1. ฟลูอ อไรด์

2. Metabolism of fluoride
• รับ ประทานแล้ว จะถูก ดูด ซึม มากที่
กระเพาะอาหารและลำา ไส้
• ประมาณ 80 % จะถูก ดูด ซึม
ภายใน 30-60 นาที ขึน อยู่ก ับ
้
ปริม าณของแคลเซีย มและ
แมกนีเ ซีย ม
• ฟลูอ อไรด์ซ ึม ผ่า นเข้า ออกเซลล์
ในรูป แบบ F

3. • ถูก ดูด ซึม เข้า กระแสเลือ ด
• ร้อ ยละ 75 อยูใ นพลาสมา ร้อ ย
่
ละ 25 อยูใ นเม็ด เลือ ดแดง สะสม
่
ในเนื้อ เยือ แข็ง คือ กระดูก และฟัน
่
ในรูป fluoroapatite
• ส่ว นที่ไ ม่ถ ูก ดูด ซึม จะขับ ออกมา
ทางอุจ จาระและปัส สาวะ

4. ฟลูอ อไรด์ใ นฟัน
• สะสมแร่ธ าตุใ นระยะก่อ นฟัน ขึ้น : F จะ
รวมกับ ผลึก ของเคลือ บฟัน ที่ก ำา ลัง สร้า ง
ทำา ให้ผ ลึก อะพาไทท์ แข็ง แรงมากขึ้น
• สะสมแร่ธ าตุใ นระยะหลัง ฟัน ขึ้น
- มีก ารสะสมฟลูอ อไรด์จ ากภายนอกสู่
เคลือ บฟัน
- มีป ริม าณมากที่ส ด ที่เ นือ ฟัน ใกล้
ุ ้
พัล ป์ม ากกว่า ที่เ คลือ บฟัน ถึง 4 เท่า
- ที่เ คลือ บฟัน มีม ากที่ส ด ที่ผ ว นอกสุด
ุ ิ
และน้อ ยลงมาที่ DEJ

5. กลไกของฟลูออไรด์ในการ
ป้องกันฟันผุ

6. กลไกของฟลูอ อไรด์ใ นการ
ป้อ งกัน ฟัน ผุ
• ทำา ให้เ คลือ บฟัน มีค วามต้า นทานต่อ การ
สลายแร่ธ าตุ เป็น การป้อ งกัน ฟัน ผุ (caries
resistance)
• มีผ ลยับ ยัง การสลายแร่ธ าตุจ ากผลึก ไฮดร
้
อกซีอ ะปาไทต์ เป็น การยับ ยัง กระบวนการ
้
เกิด ฟัน ผุ (caries inhibition)
• มีผ ลเร่ง กระบวนการคืน กลับ ของแร่ธ าตุ
• มีผ ลต่อ กระบวนการเมแทบอลิซ ึม ของ
แบคทีเ รีย

7. การแพร่ข องฟลูอ อไรด์ใ น
เคลือ บฟัน
• เมื่อ ผิว ฟัน สัม ผัส กับ F  F จะแพร่จ ากผิว
เคลือ บฟัน ด้า นนอกเข้า ไปในเคลือ บฟัน
ชัน ใน
้
• เริ่ม แรก F จะแพร่ไ ปตามช่อ งว่า งระหว่า ง
ปริซ ึม อย่า งรวดเร็ว จากนัน จะมีก ารแพร่
้
อย่า งช้า ๆเข้า สูช อ งว่า งผลึก (p.275)
่ ่

8. การเพิ่ม ความต้า นทานต่อ การ
สลายแร่ธ าตุ
- ฟลูอ อไรด์เ ข้า แทนที่ ไฮดรอกซีอ ิอ อนใน
ผลึก ของผิว เคลือ บฟัน ที่ก ำา ลัง สร้า ง กลาย
เป็น ฟลูอ อโรอะพาไทท์
- ฟลูอ อโรอะพาไทท์ส ร้า งพัน ธะไฮโดรเจน
กับ ไฮดรอกซีอ ิอ อนในผลึก ของผิว
เคลือ บฟัน ข้า งเคีย ง
- โดยรวม ทำา ให้ฟ ัน แข็ง แรงขึ้น

9. Ca10 (PO4)6 (OH)2 10Ca 2+ + 6PO43- + 2OH- ---------
(1)
Ca10 (PO4)6 (OH)2 + F Ca10 (PO4)6 (OH) F + OH- ---------(2)
(hydroxyapatite) (fluorohydroxyapatite)
Ca10 (PO4)6 (OH)2 + 2F Ca10 (PO4)6 F2 + 2OH- ---------(3)
(fluorapatite)

10. ข้อ ดีข องฟลูอ อโรอะพาไทต์
1.โครงสร้า งผลึก มีค วามคงทนกว่า ไฮ
ดรอกซีอ ะพาไทต์
2.ทนต่อ การละลายตัว ของกรดได้ด ี
กว่า ไฮดรอกซีอ ะพาไทต์

