Thực hành X quang xương khớp

Thực hành Xquang
cơ quan vận động
(Last update 11/11/2016)
BS.Phan Xuân Cường
Bộ môn Chẩn đoán hình ảnh
Trường ĐH Y Dược Hải Phòng
Email: pxcuong@hpmu.edu.vn

Các phương pháp thăm khám
• Xquang
• Siêu âm
• Chụp cắt lớp vi tính
• Chụp cộng hưởng từ
• Chụp khớp cản quang
• Chụp xạ hình xương
11 November 2016 2Thực hành Xquang xương khớp

Xquang
• 4 loại đậm độ
– Xương
– Phần mềm
– Mỡ
– Không khí

Siêu âm
• Hình ảnh siêu âm tràn dịch khớp

Chụp cắt lớp vi tính
• Hình ảnh chụp cắt lớp vi tính U xương

Chụp cộng hưởng từ
• Hình ảnh MRI hoại tử vô khuẩn chỏm xương đùi

Chụp khớp cản quang

Chụp xạ hình xương

Giải phẫu Xquang bình thường của xương
• Xương dài
• Xương ngắn
• Xương dẹt

Xương dài
• Xương đùi, xương cẳng tay, xương cẳng chân
• Cấu trúc:
– Chỏm xương
– Thân xương
– Hành xương

Xương dài
• Thân xương
– Ống tủy
– Vỏ xương
– Màng xương

Xương ngắn và xương dẹt
• Xương gót, xương cột sống, xương chậu…
• Cấu trúc:
– Xương xốp
– Vỏ xương

Triệu chứng Xquang xương
• Thay đổi cấu trúc xương
• Thay đổi hình dạng xương

Các tổn thương xương
• Thay đổi cấu trúc xương:
– Loãng xương
– Tiêu xương
– Đặc xương
– Phản ứng màng xương
– Mảnh xương biệt lập

Loãng xương
• Mật độ xương giảm
• Vỏ xương mỏng
• Các thớ xương mỏng và thưa

Loãng xương
• Loãng xương khu trú: ngoài vị trí loãng xương là các
cấu trúc xương bình thường.
• Loãng xương lan tỏa: thường trong các bệnh tính
chất hệ thống:
– Rối loạn chuyển hóa: cường cận giáp, thiếu chất
– Còi xương, nhuyễn xương
– Bất động lâu ngày, phụ nữ mãn kinh

Tiêu xương
• Tiêu xương là hình ảnh không còn cấu trúc xương ở
một vị trí nào đó.
• Tổ chức xương lúc đó được thay bằng tổ chức khác
• Mô tả 2 đặc điểm quan trọng:
– Bờ:
– Viền đặc xương:

Tiêu xương
• Bờ rõ, đều trong tổn thương lành tính
• Bờ không rõ, nham nhở trong tổn thương ác tính
• Viền đặc xương mỏng: u xương lành tính
• Viền đặc xương dày: tổn thương viêm

Tiêu xương

Đặc xương
• Tăng mật độ xương
• Vỏ xương dày
• Các thớ xương sát và dày

Đặc xương
• Đặc xương lan tỏa: biểu hiện ở nhiều xương,
nguyên nhân là bệnh lý toàn thân: xương hóa đá,
ngộ độc
• Đặc xương khu trú: tổn thương ở một vị trí nhất
định, nguyên nhân là viêm, u, chấn thương.
– Biểu hiện: có ranh giới giữa vùng xương đặc và cấu trúc
xương xung quanh.
– Có thể ổ đặc xương nhỏ hoặc toàn bộ 1 xương nhưng
các xương xung quanh bình thường.

11 November 2016 Thực hành Xquang xương khớp 27
Đặc xương toàn bộ (Di căn K TLT)

Phản ứng màng xương
• Đường vôi hóa chạy song song với thân xương.
• Hình cỏ cháy -> tổn thương ác tính
• Gặp trong viêm, trong chấn thương, u ác tính

• Dấu hiệu bong màng xương (Codman): là đường vôi
hóa tạo với thân xương một góc nhọn.

