SÁNG KIẾN ÁP DỤNG CLT (COMMUNICATIVE LANGUAGE TEACHING) VÀO QUÁ TRÌNH DẠY - H...
Chan doan hinh anh he tiet nieu
1. CHẨN ĐOÁN HÌNH ẢNH
HỆ TIẾT NIỆU
BS. Phan Xuân Cường
Bộ môn Chẩn đoán hình ảnh
Trường Đại học Y Dược Hải Phòng
2. MỤC LỤC
Sơ lược giải phẫu hệ tiết niệu
Các kỹ thuật thăm dò hệ tiết niệu
Chụp bụng tìm sỏi
Chụp UIV
Một số bệnh lý thường gặp
Bất thường về giải phẫu
Sỏi tiết niệu
Viêm nhiễm đường tiết niệu
Một số U đường tiết niệu
Chấn thương
1/19/2018 3:26 PM Chẩn đoán hình ảnh hệ tiết niệu 2
3. SƠ LƯỢC GIẢI PHẪU HỆ TIẾT NIỆU
Thận là tạng nằm sau phúc mạc
Nằm hai bên cột sống, trong hố thận
Có hình hạt đậu
Kích thước bình thường:
Nước ngoài: Dài x Rộng X Ngang = 12x6x3cm
Việt Nam: 10x5x2,5cm
1/19/2018 3:26 PM Chẩn đoán hình ảnh hệ tiết niệu 3
4. SƠ LƯỢC GIẢI PHẪU HỆ TIẾT NIỆU
Liên quan:
Bao bọc bởi vỏ xơ
Nằm trong mạc thận
Mạc thận gồm hai lá: lá trước và lá sau
Lá trước: mạc Gerota, lá sau: mạc Zurkerkent
Khoang quanh thận: giữa thận và mạc thận
Khoang cạnh thận: ngoài mạc thận, chia thành khoang
ngoài thận trước và sau
1/19/2018 3:26 PM Chẩn đoán hình ảnh hệ tiết niệu 4
5. SƠ LƯỢC GIẢI PHẪU HỆ TIẾT NIỆU
1/19/2018 3:26 PM Chẩn đoán hình ảnh hệ tiết niệu 5
Tụy
Lách
Đại tràng
xuống
ThậnKhoang cạnh
thận sau
Khoang quanh thận
Khoang cạnh
thận trước
Gan
6. SƠ LƯỢC GIẢI PHẪU HỆ TIẾT NIỆU
1/19/2018 3:26 PM Chẩn đoán hình ảnh hệ tiết niệu 6
Gan
Phúc mạc
Tuyến thượng thận
Thận phải
Đại tràng lên
Khoang cạnh thận trước
Khoang quanh thận
Khoang cạnh thận sau
7. SƠ LƯỢC GIẢI PHẪU HỆ TIẾT NIỆU
Niệu quản: chạy dọc theo hai bên cột sống, sát vào
thành sau tiểu khung và đổ vào mặt dưới bàng quang.
Có 3 vị trí hẹp
Bàng quang: nằm trong tiểu khung, bình thường xẹp,
khi đầy nước tiểu có hình cầu
Niệu đạo:
Nam: dài, có 3 đoạn, đoạn TLT, đoạn màng và đoạn dương
vật
Nữ: ngắn và thẳng
1/19/2018 3:26 PM Chẩn đoán hình ảnh hệ tiết niệu 7
8. SƠ LƯỢC GIẢI PHẪU HỆ TIẾT NIỆU
Cấu tạo thận:
Các tiểu cầu thận
Các ống thận
Các đài nhỏ
Các đài lớn
Bể thận
Niệu quản
1/19/2018 3:26 PM Chẩn đoán hình ảnh hệ tiết niệu 8
Đài lớn
Đài nhỏ
Bể thận
Niệu quản
Tháp thận
Cột thận
Vỏ thận
9. CÁC KỸ THUẬT THĂM DÒ
HỆ TIẾT NIỆU
1/19/2018 3:26 PM Chẩn đoán hình ảnh hệ tiết niệu 9
10. CÁC KỸ THUẬT CƠ BẢN
Chụp bụng tìm sỏi (chụp
nằm)
Chụp cắt lớp thường
Siêu âm cắt lớp và Doppler
Chụp thận thuốc: UIV
Chụp cắt lớp điện toán
Chụp cộng hưởng từ MRI
1/19/2018 3:26 PM Chẩn đoán hình ảnh hệ tiết niệu 10
Chụp cắt lớp thường:
Thấy rõ hình ảnh bờ thận
11. CÁC KỸ THUẬT CƠ BẢN
1/19/2018 3:26 PM Chẩn đoán hình ảnh hệ tiết niệu 11
Siêu âm
12. CÁC KỸ THUẬT THĂM DÒ TRỰC TIẾP
A. Thăm dò phần cao bộ máy tiết niệu
- Chụp bể thận ngược dòng
- Chụp bể thận - niệu quản ngược dòng (UPR)
- Chụp các nang thận
- Chụp bơm hơi sau phúc mạc
1/19/2018 3:26 PM Chẩn đoán hình ảnh hệ tiết niệu 12
13. CÁC KỸ THUẬT THĂM DÒ TRỰC TIẾP
1/19/2018 3:26 PM Chẩn đoán hình ảnh hệ tiết niệu 13
Chụp bơm hơi sau phúc mạc
14. CÁC KỸ THUẬT THĂM DÒ TRỰC TIẾP
B. Thăm dò phần thấp hệ tiết niệu
- Chục bàng quang ngược dòng
- Chụp niệu đạo bàng quang ngược dòng
- Chụp bàng quang niệu đạo qua da (trên khớp mu)
1/19/2018 3:26 PM Chẩn đoán hình ảnh hệ tiết niệu 14
15. Chấn thương niệu đạo
CÁC KỸ THUẬT THĂM DÒ TRỰC TIẾP
1/19/2018 3:26 PM Chẩn đoán hình ảnh hệ tiết niệu 15
16. KỸ THUẬT CHỤP MẠCH MÁU
Chụp mạch số hóa
Chụp động mạch thận
Chụp tĩnh mạch thận
1/19/2018 3:26 PM Chẩn đoán hình ảnh hệ tiết niệu 16
17. KỸ THUẬT CHỤP MẠCH MÁU
1/19/2018 3:26 PM Chẩn đoán hình ảnh hệ tiết niệu 17
Hẹp động mạch thận
18. KỸ THUẬT CHỤP MẠCH MÁU
Phình động mạch thận
1/19/2018 3:26 PM Chẩn đoán hình ảnh hệ tiết niệu 18
19. CÁC KỸ THUẬT CAN THIỆP
- Nút mạch
- Tạo hình mạch thận
- Chọc dò có hướng dẫn (siêu âm, CLVT)
- Dẫn lưu qua da, dẫn lưu khoang sau phúc mạc
- Nong niệu quản, tạo hình niệu quản
- Tán sỏi, lấy sỏi qua da
- Hủy nang thận bằng rượu
1/19/2018 3:26 PM Chẩn đoán hình ảnh hệ tiết niệu 19
20. CHỤP BỤNG TÌM SỎI
1/19/2018 3:26 PM Chẩn đoán hình ảnh hệ tiết niệu 20
21. CHUẨN BỊ BỆNH NHÂN
Bệnh nhân được ăn chế độ ít rau trước khi chụp
khoảng 2 ngày
Không được sử dụng những thuốc cản quang khác
trước ít nhất 6 ngày (thụt Baryte, uống Baryte…)
Thụt phân hôm trước và thụt lần 2 khoảng 2 giờ trước
khi chụp
Không uống nước trước khi chụp khoảng 3 giờ
Trong trường hợp cấp cứu không cần chuẩn bị.
