Sơ lược giải phẫu hệ sinh dục nam và nữ

1. HỆ SINH DỤC
BS.TRẦN XUÂN BÁCH

2. CƠ QUAN SINH DỤC NAM
 Cơ quan SD trong:
 Tinh hoàn
 Mào tinh hoàn
 Ống dẫn tinh
 Túi tinh
 Tuyến tiền liệt
 Cơ quan SD ngoài:
 dương vật
 Bìu

3. TINH HOÀN
 Đóng vai trò rất quan trọng trong
cơ quan sinh dục nam
 Có 2 tuyến nằm ở Bìu
 Chức năng:
 Ngoại tiết  Tinh trùng
 Nội tiết  Testosteron

4. HÌNH THỂ NGOÀI
 Hình trứng hơi dẹt, màu trắng
xanh
 Trọng lượng ≈ 20g
 Kích thước 4,5 × 2,5cm
 Trục hướng chếch xuống dưới
và ra sau
 Sờ chắc, hơn rắn, nắn có cảm
giác đau đặc biệt

5. HÌNH THỂ NGOÀI
 Có 2 mặt:
 Mặt ngoài lồi
 Mặt trong tương đối
phẳng
 Có 2 bờ: Bờ trước, bờ
sau
 Có 2 cực:
 Cực trên: có Mẩu phụ
tinh hoàn
 Cực dưới: có dây bìu
Mẩu phụ tinh
hoàn
Dây bìu
Đầu mào
tinh
Thân mào tinh
Đuôi mào tinh

6. HÌNH THỂ NGOÀI
 Mào tinh chạy dọc bờ sau
 Mào tinh có hình chữ C gồm 3
phần
 Đầu: úp vào tinh hoàn như
1 cái mũ
 Thân: không dính vào tinh
hoàn
 Đuôi có dính vào tinh hoàn
 Lá tạng của bao tinh hoàn
lách vào khe giữa thân mào
tinh và tinh hoàn tạo thành
một túi cùng là xoang mào
tinh
Mẩu phụ tinh
hoàn
Dây bìu
Đầu mào
tinh
Thân mào
tinh
Đuôi mào
tinh

7. HÌNH THỂ TRONG
 Bọc trong một lớp vỏ xơ : Áo
trắng
 Nhiều vách xơ chia thành các
tiểu thùy ≈ 400 tiểu thùy
 Mỗi tiểu thùy có 2 – 4 Ống
sinh tinh xoắn, dài ≈ 0.7m
 Các Ống sinh tinh xoắn đổ
vào các ống sinh tinh thẳng
 Ống sinh tinh thẳng nối với
nhau thành Mạng tinh
 Mạng tinh đổ vào 12 – 15
ống xuất (nón xuất) => Mào
tinh
Áo trắng
Vách tiểu thùy
Tiểu thùy
Ống sinh tinh
xoắn
Ống sinh tinh
thẳng
Mạng tinh
Ống xuất
Trung thất TH

8. HÌNH THỂ TRONG
 Đầu mào tinh: các ống xuất
cuộn thành hình nón -> nón xuất,
đổ vào Ống mào tinh
 Ống mào tinh dài 6 – 7m cuộn
trong thân mào tinh đến đuôi mào
tinh thì nối với ống dẫn tinh
Áo trắng
Vách tiểu thùy
Tiểu thùy
Ống sinh tinh
xoắn
Ống sinh tinh
thẳng
Mạng tinhỐng mào
tinh
Ống dẫn
tinh

9. HÌNH THỂ TRONG
Xen giữa các ống sinh tinh xoắn là mô kẽ tinh hoàn
Trong mô kẽ tinh hoàn có các tế bào Leydig có chức năng tiết ra Testosteron

10. ĐỘNG MẠCH TINH HOÀN
 Nguyên ủy: ĐM chủ bụng (L1-L2)
 Đi ở thành bụng sau, sau phúc mạc
 ĐM tinh hoàn Phải: chạy trước TM
chủ dưới, sau phần ngang tá
tràng, ĐM đại tràng phải, ĐM hồi
đại tràng, rễ mạc treo ruột non
 ĐM tinh hoàn trái: chạy sau tĩnh
mạch mạc treo tràng dưới, động
mạch đại tràng trái
 Cả hai ĐM bắt chéo qua TK sinh dục
đùi, niệu quản và ĐM chậu ngoài ->
chui qua lỗ bẹn sâu vào thừng tinh

