Sơ lược giải phẫu hệ tiết niệu

1. Bs.Trần Xuân Bách

2. HỆ TIẾT NIỆU
Thận
Niệu quản
Bàng quang
Niệu đạo

3. HÌNH THỂ NGOÀI
 Hình hạt đậu có 2 cực, 2 mặt, 2 bờ
 Hai cực: cực trên, cực dưới
 Hai bờ:
 Bờ ngoài: cong lồi
 Bờ trong: có 3 chỗ cong
 Hai mặt:
 Mặt trước: lồi
 Mặt sau: phẳng
 Kích thước: 12 × 6 × 3 cm
THẬN
Cực trên
Cực dưới
Bờ ngoài
Bờ trong
Bao xơ

4. VỊ TRÍ
 Nằm sau phúc mạc
 Hai bên cột sống TL, trong góc tạo bởi
X.sườn XI và cột sống.
 Cực trên:
 TP: bờ dưới X.sườn XI
 TT: bờ trên X.sườn XI
 Cực dưới:
 TP: mỏm ngang TL III
 TT: mỏm ngang TL II
 Rốn thận T: mỏm ngang TL I
THẬN
3 cm
7.5 cm
5 cm3 cm

5. LIÊN QUAN
 Thận Phải:
 Cực trên: thượng thận P
 Khúc II tá tràng
 Mặt dưới gan (3/4 ngoài)
 Góc phải đại tràng
THẬN
Mặt trước

6. LIÊN QUAN
 Thận Trái:
 Cực trên: Thượng thận T
 Rễ mạc treo ĐT ngang
 Thân và đuôi tụy
 Mặt sau dạ dày (qua HCMN)
 Lách
 Góc trái đại tràng
 Ruột non
THẬN
Mặt trước

7. LIÊN QUAN
THẬN
Mặt trước

8. LIÊN QUAN
THẬN
Mặt sau
 Xương sườn XI, XII, dây chằng thắt
lưng sườn
 Ngách sườn hoành của màng phổi
 Cơ hoành
Tầng ngực

9. LIÊN QUAN
THẬN
Mặt sau
 Ngách sườn hoành của màng phổi:
đi từ bờ dưới N12
 Cắt X.sườn XII cách đường giữa
6cm
 Cắt X.sườn XI cách đường giữa 11cm
Tầng ngực

10. LIÊN QUAN
THẬN
Mặt sau
 DC thắt lưng sườn: đi từ mỏm
ngang L1, L2 đến X.sườn XII
 Nếu X.sườn XII ngắn, bó ngoài đi
đến X.sườn XI
 => cần chú ý tránh cắt vào màng
phổi khi cắt DC thắt lưng – sườn
Tầng ngực

11. LIÊN QUAN
THẬN
Mặt sau
Tầng thắt lưng
 Trong: khối cơ cạnh cột sống
 Cơ dựng cột sống
 Cơ vuông thắt lưng
 Cơ thắt lưng
 Ngoài: các cơ dẹt:
 Nông: cơ lưng rộng, cơ chéo ngoài
 Giữa: Cơ răng bé sau dưới, cơ chéo
trong
 Sâu: cân cơ ngang bụng

12. LIÊN QUAN
THẬN
Mặt sau Cơ vuông TL
Cơ thắt lưng
Cơ dựng sống

13. LIÊN QUAN
THẬN
Mặt sau
Cơ chéo lớn
Cơ lưng rộng
Tam giác TL

14. LIÊN QUAN
THẬN
Mặt sau
Cơ răng bé sau dưới
Cơ chéo bé
Tứ giác Grynfelt

15. LIÊN QUAN
THẬN
Mặt sau
XII XII

16. MẠC THẬN
 Có 2 lá, dính với nhau ở bờ ngoài
thận và phía trên tuyến thượng thận
 Lá trước: phủ mặt trước thận, phủ
mặt trước ĐM, TM thận -> liên tiếp
với bên đối diện
 Lá sau: phủ mặt sau thận -> dính vào
thân đốt sống TL
THẬN

