1. मर ठ सगम सग त त ल नररत 1
मर ठ सगम सग त त ल नररत !
सकलक : पम द श क त दव

2. मर ठ सगम सग त त ल नररत 2
सध र फडक
मर ठ सगम सग त च ववषय ननघ ल क! सव"पथम ज न व ओठ वर
यत त म'णज सध र फडक ह च! ग यक आणण सग त ददगदर"क
म'ण/न तय च क रक!द" ववलकण ग जल . सग त जगत त त ब बज
ह ट पण न व न ओळखल ज त त. तव' ब ब/ज चय सग त पव स च
थ डकय त पररचय करन घऊ य .
२५ जल? १९१९ र ज क ल' पर त जनम झ ल . सध र फडक ह च म/ळ
न व र मचद ववन यक फडक. वय चय स तवय वष "प स/न व मनर व
प धय ह चय कड/ न सग त नरक यल सरव त कल . स ध रण १९२९
मधय र लय नरकण आणण पढIल सग त नरकण स ठ ब बज मबईत
आल. तय च वळI मबईतलय सरसवत सग त ववद लय तफM झ ललय
सकलक : पम द श क त दव

3. मर ठ सगम सग त त ल नररत 3
अनOज त सग त सपधMत ब ब/ज न पद'ल कम क पटक वल .
१९३४ मधय ब बज पन' क ल' परल गल आणण नतथ तय न
श कSषण सग त ववद लय त ग यन-नरकक म'ण/न न करI पतकरल . ह
सग त ववद लय च पमख ' त श . न. न . दरप ड. ह ववद लय तफM
दरवषU एक मळ आय णजत कल ज यच . तय त स दर ' ण रय
ग णय च सग त ददगदर"न करणय च जब बद रI ब ब/ज वर पडल . न.
न . दरप डय न ब ब/ज च र मचद न व बदल/न सध र अस न मकरण
कल. इथ/नच पढ त सग तक र आणण ग यक सध र फडक म'ण/न
ओळखल ज ऊ ल गल.
पढ तय च र ष य सवयसवक सघ र सबध आल . सघ च एक
पच रक म'ण/न ब बज बरय च दठक ण द'डल.मधलय क ळ त तय च
वदडल ननवत"ल. तय मळ कटब चय चररत थ "स ठ तय न अथ"प प
करण O ग पडल. ह क ळ त तय च झ लल जवण -ख ण च परवड,
पकSत च आब ळ, तय त/न उदवलल कयर ग स रख आज रपण '
तय चय ज वन तल अकरर: खडतर क ळ ' त . पढ ग व ग व वणवण
दफरत ग यन च क य"कम करत, नमळल त वबद ग सव क रन
ब ब/ज न म' र ष, मधयपदर, वब' र, कलकत , ददलल , र जसथ न, पज ब
सकलक : पम द श क त दव

4. मर ठ सगम सग त त ल नररत 4
पय`त धडक म रल . दठकदठक ण ग णय च क य"कम करत असत न च
नतथलय सथ ननक ग यक-ग नयक च ग ण'I त आवज/"न ऐकत. तय त/न
परण घऊन आपलय ग णय त'I त ढग आणणय च त पयत करत.
ह अर दठक ण दफरत असत न गय यथलय एक मददर त
ब ब/ज न स दर कललय ग यन न पO ववत ' ऊन नतथलय मखय
पज रय न दव चय गळय तल ' र ब ब/ज न घ ल/न तय च कdतक कल
आणण इथ/न मग ब ब/ज न कध च म ग दफरन प द'ल न 'I. तय च
सग त चय अशमध च व र चdख/र उधळल आणण तय न अवघ
O रत आपल स कल .
तय नतर ब ब/ज न पO त कपन कड/ न सग त ददगदर"न च सध
नमळ ल आणण ब ब/ज न नतच स न कल. १९४६ स ल ग कल ह
नचतपट च सग त तय न कल. तय नतर मग एक प ठ प ठ रणकमण
सवयवर , आग बढ , स त सवयवर , अपर ध इतय दI नचतपट न
समधर सग त दऊन पO तचय ग ववदर व टhब, करवर व O ळ आणण
म सतर कSषणर व फलब कर इतय दI न म दकत सग तक र च परपर
तय न समथ"पण पढ च लवल .
ब लगधव" आणण ग नद'र द'र ब ई बड दकर ' ब ब/ज च ग यन त ल
सकलक : पम द श क त दव

5. मर ठ सगम सग त त ल नररत 5
आदर" ' त. ह द घ चय ग णय च अनतरय ब रक ईन अभय स करन
ब ब/ज न तय च गण एकलवय चय ननषन आतमस त कल.तय च च
पररण म म'ण/न क मल तरI'I ससपष रबद चच र, स/र आणण
त ल वरIल 'कमत आणण रबद न नय य दण रय च ल 'I ब ब/ज च
क 'I ठळक व?नरषnय आपलय ल तय चय ग णय त आणण सग त
ददगदर"न त ददस/न यत त.
ग त-र म यण आणण गददम - ब बज ' एक अत/ट अस सम करण
' ऊन बसलय. आधननक व णलमक! अस आपण जय न म'णत तय
कववशष ग. दद. म डगळकर न ग त त/न र म यण कथन कल आणण
ब ब/ज न तय ग त न उतम तम च ल ल व/न श तय सम र त स क त
उO रल. नसत 'I क मनगरI जरI जमस धरल तरI ब ब/ज च सग त
अजर मर आ' ' आपलय लक त यईल.
ब ब/ज न नचतपटसग त, O वग त, Oवpग त, ल वण , ल कग त, O रड
अस दकत तरI ग यनपक र एक ग यक आणण सग तक र म'ण/न
समथ"पण ' त ळलल आ'त. वद म तरम q , ' म झ म ग" एकल ,
ल ख च ग ष , जग चय प ठ वर , सव नसन , पपच , मबईच ज वई ,
झ ल म' र पढरIन थ , चद ' त स क ल ह आणण अर क?क
सकलक : पम द श क त दव