1/19/2018 3:26 PM Chẩn đoán hình ảnh hệ tiết niệu 21
22. ĐÁNH GIÁ PHIM CHỤP
Hệ xương: thấy được 2 xương sườn cuối, các đốt
sống, các gai sau, xương chậu, xương cùng, khớp
mu…
Thấy rõ được bóng cơ thắt lưng chậu chạy chếch theo
hình chữ V ngược từ D12-L1 xuống tiểu khung, nếu
thấy rõ vòm hoành càng tốt.
Gan – lách: thấy bóng gan, lách
Các hình cản quang: tất cả các vôi hóa, sỏi cản quang
thuộc các cơ quan trong ổ bụng: sỏi túi mật, đường
mật, vôi hóa ở tụy, sỏi tụy, vôi hóa tuyến thượng thận,
các mạch máu, sỏi ruột thừa, cơ quan sinh dục nữ,
tiền liệt tuyến và hệ tiết niệu…
1/19/2018 3:26 PM Chẩn đoán hình ảnh hệ tiết niệu 22
23. ĐÁNH GIÁ PHIM CHỤP
Những hình cản quang này nằm trước cột sống trên
phim nghiêng thường thuộc các tạng và mạch máu
trong ổ bụng
Hình cản quang thuộc hệ tiết niệu thường nằm trùng
với cột sống trên phim nghiêng
1/19/2018 3:26 PM Chẩn đoán hình ảnh hệ tiết niệu 23
24. CHỤP BỤNG TÌM SỎI
1/19/2018 3:26 PM Chẩn đoán hình ảnh hệ tiết niệu 24
25. CHỤP BỤNG TÌM SỎI
1/19/2018 3:26 PM Chẩn đoán hình ảnh hệ tiết niệu 25
26. CHỤP THẬN THUỐC (UIV)
UIV là phương pháp chụp hệ tiết niệu với thuốc cản
quang dựa trên nguyên lý bài trừ thuốc cản quang qua
đường tiết niệu
UIV là một kĩ thuật đầu tay trong thăm khám hệ tiết
niệu và không thể thiếu trong chẩn đoán bệnh lý hệ tiết
niệu.
1/19/2018 3:26 PM Chẩn đoán hình ảnh hệ tiết niệu 26
27. CHỈ ĐỊNH
Tất cả các tổn thương nghi ngờ bệnh lý của đường
tiết niệu: sỏi, viêm nhiễm, dị dạng…
Đái máu chưa rõ nguyên nhân
Những bệnh lý có liên quan đến hệ tiết niệu: các bệnh
lý tiểu khung, bẩm sinh…
Để chẩn đoán u trong ổ bụng và u sau phúc mạc
1/19/2018 3:26 PM Chẩn đoán hình ảnh hệ tiết niệu 27
28. CHỐNG CHỈ ĐỊNH
Chụp UIV không có chống chỉ định tuyệt đối, có một
số CCĐ sau:
Trong suy thận nặng
Không dung nạp Iod
Suy gan, suy thận nặng
Đa u tủy: do các ống thận bị tắc khi protein Bence-Jones
tiếp xúc với thuốc cản quang
Thai nghén: nếu nhất thiết phải chụp UIV, nên chụp tối thiểu
số phim đủ để chẩn đoán và không ép.
1/19/2018 3:26 PM Chẩn đoán hình ảnh hệ tiết niệu 28
29. KỸ THUẬT
Chuẩn bị bệnh nhân (giống chụp bụng tìm sỏi)
Bệnh nhân được ăn chế độ ít rau trước khi chụp khoảng 2
ngày
Không được sử dụng những thuốc cản quang khác trước ít
nhất 6 ngày (thụt Barye, uống Baryte…)
Thụt phân hôm trước và thụt lần 2 khoảng 2 giờ trước khi
chụp
Không uống nước trước khi chụp 3 giờ
Trong trường hợp cấp cứu không cần chuẩn bị
1/19/2018 3:26 PM Chẩn đoán hình ảnh hệ tiết niệu 29
30. KỸ THUẬT
Chụp phim hệ tiết niệu không chuẩn bị
Đường vào:
Dùng thuốc cản quang là Iod tan trong nước để đưa vào cơ
thể qua đường tĩnh mạch
Liều lượng thuốc: khoảng 1-1,5ml/kg
Có thể pha thuốc trong huyết thanh ngọt để truyền nhỏ giọt
tĩnh mạch (cho bệnh nhân thận yếu)
1/19/2018 3:26 PM Chẩn đoán hình ảnh hệ tiết niệu 30
31. KỸ THUẬT
Các bước: số lượng phim vừa đủ để chẩn đoán bệnh
lý
Chụp phim sau tiêm 1 đến 3 phút, có thể chụp toàn bộ hoặc
khu trú vùng thận
Chụp phim toàn bộ sau 5 phút
Tiến hành ép sau 5 phút (nếu cần)
Chụp hình ảnh hệ thống đài bể thận sau 5 đến 10 phút, có
thể chụp chếch theo hướng đài và bàng quang đầy thuốc ở
giai đoạn sớm.