17. MẠC THẬN
 Cực trên: hai lá dính vào nhau và
dính vào cơ hoành
 Cực dưới: hai lá không dính với
nhau
 Có vách ngăn cách giữa thận và
tuyến thượng thận
THẬN

18. MÔ MỠ QUANH THẬN
THẬN
Mỡ quanh thận
Mỡ cạnh thận

19. CẤU TẠO: đại thể
THẬN
Xoang thận
Nhu mô thận

20. CẤU TẠO: đại thể
THẬN
 Khoang rỗng, dẹt, mở ra ở rốn thận.
Thành xoang được bọc bởi bao xơ
thận
 Cao 7cm, sâu 30 mm, rộng 10-12mm
Xoang thận

21. CẤU TẠO: đại thể
THẬN
 Những nhúm lồi vào thành xoang
gọi là nhú thận
 Nhú thận là đỉnh của các tháp thận,
có lỗ đổ nước tiểu
Xoang thận
Nhú thận

22. CẤU TẠO: đại thể
THẬN
Đài bể thận: là hệ thống hứng và chứa
nước tiểu rồi đổ vào niệu quản
 7-13 đài thận nhỏ
 2 – 3 đài thận lớn
 Bể thận: có hình phễu, một phần
nằm trong xoang thận, một phần
nằm ngoài xoang
Xoang thận

23. CẤU TẠO: đại thể
THẬN
Xoang thận
Hình ảnh chụp niệu đồ tĩnh mạch

24. CẤU TẠO: đại thể
THẬN
Xoang thận
SỎI THẬN

25. CẤU TẠO: đại thể
THẬN
Nhu mô thận
Phần tủy:
 Tháp thận: khối hình nón, màu tái,
có khía hình tia. Đỉnh hướng về
phía xoang, đáy hướng về vỏ thận

26. CẤU TẠO: đại thể
THẬN
Nhu mô thận
Phần vỏ:
 Cột thận: xen giữa các tháp thận
 Tiểu thùy vỏ: đi từ nền tháp thận đến
bao xơ
 Phần tia gồm các khối hình tháp
nhỏ (tháp Ferrein), có đáy nằm trên
đáy tháp thận đỉnh hướng ra bao
thận.
 Phần lượn hay mê đạo thận là phần
nhu mô xen giữa phần tia

27. CẤU TẠO: đại thể
THẬN
Nhu mô thận
Thùy thận: bao gồm tháp thận và phần vỏ
tương ứng với đáy tháp
Thùy thận nổi rõ trên bề mặt thận của thai
nhi

28. CẤU TẠO: đại thể
THẬN
ĐÀI THẬN NHỎ
ĐÀI THẬN LỚN
BỂ THẬN
CỘT THẬN
BERTIN
THÁP THẬN
MALPIGHI
(TỦY THẬN)
VỎ THẬN
XOANG THẬN
NHU MÔ THẬN

29. CẤU TẠO: Nephron
THẬN
Tiểu thể Malphigi
Ống lượn gần
Quai Henle
Ống lượn xa
Ống góp

30. ĐỘNG MẠCH THẬN
 Nguyên ủy: ĐM chủ bụng, ngang
mức bờ trên đốt sống TL II
 Chạy ngang, hơi chếch xuống
dưới
 ĐM thận P: chạy sau TM chủ
dưới & TM thận P
 ĐM thận T: chạy sau TM thận T
THẬN

31.  Ngành bên
ĐM thượng thận dưới
ĐM cho bao mỡ quanh thận
ĐM cho niệu quản
THẬN
 ĐỘNG MẠCH THẬN

32.  Ngành cùng
Ngành trước: chia 4 nhánh
Đm phân thùy trên
ĐM phân thùy trước trên
ĐM phân thùy trước dưới
ĐM phân thùy dưới
Ngành sau
ĐM phân thùy sau
 Mỗi nhánh cấp máu cho một vùng riêng biệt, đó là cơ sở cho
phân chia thùy thận theo ĐM
THẬN
 ĐỘNG MẠCH THẬN