11 November 2016 31
A. Bồi đắp màng xương hình một lớp (gãy xương, viêm xương tủy, hiếm gặp
hơn trong bệnh bạch cầu cấp)
B. Bồi đắp màng xương nhiều lớp chứng tỏ có nhiều đợt tiến triển, hình vỏ
hành (Sarcome Ewing)
C. Vùng nối với khu vực bình thường: hình cựa gà dưới màng xương – tam
giác Codman, dấu hiệu có tính chất gợi ý nhưng không đặc trưng của quá
trình ác tính.
Thực hành Xquang xương khớp

11 November 2016 32
A. Hình khuyết kết hợp với vỡ vỏ xương, bồi đắp ở vỏ xương, xâm lấn vào
phần mềm: U ác tính
B. Hình khuyết nhiều vòng với hình đậm đặc ở trung tâm, xương chết, bồi
đắp màng xương, viêm xương.

Xquang thẳng đầu dưới
xương đùi của một bệnh
nhân K tiền liệt tuyến:
- Phần đặc xương do di
căn
- Màng xương bong ra
khỏi vỏ xương

• Dấu hiệu thổi vỏ: vỏ xương mỏng và bị đẩy lồi ra
ngoài, tuy nhiên nó vẫn còn liên tục.
• Gặp trong U xương lành tính.

Mảnh xương chết
• Mảnh xương nằm trong một vùng tiêu xương, có
viền sáng biệt lập với các cấu trúc xương xung
quanh.
• Mật độ của mảnh xương chết thường cao hơn.

Mảnh xương chết

Các tổn thương xương
• Thay đổi hình dạng xương
– Phì đại xương
– Mỏng xương
– Cong xương

Các tổn thương khớp
• Hẹp khe khớp
• Rộng khe khớp
• Mỏ xương
• Vôi hóa khớp
• Ổ khuyết xương ở bờ khớp

Hẹp khe khớp
• Hẹp khe khớp toàn bộ: khe khớp hẹp đều ở tất cả
các vùng cả vùng tz đè lẫn vùng không chịu lực.
• Hẹp khu trú: thường ở vị trí chịu lực, dẫn đến khớp
bị hủy hoại nhiều hơn, khe khớp bị hẹp nhiều hơn.

Thoái hóa Viêm

Rộng khe khớp
• Giãn rộng khoảng cách giữa hai đầu xương
• Nguyên nhân:
– Tràn dịch
– Trật khớp
– Đứt dây chằng
– Phì đại sụn khớp

Mỏ xương
• Hình vôi hóa cấu trúc bao khớp hoặc ở vị trí bám
của gân vào xương tạo thành hình ảnh giống như
mỏ xương.
• Bệnh lý thoái khớp.

11 November 2016 45
Hình ảnh bất thường của vùng quanh sụn
1. Gai xương
2. Hình khuyết mở
3. Lỗ hổng dưới sụn
4. Lỗ hỏng dưới sụn có xương chết bên trong
(5)

Hình ảnh vôi hóa khớp

Ổ khuyết xương
• Ổ khuyết xương ở bờ khớp liên quan đến phì đại
bao hoạt dịch.
• Ổ khuyết xương ở bề mặt của khớp gọi là ổ khuyết
xương dưới sụn, thường liên quan đến sự phá hủy
của sụn khớp.

Những thay đổi của bản xương dưới sụn
A. Bình thường
B. Mất chất xương: dấu hiệu gợi ý quá trình viêm hoặc nhiễm khuẩn: 1. Mỏng
xương khu trú, 2. Lộ bè xương, 3. Ăn mòn (một số bè xương kề dưới bị phá hủy)
C. Bản xương dưới sụn dày ( hư khớp)
D. Biến dạng: Hình “tháo móc” trên mặt đầu xương gợi ý quá trình hoại tử kề dưới.

Chẩn đoán Xquang
nhiễm khuẩn xương

Viêm xương tủy (osteomyelite)

Lao xương khớp
• Viêm đĩa đệm đốt sống do lao

Viêm cột sống dính khớp

Hoại tử vô khuẩn chỏm xương đùi
Hoại tử vô khuẩn: nécrose aseptique
Hoại tử vô mạch: avascular necrosis

