
27
Ìýäëýãòýé áîëîõ ªâ íººñ Àìüäðàëäàà õýðýãëýõ
óðüä.ñýðãèéëýõ
Ñóäàëãààíä õàìðàãäñàí îþóòíóóä íü ýð¿¿ë ìýíä õè ýýëýýð çààñàí
ç¿éëèéã àìüäðàëäàà õýðýãëýíý ãýæ 35.5 % ºâ íººñ óðüä èëàí
ñýðãèéëýõ ãýæ 30,3 íü õàðèóëæ áàéãàà íü óã õè ýýëýýð îëæ àâñàí
ìýäëýãýý áàòàòãàí àìüäðàëä õýðýãëýõ øààðäëàãàòàé ãýäýã
õàíäëàãà òºëºâøñºí íü õàðàãäàæ áàéíà

24. Äàðõàí ºð㺺 ñóðãóóëüä ýð¿¿ë ìýíäèéí õè ýýë õèð ÓÐÀà 2.11.
Ç àíàðòàé
ÿâàãääàã
40
38.1
35 30.9 32.7
29
30
25 21.8 21.8
20 Òóðøèëòûí àíãè
14.5 Õÿíàëòûí àíãè
15 10.9
10
5
0
Ìàø ñàéí Ñàéí Äóíä Ìóó
Óã àñóóëòàíä ñóäàëãààíä õàìðàãäñàí îþóòíóóäûí
35.4% íü ýð¿¿ë ìýíä õè ýýëèéã ñàéí çààäàã ãýæ
õàðèóëæýý.

25. ÇÓÐÀÃ 2.12.
Ìàíàé ñóðãóóëüä îäîîãèéí ìºðäºæ áóé ýð¿¿ë ìýíä õè ýýëèéí ñóðãàëòûí ïðîãðàìì òàíä
õèð òîõèðäîã
58.1
60 54.5
50 41.8
40
27.2
30
Òóðøèëòûí àíãè
20 14.5 Õÿíàëòûí àíãè
10 3.6
0
Òîõèð áàéíà Òîõèðîõã¿é Ìýäýõã¿é áàéíà
áàéíà
Ñóäàëãààíä õàìðàãäñàí îþóòíóóäûí 56.3% íü ñóðãàëòûí ïðîãðàìì
íü òîõèðîõã¿é áàéíà ãýæ õàðèóëñàí íü ÌѯÒ-ä ñóðäàã îþóòàíóóä íü
õè ýýëèéí ïðîãðàììûã ººð ëºõ øààðäëàãà áàéãàà ãýäãèéã
èëýðõèéëæ áàéíà

26. Ìàíàé ñóðãóóëüä ìºðäºæ áóé ýð¿¿ë ìýíäèéí õè ýýëèéí ïðîãðàììûí öàãèéí
õóâèàðëàëòàíä òàíû ñàíàë
ÇÓÐÀÃ 2.13.
70 63.6
60
49
50 41.8
40 30.9 Òóðøèëòûí àíãè
30 Õÿíàëòûí àíãè
20
5.4 9
10
0
Öàãèéã íýìýõ Öàãèéã íýìýõ Ìýäýõã¿é áàéíà
øààðäëàãàã¿é øààðäëàãàòàé
Óã àñóóëòàíä 56.3 % íü ýð¿¿ë ìýíä õè ýýëèéí öàãèéã
íýìýõ øààðäëàãàòàé ãýæýý.

27. ÅÁÑ-ûí 10-ð àíãèä ýð¿¿ë ìýíäèéí õè ýýë 7 õîíîãò õýäýí öàã îðäîã ÓÐÀÃ 2.14.
Çòàëààð òà
ñóäàëñàí óó
56.3
60 53.3
50
40
Òóðøèëòûí àíãè
30
21.8 22 Õÿíàëòûí àíãè
18.119.1
20
10 3.6 5.57
0
Ìýäýõã¿é áàéíà 4 öàã 2 öàã Ñîíãîëòîîð
Ñóäàëãààíä õàìðàãñäûí 54.5 % íü 2 öàã, õàðèóëñàí íü
ýð¿¿ë ìýíä õè ýýë ÅÁ ñóðãóóëüä 7 õîíîãò 2 öàãèéí õè ýýë
îðäîã õàðèóëñàí áàéíà.