11. การยับ ยั้ง การสลายแร่ธ าตุ
• การมี F ในคราบจุล ิน ทรีย ์ และอยู่ล อ ม
้
รอบผลึก ไฮดรอกซีอ ะปาไทต์ ในระหว่า ง
การสร้า งกรดจากการกรดจากการสลาย
นำ้า ตาล จะมีผ ลยับ ยั้ง การสลายแร่ธ าตุจ าก
ผลึก ไฮดรอกซีอ ะปาไทต์
• การมี F อยู่ใ นของเหลวที่ล อ มรอบผลึก
้
เคลือ บฟัน มีค วามสำา คัญ กว่า การมี F ใน
เคลือ บฟัน
• การมีแ คลเซีย ม + ฟอสเฟตหรือ ฟลูอ อไรด์
จะให้ผ ลยับ ยั้ง การละลายได้ด ีก ว่า การมี

12. • P 285

13. การคืน กลับ แร่ธ าตุ
• F จะทำา ให้ม ี ionic activity เหมาะสมต่อ
การตกตะกอน กระตุ้น ให้เ กิด การเพิ่ม
ปริม าณแคลเซีย มเข้า สูร อยโรคฟัน ผุไ ด้
่
และปริม าณแคลเซีย มที่เ พิ่ม ขึ้น นีจ ะ
้
แปรผัน กับ ความเข้ม ข้น ของ F ใน
สารละลาย

14. hydroxyapatite

15. แคลเซีย มฟลูอ อไรด์
P 304 + 305

16. • P 308

17. • ในกรณีท ี่ส ารละลายฟลูอ อไรด์เ ข้ม ข้น
น้อ ยกว่า 100 ppmF : เกิด การคืน กลับ แร่
ธาตุใ นรูป ของฟลูอ อไฮดรอกซีอ ะปาไทต์
หรือ ฟลูอ ออะปาไทต์
• ในกรณีท ี่ส ารละลายฟลูอ อไรด์เ ข้ม ข้น
มากกว่า หรือ เท่า กับ 100 ppmF : เกิด
แคลเซีย มฟลูอ อไรด์  ทำา หน้า ที่ค ล้า ย
แหล่ง กัก เก็บ ฟลูอ อไรด์ ซึ่ง จะมีก ารปลด
ปล่อ ยฟลูอ อไรด์อ ส ระ เมือ pH ตำ่า ว่า 6
ิ ่
และมีก ารตกผลึก กลับ ไปเป็น ฟลูอ อไฮดร
อกซีอ ะปาไทต์

18. ผลของฟลูอ อไรด์ต ่อ แบคทีเ รีย
• F ที่เ ข้ม ข้น มากกว่า 1000 ppmF : มี
ผลในการฆ่า S. mutans
• F ที่เ ข้ม ข้น 20-400 ppmF : ยับ ยัง
้
การเจริญ เติบ โตของ S. mutans และ
Lactobacillus spp.
• การทำา งานของฟลูอ อไรด์ต ่อ S.
mutans จะให้ผ ลดีม ากในสภาวะที่
เป็น กรด (pH 5.6)

19. ผลของฟลูอ อไรด์ต ่อ แบคทีเ รีย
ในระดับ เซลล์
• ผลต่อ กระบวนการไกลโคไลซิส และยับ ยัง ้
การสร้า งกรด
• ยับ ยั้ง การนำา นำ้า ตาลกลูโ คสเข้า เซลล์
• ลดการสะสม polysaccharide = แหล่ง
อาหารสำา รองของแบคทีเ รีย
• ลดความรุน แรงของเชือ ้
• มีก ารสะสมของ H+ ภายในเซลล์ ทำา ให้
pH ในเซลล์ต ำ่า ลง  เอนไซม์ท ำา งานได้ไ ม่
ดี  มีผ ลต่อ การเจริญ เติบ โตของ
แบคทีเ รีย

20. ผลของฟลูอ อไรด์ต ่อ ไบโอฟิล ์ม
• P 312

21. เกณฑ์ก ารพิจ ารณาระดับ ความเสีย ง
่
ของบุค คล
ต่อ โรคฟัน ผุใ นเด็ก ทารก
ทารกที่จ ัด ว่า มีร ะดับ ความเสีย งสูง มีส ภาวะใด
่
หนึง ต่อ ไปนี้
่
•มารดามีค วามผิด ปกติ หรือ มีอ าการ
แทรกซ้อ นระหว่า งตัง ครรภ์ หรือ ระหว่า ง
้
คลอด
•มีค วามผิด ปกติข องโรคทางระบบ หรือ
ความพิก ารทางร่า งกาย สติป ญ ญา และั
พัฒ นาการ
•บุค คลในครอบครัว มีป ระวัต ข องโรคฟัน ผุ
ิ