1/19/2018 3:26 PM Chẩn đoán hình ảnh hệ tiết niệu 31
32. CHỤP UIV
1/19/2018 3:26 PM Chẩn đoán hình ảnh hệ tiết niệu 32
Giá trị của chụp có ép và chụp không ép:
Thấy rõ hệ thống đài bể thận
33. KỸ THUẬT
Sau 15 phút có thể tháo ép, chụp phim toàn thể ngay
sau tháo ép
Có thể chụp thêm ở các tư thế chếch, nằm sấp, đứng,
chụp chậm
Chụp bàng quang đầy thuốc: nằm sấp, thẳng, chếch…
và chụp bàng quang sau khi bài tiết
Chụp muộn sau 24 giờ
1/19/2018 3:26 PM Chẩn đoán hình ảnh hệ tiết niệu 33
35. CHỤP UIV
1/19/2018 3:26 PM Chẩn đoán hình ảnh hệ tiết niệu 35
Hình ảnh nang thận Hình ảnh thận hai bờ (RCC)
36. CHỤP BỂ THẬN NIỆU QUẢN NGƯỢC DÒNG
Chuẩn bị bệnh nhân giống như chụp UIV
Chụp phim hệ tiết niệu không chuẩn bị
Soi bàng quang, đưa sonde vào lỗ niệu quản
Bơm thuốc cản quang ngược dòng vào đài bể thận và
niệu quản
Chụp các phim khu trú vào đài bể thận và niệu quản.
Tùy theo yêu cầu chẩn đoán có thể chụp các phim rút
sonde và để bệnh nhân nằm sấp.
1/19/2018 3:26 PM Chẩn đoán hình ảnh hệ tiết niệu 36
37. CHỤP BÀNG QUANG NGƯỢC DÒNG
Bơm thuốc cản quang ngược dòng qua niệu đạo vào
bàng quang. Tùy theo yêu cầu chẩn đoán có thể chụp:
Chụp bàng quang niệu đạo trong khi đái
Chụp bàng quang muộn
Chụp bàng quang đối quang kép
Chụp bàng quang hàng loạt
1/19/2018 3:26 PM Chẩn đoán hình ảnh hệ tiết niệu 37
38. SIÊU ÂM
Là thăm khám tin cậy,
không gây sang chấn,
không tấn công
Có thể làm nhiều lần
Mục đích: bổ sung cho
chụp UIV, đôi khi thay
thế cả UIV
Đánh giá hình thể, cấu
trúc nhu mô thận, hình
thái đài bể thận và cấu
trúc liên quan.
1/19/2018 3:26 PM Chẩn đoán hình ảnh hệ tiết niệu 38
39. SIÊU ÂM
Khi thăm khám siêu âm cần có bàng quang căng
nước tiểu để đánh giá bệnh lý và dị tật ở bàng quang
Thăm khám tiền liệt tuyến ở nam và tử cung phần phụ
ở nữ.
1/19/2018 3:26 PM Chẩn đoán hình ảnh hệ tiết niệu 39
40. MỘT SỐ BỆNH LÝ
THƯỜNG GẶP
1/19/2018 3:26 PM Chẩn đoán hình ảnh hệ tiết niệu 40
41. BẤT THƯỜNG Ở BỘ MÁY TIẾT NIỆU
Bất thường liên quan đến sự di chuyển và dính nhau:
Thận xoay trục: có thể xoay 90 độ hoặc 180 độ
Thận móng ngựa: chung cầu nhu mô hoặc chỉ có dính liền
bao xơ vắt ngang qua cột sống
Bất thường về số lượng
Chỉ có 1 thận, thận này thường phì đại do phải hoạt động
bù trừ
Thừa 3 hoặc 4 thận
1/19/2018 3:26 PM Chẩn đoán hình ảnh hệ tiết niệu 41
51. CÁC BẤT THƯỜNG VỀ CẤU TRÚC
Bất thường nhu mô thận
Bất thường đài thận
Bất thường niệu quản
Bất thường bàng quang, niệu đạo
1/19/2018 3:26 PM Chẩn đoán hình ảnh hệ tiết niệu 51
52. THẬN ĐÔI
Thận đôi hoàn toàn hoặc không hoàn toàn
Thận phụ có đường bài xuất riêng, thường nằm gần
đường giữa
Hai thận chung nhau bể thận, niệu quản
Thận trên đổ xuống đài thận dưới
Biến chứng: thận trên ứ nước, niệu quản đổ thấp cắm
lạc chỗ. Thận dưới sa lồi niệu quản.