6. मर ठ सगम सग त त ल नररत 6
नचतपट न तय न ददलल सग त ग जलय.
ब बज न सग त ददललय म लत -म धव ह द'दI नचतपट त ल
लत ब ईन ग यलल 'I द न ग ण ऐक . मन सsप ददय अनज न मh
आणण क ई बन आज अपन
जय त कलर छलक ह लत दIदIन ग यललय द'दI ग त च
सग तक र ' त ब बज आणण तय स ठ तय न सरनसग र च परसक र
प प झ ल ' त . अर च तर'च अनक म नसनम न तय न वळ वळI
प प झ ल ' त तय प?क! एक ' त .. सग त न टक अक दम
परसक र.
तझ ग त ग णय स ठ स/र ल व/ द , अर प खर यत , अतरIचय
गढगOU , कध ब'र कध नरनरर , ददसल स त/ फलल ऋत/.... अर
दकत ऽऽतरI O वग त आपलय समधर आव ज न ब ब/ज न अजर मर
करन ठवलत.
ब बज जस उतम सग तक र ' त तसच त एक उतम ग यक'I ' त.
ब ब/ज न इतर सग तक र च 'I ग ण ग यलत. तय त यरवत दव,
श ननव स खळ, दत ड वजकर, र म फ टक, र म कदम ह चय स रखय
सकलक : पम द श क त दव

7. मर ठ सगम सग त त ल नररत 7
अनक जनय -ज णतय सग तक र प स/न त 'लल चय सग तक र प?क!
तय चच नचरज व श धर फडक, अननल-अरण अर च 'I ग ण
नततकय च तनमयतन ग यलल आ'त.
ब ब/ज च एक ववलकण गण अस आ' क! त जव' इतर चय सग त
ददगदर"न ख ल ग त त तव' तय सग तक र ल अपणकत असललय
अगदI ब रIक स रIक ज ग दख ल आपलय गळय त/न ननघत न 'Iत
त वर सम ध न म नत न 'Iत. तय स ठ ल गल नततक वळ दणय च
आणण म'नत करणय च तय च तय रI असत.
ब बज जस थ र ग यक आणण सग तक र ' त तसच कnटर
द'दतवव दI आणण दरOp ' त. ग व मp! आद लन त तय न सरस
O ग घतलल ' त . सव ततयव र ववन यक द म दर स वरकर ' तय च
परण सथ न ' त. तय चय वरच नचतपट बनवणय स ठ ब ब/ज न
ग तर म यण चय क य"कम च धड क ल व/न ल कवग"ण जमवल
आणण ननषन सव ततयव र स वरकर ' नचतपट प/ण" कल . ह
दरमय न ब बज ख/प आज रI पडल ' त; पण तय न पनतज कल
' त क! ' नचतपट प/ण" कलय नरव य म मरण पतकरण र न 'I
आणण त तय न णजदIन खरI करन द खवल . ह नचतपट चय
पक रन नतर क 'I ददवस तच म'णज २९जल? २००२ र ज तय च
सकलक : पम द श क त दव

8. मर ठ सगम सग त त ल नररत 8
द' वस न झ ल.
आज ब बज जरI द' न आपलय त नसल तरI तय च स/र आपलय
स बत अखड र 'ण र आ'त. तय न च ग यललय एक ग त च आध र
घऊन म'णत यईल.....
अर प खर यत आणणक समSत ठव/न ज त
द न ददस च रगत सगत द न ददस च न त ॥
कठ कण चय घडलय OटI
ग त एक म 'रल ओठ
तय जळलय हदय च ग थ स/र अज/न'I ग त ॥
(सव" म द'त आणण छ य नचत म' ज ल वरन स O र!)
सकलक : पम द श क त दव

9. मर ठ सगम सग त त ल नररत 9
श ननव स खळ
श ननव स खळ! एक पसनन आणण र त वयवpमतव! तय चच पनतवबब
तय चय सग त त आपलय ल ददसत!
जनम १०ज/न १९२५. मळच बड द च. नतथलय च सय ज र व ग यकव ड
सग त म' ववद लय त मधसदन ज र ह चय कड ग णय च पद'ल धड
नगरवल. तय नतर नतथच आत 'सनख ~,ननसस र'सनख ~ आणण
फ?य ज'सनख ~ स रखय ददगगज कड/ न'I त ल म नमळ ल . पढ क 'I
वषM तय न बड द आक रव ण त सग तक र म'ण/न न करI कल .
तय नतर क 'I घरगत अडचण मळ खळस 'ब मबईत आल पण
तय न क म नमळन . ह क ळ त तय न तय चय एक नमत च
म ल च मदत झ ल तय चय मळ र 'णय -ख णय च स य झ ल . इथच
तय च ओळख क.दत (दत क रग वकर) ह सग तक र र झ ल .
सकलक : पम द श क त दव

10. मर ठ सगम सग त त ल नररत 10
खळय न मग क रग वकर स 'ब च स' ययक सग तक र म'ण/न क म
कर यल सरव त कल .ह च क ळ त क 'I नचतपट चय सग त
ददगदर"न चय सवतत सध तय चय कड च ल/न आलय , म त त नचतपट
कध च प/ण" झ ल न 'Iत आणण खळ स 'ब च सगळ कष प णय त
गल. तय मळ तय न ववलकण न?र शय आल ' त. आपलय जवळच
ब ज च पटI ववक/न ट क/न सग त ल र मर म ठ क व आणण क 'I
तरI दसर च न करIधद र ध व अर ट क चय ननण"य पत त आल
' त. पण अर वळI तय चय पत न तय न ध र ददल आणण ह
पसग त/न तय न सखरप ब 'र क ढल.
'ग रI ग रI प न'चय धवन मदणपसग खळ स 'ब , आर O सल
आणण व दवSद
१९५२ स ल तय च पद'ल तबकडI पनसद झ ल . तय चय एक
सकलक : पम द श क त दव