11. ĐỘNG MẠCH TINH HOÀN
 Đoạn trong thừng tinh:

12. TĨNH MẠCH TINH HOÀN

13. THẦN KINH
Thần kinh chi phối tinh hoàn tách ra từ
đám rối tinh hoàn, tách ra từ đám rối
liên mạc treo tràng và đám rối thận

14. BẠCH HUYẾT
 Bạch huyết của tinh hoàn và mào
tinh thì được đổ về các hạc bạch
huyết ở cạnh ĐM chủ

15. CÁC BỆNH CÓ LIÊN QUAN
TINH HOÀN LẠC CHỖ

16. CÁC BỆNH CÓ LIÊN QUAN
XOẮN TINH HOÀN

17. CÁC BỆNH CÓ LIÊN QUAN
TRÀN DỊCH MÀNG TINH HOÀN

18. CÁC BỆNH CÓ LIÊN QUAN
GIÃN TĨNH MẠCH TINH

19. ỐNG DẪN TINH
 Ống dẫn tinh trùng từ đuôi
mào tinh đến mặt sau BQ
thì kết hợp với ống tiết của
túi tinh => ống phóng tinh
 Ống dài 30cm, đường kính 2-
3mm
 Chia làm 4 doạn:
 Đoạn mào tinh
 Đoạn thừng tinh
 Đoạn chậu hông
 Đoạn bàng quang
 Đoạn trong TLT

20. ỐNG DẪN TINH
Đoạn mào tinh:
 chạy trong mào tinh, lúc đầu
xoắn, sau đó thẳng dần
 Chạy lên trên theo mặt sau
tinh hoàn và mặt trong mào
tinh

21. ỐNG DẪN TINH
Đoạn thừng tinh:
 Chạy cùng ĐM tinh hoàn, TM
tinh hoàn
 Nằm phía sau ĐM

22. ỐNG DẪN TINH
Cấu tạo thừng tinh:
Mạc tinh ngoài
Mạc cơ bìu
Mạc tinh trong
Ống dẫn tinh
Đám rối TM TH
ĐM tinh hoàn

23. ỐNG DẪN TINH
Đoạn chậu hông:
 Từ lỗ bẹn sâu: chạy vòng lên
trên, ra sau ĐM chậu ngoài
 Chạy sát thành bên chậu
hông bé, vòng ra sau bàng
quang

24. ỐNG DẪN TINH
Đoạn bàng quang:
 Sau BQ: bắt chéo phía trước
trên niệu quản, chạy dọc bờ
trong của túi tinh, đến phần
dưới mặt sau BQ xuyên vào
trong TLT

25. ỐNG DẪN TINH
Đoạn tiền liệt tuyến:
 Hợp với ống tiết của túi tinh
tạo thành ống phóng tinh

26. ỐNG DẪN TINH
Động mạch ống dẫn tinh:
tách ra từ ĐM rốn
TM ống dẫn tinh: đi cùng ĐM

27. TÚI TINH
 Túi hình quả lê, mặt ngoài xù
xì, mặt trong nhiều nếp gấp
 Kích thước: dài 5cm, rộng 2-
3cm
 Mặt trước: nằm sát đáy BQ
 Mặt sau: liên quan với trực
tràng qua túi cùng túi tinh –
trực tràng
 Là nơi dự trữ, sản xuất tinh dịch

28. TÚI TINH
Cấu tạo 3 lớp:
 Áo ngoài: mô liên kết
 Áo cơ: cơ vòng ở ngoài, cơ dọc
ở trong
 Niêm mạc: BM chế tiết

29. TUYẾN TIỀN LIỆT
 Là một khối chắc vây quanh niệu đạo
nam, là một hỗn hợp mô tuyến và mô
cơ
 Nằm dưới BQ, trên cân đáy chậu giữa
 Tuyến hình nón cụt, đỉnh quay xuống
dưới
 Kích thước: đường kính ngang 3cm,
đường kính trước sau 2cm, cao 3cm.
 Chức năng: tạo 25% lượng tinh dịch