1/19/2018 3:26 PM Chẩn đoán hình ảnh hệ tiết niệu 52
53. THẬN ĐÔI
Thận đôi bên trái
1/19/2018 3:26 PM Chẩn đoán hình ảnh hệ tiết niệu 53
56. TÚI THỪA ĐÀI THẬN
1/19/2018 3:26 PM Chẩn đoán hình ảnh hệ tiết niệu 56
57. TÚI THỪA BỂ THẬN
1/19/2018 3:26 PM Chẩn đoán hình ảnh hệ tiết niệu 57
58. BẤT THƯỜNG VỊ TRÍ NIỆU QUẢN
1/19/2018 3:26 PM Chẩn đoán hình ảnh hệ tiết niệu 58
Niệu quản phải có hình móc câu
-> RCU
59. BẤT THƯỜNG VỊ TRÍ NIỆU QUẢN
1/19/2018 3:26 PM Chẩn đoán hình ảnh hệ tiết niệu 59
Niệu quản sau động mạch chậu
60. 1/19/2018 3:26 PM Chẩn đoán hình ảnh hệ tiết niệu 60
Túi thừa bàng quang
61. SỎI TIẾT NIỆU
Sỏi là bệnh lý thường gặp, chiếm tỷ lệ từ 1-10%
Lâm sàng: đa dạng từ không đau -> đau thắt lưng,
đau quặn thận, đái máu hoặc không, có thể sốt
Yếu tố thuận lợi tạo sỏi: tiền sử chấn thương thận,
nhiễm trùng đường tiểu, ứ đọng nước tiểu, dị dạng
đường tiết niệu…
1/19/2018 3:26 PM Chẩn đoán hình ảnh hệ tiết niệu 61
62. SỎI TIẾT NIỆU
Cấu tạo: 90% là sỏi cản quang có cấu tạo calci:
oxalate calci, phosphate calci.. Một số ít sỏi không
hoặc ít cản quang như: sỏi urat natri, acid uric,
xanthine, cystine.
Biến chứng của sỏi là ứ nước, ứ mủ đài bể thận, đái
máu, suy thận.
1/19/2018 3:26 PM Chẩn đoán hình ảnh hệ tiết niệu 62
63. SỎI THẬN
Chụp bụng tìm sỏi (chụp nằm)
Hình ảnh cản quang trùng với bóng thận (đối với sỏi cản
quang)
Hình thái khác nhau: hình quả ké, hình củ gừng, sừng hươu
Khi chụp nghiêng trùng với cột sống thắt lưng.
1/19/2018 3:26 PM Chẩn đoán hình ảnh hệ tiết niệu 63
64. SỎI THẬN
Siêu âm:
Kích thước thận to ra hoặc teo
Đài bể thận giãn, nhu mô thận có thể mỏng hoặc không tùy
theo thời gian bít tắc do sỏi.
Hình ảnh sỏi là hình tang âm và có bóng cản
Có thể sỏi chỉ ở một nhóm đài hoặc chiếm toàn bộ đài bể
thận.
1/19/2018 3:26 PM Chẩn đoán hình ảnh hệ tiết niệu 64
65. SỎI THẬN
Chụp UIV
Chức năng của thận
Hình ảnh các đài bể thận giãn do sỏi chèn ép
Thuốc cản quang bao xung quanh sỏi hoặc hình đậm hơn
do sỏi nằm trong nền thuốc cản quang.
Chụp UPR: sau khi không đánh giá được vị trí tắc trên
phim chụp UIV
Chụp CLVT: đánh giá hình thái thận, vị trí sỏi, chức
năng của thận.
1/19/2018 3:26 PM Chẩn đoán hình ảnh hệ tiết niệu 65
68. SỎI NIỆU QUẢN
Là sỏi thứ phát sau sỏi thận
Hay gặp ở 3 vị trí hẹp của niệu quản
Chỗ nối đài bể thận - niệu quản
Chỗ niệu quản bắt chéo động mạch chậu
Chỗ niệu quản đổ vào bàng quang.
1/19/2018 3:26 PM Chẩn đoán hình ảnh hệ tiết niệu 68
69. CÁC VỊ TRÍ HẸP CỦA NIỆU QUẢN
1/19/2018 3:26 PM Chẩn đoán hình ảnh hệ tiết niệu 69
1. Chỗ nối bể thận - niệu quản
2. Đoạn niệu quản bụng
3. Chỗ bắt chéo qua động mạch chậu
4. Đoạn niệu quản tiểu khung
5. Chỗ đổ vào bàng quang
6. Lỗ niệu đạo
70. SỎI NIỆU QUẢN
Trên phim xquang chụp bụng tìm sỏi:
Hình ảnh sỏi cản quang nằm trên đường đi của niệu quản
Hình thái thường gặp là sỏi cản quang có hình quả ké, hình
hạt gạo.
Khi thận to: hình ảnh bóng thận to, xóa bờ cơ thắt lưng
chậu.
1/19/2018 3:26 PM Chẩn đoán hình ảnh hệ tiết niệu 70
72. SỎI NIỆU QUẢN
Siêu âm:
Giãn đài bể thận và niệu quản phía trên sỏi
Hình ảnh sỏi ở các vị trí tắc
Trên phim chụp UIV:
Ngấm thuốc cản quang của bên có sỏi có thể chậm hơn
hoặc không ngấm thuốc so với bên không có sỏi.
Giãn các đài bể thận và niệu quản đoạn trên sỏi
1/19/2018 3:26 PM Chẩn đoán hình ảnh hệ tiết niệu 72
75. CHẨN ĐOÁN MỨC ĐỘ BÍT TẮC
I. Bể thận <3cm
Chú ý:
Nang cạnh bể thận
Hoại tử gai thận
Tích tụ mỡ trong xoang thận (UIV bình thường)
1/19/2018 3:26 PM Chẩn đoán hình ảnh hệ tiết niệu 75
76. CHẨN ĐOÁN MỨC ĐỘ BÍT TẮC
II. Giãn đài bể thận rõ
Bể thận > đường kính trước sau
Viêm thận bể thận cấp
Nước tiểu đục
Các biến chứng:
Vỡ thủng túi cùng
Tràn dịch dưới bao
III. Giãn đài bể thận mức độ nặng
1/19/2018 3:26 PM Chẩn đoán hình ảnh hệ tiết niệu 76
77. SỎI BÀNG QUANG
Sỏi thường to, có nhiều vòng tròn đồng tâm
Thường gặp ở nam, nữ hiếm gặp
Trên phim chụp bụng: hình cản quang lớn, tròn nằm ở
tiểu khung và có nhiều vòng tròn đồng tâm.
Siêu âm:
Hình tăng âm lớn, với bóng cản lớn phía sau nằm trong
bàng quang.