22. เกณฑ์ก ารพิจ ารณาระดับ ความเสีย ง
่
ของบุค คล
ต่อ โรคฟัน ผุใ นเด็ก ทารก
•มีน ิส ย การบริโ ภคอาหารที่ไ ม่ถ ูก ต้อ ง เช่น
ั
การเลีย งดูด ้ว ยนมขวด อย่า งไม่เ หมาะสม
้
และ/หรือ การบริโ ภคอาหารที่ม ี
คาร์โ บไฮเดรตสูง
•ไม่ไ ด้ร ับ ฟลูอ อไรด์อ ย่า งเหมาะสม
•ครอบครัว มีท ัศ นคติ และสภาพสัง คม ที่ไ ม่
เอื้อ ต่อ การดูแ ล และป้อ งกัน สุข ภาพของฟัน
และช่อ งปาก

23. เกณฑ์ก ารพิจ ารณาระดับ ความเสีย ง
่
ของบุค คลต่อ โรคฟัน ผุ
• บุค คลที่ม โ รคทางระบบ ซึ่ง การรัก ษาโรค
ี
ทำา ให้ม ก ารหลั่ง นำ้า ลายน้อ ย
ี
(xerostomia) เช่น การได้ร ับ การฉาย
รัง สี ได้ร ับ เคมีบ ำา บัด เพื่อ การรัก ษาโรค
มะเร็ง ที่ศ ีร ษะ และคอ หรือ กำา ลัง ได้ร ับ
xerogenic drugs
เช่น antihistamines, diuretics และ
antihypertensive เป็น ต้น
• บุค คลที่ก ำา ลัง ใส่เ ครื่อ งมือ จัด ฟัน

24. เกณฑ์ก ารพิจ ารณาระดับ ความเสีย ง
่
ของบุค คลต่อ โรคฟัน ผุ
• มีฟ ัน หน้า ล่า งผุ
• มี 2 ใน 3 ของกรณีต ่อ ไปนี้
– มีร ูฟ น ผุท บ ริเ วณด้า นเรีย บ > 1 cavity
ั ี่
– มีฟ น ผุช นิด active > 2 cavities
ั
– มีฟ น ผุซ ำ้า (secondary caries)
ั
• มีฟ ัน ผุเ พิ่ม ขึ้น > 2 cavities/ปี ในผูท ี่ไ ด้
้
รับ การรัก ษา complete case แล้ว

25. อายุเ ริ่ม แรกที่ท ารกควรพบ
ทัน ตแพทย์
• ทารกในกลุม ที่ม ีค วามเสีย งสูง ต่อ การ
่ ่
เกิด โรคฟัน ผุ ให้พ บทัน ตแพทย์ เพื่อ
วางแผนทัน ตกรรมป้อ งกัน ในวัย ทารก
ตั้ง แต่อ ายุ 6 เดือ น หรือ เมือ ฟัน นำ้า นมซี่
่
แรกขึ้น
• ทารกในกลุม ที่ม ีค วามเสีย งตำ่า ต่อ การ
่ ่
เกิด โรคฟัน ผุ ให้พ บทัน ตแพทย์ เพื่อ
วางแผนทัน ตกรรมป้อ งกัน ในวัย ทารก
ตั้ง แต่อ ายุ 1 ปี

26. การให้ฟ ลูอ อไรด์เ สริม
•ฟลูอ อไรด์ท างระบบ
•ฟลูอ อไรด์เ ฉพาะที่
- Professionally Applied Topical Fluoride
- Self Applied Topical Fluoride

27. ฟลูอ อไรด์ท างระบบ
1.ฟลูอ อไรด์ใ นนำ้า ดื่ม (water
fluoridation)
2.ฟลูอ อไรด์เ สริม (supplement
fluoride)
3.เกลือ ผสมฟลูอ อไรด์
4.นมผสมฟลูอ อไรด์

28. ฟลูอ อไรด์ใ นนำ้า ดืม
่
• สะดวก ประหยัด ปลอดภัย ใช้ไ ด้ก ับ
คนจำา นวนมาก
• เริ่ม มีก ารเติม ฟลูอ อไรด์ใ นนำ้า ดืม ที่
่
Michigan ในปี1945 จากการวิจ ัย
พบว่า ลดโรคฟัน ผุไ ด้ร อ ยละ 50-60
้
• WHO แนะนำา ว่า ขนาดของฟลูอ อไรด์
ที่เ หมาะสมคือ 1 ppm ( 1 mg /
นำ้า 1 ลิต ร)

29. จำา เป็น ที่จ ะต้อ งทราบปริม าณฟลูอ อไรด์
ในนำ้า ดืม ก่อ น
่
• ส่ง นำ้า ตรวจได้ท ี่ไ หน
ศูน ย์ท รัพ ยากรนำ้า บาดาล / คณะ
ทัน ตแพทยศาสตร์/สสจ.
• ในประเทศไทยยัง ไม่ม ีก ารเติม ฟลูอ อ
ไรด์ใ นนำ้า ประปา
แต่ม ีโ ครงการนำา ร่อ งที่ จ. นครนายก