Các bệnh lý thiểu dưỡng do thiếu máu xương
• Theo độ tuổi, chia thành 2 nhóm:
– Trẻ em: hư điểm cốt hóa
– Người trưởng thành: hoại tử xương vô khuẩn
• Trẻ em (còn sụn tăng trưởng)
– Bệnh gù đau thiếu niên (bệnh Scheuermann)
– Bệnh dẹt thân đốt sống (bệnh Calve – Kummel – Verneuil)
– Bệnh dẹt chỏm xương đùi (Legg – Perthes – Calve)
– Hoại tử điểm cốt hóa lồi củ trước xương chày ( Osgood –
Schlatter)
• Người trưởng thành:
– Hoại tử vô khuẩn chỏm xương đùi
– Viêm xương sụn bóc tách (osteochondrite dissecante)
– Hoại tử vô khuẩn xương nguyệt cổ tay (bệnh Kienbock)
– Nhồi máu xương

Dẹt chỏm xương đùi
(Legg – Perthes – Calve)
• Tuổi: trẻ nhỏ, thường tổn thương một bên

Loãng xương (osteoporose)
• Tuổi: nhiều nhất ở phụ nữ
sau mãn kinh
• Thứ phát sau bệnh lý thận,
cận giáp, bất động, phản xạ

Chẩn đoán Xquang u xương
• Nguyên tắc chẩn đoán:
– Tuổi
– Vị trí tổn thương: xương xốp hay xương dài, ở đầu, thân,
cổ xương; ống tủy hay vỏ xương
– Đặc điểm vùng tổn thương: bờ viền, mật độ, vỏ xương,
bong màng xương, xâm lấn phần mềm.

Phân biệt U xương lành tính và ác tính
Đặc điểm U lành tính U ác tính
Bờ viền khối u Ranh giới rõ rệt Mờ, gián đoạn, không rõ ràng
Vỏ xương Vỏ xương mỏng, đều, liên tục,
không rạn vỡ (trừ khi xương bị gãy)
Bờ xương có ranh giới rõ.
Vỏ xương nham nhở, không đều,
vỡ hoặc khuyết nhiều chỗ. Bờ
xương mờ
Cấu trúc xương Cấu trúc xương bình thường, xương
bị phá hủy ít
Cấu trúc xương không rõ, cả
những vùng ngoài khối u. Xương
bị phá hủy nhiều.
Màng xương Xương mọc thêm bồi đắp song song
với thân xương nên hình xương bị
phình theo chiều dài
Xương mọc thêm vuông góc với
trục xương, có hình gai xương,
cỏ cháy, súp lơ..
Tiến triển Chậm, đều Nhanh, không đều
Di căn Không lan tràn sang phần mềm và
các tạng khác
Lan sang phần mềm và di căn xa
đến các vùng khác, tạng khác

Một số u xương lành tính

Nang xương nguyên phát
(essentiel bone cyst)
• Tuổi: thiếu niên
• Vị trí: trong ống tủy vùng cổ xương dài, hay gặp
nhất cổ xương cánh tay

U xương sụn – chồi xương
(osteochondrome)
• Vị trí: cổ xương dài

U sụn (chondrome)
• Nếu nằm trong ống tủy xương dài còn gọi là u sụn nội
xương – enchonrome
• Tuổi: 10-30
• Vị trí: xương nhỏ bàn tay, xương đùi, chày, cánh, cẳng tay

U xương lành tính (osteome)
• Tuổi: gặp từ tuổi thiếu niên, do lành tính nên còn
gặp ở cả người lớn
• Vị trí: trong xoang, nhất là xoang trán, vỏ xương sọ,
xương hàm

U dạng xương (osteome osteoide)
• Tuổi: thiếu niên, ls: đau nhiều về đêm
• Vị trí: vỏ xương dài, hay gặp nhất cổ xương, cung
sau đốt sống

Nang phình mạch (aneurysmal bone cyst)
• Tuổi: gặp nhiều nhất ở thiếu niên
• Vị trí: 2 vị trí trong 2 bệnh cảnh khác nhau
– Nằm ở vùng xương xốp, phát triển chậm ra phía vỏ xương, có thể thấy ở thân
đốt sống, cổ xương dài: xg đùi, chày..
– Nằm dưới màng xương, ts chấn thương

U xơ không vôi hóa (fibrome non-ossifiant)
• Tuổi: thiếu niên, 10 – 20
• Vị trí: lệch trục so với thân xương, trong vỏ của cổ
xương dài.

U tế bào khổng lồ (giant cell tumor)
• Tuổi: người trưởng thành (sau khi liền sụn tăng
trưởng)
• Vị trí: chỏm xương dài, sát mặt khớp, hay gặp vùng
gối, cổ tay, đầu trên xương cánh tay.