Di chuyển khi thay đổi tư thế
Viêm bàng quang kèm theo
1/19/2018 3:26 PM Chẩn đoán hình ảnh hệ tiết niệu 77
78. SỎI BÀNG QUANG
1/19/2018 3:26 PM Chẩn đoán hình ảnh hệ tiết niệu 78
Sỏi thận hai bên
Sỏi bàng quang
80. SỎI BÀNG QUANG
UIV: hình ảnh khối chiếm chỗ của thuốc cản quang và
lẫn trong nền thuốc cản quang >>> làm tăng đậm độ
so với đậm độ của thuốc cản quang bình thường trong
bàng quang.
CLVT:
Hình ảnh khối có tỷ trọng vôi trong bàng quang, không bắt
thuốc cản quang sau tiêm.
Có thể thấy hình ảnh viêm bàng quang kèm theo.
1/19/2018 3:26 PM Chẩn đoán hình ảnh hệ tiết niệu 80
82. SỎI NIỆU ĐẠO
Chỉ gặp ở nam
Lâm sàng bệnh nhân thường đái khó, đái rỉ, đau tức
đầu dương vật
Phát hiện bằng chụp xquang
Thường sỏi nằm kẹt đoạn niệu đạo tiền liệt tuyến.
1/19/2018 3:26 PM Chẩn đoán hình ảnh hệ tiết niệu 82
83. LAO ĐƯỜNG TIẾT NIỆU
Bệnh hiếm gặp, thứ phát sau lao phổi, đường lây
truyền theo đường máu.
1/3 số bệnh nhân có tổn thương trên Xquang phổi
Thường gặp ở 20-40 tuổi
Lâm sàng: giai đoạn đầu khó phát hiện, thường có đái
máu
Chẩn đoán xác định dựa vào tìm vi khuẩn lao trực tiếp
hoặc cấy nước tiểu.
1/19/2018 3:26 PM Chẩn đoán hình ảnh hệ tiết niệu 83
84. LAO ĐƯỜNG TIẾT NIỆU
Siêu âm: có thể thấy tổn thương ở nhu mô thận và
xoang thận nhưng ít có ý nghĩa
Phim chụp HTN:
Tổn thương vôi hóa chất bã đậu của các ổ lao có dạng nốt
nhỏ, dạng vệt, đường thẳng, vòng cung, từng đám hoặc
toàn bộ thận (thận Matiz) ở giai đoạn muộn.
Vôi hóa TLT, tuyến thượng thận và thận => tam chứng lao
1/19/2018 3:26 PM Chẩn đoán hình ảnh hệ tiết niệu 84
85. LAO ĐƯỜNG TIẾT NIỆU
Phim chụp UIV:
Thận: hình ảnh choán chỗ, giãn một hoặc nhiều nhóm đài,
hình ảnh chít hẹp và co kéo các đài thành hình ly rượu, hình
cầu, hình gai ở bể do đài thận biến mất.
Niệu quản: co kéo, cứng, ngắn, chít hẹp, bờ không đều.
Bàng quang: Bé lại, co kéo (dấu hiệu thận đau bàng quang
kêu) hoặc trào ngược niệu quản.
1/19/2018 3:26 PM Chẩn đoán hình ảnh hệ tiết niệu 85
86. 1/19/2018 3:26 PM Chẩn đoán hình ảnh hệ tiết niệu 86
Hình ảnh “đài cộng” trên phim UIV
87. 1/19/2018 3:26 PM Chẩn đoán hình ảnh hệ tiết niệu 87
Hình ảnh vôi hóa đài thận, xơ và co kéo niệu quản
88. 1/19/2018 3:26 PM Chẩn đoán hình ảnh hệ tiết niệu 88
Hình ảnh co kéo, hẹp niệu quản
89. NHIỄM KHUẨN CẤP
Do nhiều nguyên nhân: chấn thương, sỏi niệu
Vị trí: nhu mô, đài bể thận, niệu quản, khoang quanh
thận hay phối hợp nhiều nơi.
Kết quả: gây áp xe thận, ứ mủ quanh thận, viêm tấy
quanh thận…
Lâm sàng: bệnh nhân có đau, sốt, rối loạn nước tiểu
như đái buốt, đái rắt…
1/19/2018 3:26 PM Chẩn đoán hình ảnh hệ tiết niệu 89
90. NHIỄM KHUẨN CẤP
Siêu âm: nhu mô dày lên, thận to, giảm âm. Có thể
thấy tổn thương khu trú hình tam giác hay đậm âm…
Hình khí trong viêm thận bể thận hoại thư (ở bệnh nhân đái
tháo đường)
Đường niệu giãn, âm không đồng nhất
UIV: ít có giá trị, do độ cản quang kém, phù nề thận và
niệu quản.
1/19/2018 3:26 PM Chẩn đoán hình ảnh hệ tiết niệu 90
91. 1/19/2018 3:26 PM Chẩn đoán hình ảnh hệ tiết niệu 91
Hình ảnh viêm thận cấp trên phim CLVT
92. NHIỄM KHUẨN MẠN TÍNH
Tổn thương thường thứ phát sau trào ngược niệu
quản có nhiễm khuẩn
Hình ảnh:
Đài thận lồi về phía nhu mô, có hình chùy, do nhu mô thận
bên đối diện bị teo
Viêm bể thận-niệu quản do sỏi san hô
Viêm bể thận niệu quản kén hóa do phản ứng của niêm
mạc bể thận niệu quản tạo hình kén trong bể thận và niệu
quản giãn.
