3. Te dhenat, informacioni, njohuria dhe
mencuria
Mencuria
Njohuria
Informacioni
Te dhenat
Aplikim i njohurise per te
arritur qellimet e caktuara
Kuptim i qarte i informacionit
Te dhena te perpunuara dhe
kuptimplote
Fakte te paperpunuara ose
simbole
3
4. Sistemi informatik
• Sistemi i cili eshte ne marredhenie dhe
interaksion me rrethinen ne te cilen kemben
madhesite hyrese dhe dalese quhet sistem
informatik.
• Sistemi informatik shnderron te dhenat ne
informata
• Elemente kryesore te sistemit informatik jane
njerezit dhe pajisjet => sisteme artificiale
• Inputet, procesimi, outputet dhe ruajtja e te
dhenave realizohet nga personeli dhe pajisjet
5.
6. • Detyrat dhe aktivitet e
sistemit informativ sipas
J.W. Wilkinson
7. Organizimi i te dhenave
• Burime te ndryshme te te
dhenave
• Natyra te ndryshme te te
dhenave
• Nivele te ndryshme te
nderlikueshmerise se te
dhenave
8. • Pamja logjike e te dhenave – Dizajni logjik
• Pamja fizike e te dhenave – Dizajni fizik
9. Dizajni logjik i te dhenave
• Model abstrakt – si jane te grupuara te dhenat
• Dizajni logjik i mire duhet te definoje sturkturen dhe
lidhjet ndermjet te dhenave, ashtu qe te drejtoje
dizajnin fizik.
• Dizajni logjik perdoret si baze per dizajnin fizik
• Elementet e pamjes logjike:
– Shenjat (Characters)– ndonje element te alfabetit ose te
ndonje bashkesie numerike
– Fusha e te dhenave (Data File) – varg i shenjave qe ka
kuptim
– Segmenti i te dhenave (Segment Data) – Fusha te peraferta
– Datoteke e te dhenave (Data Record) - te gjitha fushat qe
logjikisht lidhen me nje objekt dhe e pershkruajne ate
– Datoteka logjike e te dhenave (Logical Data File) – bashkesi
te rregulluar dhe te organizuar
10.
11. • Arsyet per krijimin e modelit logjik te te dhenave
jane:
– Ndihmon ne kuptimin e kerkesave dhe elementeve te
te dhenave biznesore
– Krijon bazen per dizajnin fizik te bazes se te dhenave
– Lehteson evitimin e redundances dhe te
jokonsistences se te dhenave
– Lehteson ri-perdorimin dhe shperndarjen e te
dhenave
– Zvogelon kohen dhe koston e zhvillimit dhe
mirembajtjes
• Dizajni logjik eshte i pavarur nga teknologjia
12. Dizajni fizik i te dhenave
• Ka te beje me karakteristikat fizike te te
dhenave.
• Zhvillohet nga specialistet e teknologjise
• Shfrytezohen mundesite qe ofron teknologjia
• Merren parasysh kufizimet qe ofron
teknologjia e caktuar
• Dizajni fizik varet nga teknologjia specifike
13. Sasia e Informates
• Sipas Shannon, sasia e informates eshte:
n
H p( xi ) log 2 p ( xi )
i 1
• P(xi) – probabiliteti i ndodhjes se ngjarjes xi
• Shenja negative ka te beje me entropine negative
(informaten)
• Logaritem me baze 2 sepse transmetimi i
sinjaleve eshte binar (“1” ose “0” PO ose JO).
– Sasia e informates matet me bit
14. Ruajtja e te dhenave
• Kompjuteret i ruajne te dhenat ne forme te
biteve (bit) – b e vogel
• Nje bit mund te kete njeren nga dy gjendjet 1
ose 0 – u korrespondojne sinjaleve elektrike
• 8 bite = 1 bajt (Byte) – B e madhe
• 16 bite = 2 bajt (Byte) = 1 fjale (Word)
• Ne Informatike zakonisht perdoren
shumefishe te biteve ose bajteve
14
23. Kodimi ne informatike
• Transformimi nga nje forme ne tjetren
• Llojet e kodimit:
– Kodim i orientuar ne domethenie – njesi e kodimit eshte e
tere permbajtja (Perkthimet e librave)
– Kodim i orientuar ne porosi – nje bashkesi me kuptim
shnderrohet ne bashkesi me kuptim (Book - Liber)
– Kodim i orientuar ne shenja - nje shenje e vecante e
permbajtjes shnderrohet ne nje shenje tjeter (: /)
• Kode standarde per komunikimin njeri-makine
– ASCII (American Standard Code for Information Interchange)
– EBCDIC (Extended Binary Coded Decimal Interchange Code)
• 8 biteshe => 256 sinjale
30. • Menaxhimi i te dhenave, politika te organizimit
te te dhenave, procese menaxhuese biznesore,
menaxhimi i rrezikut perdoren bashkarisht per
te bere nje organizim sa me te mire te te
dhenave
• Organizatat duan te perdorin qeverisjen me te
dhena per te kontrolluar proceset dhe metodat
me ane te se cilave trajtohen te dhenat
31. • Qeverisja me te dhena mundeson menaxhim
formal te te dhenave ne ndermarrje
• Rritet besueshmeria e te dhenave
• Dihen pergjegjesite e secilit person ne rast te
kualitetit jo te mire te te dhenave
• Dihet se kush cka mund te beje per te rritur
cilesine e vendim-marrjes.
• Mundesohet rritja e pergjithshme e
nderlidhjes midis teknologjise dhe stafit
32. • Disa nga qellimet e qeverisjes me te dhenat
perfshijne:
– Rritja e konsistences dhe vetebesimit ne te dhenat
potenciale
– Zvogelimi i rrezikut nga gjobat e rregullatorit
– Rritja e sigurise se te dhenave
– Maksimizimi i te hyrave potenciale nga te dhenat
– Percaktimi i pegjegjesise per cilesine e informatave
– Mundesia e planifikimit me te mire nga stafi mbikqyres
– Minimizimi ose eliminimi i punes se dyfishte
– Rritja e efektivitetit te stafit
– Mundesia e caktimit me te sakte te caqeve
33. • Nivelet e qeverisjes se te dhenave:
– Qeverisje e padisciplinuar (zero qeverisje)
• Secilit perdorues i besohet se do te vendose te dhena te
sakta dhe ne kohe.
– Qeverisje me ane te qendrave te ekselences (COE)
• Krijohet nje grup me qellim te krijimit dhe verifikimit te te
dhenave para futjes ne sistem
– Qeverisje pasive
• Perdoruesit i fusin te dhenat ne sistemin e automatizuar, i
cili i raporton gabimet te autoret per korrektim, e raportin
e cilesise e dergon te menaxhmenti
– Qeverisje aktive
• Para se te postohen te dhenat, ato duhet te vleresohen
automatikisht
34.
35. CIA’s big data mission: ‘Collect everything and
hang onto it forever’
http://www.rawstory.com/rs/2013/03/21/cias-big-datamission-collect-everything-and-hang-onto-it-forever/