30. ฟลูอ อไรด์เ สริม
• ก่อ นให้ฟ ลูอ อไรด์เ สริม ต้อ งประเมิน
ความเสี่ย งของผู้ป ว ยและปริม าณฟลู
่
ออไรด์ใ นนำ้า ดื่ม ก่อ น
• ให้ผ ลการป้อ งกัน ฟัน ผุไ ด้ร ้อ ยละ
40-60 ถ้า ได้ร ับ ต่อ เนื่อ ง (driscll,197
4)
• ต้อ งสั่ง จ่า ยโดยทัน ตแพทย์แ ละกุม าร
แพทย์

31. แสดงขนาดของฟลูอ อไรด์
เสริม (มก./วัน )
อายุ ปริม าณฟลูอ อไรด์ใ นนำ้า ดื่ม
(ppm)
<0.3 0.3-0.6
>0.6
6 เดือ น 0.25 mg -
- 3 ปี -
3 - 6 0.5 mg 0.25 mg
ปี -
6 - 1.0 mg 0.50 mg

32. วิธ ีก ารใช้ฟ ลูอ อไรด์เ สริม
1. เฉพาะเด็ก กลุ่ม เสีย งเท่า นัน
่ ้
2. เด็ก ต้อ งไม่ไ ด้ร ับ ฟลูอ อไรด์เ สริม อยูแ ล้ว
่
3. ต้อ งทราบปริม าณฟลูอ อไรด์ใ นอาหาร
ของเด็ก
4. จ่า ยครั้ง ละไม่เ กิน 120 มก.
5. พิจ ารณาเฉพาะผูป กครองที่ใ ส่ใ จ ดูแ ล
้
เด็ก ใกล้ช ด และเก็บ รัก ษายาได้ด ีใ ห้พ ้น
ิ
มือ เด็ก

33. การรับ ประทาน
• ยาเม็ด ฟลูอ อไรด์ ( มีห ลายขนาด 0.25/
0.5 /1 mgf )
นิย มจ่า ยเด็ก ตั้ง แต่ 2 ปีข ึ้น ไปที่ส ามารถเคีย ว
้
อาหารได้แ ล้ว
 ให้เ ด็ก ค่อ ยๆ อมและเคีย วให้ส ม ผัส ฟัน ทุก
้ ั
ซี่ก ่อ นกลืน
• ยานำ้า ฟลูอ อไรด์ ใช้ใ นเด็ก ที่ท านยาเม็ด ไม่
ได้ ให้ห ยดลงบนลิ้น หรือ กระพุ้ง แก้ม หรือ
ผสมในนำ้า ดื่ม หรือ นำ้า ผลไม้ ไม่ค วรผสมใน

34. ฟลูอ อไรด์ใ นวิต ามิน
• ส่ว นมากจะใช้ใ นเด็ก ที่ต ้อ งการใช้
ฟลูอ อไรด์เ สริม ร่ว มกับ ต้อ งการวิต า
มิน อื่น ๆด้ว ย
• ในประเทศไทยมีเ ฉพาะชนิด นำ้า มี
2 ยีห ้อ
่
1. Poliviflor
2. Vidaylin fluoride

35. เกลือ ฟลูอ อไรด์
• เป็น วิธ ท ี่ท ำา ได้ง า ย
ี ่
• แต่ก ลไกการป้อ งกัน ฟัน ผุแ ละปริม าณ
การกิน ไม่ท ราบแน่ช ด และแต่ล ะคน
ั
กิน เค็ม ไม่เ ท่า กัน
• กิน เค็ม มากสัม พัน ธ์ก ับ โรคความดัน
โลหิต สูง
• ใช้ใ นประเทศสวิส เซอร์แ ลนด์ ฮัง การี
โคลัม เบีย

36. นมฟลูอ อไรด์
• ในประเทศไทย ริเ ริ่ม การเติม นมฟลู
ออไรด์ท ี่ รร.จิต รลดา ปัจ จุบ ัน ขยาย
ไปยัง อีก หลายโรงเรีย น
• องค์ก ารอนามัย โลกกำา หนดให้ใ ช้ฟ ลู
ออไรด์ 0.5 มก. / นม 200 มล.
• เด็ก 3 – 6 ปีด ื่ม ไม่เ กิน วัน ละ 1 ถุง
• เด็ก 6 ปีข น ไปดื่ม ได้ว ัน ละ 2 ถุง
ึ้

37. How are you ?

38. ฟลูอ อไรด์เ ฉพาะที่

39. 1.ชนิด ใช้เ อง
(self- applied topical fluoride)
2.ชนิด ใช้โ ดยทัน ตบุค ลากร
(professionally- applied topical
fluoride)

40. 1.ชนิด ใช้เ อง (self- applied
topical fluoride)
1.1 fluoride mouthrinse
1.2 fluoride dentrifrices
1.3 fluoride gels