1/19/2018 3:26 PM Chẩn đoán hình ảnh hệ tiết niệu 92
93. ÁP XE THẬN TRÁI
1/19/2018 3:26 PM Chẩn đoán hình ảnh hệ tiết niệu 93
98. CÁC KHỐI U Ở THẬN
1/19/2018 3:26 PM Chẩn đoán hình ảnh hệ tiết niệu 98
99. U THẬN LÀNH TÍNH
1. Nang thận
Bình thường không có dấu hiệu lâm sàng khi không bị
chèn ép
Chẩn đoán dễ dàng bằng siêu âm:
Khối dịch trong, có hình tròn hoặc hình bầu dục
Một hoặc nhiều nang
Kích thước nang khác nhau
1/19/2018 3:26 PM Chẩn đoán hình ảnh hệ tiết niệu 99
100. 1/19/2018 3:26 PM Chẩn đoán hình ảnh hệ tiết niệu 100
Hình ảnh nang thận
101. NANG THẬN
Nang có thể phát triển ra ngoài bờ thận, vào nhu mô
thận hoặc cả hai
Có thể có vách dầy hay mỏng, thành có thể vôi hóa
hoặc không
Một nang có thể K hóa khi vách dày, thành nang có
mầm, vôi hóa thành mảng, chảy máu trong nang.
1/19/2018 3:26 PM Chẩn đoán hình ảnh hệ tiết niệu 101
102. NANG THẬN
Trên UIV: hình ảnh khối đè đẩy, làm giãn các nhóm đài
bể thận, với bờ đều nhẵn (khi nang to)
Chụp CLVT: Hình ảnh nang có tỷ trọng dịch, có thể có
vôi hóa thành, có vách, thành rõ, nằm ở nhu mô thận.
Sau tiêm thuốc cản quang nang không bắt thuốc.
1/19/2018 3:26 PM Chẩn đoán hình ảnh hệ tiết niệu 102
103. 1/19/2018 3:26 PM Chẩn đoán hình ảnh hệ tiết niệu 103
Hình ảnh nang thận trên phim UIV:
Khối ở nhu mô thận, không ngấm thuốc cản quang,
bờ đều rõ, đẩy lồi bao thận, gây giãn các đài thận
104. NANG THẬN TRÊN PHIM UIV
1/19/2018 3:26 PM Chẩn đoán hình ảnh hệ tiết niệu 104
105. NANG CẠNH BỂ THẬN
Nang thường phát triển vào trong xoang thận gây kéo
dài các đài thận, đảo ngược đài thận, đài bể thận
không giãn.
Chẩn đoán dễ khi có kết hợp UIV với CLVT
Nang thận nhiều vách, nang sán (hiếm), bệnh thận đa
nang…
1/19/2018 3:26 PM Chẩn đoán hình ảnh hệ tiết niệu 105
106. 1/19/2018 3:26 PM Chẩn đoán hình ảnh hệ tiết niệu 106
Nang cạnh bể thận trên UIV
107. 1/19/2018 3:26 PM Chẩn đoán hình ảnh hệ tiết niệu 107
Hình ảnh thận đa nang trên siêu âm
Và CLVT
108. U CƠ TRƠN VÀ U MỠ
Hiếm gặp, thường gặp ở nữ
Không có dấu hiệu lâm sang, nên thường gặp ngẫu
nhiên
Kích thước u từ 0,1-1cm, tròn, hay gặp ở nhu mô vỏ
thận
Có thể có cả 2 tế bào trong một u
U to có thể từ 8-12cm biểu hiện bằng một khối ít âm,
không có tang âm phía sau, không có dấu hiệu đặc
trưng.
1/19/2018 3:26 PM Chẩn đoán hình ảnh hệ tiết niệu 108
109. U MẠCH
Hiếm gặp, thường ở lứa tuổi 30-40
Hình ảnh trên siêu âm là hình đậm âm, đồng nhất,
kích thước nhỏ.
1/19/2018 3:26 PM Chẩn đoán hình ảnh hệ tiết niệu 109
110. U TUYẾN
Có nguồn gốc từ tế bào biểu mô, kích thước nhỏ
Chẩn đoán phân biệt u tế bào tuyến và ung thư tế bào
tuyến không rõ ràng, thường khi U >3cm được coi là U
ác tính.
1/19/2018 3:26 PM Chẩn đoán hình ảnh hệ tiết niệu 110
111. U MẠCH CƠ MỠ
Hiếm gặp, khoảng 0,3% dân số
Khối u gồm các tế bào mỡ, cơ trơn và mạch máu
Khối đơn độc (80%) vùng vỏ thận, một bên thận (80-
90%)
Nữ > nam, 20% biểu hiện cả hai thận (nữ=nam)
1/19/2018 3:26 PM Chẩn đoán hình ảnh hệ tiết niệu 111
112. U MẠCH CƠ MỠ
Kích thước thay đổi từ 2cm đến 10cm
Trong bệnh xơ cứng củ Bourneville, là bệnh di truyền,
tổn thương ở nhiều cơ quan: trong sọ, hố mắt, tim,
phổi, dưới da. Biểu hiện tại thận (40-80%) với nhiều
khối dạng u mạch-cơ-mỡ, ở cả hai thận và kích thước
nhỏ.
Lâm sàng: nếu <4cm thường không triệu chứng. Khi
kích thước lớn có thể chảy máu trong u, sau phúc
mạc, gây suy thận.
1/19/2018 3:26 PM Chẩn đoán hình ảnh hệ tiết niệu 112
113. U MẠCH CƠ MỠ
Siêu âm:
60-70% là khối tăng âm mạnh, giới hạn rõ, vùng vỏ thận, lồi
ra khỏi bờ thận. Bờ không rõ nét (nhất là khi có chảy máu).
Trung tâm có vùng giảm âm do tổ chức cơ, mạch máu và
chảy máu.
20% là khối hỗn hợp âm do chảy máu trong và quanh khối
u, tụ máu dưới bao, tụ máu quanh thận.
20% có cấu trúc tăng âm > nhu mô thận, nhưng ít hơn
xoang thận
Sự tăng âm liên quan đến số lượng lớn các bề mặt phân
cách giữa các thành phần khác nhau và tổ chức mỡ trong
khối.