11. मर ठ सगम सग त त ल नररत 11
ब जल ' त ग रI ग रI प न,फल स रख छ न आणण दसरय ब जल
' त एक तळय त ' त बदक वपल सरख . ह द न'I रचन ग.दद
म डगळकर ह चय ' तय . मळ त ह रचन लकम प/जन ह
नचतपट स ठ ' तय .पण ऐन वळI ' नचतपट मळ ननम "तय ऐवज
दसरय च एक ननम "तय न बनव/न तय त सग तक र म'ण/न खळय न
घतलच न 'I.पण खळय न ल वललय ह ग त चय च ल गददम न
इतकय आवडलय ' तय क! तय न तय च एचएमव'I कड/ न एक
वगळI तबकडI बनव/न घतल . ह द न'I ग णय न खळय न खरय
अथ "न पनसदI ददल आणण मग खळ एक सग तक र म'ण/न म नयत
प वल.ह ग णय सबध च खरI 'क!कत खद खळस 'ब चय रबद त
वच.
१म १९६० ' म' र ष र जय सथ पनच ददवस. ह स ठ ख स र ज
बढhन द न म' र षग त नलद'ल . तय प?क! एक म'णज जय जय
म' र ष म झ , गज " म' र ष म झ ' ग त..ज ग यलय र 'Iर
स बळ ह न आणण खळ स 'ब न तय च च ल ब धल य. आज'I '
म' र ष ग त अनतरय ल कवपय आ'. 'I प वत णजतक! र ज बढ
ह चय क वय ल ,र 'Iर चय ग यन ल आ' नततक!च त
खळस 'ब चय सग त ल दणखल आ' ' ननणƒत. दसर म' र ष ग त
सकलक : पम द श क त दव

12. मर ठ सगम सग त त ल नररत 12
म'णज म' र ष जय , म' र ष जय , जय जय र ष म' न, ' दणखल
ख/पच ग जल.
खळ स 'ब न फ रच म जकय नचतपट न सग त ददलय..तय च क रण
म'णज तडज ड करण तय चय सवO व त न 'I. O रO र प?स
नमळत 'त म'ण/न क णत'I क म तय न कध सव क रल न 'I.
सवत:चय मन ल आनद दईल अर च च ल च तय न नननम"त कल .
म गण तस परवठ ' ततवच तय न म नय न 'I. तय मळ क?क
नचतपट च पसत व तय न फट ळ/न ल वलत.
यद कत"वय आ' , ब लक! ब 'ल , णजव' ळ , प रक! , स बत ,
पळस ल प न त न अर क 'I म जकय च नचतपट न तय न सग त
ददलय. ह नचतपट त ल ग जलल ग ण म'णज...
ब लक! ब 'ल तल १)स ग मल र स ग मल , आई आणख ब ब
य तन क ण आवड अनधक तल , २)दव दय तझ क! 'I रद
द?वल ल , णजव' ळ तल १)लळ णजव' ळ रबदच ख ट , २)वपय तज
क य ददस सवपन त आणण ३)य नचमणय न परत दफर र
४)चद र ण क ग ददसतस थकलय व ण 'I ग ण क ण ववसर
रकल?
सकलक : पम द श क त दव

13. मर ठ सगम सग त त ल नररत 13
खळ स 'ब न म जकय च नचतपट न सग त ददलल असल तरI
O वग त-Oवpग त ' पक र Oरप/र ' त ळलत.
खळस 'ब चय सग त ददगदर"न ख ल जवळ जवळ ८०'/न ज सत
ग यक ग नयक न ग ण ग यलल आ'त.पदडत
O मसनज ,ब बज ,वसतर व,लत दIदI,आर त ई,समनत ई,म णणक
वम ",सल चन चव' ण वग?र स रखय ददगगज प स/न त हदयन थ,उष
मगरकर, अरण द त,सध मल' त ,सरर व डकर,दवक! पडIत,कववत
कSषणमतU,रकर म' दवन पय`त क?क न मवत न खळ स 'ब च ग ण
ग यलल आ'त.ह ग यक-ग नयक न ग यललय ग त च नसत
उललख कर यच म'टल तरI प नचय प न Oरत ल.
लत दIदIन ग यलल १)OटI ल ग ज व अथव २)वSकवलल आम'
स यरI वनचर स रख तक र म च अOग अस त अथव १)न ज म झय
नदल ल २)श वण त घनन ळ बरसल स रख प डग वकर च
O वग त अस त; O मसन न ग यलल १)स वळ सदर रप मन 'र
२)र जस सकम र मदन च पतळ स रख अOग अस त अथव
ब ब/ज न ग यलल लळ णजव' ळ रबदच ख ट अस ; वसतर व न
ग यलल १)बगळय च म ळफल २)र द'ल ओठ तलय ओठ त वड अस ;
आर त ईन ग यलल १)कठ तच रतलय त न २)टप q टप q टप q टप q
क य ब 'र व जतय अस त; अर रकड‡न ग ण आपण स'ज आठव/
सकलक : पम द श क त दव

14. मर ठ सगम सग त त ल नररत 14
रकत .
स'ज आठवण रI आणख क 'I ग ण आणण ग यक-ग नयक
१)हदयन थ मगरकर........ १)वगवगळI फल उमलल २) ल ज/न ' सण
अन q
२)अरण द त/सध मल' त .... १) रकत र मद व र २)' त तझ
' त त/न धद 'I 'व
३) सरर व डकर.......... १)धररल वSथ छद २)जव' तझय बट न
४)समन कलय णप/र......... १)उतरल स ज 'I धरवरI २)ब ल/न पमब ल
त/ ल ववल स छद
अर तर'च एक '/न एक शवण य दकत 'I ग ण आठवल तरI त
कम च.
१९६८ स ल प स/न खळ स 'ब न एचएमव'I मधय सग तक र म'ण/न
न करI सर कल . तय नतर तय न सत तक र म च अOग
लत दIदIकड/ न ग ऊन घतल. पदडत O मसन कड/ न अOगव ण ग ऊन
घतल . र म-शय म गणग न न व न क 'I Oवpग त च तबकडI
क ढल ... तय त लत दIदI आणण पदडत O मसनज ह चय कड/ न ग ऊन
घतल.सरर व डकर , कववत कSषणमतU , व ण स'सबद , उल' स
कर ळकर अर अज/न दकत तरI कल क र कड/ न तय न ग ऊन
सकलक : पम द श क त दव