41. นำ้า ยาบ้ว นปากผสมฟลูอ อไรด์

42. นำ้า ยาบ้ว นปากผสมฟลูอ อไรด์
ข้อ บ่ง ชี้
• ฟัน ผุล ุก ลาม
• ใส่เ ครื่อ งมือ จัด ฟัน
• มีน ำ้า ลายน้อ ยจากผลของยา
ศัล ยกรรม รัง สีบ ำา บัด
• ใส่เ ฝือ กขากรรไกร
• อาการเสีย วฟัน

43. นำ้า ยาบ้ว นปากผสมฟลูอ อไรด์
• มีผ ลการป้อ งกัน ฟัน ผุต ้อ งใช้ป ระจำา
อย่า งต่อ เนื่อ ง
• ไม่ค วรใช้ใ นเด็ก อายุน ้อ ยกว่า 6
ปี / ผู้พ ิก ารที่ค วบคุม การกลืน ไม่ไ ด้

44. นิย มใช้ 2 ชนิด
- 0.05 % NaF มีฟ ลูอ อไรด์ 225 ppm
ใช้อ ม 1 ครั้ง / วัน
อมครั้ง ละ 10 มล. / 2 ช้อ นชา มี F
2.25 มก.
- 0.2 % NaF มีฟ ลูอ อไรด์ 900 ppm
ใช้อ ม 1 ครั้ง /สัป ดาห์
อมครั้ง ละ 10 มล. / 2 ช้อ นชา มี F

45. วิธ ีใ ช้
1. 0.05 % NaF ใช้อ มบ้ว นปากทุก วัน
- ใช้ก ่อ นนอน
- อม 1 นาทีแ ล้ว บ้ว นทิ้ง ****
- NPO 30 นาที
2. 0.2 % NaF ใช้ 1 ครั้ง / 1-2 สัป ดาห์
- ต้อ งสัง จ่า ยโดยทัน ตแพทย์
่
- ใช้ใ นงานโครงการทัน ตกรรม
ป้อ งกัน

46. ยาสีฟ น ผสมฟลูอ อไรด์
ั

47. ยาสีฟ ัน ผสมฟลูอ อไรด์
• ยาสีฟ ัน สำา หรับ เด็ก 500 ppm
มี F 0.5 มก./ 1 มล.
• ยาสีฟ ัน สำา หรับ ผู้ใ หญ่ 1000
ppm
มี F 1 มก./ 1 มล.
** ไม่ใ ห้ใ ช้ย าสีฟ ัน ผสมฟลูอ อไรด์ใ น
เด็ก อายุน อ ยกว่า 3 ปี
้

48. ยาสีฟ ัน สำา หรับ เด็ก
• เด็ก อายุน อ ยกว่า 6 ปีจ ะควบคุม การกลืน
้
ไม่ด ี จึง มีย าสีฟ ัน ที่ค วามเข้ม ข้น ของฟลู
ออไรด์ต ำ่า ออกมา
• ปริม าณ 500 ppm ได้แ ก่ colgate
junior
• ปริม าณ 850 ppm ได้แ ก่ kodomo gel /
butler
• เด็ก อายุน อ ยกว่า 6 ปี ผูใ หญ่บ บ ยาสีฟ ัน
้ ้ ี
ให้ ขนาดเท่า เม็ด ถั่ว เขีย ว
• เด็ก อายุม ากกว่า 6 ปีแ ละผูใ หญ่ บีบ
้

49. How to use Fluoride
Toothpaste in Children:
• 6 mo to 2 yr old use smear amount of children
fluoride toothpaste ( 500 ppmF) : once a day
• 2-6 yr old use pea size of children
fluoride toothpaste (500 ppmF) : twice daily
• 6 yr onward use adult fluoride toothpaste
(1,000-1,500 ppmF) : twice daily
>European Academy for Pediatric Dentistry 2002

50. • ยาสีฟ ัน : ควรใช้ย าสีฟ ัน ที่ผ สมฟลูอ อไรด์
ในเด็ก ผูป กครองควรบีบ ให้ป ระมาณขนาด
้
เม็ด ถั่ว เขีย ว หรือ 0.5 ซม.

53. ชนิด ใช้โ ดยทัน ตแพทย์
และทัน ตบุค ลากร
(professionally- applied topical
fluoride )

54. ชนิด ใช้โ ดยทัน ตแพทย์แ ละทัน ต
บุค ลากร
2.1 fluoride solutoin
2.2 fluoride gels
2.3 fluoride foam
2.4 fluoride vanish
2.5 fluoride prophylaxis paste

55. fluoride gels
• ฟลูอ อไรด์ช นิด เคลือ บ 1.23%
Acidulated phosphate fluoride
(APF)
• มีฟ ลูอ อไรด์ 12,300 ppm.
• ขนาด 1 มล. มีฟ ลูอ อไรด์ 12.3
มก.