28. Ýð¿¿ë ìýíäèéí õè ýýëèéã îéëãîìæòîé çààäàã ýñýõ ÓÐÀÃ 2.15
Ç
100
100
90
78.1
80
70
60
Òóðøèëòûí àíãè
50
Õÿíàëòûí àíãè
40
30
20
14.5
7.2
10 0 0
0
Îéëãîìæã¿é Îéëãîìæòîé Ìýäýõã¿é áàéíà
Ñóäàëãààíä õàìðàãäñûí 89 % íü Ýð¿¿ë ìýíä
õè ýýëèéã îéëãîìæòîé çààäàã ãýæ õàðèóëñàí.

29. ÇÓÐÀÃ 2.16.
ÝÌ-èéí õè ýýëèéí ñýäâèéí ä¿íã ÿìàð áàéäëààð ä¿ãíýõ òàëààð òàíû ñàíàë
34.5
35 32.7
30 27.2 27.2
23.6
25 21.8
20
18.1
Òóðøèëòûí àíãè
14.5
Õÿíàëòûí àíãè
15
10
5
0
Òåñòýýð Àìààð Áè ãýýð Áèå äààëòààð
Ýíäýýñ ¿çýõýä òóðøèëòûí àíãèéí îþóòíóóä 19 áóþó
34.5% íü òåñòýýð ãýæ õàðèóëñàí áîë õÿíàëòûí àíãèéí
îþóòíóóä íü 18 áóþó 32.7íü áèå äààëòààð ä¿ãí¿¿ëýõ ãýæ
õàðèóëñàí áàéíà.

30. ÇÓÐÀÃ 2.17.
Çààãäàæ áóé õè ýýëèéí äîòðîîñ àìüäðàë õýðýãòýé õè ýýë ýð¿¿ë ìýíäèéí õè ýýë
ãýäýãò ñàíàë íèéöýõ ¿¿
100 90.9 87.5
90
80
70
60
Òóðøèëòûí àíãè
50
Õÿíàëòûí àíãè
40
30
20
6.64 7.2 5.8
10 1.8
0
Òèéì ¯ã¿é Ìýäýõã¿é
Ýíäýýñ õàðàõàä 89% íü ýð¿¿ë ìýíäèéí õè ýýë íü
àìüäðàëä õýðýãòýé õè ýýë ãýæ õàðèóëñàí

31. ÇÓÐÀÃ 2.18.
Ýð¿¿ë ìýíä õè ýýëýýð ÿìàð ñýäâýýð õè ýýë çààëãàõûã õ¿ñäýã
45 41.8
39 38.1 38
40
35
29
30 24.5
25
20
15 11.8
10 10 9 8.6
10 6.3 6.3
3.6 3.6 2.7 2.7
5 1.8
0
Ýð¿¿ë ìýíä õè ýýëèéí õýðýãöýýã ñóäàëæ ¿çýõýä æèðýìñëýëòýýñ
õàìãààëàõ àðãà ãýæ 41.8% íü õàðèóëñàí áàéãàà íü óã ñýäâýýð
çààëãàõ èë¿¿ ñîíèðõîëòîé áàéãàà íü õàðàãäàæ áàéíà.

32. ÇÓÐÀÃ 2.19.
Ñóðãàëòûí äàðàà òóðøèëò áîëîí õÿíàëòûí àíãèéí
àìæèëò, àíàðûã õàðüöóóëæ ¿çýõýä
100
100 90.387.2
90 77.7
80
70
60
50
40 òóðøèëòûí àíãè
30 21.8 õÿíàëòûí àíãè
20 9.0912.7
10 0
0
Àìæèëòòàé Àìæèëòã¿é àíàðòàé àíàðã¿é
Òóðøèëòûí àíãèéí îþóòíóóäûí àìæèëò 100% áàéõàä
õÿíàëòûí àíãè îþóòíóóä íü 87.7%-òàé, àíàð íü òóðøèëòûí
àíãè 90.% áàéõàä õÿíàëòûí àíãè 76.2% áàéãàà íü
õè ýýëèéí àãóóëãà àðãà ç¿éã ººð ëºõ õýðýãòýé áàéãàà íü
õàðàãäëàà.