30. TUYẾN TIỀN LIỆT
Liên quan:
 Đáy: cổ bàng quang
 Đỉnh: mạc chậu, cơ thắt vân
niệu đạo, cơ ngang đáy chậu
sâu
 Mặt sau: trực tràng
 Mặt trước: khoang mỡ trước
bàng quang, khớp mu
 Mặt bên: cơ nâng hậu môn

31. BÌU
 Là túi chứa tinh hoàn, mào tinh
và một phần thừng tinh
 Bìu trái lớn hơn, sa xuống thấp
hơn
 Hình thành do tinh hoàn di
chuyển xuống, lách qua các ống
bẹn và kéo các lớp cơ và mạc của
thành bụng xuống

32. BÌU
Da
Cơ dưới da
Tổ chức dưới da
Mạc tinh ngoài
Cơ bìu
Mạc tinh trong
Bao tinh hoàn
Mỏng, có nhiều nếp
ngang, có đường đan
bìu ngăn cách hai bên
Liên tiếp với cơ bìu của
dương vật và đáy chậu
Liên tiếp với mạc
ngoài của bao thớ
thừng tinh
Nguồn gốc từ cân cơ
chéo ngoài
Nguồn gốc từ cơ
chéo bụng trong
Nguồn gốc:
mạc ngang
Nguồn gốc: Phúc mạc
Có 2 lá, lá thành và lá
tạng

33. DƯƠNG VẬT
 Là cơ quan giao cấu và tiểu
tiện của nam giới
 Khi mềm dài 10cm, cương
cứng 13-18cm
 Có 3 phần:
 Rễ
 Thân
 Quy đầu

34. DƯƠNG VẬT
 Cấu tạo:
 3 tạng cương: 2 vật
hang, 1 vật xốp
 Các lớp bọc:
 Da
 Mạc nông dương vật
 Mạc sâu dương vật
 Lớp áo trắng vật
hang và áo trắng vật
xốp

35. DƯƠNG VẬT
 Động mạch:
 ĐM nông: từ ĐM thẹn
ngoài
 ĐM sâu: ĐM mu dương
vật và ĐM sâu dương vật
 Tĩnh mạch: các TM đổ về TM
mu sâu dương vật
 Thần kinh: các nhánh của TK
thẹn và các nhánh tách ra từ
đám rối tự chủ ở chậu hông

36. CƠ QUAN SINH DỤC NỮ
 Cơ quan sinh dục trong:
 Buồng trứng
 Tử cung
 Vòi trứng
 Âm đạo
 Cơ quang sinh dục ngoài
 Tuyến vú
 Âm hộ

37. BUỒNG TRỨNG
 Tuyến sinh dục của nữ, hình
hạt đậu dẹt
 Kích thước: dài 3cm, rộng
1,5cm, dày 1cm
 Ngoại tiết: tiết trứng
 Nội tiết: tiết ra các hormone
SD nữ: Oestrogen,
Progesteron

38. BUỒNG TRỨNG
 Nằm sát thành bên chậu
hông bé, trong hố buồng
trứng
 Hố buồng trứng:
 Trước dưới: DC rộng
 Trên: ĐM, TM chậu ngoài
 Sau: ĐM chậu trong, NQ
 Đáy: Bó mạch TK bịt
VỊ TRÍ

39. BUỒNG TRỨNG
 Mặt ngoài: Liên quan với các
thành phần tạo nên hố buồng
trứng
 Mặt trong:
 Các tua của phễu vòi trứng
 Các quai ruột
 Bên trái: lq đại tràng sigma
 Bên phải: lq manh tràng &
ruột thừa
LIÊN QUAN

40.  Bờ tự do: quay ra sau, liên
quan với các quai ruột
 Bờ mạc treo: có mạc treo
buồng trứng dính BT vào
DC rộng
BUỒNG TRỨNG
LIÊN QUAN

41.  Đầu vòi:
 Hướng lên trên, có DC
treo BT bám
 Là nơi ĐM-TM Buồng
trứng đi vào
 Đầu TC:
 Nhỏ hơn, hướng
xuống dưới
 Có DC riêng BT bám
BUỒNG TRỨNG
LIÊN QUAN

42.  Lớp áo trắng: bao bên
ngoài BT
 Phần vỏ: chứa các nang
trứng và Hoàng thể
 Phần tủy: mô liên kết
nhiều sợi chun, sợi cơ có
mạch máu, thần kinh
BUỒNG TRỨNG
CẤU TẠO