33.  Ngành sau đi trên bể thận
nên có thể mở bể thận lấy
sỏi ở phía sau
 Nhánh trước và sau không
tiếp nối nhau nên tạo thành
đường vô mạch – đường
Hyrtl
THẬN
 ĐỘNG MẠCH THẬN

34.  Phân chia trong thận
ĐM gian thùy: vào cột thận
ĐM cung: Đáy tháp thận
ĐM gian tiểu thùy: đến vùng lượn
ĐM thẳng: Vào tháp thận
THẬN
 ĐỘNG MẠCH THẬN

35.  Phân chia trong thận
ĐM gian thùy
ĐM cung
ĐM gian tiểu thùy
 Vào tiểu cầu thận: tiểu ĐM đến
 Ra tiểu cầu thận: tiểu ĐM đi
ĐM thẳng
 Tiểu ĐM đi là ĐM gánh
 Tiểu ĐM đến tiếp xúc với ống lượn
xa tạo thành vết đậm, là nơi tiết ra
Renin điều hòa huyết áp.
THẬN
 ĐỘNG MẠCH THẬN

36.  Các động mạch thận phụ
Trường hợp có 2 -3 ĐM thận
 Lê Văn Cường, 1994: 37%
 Trịnh Xuân Đàn, 1999: 34,26%
 Gray: 30%
Do nguyên ủy bất thường của các
nhánh ĐM thận từ ĐM chủ bụng
Đi vào rốn thận hoặc đến thẳng
các cực thận ( ĐM cực )
THẬN
 ĐỘNG MẠCH THẬN

37. TĨNH MẠCH THẬN
 Các tĩnh mạch nội thận đổ về tĩnh
mạch thận rồi đổ về tĩnh mạch chủ
dưới
 Các TM thận chạy phía trước ĐM
THẬN

38. Phân thùy thận
Phân chia theo ĐM thận
 Theo Graves: Chia 5 phân thùy theo vùng cấp máu
của 5 nhánh ĐM thận
 Hạn chế của
cách phân chia
này là không kết
hợp được với
phân chia đài bể
thận
THẬN

39. Phân thùy thận
Phân chia theo ĐM thận và HTĐBT
 Theo Trịnh Văn Minh, Trịnh Xuân Đàn, 1999: Chia phân thùy theo
vùng cấp máu của 5 nhánh ĐM thận kết hợp với phân chia đài
thận.
 Rất có ý nghĩa trong cắt thận bán phần
THẬN

40. ĐẠI CƯƠNG
 Ống dẫn nước tiểu từ bể thận
xuống bàng quang
 Dài 25cm, đường kính 3mm
 Đầu trên liên tiếp với bể thận
 Đầu dưới cắm vào thành sau bàng
quang
NIỆU QUẢN

41. ĐẠI CƯƠNG: Phân đoạn
NIỆU QUẢN
Đoạn bụng
Đoạn cánh chậu
Đoạn chậu hông
Đoạn bàng quang
Đoạn bụng
Đoạn chậu hông

42. -Phuùc maïc
-Taù traøng (D2)
-Caùc Ñmñaïi
traøng
-Ñ-TM sinh duïc
NIỆU QUẢN
CÁC ĐOẠN LIÊN QUAN Đoạn bụng
LQ Tröôùc

43. LQ SAU
-Moûm ngang 3 ÑSTL
-Cô thaét löng
-TK sinh duïc - ñuøi
-Ñmchaäu ngoøai (P)
-Ñmchaäu chung (T)
LQ TRONG
-Tm chuû döôùi (P)
-Ñmchuû buïng (T)
NIỆU QUẢN
CÁC ĐOẠN LIÊN QUAN Đoạn bụng