56. fluoride gels
• เนื่อ งจากเด็ก อายุ <3 ปี มีโ อกาสกลื
นฟลูอ อไรด์จ ากการเคลือ บสูง จึง ไม่
แนะนำา ให้เ คลือ บฟลูอ อไรด์
• โดยทั่ว ไป ทัน ตแพทย์เ ด็ก จะเคลือ บ
ฟลูอ อไรด์ ตั้ง แต่อ ายุ 3 ปี ถึง 15-16
ปี ยกเว้น ในกรณีท ี่เ ป็น กลุ่ม ที่ม ร ะดับ
ี
ความเสีย งต่อ โรคฟัน ผุส ง
่ ู

57. ปริม าณการใช้ fluoride
gels
– เพื่อ ป้อ งกัน การเกิด อาการเป็น พิษ
เฉีย บพลัน จึง ให้ใ ช้ฟ ลูอ อไรด์เ จลไม่
เกิน 5 มล./ครั้ง หรือ 2.5 มล./tray
– หรือ 1/3 ของขนาด tray ซึ่ง คิด เป็น ปริ
มาณฟลูอ อไรด์ต ่อ การเคลือ บหนึง ครั้ง
่
ดัง นี้
1.23% APF gel 1 มล. มีฟ ลูอ อไรด์ =
12.3 มก.
1.23% APF gel 5 มล. มีฟ ลูอ อไรด์ =

58. ความถี่ใ นการเคลือ บฟลูอ อไรด์
ปริม าณ F ใน ระดับ ความเสีย งต่อ โรคฟัน
่
แหล่ง นำ้า ผุ
(ppm) กลุ่ม ไม่ม ี กลุ่ม กลุ่ม
ฟัน ผุ เสีย ง เสีย ง
่ ่
ตำ่า สูง
< 0.6 2 ครั้ง /ปี 2 4ครั้ง /
> 0.6 - ครั้ง / ปี
ปี 4
2 ครั้ง /ปี

59. ขั้น ตอนการเคลือ บฟลูอ อไรด์
เจล
1. ไม่จ ำา เป็น ต้อ งขัด ฟัน ด้ว ยผงขัด ก่อ น
เคลือ บฟลูอ อไรด์ท ุก กรณี
2. กรณีท ี่ส ข ภาพฟัน และช่อ งปากดี
ุ
ให้เ ด็ก บ้ว นนำ้า เป่า ฟัน ให้แ ห้ง แล้ว
เคลือ บฟลูอ อไรด์ไ ด้เ ลย
หรือ ให้เ ด็ก แปรงฟัน เอง โดย
ทัน ตแพทย์ช ่ว ยแนะนำา วิธ ีแ ปรงฟัน
ทีถ ูก ต้อ ง ก่อ นเคลือ บฟลูอ อไรด์
่

60. 3. ควรขัด ฟัน ก่อ นเคลือ บฟลูอ อไรด์
ในกรณีต ่อ ไปนี้
- มีค ราบสีท ี่ฟ ัน
- มีแ ผ่น คราบจุล ิน ทรีย ์ และหิน ปูน
ซึง เป็น สาเหตุข องโรคเหงือ ก
่
อัก เสบ
– เมื่อ เด็ก มาทำา ฟัน ครั้ง แรก ควรใช้
เทคนิค
Tell-Show-Do ร่ว มกับ การขัด ฟัน
เป็น การเตรีย มเด็ก ให้ค น เคย กับ
ุ้

61. เลือ กขนาด tray ให้พ อเหมาะ โดย
ให้ tray คลุม ฟัน ซี่ส ด ท้า ยในช่อ งปาก
ุ
พอดี
• tray ขนาด S เมื่อ มีฟ ัน กราม
นำ้า นมซี่ท ี่2
• tray ขนาด M เมื่อ ฟัน กรามแท้
ซีท ี่ 1 ขึ้น แล้ว
่
• tray ขนาด L เมื่อ ฟัน กรามแท้
ซีท ี่ 2 ขึ้น แล้ว
่
• tray ขนาด XL เมื่อ ฟัน กราม

62. ถาดเคลือ บฟลูอ อไรด์ + ฟลูอ อ
ไรด์เ จล

63. • ใส่ฟ ลูอ อไรด์ช นิด เคลือ บลงประมาณ
1/3ของ tray (ไม่เ กิน 2.5 มล.)
• กัน นำ้า ลาย เป่า ฟัน ให้แ ห้ง เท่า ที่จ ะสามารถ
ทำา ได้ เพื่อ ให้ค วามเข้ม ข้น ของฟลูอ อไรด์
ชนิด เคลือ บคงที่ และให้ไ ด้ผ ลสูง สุด ใน
การป้อ งกัน ฟัน ผุ
• ปรับ ให้ผ ป ว ยนัง ตรง ใส่ tray ล่า งก่อ น
ู้ ่ ่
แล้ว จึง ใส่บ น
• พร้อ มกับ ดูด นำ้า ลายตลอดเวลา

