1. MATERIA

2. Materia eta zer propietate
dituen
Materia, gorputzak eta substantziak
 Unibertsoa osatzen duten objektu guztiak gorputzak
dira
 Gorputz guztiak materiaz eginda daude. Baina materia
mota ugari daude (urra,zilarra,bronze). Materia mota
bakoitza substantzia bat da.
 Materia atomo izeneko partikula txiki-txiki batzuez
osatuta dago.

3. Materiaren
propietateak
Bi eratako propietateak:
propietate orokorrak ( masa
eta bolumena) eta
propietate bereizgarriak
(kolorea,
gardentasuna, gogortasuna
eta dentsitatea)

4. Masa eta bolumena
 Masa gorputz batek duen
materia kantitatea
da.Kilogramotan edo
gramotan neurtzen da.
 Gorputz batek zenbat masa
duen jakiteko, balantza
erabiltzen da.
 Bolumena gorputz batek
betetzen duen espazio
kantitatea da. Litrotan edo
mililitrotan neurtu ohi da.
 Likidoen bolumena
neurtzeko, neurriak markatuta
dituzten ontzi gardenak
erabiltzen dira

5. Dentsitatea eta zergatik geratzen
diren gorputzak ur gainean
 Gorputz baten dentsitatea haren
masa bolumenarekin zatituz
lortzen da.
 Gorputz bat likido batean
murgiltzen denean, dentsitatearen
arabera geratuko da ur gainean
edo urpera hondoratuko.
Gorputz baten dentsitatea
urarena baino txikiagoa bada,
gorputz hori ur gainean geratuko
da. Gorputz horren dentsitatea
urarena baino handiagoa bada,
aldiz, hondoratu egingo da.
http://www.superexperimentos.com/2011/03/video-explicativo-sobre-la-densidad-
el.html

6. Nahasteak eta substantzia
puruak
Substantzia puruak
 Substantzia puru esaten diegu materia mota
bakarraz osatuta daudenei(ura,
 urrea, burdina, plastiko mota bakoitza, gatza,
azukrea…).
Nahasteak
Nahasteak zenbait substantzia puruz osatuta
daude.Bi eratako nahasteak
Nahaste heterogeneoak. Horrelako nahasteetan
nabarmen bereizten dira osagaiak. Adibidez,
fideo-zopa bat, harri bat…
Nahaste homogeneoak edo disoluzioak
Halakoetan,berriz, ezin izaten dira osagaiak
bereizi. Esate baterako, itsasoko ura (urez eta
gatzez osatuta dago), airea (zenbait gasez
osatuta dago)
http://www.e-vocacion.es/files/html/143175/recursos/la/U06/pages/recursos/143175_P78.html

7. Nahasteak banantzen
 Batzuetan, nahaste bat
osatzen duten substantziak
elkarrengandik banandu
behar izaten dira. Sistema bat
baino gehiago daude hori
lortzeko.
 Iragazketa. Solido baten eta
likido baten arteko nahaste
heterogeneoak banantzeko
balio du; adibidez, hondarra
eta ura banantzeko. Nahastea
sare itxi batetik edo paper
porotsu batetik
igaroaraztenda. Solidoa
sarean geratzen da, eta
likidoa behera isurtzen.

8.  Dekantazioa.
Dentsitate
desberdinetako
substantzien nahaste
heterogeneoak
bereizteko erabiltzen
da. Nahastea jalkitzen
uzten da, harik eta
dentsitaterik
handieneko substantzia
hondoan geratu arte.

9.  Bereizketa
magnetikoa.
Nahasteko
elementuetako
bat burdinazkoa
denean eta
bestea ez denean
erabiltzen da.
Iman batek
burdinazko
elementuak
erakartzen ditu.

10.  Lurrunketa. ( Ebaporazioa)
Nahaste homogeneoak
banantzeko erabiltzen da. Zati
likidoa lurruntzean datza; horrela,
substantzia solidoak berreskuratu
ahal izaten dira. Metodo hauxe
erabiltzen da gatzagetan,itsasoko
uraren gatza eskuratzeko
http://www.e-vocacion.es/files/html/143175/recursos/la/U06/pages/recursos/143175_P79.html

11. Egoera-aldaketak
Egoera-aldaketa motak
Materia egoera batetik beste batera aldatzen
denean, egoera-aldaketa gertatzen da.
 Urtzea. Solido-egoeratik likido-egoerara aldatzea da.
 Solidotzea. Likido-egoeratik solidora aldatzea.
 Baporizazioa. Likido-egoeratik gas-egoerara aldatzea.
 Bi modutan gerta daiteke: – Irakitea. Azkar
gertatzen da, tenperatura jakin batera
iristean.(sukaldean)
-Lurruntzea. Pixkanaka gertatzen da, irakin aurre ko
tenperaturetan.(arropa lehortzean)

12.  Kondentsazioa. Gas-
egoeratik likidora aldatzea
da. (dutxatzen garenean.)
 Sublimazioa. Solidotik gas-
egoerara aldatzea
da,tartean likido-egoerara
aldatu gabe.(naftalinan).
 Alderantzizko sublimazioa.
Gas-egoeratik solidora
aldatzea, tartean likido-
egoerara aldatu gabe
http://www.e-vocacion.es/files/html/143175/recursos/la/U06/pages/recursos/143175_P80.html
http://www.e-vocacion.es/files/html/143175/recursos/la/U06/pages/recursos/143175_P81_2/es_carcasa.html

13. Urtze-tenperatura eta
irakite-tenperatura
 Substantzia puru bakoitza tenperatura jakin
batean aldatzen da beti solido-egoeratik likido-
egoerara. Tenperatura horri substantzia horren
urtze- tenperaturaderitzo, eta substantzien
ezaugarri bereizgarri bat da. (ura 0º)
 Substantzia bat bere irakite-tenperaturara
iristean, irakiten hasten da.(Ura !00º)

14. Aldaketa kimikoak
 Aldaketa kimikoen bidez,
substantziak beste era bateko
substantzia bihurtzen dira. Ikus
ditzagun bi adibide:
● Zura erretzen bada, errauts
bihurtzen da, eta kea sortzen
da.
● Burdinazko objektu bat
izarpean uzten badugu,
burdina-oxido bihurtuz joaten
da.

15. Oxidazioa
 Substantzia bat
oxigenoarekin konbina
tzean gertatzen den
erreakzio kimikoa da
oxidazioa. Sortzen den
substantziari oxido
esaten zaio. (sagarra)

16. Errekuntza
 Errekuntza ziztu bizian
gertatzen den oxidazio
mota berezi bat da, eta
bero handia uxatzen da
prozesuan.
 Erre daitezkeen
substantziei erregai
esaten zaie.