33. ÑÓÄÀËÃÀÀÍÛ ÀÆËÛÍ Ä¯ÃÍÝËÒ:
1. МСҮТ-ä ýð¿¿ë ìýíäèéí õè ýýë çààæ áóé áàãø íàðûí 12.6 % íü
ýìíýëãèéí ìýðãýæèëòýé áîëîâ ñóðãàí çààõ àðãà ç¿éí ìýðãýøèë ¿ã¿é
áàãø íàð, 79.1% íü ýð¿¿ë ìýíäèéí áîãèíî õóãàöààíû ìýðãýø¿¿ëýõ
ñóðãàëòàíä õàìðàãäñàí áàãø íàð çààæ áàéãàà áîëîí 56.1%-ä
ñóðãàëòûí îð èí á¿ðäýýã¿é áàéãàà íü ñóðãàëòûí àíàðò ñºð㺺ð
íºëººëæ áàéíà. Öààøèä багш бэлтгэдэг сургуулиудын сургалтын
хөтөлбөрт эрүүл мэндийн боловсрол олгох цаг тусгах хэрэгцээ
байгааг нотолж байна.
2. Òóðøèëòûí àíãèä ñàéæðóóëñàí õºòºëáºð, òºëºâëºãººíèé äàãóó õè ýýë
çààõàä óëèðëûí øàëãàëòààð ñóðãàëòûí àìæèëò 100 %, àíàð 90.3%
áîëæ äýýøèëæ õÿíàëòûí á¿ëãýýñ èë¿¿ ìýäëýã àäâàð õàíäëàãà
ýçýìøñýíèéã ¿çýõýä îäîîãèéí ìºðäºæ áóé õºòºëáºð ñòàíäàðòóóä
ñóðàã äûí ýðýëò õýðýãöýýã õàíãàõã¿é áàéãàà íü ñàéæðóóëàõ
øààðäëàãàòàé áàéãààã õàðóóëæ áàéíà.
3. Ñóäàëãààíû ÿâöàä ýð¿¿ë ìýíäèéí áàãø íàðûí çààõ ñîíèðõîëòîé õè ýýë
ñóðàã äûí ýðýëò õýðýãöýýòýé ñýäýâ áóþó ýð¿¿ë ìýíäèéí òóëãàìäàæ
áóé àñóóäàëòàé îãò íèéöýõã¿é çºð èëäºæ áàéãàà öààøèä õºòºëáºð
ñòàíäàðòûã áîëîâñðóóëàõäàà õýðýãëýã èéí ýðýëò õýðýãöýýã òóñãàæ
áîëîâñðóóëæ áàéõ øààðäëàãàòàéã õàðóóëæ áàéíà

34. Ìýðãýæëèéí ñóðãóóëьд заах “Эрүүл мэнд” хичээлийн сургалтыг
цаашид боловсронгуй болгох áîëîìæ / Ǻâëºìæ /
1.Эрүүл мэнд хичээлийн агуулга, стàндàрт, хөтөлбөрийг
суралцагчдын нас, мэргэжил, нийгмийн орчинтой нь холбон эрэлт
хэрэгцээнд нь үндэслэн боловсруулах
2. Эрүүл мэнд хичээлийг манай орны нийт МСҮТ-үүдийн сургалтын
төлөвлөгөөнд нэгдсэн журмаар тусгаж хэрэгжүүлэх
3. Эрүүл мэнд хичээлийг заах багшийг тусгайлан мэргэшүүлэх
4. Гадаад, дотоодын төсөл, хөтөлбөр хэрэгжүүлэх замаар одоогоор
энэ хичээл зааж байгаа багш нарын заах арга зүйг хөгжүүлэхэд
анхаарах
5. МСҮТ-ийн эрүүл мэнд хичээлийн анги, танхим, кабинетийг
тохижуулах, холбогдох тоног төхөөрөмж, материалаар хангах
6.Суралцагсдад зориулсан Эрүүл мэнд хичээлийн сурах бичиг, гарын
авлагаар хангах
7. Эрүүл мэнд хичээлийн агуулгыг хүн бүрт хүргэхийн тулд албан бус
боловсролыг ашиглах, мэдээллийн хэрэгслээр сурталчлах, соён
гэгээрүүлэх ажлыг өргөн далайцтай явуулах
8.Хүн амын эрүүл мэндийн боловсрол, эрүүл аж төрөх ёсыг
сайжруулах талаар боловсруулан хэрэгжүүлж байгаа хөтөлбөрийн
үр ашгийг дээшлүүлэх

35. ÀÍÕÀÀÐÀË ÒÀÂÜÑÀÍÄ ÁÀßÐËÀËÀÀ