1/19/2018 3:26 PM Chẩn đoán hình ảnh hệ tiết niệu 113
114. U MẠCH CƠ MỠ
Chẩn đoán phân biệt
5% u tuyến (adenoma) có cấu trúc tăng âm. Nếu cần phải
sinh thiết làm xét nghiệm tế bào
CLVT:
Phương pháp đặc hiệu để chẩn đoán
Khối U có giới hạn rõ với thành phần tỷ trọng mỡ, phần
mạch máu ngấm thuốc mạnh, phần tổ chức cơ bắt thuốc
cản quang ít, tỷ lệ các thành phần này thay đổi
CLVT cũng thấy chảy máu trong khối U và xung quanh khối
U do các thành phần này tăng tỷ trọng tự nhiên trên phim
trước tiêm.
1/19/2018 3:26 PM Chẩn đoán hình ảnh hệ tiết niệu 114
115. 1/19/2018 3:26 PM Chẩn đoán hình ảnh hệ tiết niệu 115
Hình ảnh U mạch cơ mỡ trên siêu âm: khối tăng hồi âm
Có ranh giới rõ nằm ở nhu mô thận
116. 1/19/2018 3:26 PM Chẩn đoán hình ảnh hệ tiết niệu 116
Hình ảnh U mạch cơ mỡ trên siêu âm: khối tăng hồi âm
Có ranh giới rõ nằm ở nhu mô thận
Trên CLVT: khối có tỷ trọng hỗn hợp gồm mỡ và phần tổ chức (cơ-mạch)
118. 1/19/2018 3:26 PM Chẩn đoán hình ảnh hệ tiết niệu 118
U mạch cơ mỡ thận trái có biến chứng chảy
máu:
Trên CLVT: có hình ảnh cấu trúc tăng tỷ trọng tự
nhiên quanh thận -> máu
Chụp DSA can thiệp nút mạch trong u
119. 1/19/2018 3:26 PM Chẩn đoán hình ảnh hệ tiết niệu 119
Hình ảnh nhiều U mạch cơ mỡ thận trong bệnh Bourneville
120. U TẾ BÀO LỚN (ONCOCYTOMA)
U tế bào tuyến của ống lượn. Gồm các tế bào lớn
nhân có nhiều ty lạp thể.
Chiếm 5% các khối U nguyên phát của thận và 10%
các khối U có kích thước <3cm của thận. Hay gặp ở
người già.
U có ranh giới rõ, không xâm lấn, thường không bị
hoại tử, không có vỏ, không chảy máu. Kích thước u
lớn sẽ có sẹo xơ trung tâm hình sao.
1/19/2018 3:26 PM Chẩn đoán hình ảnh hệ tiết niệu 120
121. U TẾ BÀO LỚN
Siêu âm:
Khối đồng âm hoặc tăng âm so với nhu mô thận
Trung tâm khối có các sẹo xơ hình sao tăng âm
Doppler hoặc chụp mạch máu thấy hình mạch máu hội tụ về
trung tâm như hình nan hoa bánh xe
Chẩn đoán xác định dựa vào GPB nên rất khó phân biệt với
ung thư thận.
CLVT:
Tỷ trọng khối đồng nhất, trung tâm khối có hình sao
Sau tiêm có hình lưới mạch từ trung tâm ra giống nan hoa
bánh xe.
1/19/2018 3:26 PM Chẩn đoán hình ảnh hệ tiết niệu 121
122. 1/19/2018 3:26 PM Chẩn đoán hình ảnh hệ tiết niệu 122
U tế bào lớn trên siêu âm và cắt lớp vi tính
124. 1/19/2018 3:26 PM Chẩn đoán hình ảnh hệ tiết niệu 124
Hình ảnh u tế bào lớn trên siêu âm
125. CÁC HÌNH GIẢ U
Phì đại cột Bertin
Thận múi bào thai
Thận do lách đè vào
Các khối U ngoài thận
1/19/2018 3:26 PM Chẩn đoán hình ảnh hệ tiết niệu 125
126. 1/19/2018 3:26 PM Chẩn đoán hình ảnh hệ tiết niệu 126
Hình ảnh phì đại cột Bertin:
Khối ở vị trí cột Bertin, gây đè đẩy giãn các tháp thận
Còn tôn trọng các mạch máu thận
127. U ÁC TÍNH Ở THẬN (RCC)
U tế bào tuyến – adenocarcinoma (u tế bào sang, U
Grawitz)
Đại cương:
Chiếm khoảng 75-90% các ung thư thận
Hay gặp ở lứa tuổi trên 50
tỷ lệ nam/nữ = 2/1
tỷ lệ tăng ở bệnh nhân thận đa nang do chạy thận, Von
Hippel Lindau, Bourneville. Thường nhiều ổ và hai bên.
Triệu chứng mơ hồ, đau quặn thận, sốt kéo dài, di căn tạng
U phát triển từ vỏ thận và làm biến dạng nhanh. Thể tích
tăng nhanh gây chảy máu, hoại tử, vôi hóa.
1/19/2018 3:26 PM Chẩn đoán hình ảnh hệ tiết niệu 127
128. U ÁC TÍNH Ở THẬN
Siêu âm:
Thay đổi kích thước và hình dáng thận
Giới hạn không rõ, giai đoạn muộn xâm lấn đài bể thận, ứ
nước khu trú các đài thận
Xâm lấn tổ chức mỡ quanh thận và cơ thắt lưng chậu
Có thể tăng âm hoặc giảm âm, vôi hóa, u nhỏ có thể đồng
âm với nhu mô thận.
1/19/2018 3:26 PM Chẩn đoán hình ảnh hệ tiết niệu 128
129. U ÁC TÍNH Ở THẬN
Chụp UIV:
Khối ngấm thuốc thì nhu mô
Hình ảnh cắt cụt các đài bể thận
Chụp CLVT:
Khối phát triển ra ngoài bờ thận, xâm lấn nhu mô và các đài
bể thận, muộn xâm lấn cơ quan lân cận, mạch máu
Có thể có vôi hóa trong U
Ngấm thuốc cản quang nhanh, đậm nhưng tiêu thuốc nhanh
do giàu mạch máu tân tạo.