Giant cell tumor

Một số u xương ác tính

Sarcome xương (osteosarcome)
• Tuổi: thiếu niên hoặc trẻ
• Vị trí: điển hình ở cổ xương dài
• Các thể:
– Thể đặc xương
– Thể tiêu xương
– Thể màng

Sarcome sụn (chondrosarcome)
• Tuổi: trung niên >40 tuổi
• Vị trí: 2 thể
– Sarcome sụn nguyên phát:
trong cổ xương dài, u sụn nội
xương thoái triển
– Sarcome sụn thứ phát: xuất
phát trên cơ sở chồi xương
thoái hóa, u phát triển ngoài
thân xương

Sarcome Ewing
• Vị trí: thân xương dài
(60% - trẻ nhỏ) xương
dẹt – trẻ lớn

Ewing’s Sarcoma

U xương ác tính thứ phát

Di căn xương
• Tuổi: nhiều lứa tuổi
• Vị trí: xương giàu mạch máu: cột sống, xương chậu,
xương dài…

U xương ác tính thứ phát
• Di căn xương

U tương bào (Bệnh Kahler)
• Tuổi: gặp ở người nhiều tuổi, 98% > 40t
• Vị trí: các xương theo trục cơ thể, cột sống, chậu, sọ
Hình ảnh
đột xương

Các hình thái gãy xương
• Gãy xương dài
– Các loại đường gãy
– Gãy cành tươi
– Gãy bong
• Gãy xương xốp
– Gãy lún
• Gãy xương cột sống

Các loại đường gãy

Gãy xương trẻ em
• Phân loại gãy theo Salter-Harris

Salter-Harris I

Salter-Harris II

Salter-Harris III

Salter-Harris IV

Salter-Harris V

Salter-Harris type?

Gãy cành tươi

Gãy bong

Một số kiểu gãy xương chi trên
• Gãy Pouteau Colles
• Gãy Goyrant Smith
• Gãy Galeazzi
• Gãy Monteggia
• Gãy trên lồi cầu xương cánh tay

Gãy Pouteau Colles

Gãy Goyrant Smith

Gãy Galeazzi

Gãy Monteggia

Gãy trên lồi cầu xương cánh tay

Phân loại theo Gartland

Một số kiểu gãy xương chi dưới
• Gãy cổ xương đùi
• Gãy xương bánh chè
• Gãy Dupuytren
• Gãy xương gót

Gãy cổ xương đùi
– Gãy dưới chỏm
– Gãy xuyên cổ
– Gãy cổ mấu chuyển
– Gãy liên mấu chuyển
Đường gãy càng gần chỏm thì
nguồn tuần hoàn cho chỏm
xương càng ít, đường gãy khó
liền, nguy cơ hoại tử chỏm cao

Gãy thân xương đùi

Gãy Dupuytren
• Gãy Dupuytren

Gãy xương gót

Gãy xương cột sống

Các dạng tổn thương xương cột sống
• Bong điểm bám gân
• Trượt đốt sống
• Xẹp thân đốt
• Gãy mỏm ngang

Gãy xương cột sống cổ
11 November 2016 142
Teardrop fracture

Gãy xương cột sống cổ

Gãy xương cột sống thắt lưng

Chẩn đoán hình ảnh trật khớp khuỷu

Hình ảnh trật khớp

Trật khớp háng trẻ em

Cung cổ - bịt

Tổng kết
• Xquang chấn thương xương khớp
– Gãy xương
– Trật khớp
• Các bệnh lý viêm xương khớp
– Viêm xương tủy
– Viêm đĩa đệm đốt sống do lao
– Viêm cột sống dính khớp
• Các U xương lành tính và ác tính

Tài liệu tham khảo
• Chẩn đoán hình ảnh (Sách đào tạo BSĐK – NXB GD)
• http://radiopaedia.org/encyclopaedia/all/musculoskeletal
• http://learningradiology.com/toc/tocorgansystems/tocbone.htm
• http://www.radiologyassistant.nl/en/p42037085786a0
• http://xray.vn/
• Xem lại bài giảng tại địa chỉ: youtube/Challenger

Thực hành X quang xương khớp

Recommended

Recommended

More Related Content

What's hot

What's hot (20)

Similar to Thực hành X quang xương khớp

Similar to Thực hành X quang xương khớp (20)

Recently uploaded

Recently uploaded (20)

Thực hành X quang xương khớp