66. • เวลาที่ใ ช้ใ นการเคลือ บฟลูอ อไรด์
1. ควรเคลือ บนาน 4 นาที และใช้ฟ ลูอ อ
ไรด์เ จลชนิด ที่ไ ด้ร ับ การรับ รองจาก ADA
ว่า ให้ผ ลป้อ งกัน ฟัน ผุ
2. สำา หรับ ฟลูอ อไรด์เ จลชนิด เคลือ บ 1
นาที
• ADA ยัง ไม่แ นะนำา ให้ใ ช้ เนือ งจากการรับ
่
รองฟลูอ อไรด์ท ี่ผ ว เคลือ บฟัน น้อ ยกว่า
ิ
ชนิด 4 นาที อย่า งมีน ย สำา คัญ
ั
• และปัจ จุบ น ยัง ไม่ม ร ายงานการวิจ ัย ทาง
ั ี
คลิน ก ที่แ สดงให้เ ห็น ว่า การเคลือ บฟลูอ อ
ิ
ไรด์ 1 นาที ให้ผ ลในการป้อ งกัน ฟัน ผุ

67. • เมื่อ เคลือ บฟลูอ อไรด์เ สร็จ แล้ว ควรใช้
high power suction ดูด ฟลูอ อไรด์ท ี่
เหลือ ออกให้ม ากที่ส ุด แล้ว ให้เ ด็ก
บ้ว นเองจนหมด
• ห้า มบ้ว นนำ้า ดื่ม นำ้า และรับ ประทาน
อาหาร 30 นาที เพือ ให้ม ีก ารรับ ฟลู
่
ออไรด์ท ี่ผ ิว เคลือ บฟัน มากที่ส ด
ุ

68. • สำา หรับ เด็ก ที่ไ ม่ส ามารถเคลือ บฟลูอ อ
ไรด์ โดยใช้ tray
• ให้ก ัน นำ้า ลาย และทาฟลูอ อไรด์
เคลือ บให้เ ปีย กฟัน ตลอด 4 นาที วิธ ีน ี้
ทำา ได้ค รั้ง ละ 1-2 quadrant
• จะใช้เ วลาในการทาฟลูอ อไรด์เ จล
จนเสร็จ ประมาณ 8-16 นาที

69. Fluoride vanish

70. Fluoride vanish
• ยึด ติด กับ ผิว ฟัน ได้น าน ปล่อ ยฟลูอ อ
ไรด์ช ้า
• เสีย เวลาในการทาน้อ ย
• นิย มใช้ใ นเด็ก เล็ก แต่ท ำา ให้ฟ น มีส ี
ั
เหลือ ง
• ทาทุก 3 -6 เดือ น
• มีค วามเข้ม ข้น 5% NaF 22,600 ppm
ปริม าณการใช้แ ต่ล ะครั้ง 0.5 มล. จะได้

71. ข้อ บ่ง ชี้
• เด็ก พิก าร
• ทาภายหลัง ทำา การบูร ณะฟัน
ในผู้ป ว ยดมยา
่
• รากฟัน ผุ
• รอยผุร ะยะเริ่ม ต้น
• ทาที่ข อบของรอยบูร ณะ
• เด็ก เล็ก

72. • ใช้แ ปรงหรือ cotton
bud ทาลงบน
ฟัน ที่ส ะอาดและ
แห้ง
• ห้า มรับ ประทาน
อาหาร นำ้า 2
ชั่ว โมง
• งดแปรงฟัน ใช้ไ หม

73. ชื่อ ทางการค้า
• Duraphat
• Duraflor
• Fluor protector
• Carex
• Cavity shield

74. fluoride prophylaxis paste
• ผงขัดผสมฟลูออไรด์

75. fluoride prophylaxis paste
• ไม่ค ่อ ยมีผ ลในการป้อ งกัน ฟัน ผุ
เท่า ใด
• ให้ฟ ลูอ อไรด์ท ดแทนผิว ฟัน ด้า นนอก
ทีถ ูก ขัด ออกไป
่
• มัก ใช้ใ นการขัด ฟัน เพื่อ ตรวจสุข ภาพ
ฟัน / ก่อ นการเคลือ บฟลูอ อไรด์

76. fluoride prophylaxis paste
• ใช้ร ่ว มกับ rubber
cup ในการขัด ฟัน
• เด็ก เล็ก ควรใช้ป ริม าณ
น้อ ย
• ควรใช้เ ครื่อ งดูด
นำ้า ลาย กำา ลัง สูง
ดูด ออกตลอดเวลา

77. การเกิด พิษ จากฟลูอ อ
ไรด์
( fluoride toxicity )
มี 2 ลัก ษณะด้ว ยกัน คือ
1.การเป็น พิษ ชนิด เฉีย บพลัน
2.การเป็น พิษ ชนิด เรื้อ รัง