43.  Mạc treo buồng trứng
 DC treo buồng trứng
 DC riêng buồng trứng
 DC vòi – buồng trứng
BUỒNG TRỨNG
Phương tiện giữ buồng trứng

44. Mạc treo buồng trứng:
 Là nếp PM nối BT vào lá
sau DC rộng
BUỒNG TRỨNG
Phương tiện giữ buồng trứng

45. DC treo buồng trứng:
 Chạy cùng mạch và TK
buồng trứng
 Chạy dưới PM, bắt chéo
phía trước Đ-TM chậu
ngoài. Tận hết phía sau đại
tràng lên
BUỒNG TRỨNG
Phương tiện giữ buồng trứng

46. DC riêng buồng trứng:
 Tên khác: DC Tử cung –
buồng trứng
 Chạy giữa 2 lá DC rộng
 Nối từ đầu TC của BT đến
thân TC
BUỒNG TRỨNG
Phương tiện giữ buồng trứng

47. DC vòi – buồng trứng:
 Nối từ đầu vòi của BT đến loa
vòi trứng
BUỒNG TRỨNG
Phương tiện giữ buồng trứng

48.  NU: ĐM chủ bụng
 Đường đi – LQ:
 Đoạn trên Đ-TM chậu
ngoài: tương tự ĐM tinh
hoàn
 Đoạn dưới: bắt chéo phía
trước Đ-TM chậu ngoài,
giữa 2 lá mạc treo BT, chạy
vào DC rộng -> BT
BUỒNG TRỨNG
Động mạch

49. Chạy cùng ĐM, tạo thành đám
rối hình dây cuốn
BUỒNG TRỨNG
Tĩnh mạch

50. Các nhánh tách ra từ đám rối
buồng trứng, đi cùng ĐM buồn
trứng
BUỒNG TRỨNG
Thần kinh
Đổ về các hạch cạnh ĐM chủ
Bạch huyết

51. VÒI TRỨNG
 Ống dài 10 – 12cm, đi từ đầu vòi của BT đến Tử cung
 Chia làm 4 đoạn

52. VÒI TRỨNG
Đoạn phễu:
 Loe ra như một cái phễu,
dài 7-8mm
 Giữa có lỗ bụng của vòi
trứng
 Có 10-12 tua quét lên bề
mặt buồng trứng
 Có 1 tua dài nhất gọi là tua
buồng trứng

53. VÒI TRỨNG
Đoạn bóng:
 Phần dài nhất, to nhất
 Dài 7-8cm, đường kính 7-
8mm
Đoạn eo:
 Đoạn dẹp nhất, ĐK 3-4mm
 Dài 3-4cm
Đoạn thành:
Dài 1cm, nằm trong thành tử
cung

54. VÒI TRỨNG
Cấu tạo:
 Áo thanh mạc: PM của
DC rộng
 Áo cơ: cơ dọc ở ngoài,
cơ vòng ở trong
 Niêm mạc: có nhiều
nếp dọc theo chiều dài,
BM trụ đơn có lông
chuyển

55.  Động mạch: nhánh của ĐM buồng trứng và ĐM tử cung
 Tĩnh mạch: đi kèm ĐM
VÒI TRỨNG

56. TỬ CUNG
 Khối cơ rỗng, thành dày
 Là nơi nương náu và phát
triển của thai nhi
 Nơi sinh ra kinh nguyệt
hàng tháng

57. TỬ CUNG
 Nằm trong chậu hông bé
giữa BQ và trực tràng
 Ở trên thông với vòi trứng
 Ở dưới thông với âm đạo
VỊ TRÍ

58.  Tử cung có hình nón cụt
đỉnh quay xuống dưới, dẹt
theo chiều trước sau
 Chia làm 3 phần:
 Thân tử cung
 Eo tử cung
 Cổ tử cung
TỬ CUNG
HTN – Liên quan

59. Thân tử cung:
 Có hai mặt:
 Mặt trớc dưới: hơi lồi,
nhẵn liên quan với mặt
trên BQ qua túi cùng
BQ-TC
 Mặt sau trên: có PM phủ
 Lq với các quai ruột
non
 Lq trực tràng qua túi
cùng Douglas
TỬ CUNG
HTN – Liên quan