15. मर ठ सगम सग त त ल नररत 15
घतललय ग णय चय तबकडय बनललय आ'त.
र म-शय म गणग नचय वळI पदडत O मसन आणण लत दIदIन चल
ग ऊन द खवत न खळस 'ब.
खळ स 'ब न ददललय च ल वरवर जरI स पय व टलय तरI तय
ग त न ववरष शम घय व लगत त.सवर आणण लय स O ळत न
Oलय Oलय न कठ ण ज त. तय बदल ब बज म'णत त क! खळ
स 'ब चय क 'I ग णय तलय ज ग आपलय ल कध च जमण र
न 'Iत.ब बज स रखय नसद'सत ग यक-सग तक र न अस म'टलय वर
अज/न क णत वगळ नरफ रसपत 'व?
आयषयOर कललय खडतर व टच ल मळ आणण वळ वळI आललय
सकलक : पम द श क त दव

16. मर ठ सगम सग त त ल नररत 16
आज रपण मळ आज वय चय ८३वय वषU खळ स 'ब ररIर न ख/पच
थकलत. ' त थरथर क पत त म'ण/न नलद'त यत न 'I अर
पररणसथत आ';पण पटI सम र यत च सगळI थरथर थ बत आणण
आपल आज रपण ववसरन खळ स 'ब सग त चय ववश त रग/न
ज त त.आज'I तय च सग तस धन अवय 'तपण सर आ'.अर ह
म' न सग तस धक ल आपण दIघ "यर गय नचतय !
(सव" म द'त आणण छ य नचत म' ज ल वरन स O र.)
सकलक : पम द श क त दव

17. मर ठ सगम सग त त ल नररत 17
सन'ल O टकर!
सन'ल O टकर,O टकर बव ,व'I.ज .O टकर,व सदव O टकर,ब
व सदव! एक च म णस च 'I अनक न व. जयष-शष ग यक-
सग तक र प?क! एक न व म'णज आपलय सव `न पररनचत असलल
सन'ल O टकर.तय च प/ण" न व आ' व सदव गग र म O टकर .
आक रव ण चय न करIत र '/न दणखल सग त ददगदर"न च वयवस य
करत य व म'ण/न र धलल , ननयम ल बगल दण र ' म ग" ' त .
ह त ल सन'लत ' तय चय मल च न व.तय त ल सन'ल घऊन कद र
रम " ह न स' गर त ह नचतपट चय वळI तय च सन'ल O टकर
अस नवय न ब रस कल. न करIत म'णज आक रव ण मधय त
व'I.ज O टकर म'ण/न व वरल तर Oजन मडळ त O टकरबव
सकलक : पम द श क त दव

18. मर ठ सगम सग त त ल नररत 18
म'ण/न व वरल. सग तक र आणण ग यक म'ण/न कध सन'ल तर
कध व सदव O टकर ' न व घऊन व वरल.अनतरय स धय सरळ
आणण सश वय अर च ल दणय त तय च ' तखड ' त .
O टकर च न व उचच रल क! जनय मडळIन चटकन कO तन' ईय‡
म य~, 'म रI य द आयग ' मब रक बगम चय आव ज त ल
सद ब' र ग त आठवत. खर तर ' ग त O टकरज न लत दIदIचय
आव ज त धवन मददत कर यच ' त; पण ठरलल अस/न'I ल ग प ठ
त न ददवस लत दIदI नतथ दफरकलय च न 'Iत ' प '/न क णत 'I
तक र न करत तय न ' ग ण मब रक बगमचय आव ज त
धवननमददत कल आणण मग पढच तय ग णय न ज इनत' स घडवल
त सव"शतच आ'.
O टकर च जनम १७ जल? १९१९ मधय मबईचय पO दव यथ
झ ल .ग ड गळय च दणग तय न तय चय आईकड/ नच नमळ ल ' त .
आईल च त आपल पद'ल गर म नत त. तय नतर श कSषण सग त
ववद लय त तय न सग त च नरकण घतल. तसच आजब जचय तय
पररसर त ननयनमतपण Oजन च लत, तय त'I त उतस ' न O ग घत
आणण "ह त/न'I आपण बरच नरकल " अस त प जळपण नम/द
सकलक : पम द श क त दव

19. मर ठ सगम सग त त ल नररत 19
करत त.ह Oजन च पररण म तय चय सप/ण" आयषय वर झ लल
ददसत क! जय मळ तय च सवO व अनतरय ननगवU आणण सम ध न
झ ल .कलचय ह कत त त अज तरत/ र द'ल त ह च सवO व मळ.
म'ण/नच आयषयOर तय न ह Oजन च स थ कध च स डल न 'I.
Oजन मडळ त त O टकरबव म'ण/नच पनसद ' त.
१९३९ स ल तय न एचएमव'Iत पटIव दक म'ण/न न करI पतकरल
पण पढ आपलय सवत:चय कवत वर त सग तक र म'ण/न
न व रप ल आल. १९४४ चय सम र स ब बर व पhटर ह चय रणकमण
सवयवर ह नचतपट ल सग त दणय स ठ तय च सध र फडक
ह चय बर बरIन ननवड झ ल आणण मग वसदव-सध र ह न व न तय
नचतपट ल तय द घ न सग त ददल.गमत म'णज ह त ल O टकर न
सग त ददलल क 'I ग ण ब बज चय पत लनलत फडक ह न
ग यलल ' त .
कद र रम " 'I वयp! O टकरबव चय आयषय त ल एक अत
म'तव च वयp! ' त . सरव त चय उमदव रIचय क ळ त कद र
रम `न बव न ज ' त ददल तय च ववसर कध 'I पड/ न दत कद र
रम `चय पडतय क ळ त'I प?स न घत बव न तय चय नचतपट न
सकलक : पम द श क त दव