44. CÁC ĐOẠN LIÊN QUAN
 Đoạn thành sau ngoài chậu hông:
 Đi dọc thành bên chậu hông bé.
 Chạy trước ĐM chậu trong, DTK thắt
lưng cùng, khớp cùng chậu,
 Chạy trên mạc cơ bịt trong bắt chéo bó
mạch TK bịt, ĐM bàng quang dưới, ĐM
trực tràng dưới
 Ở nữ: ĐM còn chạy sau buồng trứng
NIỆU QUẢN
Đoạn chậu

45. CÁC ĐOẠN LIÊN QUAN
 Đoạn thành sau bàng quang:
 NQ đi ra trước vào trong -> đổ vào
BQ
 Nam: bị ống dẫn tinh bắt chéo phía
trước trên
 Nữ: Bị ĐM tử cung bắt chéo phía
trước trên ở đáy DC rộng, cách CTC
1,5cm
NIỆU QUẢN
Đoạn chậu

46. CÁC ĐOẠN LIÊN QUAN
 Đoạn thành sau bàng quang:
 NQ đi ra trước vào trong -> đổ vào
BQ
 Nam: bị ống dẫn tinh bắt chéo phía
trước trên
 Nữ: Bị ĐM tử cung bắt chéo phía
trước trên ở đáy DC rộng, cách CTC
1,5cm
NIỆU QUẢN
Đoạn chậu

47. Choã noái beå
thaän - nieäu
quaûn
Choã baét cheùo Ñm
chaäu
Choã chui trong
thaønh baøng quang
CÁC CHỖ HẸP
NIỆU QUẢN

48. CẤU TẠO
NIỆU QUẢN
 Áo ngoài: liên tiếp với bao xơ của
thận, ở dưới hòa lẫn vào thành bàng
quang
 Áo cơ:
 3/2 trên: có 2 lớp: cơ dọc ở trong
và cơ vòng ở ngoài
 1/3 dưới: có 3 lớp: Dọc – vòng –
dọc
 Thành BQ: chỉ có cơ dọc
 Có 6 nếp niêm mạc, bị xóa đi khi
căng đầy nước tiểu

49. MẠCH MÁU VÀ THẦN KINH
 Động mạch: các nhánh của ĐM
thận, ĐM chủ bụng, ĐM sinh dục,
ĐM bàng quang
 Tĩnh mạch: máu TM đổ về các TM đi
kèm ĐM
 Thần Kinh: Đám rối hạ vị, đám rối
thận
NIỆU QUẢN

50. ĐẠI CƯƠNG
BÀNG QUANG
 Bàng quang là túi cơ chứa nước tiểu
từ niệu quản xuống trước khi được
thải ra ngoài qua niệu đạo
 Vị trí: nằm trong chậu hộng bé, sau
xương mu, trước các tạng sinh dục
và trực tràng
 Hình dạng, vị trí, kích thước thay
đổi theo lượng nước tiểu
 Thể tích:
 Bth: 250ml -> buồn đi tiểu
 Có thể đến hàng lít

51. HÌNH THỂ NGOÀI VÀ LIÊN QUAN
BÀNG QUANG
 Khi bàng quang rỗng: có hình tứ
diện:
 Đỉnh ở trước
 Đáy ở sau
 3 mặt bên gồm 1 mặt trên và 2
mặt dưới - bên

52. HÌNH THỂ NGOÀI VÀ LIÊN QUAN
BÀNG QUANG
 Đỉnh: có dây chằng rốn giữa chạy sát
mặt sau thành bụng trước đến rốn
=> treo bàng quang vào rốn

53. HÌNH THỂ NGOÀI VÀ LIÊN QUAN
BÀNG QUANG
 Đáy bàng quang:
 Hình tam giác, hướng về sau
 Nam: liên quan với trực tràng
qua túi cùng túi tinh – trực tràng
 Nữ: liên quan với thành trước
âm đạo