60. Thân tử cung:
 Bờ trên (đáy TC): Lq với các
quai ruột, ĐT sigma
 Sừng TC: liên tiếp với vòi
trứng. Phía trước dưới có
DC tròn bám, phía sau dưới
có DC riêng BT bám
TỬ CUNG
HTN – Liên quan

61. Eo tử cung:
 Phần hẹp nối thân TC và cổ
TC
 Trước: lq với BQ, đáy túi
cùng BQ-TC
 Sau: lq giống mặt trước trên
thân TC
TỬ CUNG
HTN – Liên quan

62. Cổ tử cung:
 Dài 2,5cm, hình trụ
 Có âm đạo bám:
 Trước: 1/3 dưới
 Sau: ½ dưới
TỬ CUNG
HTN – Liên quan

63. Cổ tử cung:
 Phần trên âm đạo:
 Trước: lq đáy BQ, niệu quản, ĐM
tử cung, đáy DC rộng
 Sau: lq giống eo và thân TC
TỬ CUNG
HTN – Liên quan

64. Cổ tử cung:
 Phần âm đạo:
 Như một “mõm cá mè” thò vào
trong âm đạo
 Đỉnh có lỗ vào tử cung
 Phần âm đạo vây quanh CTC tạo
thành một túi bịt gọi là cùng đồ
âm đạo
TỬ CUNG
HTN – Liên quan

65. Thân tử cung
Eo tử cung
Cổ tử cung
Đáy TC
Sừng TC
Vòi TC
4 cm
0.5 cm
2.5 cm
TỬ CUNG
HTN – Liên quan

66. Tư thế gấp trước, ngả trước
TỬ CUNG
Tư thế của tử cung

67. TỬ CUNG
HÌNH THỂ TRONG
Buồng tử cung:
Buồng tử cung: khoang
dẹt trong thân tử cung, là
nơi làm tổ và phát triển
của phôi
Ống cổ tử cung:
Ống cổ tử cung: ống hình thoi,
dẹt theo chiều trước sau ở
trong cổ tử cung
Trên thành có các nếp hình lá
cọ

68.  Mặt trước: phủ thân TC,
đến eo TC lật lên phủ QB
 Mặt sau: phủ thân, eo, cổ TC
và cùng đồ sau âm đạo
 Hai bên: tạo thành DC rộng
TỬ CUNG
CẤU TẠO
DC rộng
1. Lớp thanh mạc
2. Lớp dưới thanh mạc:
Là lớp mô liên kết sợi

69.  Lớp cơ dọc ở ngoài, tập
trung về 2 sừng
 Lớp cơ vòng ở giữa
 Lớp cơ rối trong cùng (tác
dụng cầm máu), cổ TC
không có lớp cơ rối
TỬ CUNG
CẤU TẠO
3. Lớp cơ

70. Cơ dọc
Cơ rối
Cơ Vòng
Cổ tử cung không có lớp cơ rối
TỬ CUNG
CẤU TẠO
3. Lớp cơ

71. Cơ dọc
 Lớp cơ dọc ở ngoài, tập trung về 2 sừng
liên tiếp với cơ dọc vòi trứng
TỬ CUNG
CẤU TẠO
3. Lớp cơ

72.  Lớp cơ rối ở giữa: đan chéo chằng chịt, quây
lấy các mạch máu -> tác dụng cầm máu
Cơ rối
TỬ CUNG
CẤU TẠO
3. Lớp cơ

73.  Lớp cơ vòng ở trong cùng,
 Có thể có thêm các thớ sợi dọc ở trong cùng
Cơ vòng
TỬ CUNG
CẤU TẠO
3. Lớp cơ

74.  Niêm mạc thay đổi theo chu kỳ kinh nguyệt
 Hàng tháng niêm mạc bong ra tạo thành kinh
nguyệt
TỬ CUNG
CẤU TẠO
4. Lớp niêm mạc
Niêm mạc

75. TỬ CUNG
CẤU TẠO
4. Lớp niêm mạc

76.  Tư thế của tử cung
 Sự bám của âm đạo vào tử
cung và sự nâng đỡ cảu cơ
nâng hậu môn
 Các dây chằng:
 Mạc chằng rộng
 DC tử cung – cùng
 DC ngang cổ TC
 DC tròn
TỬ CUNG
PHƯƠNG TIỆN GIỮ TỬ CUNG TẠI
CHỖ