20. मर ठ सगम सग त त ल नररत 20
सग त ददलय.बव च व?वषष‹य ' क! तय न र ज कप/रन पद'लय द च
न यक म'ण/न क म कललय न लकमल ह नचतपट त ल तय चय
त‡डचय ग णय स ठ आपल आव ज उसन म'ण/न ददलल आ'.ह
नचतपट च सग तक र दणखल त सवत:च ' त. इथ तय न ब व सदव
' न व ध रण कलल ' त.तसच मधब ल ,तनज ,ग त ब ल ,न/तन
इतय ददचय नचतपट पद प"ण त ल पद'लय च नचतपट न तय न सग त
ददलय.आध न नयक म'ण/न ग जललय आणण नतर ननम "तय
बनललय कमळ ब ई मगरळकर,कमल क टण स,र Oन समथ" वग?र
स ननम "तय चय पद'लय नचतपट न 'I बव न च सग त ददलय.
न लकमल , स' गर त , 'म रI बटI , गन ' , 'म रI य द आयग ,
पय स न?न , O ल रकर , आजक! ब त , ददव ल क! र त , प'ल
कदम इतय दद द'दI नचतपट न तय न ददलल सग त ख/पच ग जलय.
तसच मर ठ त ल रणकमण सवयवर , नचमकल प 'ण , नददकर र ,
म नल तर दव , ब'कलल बहच रI इतय दद नचतपट च सग त'I
ववलकण ग जलय.नदनवन , र ध म ई , O/नमकनय स त , बव तथ
ब य इतय दद न टक च सग त'I च गलच ग जलय.
स . र मचद उफ" र मचद तथ अणण नचतळकर ' बव च ख स नमत
सकलक : पम द श क त दव

21. मर ठ सगम सग त त ल नररत 21
' त. एकद अणण न बव न आयतय वळI ब लव/न घतल आणण
तय चय बर बरIन एक कवव ल च धवननमदण कल. खर तर 'I
कवव ल अणण म'मद रफ!चय स थ न ग ण र ' त पण ऐन वळI
रफ!स 'ब यऊ न रकलय मळ तय न त बव चय स थ न ग यल .'I
कवव ल सग त नचतपट त ल आ' जय च सग त स . र मचद ह च
' त. स . र मचद ह चय बर बरचय गमत जमत आणण अज/न'I क 'I
ख स ग ष इथ व च .
O टकर बव चय सग त न नटलल आणण ववरष ग जलल मर ठ
ग ण अर आ'त.
१) झ‡बत अग जलल'रI,आमच वसन द श 'रI
२)तझय क नतसम रpपत क प/व"ददर फडकत
अरण उगवल , पO त झ ल , ऊठ म' गणपत
३)द' व स असत तय र, मन उदव !
एक म त ' त त म ददल म धव
४)एक एक प उल उचल , च ल ननƒय न
नक ब वरनन ज ऊ ननयत चय Oय न !
५) मज नक त अश/ घ म 'व
' नवय यग च मत नव ! ग नयक : समन कलय णपर; नचतपट :
सकलक : पम द श क त दव

22. मर ठ सगम सग त त ल नररत 22
अननपण "
६)तजस ठ रकर नOलल ण म झ ल, धदडत त/ज आल. ग नयक : लत
मगरकर; नचतपट: नचमकल प 'ण
७)प त च नव वसत फलल , हदय तरI खलल
नवय नवत च नवल ईच , ब गददल च दरवळल . ग नयक :लत आणण
आर O सल; नचतपट: य म लक
८)खळल क दव म णझय अगण ?
न दल क म झय Oरलय ल चन ? ग नयक : जय तसन O ळ; न टक:
रधमई
९)म नस र ज'स प 'त
दल दल उघदडत नवनवल न कमलवSद प 'त ।
१०)सखद य सdखय 'नन वनव स
र जगS'I य सdखय कर च, सdखय च आO स ॥ ग नयक : जय तसन
O ळ; न टक : O/नमकनय स त
सवत: O टकरबव न ग यलल असखय अOग आ'त.तय तल क 'I
सकलक : पम द श क त दव

23. मर ठ सगम सग त त ल नररत 23
चटकन आठवण र....
१)आपलय म 'र ज ईन म आत
२)क nय चय आणणवर वसल त न ग व
३)जववरI र जववरI,जब/क करI गज"न
४)व ररय न कडल ' ल,ड ळ म दडत र ध च ल
५)क य स ग दव ज न ब च खय त
अर ह अस म नय कल क र च वय चय ८८ वय वषU २९म २००७
र ज ननधन झ ल. आज O टकर स 'ब आपलय त नसल तरI तय न च
सग तबद कललय ग णय तल रबद उसन घऊन म'णत यईल....
"कO तन' ईमh तमक 'म रI य द आयग , अधर छ र' '‡ग दक
वबजल कsध ज यग !"
(सव" म द'त आणण छ य नचत म' ज ल वरन स O र.)
सकलक : पम द श क त दव

24. मर ठ सगम सग त त ल नररत 24
यरवत दव
सवर चय दननयतल दव! कवव, रबद-पध न ग यक आणण
सग तक र यरवत दव. गलय ४०पक ज सत वषM जय न
आपलय ववववध ग त न रनसक न ड ल यल ल वल अस '
मर ठ सगम सग त तल म तबर वयवpमतव.
कध ब'र-कध नरनरर, अर प खर यत आणणक समSत ठव/न
ज त , नतन'I ल क आनद न Oरन ग ऊ द र, अर एक पक
एक सरल ग त आपण सध र फडक उफ" ब बज चय मध ळ
आव ज त ऐकलल असत ल...ह ग त न सवरबद कलल आ'
यरवत दव न . कवव मगर प डग वर च क वय,यरवत दव च
सग त आणण ब बज च सवर अस समसम य ग क?क ग णय त
सरलपण जळ/ न आल य. 'I ग ण ऐकत ऐकतच म ल' न च
सकलक : पम द श क त दव