1/19/2018 3:26 PM Chẩn đoán hình ảnh hệ tiết niệu 129
130. 1/19/2018 3:26 PM Chẩn đoán hình ảnh hệ tiết niệu 130
Ung thư thận: khối ở nhu mô thận
Phát triển đẩy lồi vỏ thận, cắt cụt đài bể thận
132. U ĐƯỜNG BÀI XUẤT (TCC)
Đại cương
Hiếm gặp hơn u thận
Chủ yếu là u tế bào chuyển tiếp (85%) ngoài ra còn có u tế
bào vảy (15%)
Yếu tố nguy cơ: sỏi tiết niệu, nhiễm trùng, nghiện thuốc lá
Nam/nữ = 2/1
Thường gặp > 50 tuổi
U lành tính là polype, thường gặp ở 20 -40 tuổi.
1/19/2018 3:26 PM Chẩn đoán hình ảnh hệ tiết niệu 132
133. U ĐƯỜNG BÀI XUẤT
Siêu âm
U bể thận phát hiện dễ khi có ứ nước bể thận, u niệu quản
thường khó
Dấu hiệu gián tiếp là giãn đường bài xuất phía trên u
UIV:
Hình khuyết thành, bờ không đều, chân rộng bám vào
đường bài xuất
Bít tắc ở phía trên u. Hình ảnh giãn phía trên và dưới U
(dấu hiệu Bergman)
1/19/2018 3:26 PM Chẩn đoán hình ảnh hệ tiết niệu 133
134. 1/19/2018 3:26 PM Chẩn đoán hình ảnh hệ tiết niệu 134
Hình ảnh khối U phát triển trong bể thận
bờ nham nhở không đều, gây ứ nước thận
135. 1/19/2018 3:26 PM Chẩn đoán hình ảnh hệ tiết niệu 135
Hình ảnh khối U ở vị trí niệu quản, gây hẹp niệu quản
ứ nước thận trái. U gây giãn niệu quản cả phía trên và
phía dưới u (# sỏi niệu quản)
136. U BÀNG QUANG
Là u đường bài xuất hay gặp, có thể là u lành hoặc ác
tính
U lành hiếm gặp: polype, u cơ trơn,
pheochromocytoma thành bàng quang
Giải phẫu bệnh: hay gặp ung thư biểu mô tế bào
chuyển (85%), ngoài ra là ung thư tuyến
(adenocarcinoma), u cơ trơn, sarcoma…
1/19/2018 3:26 PM Chẩn đoán hình ảnh hệ tiết niệu 136
137. U BÀNG QUANG
U xâm lấn ra tổ chức xung quanh
Hay gặp trên những bệnh nhân hút thuốc lá, công
nhân làm đường, thợ nhuộm… và gặp trên những
bệnh nhân mắc kí sinh trùng sán máng
(schistosomiasis Japonicum)
1/19/2018 3:26 PM Chẩn đoán hình ảnh hệ tiết niệu 137
138. U BÀNG QUANG
Siêu âm
Hình ảnh khối âm hỗn hợp trong lòng bàng quang.
Bờ khối thường không đều, nham nhở. Mất cấu trúc thành
bàng quang, có thể xâm lấn xung quanh: giảm âm ở lớp mỡ
quanh thành bàng quang, trực tràng…
Đánh giá máu cục trong bàng quang: tăng âm, di chuyển.
Đánh giá độ giãn của hai thận
Thành bàng quang dày, nham nhở trong trường hợp u thể
thâm nhiễm.
1/19/2018 3:26 PM Chẩn đoán hình ảnh hệ tiết niệu 138
140. U BÀNG QUANG
CLVT:
Khối u là hình giảm tỷ trọng, ngấm thuốc không đều, nằm
trong lòng bàng quang, phá hủy thành bàng quang
Xâm lấn mỡ quanh bàng quang: khoang Reitzius, quanh
trực tràng và đánh giá dịch quanh bàng quang
Xác định hạch vùng: quanh bàng quang, quanh động mạch
chậu và quanh mạch máu lớn. Di căn gan, phổi…
Đánh giá chức năng thận và xâm lấn vào niệu quản.
1/19/2018 3:26 PM Chẩn đoán hình ảnh hệ tiết niệu 140
141. 1/19/2018 3:26 PM Chẩn đoán hình ảnh hệ tiết niệu 141
Hình ảnh u bàng quang trên
siêu âm và cắt lớp vi tính
142. U BÀNG QUANG
UIV:
Đánh giá chức năng hai thận
Chờ thuốc đầy bàng quang, chụp thì đầy thuốc ở bàng
quang và sau đi tiểu
Hình ảnh U là hình khuyết thuốc trong lòng bàng quang đầy
thuốc, bờ nham nhỏ (đối với U ác)
Có thể giãn đài bể thận do u xâm lấn vào niệu quản đoạn
thấp.
Thận có thể không ngấm thuốc
Hình ảnh bàng quang nhiễm cứng, mất mềm mại, co nhỏ,
méo mó.
1/19/2018 3:26 PM Chẩn đoán hình ảnh hệ tiết niệu 142
144. U BÀNG QUANG
Chụp bàng quang ngược dòng (cystography)
Bơm thuốc ngược dòng từ niệu đạo
Hình ảnh khuyết thuốc trong bàng quang, nham nhở
Có thể thấy hình ảnh u trong túi thừa bàng quang
Đánh giá trào ngược đối với u xâm lấn vào niệu quản.
1/19/2018 3:26 PM Chẩn đoán hình ảnh hệ tiết niệu 144
146. CHẤN THƯƠNG BÀNG QUANG
Vỡ bàng quang trong
phúc mạc
Bàng quang có thể
xẹp
Thuốc cản quang xen
kẽ các quai ruột
Siêu âm có thể thấy
đường vỡ
1/19/2018 3:26 PM Chẩn đoán hình ảnh hệ tiết niệu 146
147. CHẤN THƯƠNG BÀNG QUANG
Vỡ bàng quang ngoài phúc
mạc
Bàng quang hình quả lê
Thuốc cản quang bao xung
quanh bàng quang
Thường kết hợp với chấn
thương khung chậu
1/19/2018 3:26 PM Chẩn đoán hình ảnh hệ tiết niệu 147