77. Băng huyết sau sinh
 Chảy máu sau đẻ >24h, lượng
máu mất ≥ 500gr (mổ đẻ
1000gr)
 Nguyên nhân: đờ tử cung, tử
cung co kém, sót rau, rau cài
răng lược
 Rau bám thấp (ở đoạn dưới)
 Dự phòng bang huyết bằng
Oxytocin

78. Hở eo tử cung
 CTC mỏng, bị tổn thương
sau thủ thuật nong CTC, bị
rách
 Sảy thai từ tuần thứ 16, sảy
thai không có dấu hiệu
báo trước lần sau có xu
hướng sớm hơn lần trước
 Khâu eo TC từ tuần tứ 16 –
20, cắt chỉ ở tuần thứ 38
 Chỉ khâu eo TC là chỉ
không tiêu, to bản

79. Vỡ tử cung
 Vỡ TC hoàn toàn
 Vỡ TC không hoàn toàn
 Nguyên nhân:
 Do thai
 Do thầy thuốc
 Do mẹ
 Dấu hiệu dọa vỡ tử cung
 Cơn co cường tình
 Dấu hiệu vọng Bandl

80. U xơ tử cung
 BC khối u cơ tử cung
 Thường thấy u ở thân tử
cung
 Các vị trí khối u:
 U dưới niêm mạc tử cung
 U trong lớp cơ tử cung
 U dưới phúc mạc
Cấu tạo cơ tử cung

81.  Động mạch:
 NU: Đm chậu trong
 Đoạn thành bên chậu
hông: đi trên mạc cơ bịt
trong
 Đoạn dáy DC rộng: bắt
chéo phía trước trên NQ
 Đoạn bờ bên TC: chạy xoắn
dọc bờ bên TC -> cho các
nhánh nuôi TC
TỬ CUNG
MẠCH MÁU – THẦN KINH

82. TỬ CUNG
 Động mạch:
 NU: Đm chậu trong, chia làm 3
đoạn
 Đoạn thành bên chậu
hông: đi trên mạc cơ bịt
trong
 Đoạn dáy DC rộng: bắt
chéo phía trước trên NQ
 Đoạn bờ bên TC: chạy
xoắn dọc bờ bên TC -> cho
các nhánh nuôi TC
 Nhánh bên: nhánh nuôi âm
đạo, nhánh nuôi thân và cổ TC
 Nhánh tận: nhánh BT và
nhánh vòi trứng
MẠCH MÁU & THẦN KINH

83. TỬ CUNG
 Tĩnh mạch: máu tĩnh mạch
đổ vào đám rối TC rồi đổ vào
TM tử cung rồi đổ và TM
chậu trong
 Thần kinh: chi phối bởi
đám rối TC – âm đạo
MẠCH MÁU & THẦN KINH

84. ÂM ĐẠO
 Ống cơ mạc đàn hồi đi từ
CTC đến tiền dình âm hộ
 Vị trí: nằm ở sau BQ, niệu
quản, ở trước trực tràng,
ống hậu môn
 Ống dẹt: có hai thành, hai
bờ, hai đầu trên và dưới
 Là cơ quan giao hợp và
đường để đứa trẻ ra ngoài

85. Động Mạch Tử Cung

86. Kỹ thuật thuyên tắc ĐM tử
cung
 Ít xâm lấn điều trị u xơ tử
cung, chảy máu sau sinh, chảy
máu do dung thư
 Nguyên tắc: dùng Catheter
bơm các hạt PVA vào ĐM nuôi
dưỡng khối u. Thực hiện với cả
hai bên

87. ÂM HỘ
 Gò mu
 Môi lớn
 Môi bé
 Tiền đình âm đạo
 Âm vật
 Tuyến tiền đình

88. TUYẾN VÚ
 Tuyến tiết sữa, phát triển
mạnh sau tuổi dậy thì
 Nằm ở thành trước ngực,
từ nách đến bờ bên xương
ức, từ X.sườn II đến
X.sườn VI
 Ở giữa có núm vú, quầng
vú
 Cấu tạo: có nhiều thùy
tuyến kiểu túi chùm