25. मर ठ सगम सग त त ल नररत 25
म ठ झ ल . आज इतकय वष `नतर'I ह ग णय च ग डI
अव ट आ'.
यरवत दव च जनम १ न व'hबर १९२६ स लच . तय चय घर त
वदडल चय रप तच ग ण ' त. तच तय च पद'ल गर. दव च
वडIल ववववध व द व जवणय त पट ईत ' त पण तय त'I
तबलय वर तय च ज सत पम. तय चय चकड/न दव न त ल च ज
ब ळकड/ नमळ ल तय मळ दव च ज वन तल त ल कध च
चकल न 'I. घर मधय म ठम ‹य कल क र च र बत अस.
म?दफल तर जवळप स र जच असत. अर च सग तमय
व त वरण त दव व ढल तय मळ सर-त ल-लय ह ग ष
तय चय रp त स'जपण नOनलय . सगमसग त कड दव वळल
त म त ज .एन ज र आणण गज ननर व व टव ह चय
रबदपध न ग यक!मळच.
ग त तलय रबद त/नच तय च च ल स'जपण उलगडत यत
म'ण/न रबद अनतरय म'तव च असत त अस दवस 'ब
सकलक : पम द श क त दव

26. मर ठ सगम सग त त ल नररत 26
म'णत त. दवस 'ब चय च ल च 'च मम" आ'. ग णय च मम"
समजणय स ठ आध तय तलय रबद च अथ" न टपण समज/न
घतल प द'ज असच त न'म ' तकर सग तक र न
म ग"दर"न करत न स गत असत त. कवळ क न ल ग ड ल गत
म'ण/न त च ल च गल अस त म नत न 'Iत. ह च एक
उद 'रण दवस 'ब न ददलय त म'णज..ब'रल प ररज त
द रI,फल क पडत रज रI...ह ग णय च. ह च च ल अनतरय
उकSष अर आ' पण दवस 'ब म'णत त क! ग णय च अथ"
अस आ' , "त स तक र करत आ' क! प ररज त जरI
म झय द र त ल वलल असल तरI फल सवत चय द र त क
पडत 'त? ' अथ" तय च ल त कठ ददसत य? म'णज, च ल
म'ण/न एरव जरI शवण य असल तरI ग त तलय O वन
श तय पय`त प चव यल त असमथ" आ'.
तव' सग तक र म'णज लगन त आतरप ट धरण रय
Oटज स रख असत ' पकक लक त ठव/न सग तक र न कवव
आणण रनसक चय मधय लडबड कर नय अस त बज वत त.
सकलक : पम द श क त दव

27. मर ठ सगम सग त त ल नररत 27
दवस 'ब जस एक सग तक र आ'त तसच त एक उतम
ग यक'I आ'त आणण तय 'Iपढ ज ऊन त एक अनतरय समथ"
अस कवव दणखल आ'त. तय न रचलल क?क ग ण ह च
स क दत ल. १)ज वन त 'I घडI अर च र '/ द २)श र म च
चरण धर व दर"न म त प वन व' व ३) अर धर अस गगन
कध ददसल क ? ४)क टI क टI रप तझ क टI सय" चद त र
५) त/ नजरन ' म'टल पण व चन वदण र कध ६)वपय आज
म झ नस स थ द य ७)सवर आल दरन ,जळलय सगळय
तय आठवण ८)अर दव तझ मल अर क र O डत त,कण
एकत न दत कण दर द' ' त ९) अर 'I द न फल च
/
कथ ,एक नरव चय पदI र Oत एक रव चय म थ ....अर
एक '/न एक सरस ग ण दव न रचलल आ'त. ह त ल क 'I
नचतपट स ठ रचलत तर क 'I O वग त-Oवpग त म'ण/न
रचलल आ'त.
दवस 'ब न क?क द'दI मर ठ नचतपट न सग त ददलय तसच
ब वनखण , च रचdघ , सखख रज रI,घन:शय म नयन आल
सकलक : पम द श क त दव

28. मर ठ सगम सग त त ल नररत 28
अर सरखय जवळप स ३०-४० न टक न 'I सग त ददलय. क?.
सनचन रकर बŽल गपस ठ 'I तय न सग त ददगदर"न कलल
आ'. गददम च ग तर म यण जस ब बज न सग तबद कल
तसच गददम च "कथ 'I र मज नक!च " 'I नSतयन दटक
सनचनरकर बŽल गपन स दर कल ' त आणण तय च'I
सग तक र दव स 'ब ' त.
दवस 'ब चय जडणघडण त आक रव ण च म ल च व ट आ'.
सरव त ल सत रव दक म'ण/न रज झ ललय दव न पटI कध
जवळ कल ' तय न च कळल न 'I. आक रव ण वरIल
सग नतक ,O वसरगम स रख O वग त च क य"कम,नO न nय च
प श"सग त अस क?क पक र तय न तय चय सग त
ददगदर "न चय कत त ' त ळलल आ'त. सपनसद प श"ग यक
श . अरण द त ह च न मकरण'I तय न ह च क ल वध त
कल. तय च गमत अर ...अरण द त ह च म/ळ न व अरववद
अस आ' पण त तय क ळI ए.आर द त ह न व न ग त
असत आणण दवस 'ब जव' द तय चय घरI गल ' त तव'
सकलक : पम द श क त दव

29. मर ठ सगम सग त त ल नररत 29
घर त ल सगळI मडळI द तय न अर,अर अस म'णत ' त . '
ऐक/न ए म'णज अरण अस समज/न दव न आक रव ण चय
O वसरगम क य"कम त तय चय न व च घ षण अरण द त
अर कल आणण तव' प स/न अरववद द त सग त चय ववश त
अरण द त म'ण/नच ओळखल ज ऊ ल गल.
अरण द त
कवव मगर प डग वकर,सग तक र यरवत दव आणण ग यक
अरण द त 'I वतमतU तय नतर क?क ग णय त आपलय ल
एकत आढळत. तय तल क 'I ग ण अर आ'त.
१)६)O तकल चय खळ मधल र ज आणणक र ण
अधय "वरत ड व म डल , अधरI एक क' ण
सकलक : पम द श क त दव