54. HÌNH THỂ NGOÀI VÀ LIÊN QUAN
BÀNG QUANG
 Mặt trên:
 Nam: có PM phủ, quan PM liên
quan với các quai ruột non, đại
tràng sigma
 Nữ: liên quang với mặt trước
dưới của thân tử cung qua túi
cùng bàng quang – tử cung

55. HÌNH THỂ NGOÀI VÀ LIÊN QUAN
BÀNG QUANG
 Mặt dưới – bên:
 Ngăn cách với xương mu và DC
mu tiền tiệt ở trước bởi khoang
mỡ trước bàng quang (Retzius)
 Trong khoang mỡ có đám rối TM
Santorini

56. HÌNH THỂ NGOÀI VÀ LIÊN QUAN
BÀNG QUANG
 Cổ bàng quang:
 Là phần thấp nhất, cố định nhất,
có lỗ trong niệu đạo
 Nam: Lq với đáy tiền liệt tuyến
 Nữ: nằm ngay trên mạc chậu

57. HÌNH THEÅ TRONG
-Nieâm maïc xeápneáp
-Loã nieäu quaûn
-Loã nieäu ñaïo trong
-Neáp gian nieäu quaûn
-TG. Baøng quang
CAÁU TAÏO
-Nieâm maïc
-Taám döôùi nieâm maïc
-Lôùp cô
-Lôùp thanh maïc
(Lôùp bao ngoaøi)
BÀNG QUANG

58. ĐỘNG MẠCH
BÀNG QUANG
ĐM QB trên
ĐM QB dưới
ĐM TT giữa
ĐM thẹn trong

59. NIỆU ĐẠO
 Là ống dẫn nước tiểu từ bàng quang
ra ngoài

60. -NÑtieàn lieät
-NÑmaøng
-NÑxoáp
2,5 cm
1,2 cm
12 cm
NIỆU ĐẠO NAM
NIỆU ĐẠO
 Dài 18-20cm đi từ lỗ niệu đạo trong ở cổ
bàng quang đến miệng sáo ở quy đầu
dương vật
 Phân đoạn:
 Theo giải phẫu
 Theo phẫu thuật
 3 chỗ phình
 4 chỗ hẹp

61. NIỆU ĐẠO NAM
NIỆU ĐẠO
Cấu tạo: 3 lớp
 Lớp cơ: cơ dọc ở trong, cơ vòng ở
ngoài
 Lớp dưới niêm mạc: là mô cương
có nhiều mạch máu. Mỏng ở đoạn
tiền liệt và đoạn màng, đoạn xốp dày
lên tạo thành vật xốp
 Lớp niêm mạc: liên tiếp với niêm
mạc phủ bàng quang, các ống tuyến
-> khi viêm dễ lan

62. NIỆU ĐẠO NAM
NIỆU ĐẠO
 Động mạch: nhánh của các ĐM:
 ĐM tiền liệt
 ĐM hành dương vật
 ĐM niệu đạo
 ĐM sâu dương vật
 ĐM mu dương vật
 Tĩnh mạch: đổ về đám rối TM tiền liệt
và TM thẹn trong
 Thần kinh: nhánh của TK thẹn

63. NIỆU ĐẠO NỮ
NIỆU ĐẠO
 Ngắn, tương đương với đoạn tiền
liệt và đoạn màng ở nam
 Dài 4cm, đường kính 5-6mm
 Có nhiều tuyến tiết nhầy được ví
như tiền liệt tuyến ở nam giới
 Cấu tạo 3 lớp tương tự như niệu
đạo nam

64. CÁC CƠ THẮT NIỆU ĐẠO
NIỆU ĐẠO
Cơ thắt trong niệu đạo
Cơ thắt ngoài niệu đạo

65. Cám ơn đã lắng nghe!