30. मर ठ सगम सग त त ल नररत 30
२)म न वळ वन धद ब ल/ नक
च लत न अर व ज त ल/ नक
३)अखरच यनतल म झय 'च रबद ओठ
ल ख चक असनतल कलय , कल पण प त
४)ड ळय त स जवळI आण/ नक स प ण
तय दरचय ददवय न स ग/ नक क' ण
/
५)ददलय घतलय वचन च रपथ तल आ'
मन तलय म रवपस च रपथ तल आ'
६) ददवस तझ ' फल यच
झ प ळय व च/न झल यच
७)धक द टलल उद स उद स
मल वदढत ' तझ सव" O स
८)Oट तझ म झ समरत अजन तय ददस च
धद व दळ च ' त र त प वस च
९)य जनम वर, य जगणय वर रतद पम कर व
१०)जव' नतच नन म झ च रन Oट झ ल
झ ल फल कळय च , झ ड Oर स आल
सकलक : पम द श क त दव

31. मर ठ सगम सग त त ल नररत 31
यरवत दव न सरव त चय क ळ त सग त चय नरकवणय 'I
कलत. तय मध/न दकत तरI ग यक-ग नयक तय र झ लल
आ'त. तय प?क! एक पमख न व आ' समन कलय णपर.
दवस 'ब न सग त ददलल क?क ग ण समनत ईन ग ऊन
अजर मर कलत.तय तल आठवण रI 'I क 'I ग ण .
१)मधवत चय सर सर तन आळववत म न म
एकद दर"न द घनशय म !
२)र त आ' पdणण"मच , त/ जर यऊन ज
ज णणव थकलय णजव चय एकद ऐक/न ज
३)श र म च चरण धर व
दर"नम त प वन व' व
दवस 'ब सवत: जव' ग णय च क य"कम करत त तव' तय न
तय चय ग जललय ग णय बर बरच इतर सग तक र च
ग जलल ग ण ग णय च 'I आग' ' त असत .स ध रणपण
क णत 'I कल क र 'I म गण म नय करत नसत .पण
सकलक : पम द श क त दव

32. मर ठ सगम सग त त ल नररत 32
दवस 'ब श तय च म गण म त वगळय पदत न परI करत त.
त ग ण जय ग यक-ग नयकन ग यलल असत त तर च
'ब'ब त ग यल तरच ल क न आवडत ल आणण अर ग ण
आपलय गळय त/न तर चय तर यण र न 'Iत ' लक त
घऊन दवस 'ब इथ एक गमत द र पय ग करत त आणण
ल क न 'I त आवडत य. त त ग ण न ग त तय ग णय च
ववडबन तय च च ल त स दर करत त. ' पक र'I श तय न
आवडत . तसच अज/न एक नव पक र दवस 'ब न सर कल य
त म'णज समसवरI ग ण .ग जललय म/ळ द'दI-मर ठ
ग णय चय च ल न आणण मनतत थ "ल अणजब त धकक न
ल वत नव न रचन त तय च ल त स दर करत त. इथ आध च
रचललय ल कवपय च ल मधय नमकपण न क वय रचणय च
तय च कdरलय ददस/न यत. र स य सग त त'I तय न पय ग
करन एक नव दव नगन न व च र ग जनम ल घ तल य. ह
र ग च व पर तय न घन:शय म नयन आल ह न टक त ल
ग णय त कल य.
सकलक : पम द श क त दव

33. मर ठ सगम सग त त ल नररत 33
दवस 'ब बदल नल' व तवढ थ डच आ'. आत ररIर थकलल
असल तरI अज/न'I तय च सग त तल नवनव न पय ग च ल/च
असत त. तय न ह क य "त अनधक नधक पय ग करत य वत
आणण आपलय ल नवनव न रचन ऐकणय च O गय ल O व
म'ण/न आपण तय न दIघ "यर गय नचत/य .
ज वद ररद: रतम!q
सव" म द'त ,छ य नचत आणण दव म' ज ल वरन स O र.
सकलक : पम द श क त दव

34. मर ठ सगम सग त त ल नररत 34
दत ड वजकर
दत ड वजकर ! सग त तल ड व ज स'ज करत त.. त ड वजकर !
नसनम कत त त डIडI ह न व न ओळखल ज त त. द'दI आणण
मर ठ नचतपट सSष त प श"ग नयक म'ण/न सव "त पथम ग नक दकळ
लत मगरकर न पद प"ण च सध दण र सग तक र! द'दI नचतपट
' त आपक! सव मh आणण ग ण ' त प ल ग कर ज रI र. तसच
मर ठ नचतपट ' त म झ ब ळ . डIडIन तय नतर आर मगरकर
(O सल), उष मगरकर आणण सध मल' त ह न 'I प श"ग नयक
म'ण/न सव"पथम सध ददल .
डIडIच वडIल ब बर व , तम र त आणण उद" न टक त तबल व जवत
असत. वदडल बर बर सद?व असण रय डIडIन तबल तर नरक/न
घतल च पण पटI व दन'I आतमस त करन घतल. इथन मग सर
सकलक : पम द श क त दव

35. मर ठ सगम सग त त ल नररत 35
झ ल तय च सग त य त . तबल -पटI व दन बर बरच तय न
ग णय न च ल द यल 'I सरव त कल . तय नतर सपनसद अनOनत
आणण ग नयक र त आपट ह न सवत‘चय ग यन चय म?दफल स ठ
डIडIन आपलय बर बर स थ ल घऊन सगळ उतर द'दसथ न द'डव/न
आणल. इथ डIडIन म नसक २०रपय पग र नमळत अस.
तय नतर डIडIन क 'I वषM स .र मचद आणण नचतगप ह च स' ययक
म'ण/न क म कल. तय नतर १९४१ स ल तय न सवततपण
मयनननसप नलटI ह मर ठ नचतपट चय सग त ददगदर"न च सध
नमळ ल . लगच १९४२ स ल तय न सरक रI प 'ण ' नचतपट
नमळ ल . ह तल न च सग त नटवर ' ग त ख/प ग जल. तय नतर
१९४३ स ल म झ ब ळ ' नचतपट नमळ ल . ह त लत मगरकर न
पद'लय द च प श"ग यन कल. तय प ठ प ठ डIडIच १९४७ स ल
आलल द'दI नचतपट म'णज आप क! सव मh जय त लत दIदIन
पद'लय द च प श"ग यन कल. म'णजच मर ठ आणण द'दI नचतपट तल
लत ज च पद'ल प श"ग यन पद प"ण ' डIडIचय सग त ददगदर"न त
झ ल ' एक मणणक चन य ग समजल ज त .
तय नतर आपक! अद लत ' वसत ज गळकर च नचतपट आणण क?दI
सकलक : पम द श क त दव

36. मर ठ सगम सग त त ल नररत 36
ग वलक‡ड क / वपझनर ऑफ ग वलक‡ड ' पमन थच द'दI-इगल र
नचतपट कल . ह त तय न सध मल' त ह न प श"ग यन च पथम
सध ददल .
दत ड वजकर न स ध रण ६०चय वर नचतपट च सग त ददगदर"न
कल. र ज पर जप , गज नन ज नगरद र , म सटर ववन यक , ददनकर
प टIल , दत धम "नधक रI , र जदत , र ज ठ क/र इतय दद ननम "त-
ददगदर"क बर बर तय न क म कलल आ'. रगलय र त अर ,
प ठल ग , प '/ र दकत व ट , थ र त च कमळ , पडछ य ,
नचमणर व - गडय O ऊ , पडग वच र' ण , जन त स न , सथ व 'त
कSषण म ई , सख च स वल , व?र ख वणव , मधचद , यर द इतय दद
नचतपट त ल तय च सग त ववलकण ग जल.
डIडIन १०-१२ न टक च'I सग त ददगदर"न कलल आ'. तय प?क! थ“क
य/ नमसटर गल ड ह न टक ल सग त दणय स ठ तय न जम"न
सग त'I आतमस त कल. डIडI ' जस उतम सग तक र ' त तस त
उतम ग तक र'I ' त. तय न रचलल आणण ग जलल क 'I ग त
अर आ'त.
१)आल ददव ळI मगलद य , आनद झ ल घर घरI - ग नयक : लत
सकलक : पम द श क त दव

37. मर ठ सगम सग त त ल नररत 37
मगरकर
२)कणण ब ई , गणगणल। ग त म णझय हदय ठसल॥ - ग नयक :
आर O सल
३)गल कठ ब ई क न' , क न' यईन । गल कठ म झ र ज , र ज
यईन ॥ - ग नयक : लत मगरकर
४)थ बत म र ज यथ , ज तझय स ठ । ब लण न ब लण र ,
त तझय ' त ॥ - ग नयक : आर O सल
५)तज सवणपन पद'ल र, ग प ल ! ग नयक : लत मगरकर
O रत य न गररक च घ स र ज अडत ओठ ' गददम न नलद'लल
प '/ र दकत व ट ह नचतपट तल ग त, डIडIच सव "त ग जलल ग ण
म'णत यईल. ह ग णय न तय वळच सगळ ववकम म डल ' त. ह
ग णय मळ नमळ लल सव" उतपनन स?ननक कलय ण ननध ल दणय त
आल.
डIडIच अज/न क 'I ग जलल ग ण अर आ'त.
१)ऊठ रकर स ड सम ध -नचतपट: पडछ य -ग नयक : रख
ड वजकर
२) अगण गलम 'र फलल - ग नयक : म णणक वम "
३)आईस रख द?वत स रय जगत वर न 'I - नचतपट: व?र ख वणव -
सकलक : पम द श क त दव

38. मर ठ सगम सग त त ल नररत 38
ग नयक : समन कलय णप/र
४)ग म/ म 'रल ज त ' न खव -नचतपट : व?र ख वणव . ग यक:
प.णजतhद अनOषक!
५)गग आल र अगण - नचतपट :सथ व 'त कSषण म ई
६)य ड ळय च द न प खर दफरत ल तमचय Oवत - नचतपट
प ठल ग - ग नयक : आर O सल
७)तझ नन म झ इवल ग कळ – नचतपट : सख च स वल .
ग यक – ग नयक : लत आणण हदयन थ मगरकर
८)सथ व 'त कSषण म ई- नचतपट : सथ व 'त कSषण म ई -
ग यक : सध र फडक
९)र म रघनदन , र म रघनदन - नचतपट : सख च स वल -
ग नयक : आर O सल
१०)ब ई म झ करगळI म डल - नचतपट : पडछ य -
ग नयक :आर O सल
डIडIच अज/न दकत तरI शवण य ग ण आ'त क! जय च नसत
उललख कर यल गल तर प/ण" प न Oरन ज ईल.
नचतपट चय बर बरIनच डIडIन बरय च अनब धपट च'I(ड–कयमhटरIज)
सग त,प श"सग त'I तय र कलल आ'.
सकलक : पम द श क त दव

39. मर ठ सगम सग त त ल नररत 39
१९९२ स ल डIडIन रवटच नचतपट कल . तय नतर त जवळजवळ
ववजनव स तच गल
व ध"कय न डIडIचय समरणरp!वर बर च पररण म कलल ' त
तय मळ रवटचय क ळ त म त डIडIच नचतपट सSष र म'ण व
नततक सबध र द'ल न 'I. वय चय नववद वय वषU डIडIच १९
सपटhबर २००७ र ज तय चय र 'तय घरI त व हदय ववक र चय
झटकय न ननधन झ ल.
आज डIडI आपलय त तय चय अजर मर च ल चय सवरप त ज वत
आ'त.
(सव" म द'त , दव आणण छ य नचत म' ज ल वरन स O र !)
सकलक : पम द श क त दव

40. मर ठ सगम सग त त ल नररत 40
सकलक : पम द श क त दव