78. พิษ ชนิด เฉีย บพลัน
- เกิด จากการได้ร ับ ฟลูอ อไรด์ ปริม าณสูง
ในครั้ง เดีย ว อาการเป็น พิษ จะรุน แรง
เพีย งใด ขึ้น อยู่ก ับ ปริม าณของฟลูอ อไรด์
ที่ร ับ ประทาน และนำ้า หนัก ตัว ของผูป ว ย
้ ่
- จะแสดงอาการตามลำา ดับ ความรุน แรง
ตัง แต่ คลืน ไส้ อาเจีย น นำ้า ลายไหลมาก
้ ่
และมีอ าการปวดท้อ งมาก อาจมีอ ัน ตราย
ถึง ชีว ิต ได้

79. พิษ ชนิด เฉีย บพลัน
- Certainly lethal dose (CLD)
หมายถึง ขนาดของฟลูอ อไรด์ ที่ท ำา ให้
เกิด พิษ อย่า งเฉีย บพลัน จนถึง เสีย ชีว ิต ได้
- ค่า CLD เท่า กับ 50 มก. ฟลูอ อไรด์ / นำ้า
หนัก ตัว 1 กก.
ผู้ใ หญ่ ประมาณ 32 – 64 mgF /
kg.
เด็ก ประมาณ 5 - 30 mgF / kg.

80. Probably toxic dose (PTD)
• คือ ขนาดของฟลูอ อไรด์ท ี่น อ ยที่ส ด ที่ท ำา ให้
้ ุ
เป็น พิษ ต้อ งได้ร ับ การรัก ษาเร่ง ด่ว นใน
รพ. หรือ อาจทำา ให้เ สีย ชีว ิต 5 mgF / kg.
• ตัว อย่า ง เด็ก 2 ขวบ นำ้า หนัก 10 กก.
มี PTD = 10 x 5 mgF = 50 mgF
ดัง นั้น เด็ก 10 กก.จึง รับ ฟลูอ อไรด์
ได้ไ ม่เ กิน 50 มก.

81. Optimal fluoride level
– คือ ปริม าณฟลูอ อไรด์ท ี่ค วรได้ร ับ
ในแต่ล ะวัน ซึ่ง ให้ผ ลสูง สุด ในการ
ป้อ งกัน โรคฟัน ผุ โดยไม่ท ำา ให้เ กิด
ฟัน ตกกระ ในระดับ ที่ม ีผ ลต่อ ความ
สวยงาม
– ค่า นี้ไ ม่ค วรเกิน 0.05-0.07
มก./นน.ตัว กก./วัน

82. อาการพิษ ของฟลูอ อไรด์
• จะเริ่ม มีอ าการแสดงภายหลัง รับ
ประทาน 0.5- 24 ชม.
ขนาดยาน้อ ย (low dose)
• คลื่น ไส้
• อาเจีย น
• นำ้า ลายไหลมาก
• ปวดท้อ ง
• อุจ จาระร่ว ง

83. ขนาดยาสูง (high dose)
1. โคม่า
2. ชัก
3. หัว ใจเต้น ผิด ปกติ
4. การแลกเปลี่ย นออกซิเ จนของ
เนือ เยือ ผิด ปกติ
้ ่
5. ความดัน โลหิต ลดลง
6. ช็อ ค
7. ภาวะหัว ใจล้ม เหลวและกล้า ม
เนือ หัว ใจไม่ท ำา งาน
้

84. การรัก ษาอาการพิษ เฉีย บพลัน
1.ทำา ให้อ าเจีย นโดยเร็ว
2.ป้อ งกัน การดูด ซึม โดยให้ด ื่ม นม นำ้า ปูน ใส
ยาลดกรดในกระเพาะอาหาร
3.ส่ง ไปรพ.เพื่อ ล้า งท้อ ง
4.ให้แ คลเซีย มกลูโ คเนตร่ว มกับ นำ้า เกลือ
และกลูโ คสทางเส้น เลือ ด
5.ให้ย าขับ ปัส สาวะ
6.การดูแ ล ไม่ค วรให้ด ื่ม นำ้า เปล่า เพราะจะ
ดูด ซึม ฟลูอ อไรด์เ ร็ว ขึ้น

85. การป้อ งกัน พิษ เฉีย บพลัน ของ
ฟลูอ อไรด์
1.แนะนำา ให้ผ ู้ป ว ยบ้ว นนำ้า ยาบ้ว นปาก
่
ทิ้ง ภายหลัง บ้ว นเสมอ
2.มีก ารดูด ส่ว นเกิน ของฟลูอ อไรด์ช นิด
ทาในช่อ งปาก
3.เด็ก อายุต ำ่า กว่า 6 ปีค วรได้ร ับ การ
ดูแ ลอย่า งใกล้ช ิด ในการใช้ผ ลิต
ภัณ ฑ์ฟ ลูอ อไรด์
4.ไม่ค วรจ่า ยฟลูอ อไรด์เ กิน 120 มก.

86. พิษ ชนิด เรือ รัง
้
• พบในประชาชนที่อ าศัย ในบริเ วณที่ม ี
ฟลูอ อไรด์ส ูง
• อาการที่พ บบ่อ ยคือ
1. ฟัน ตกกระ (dental fluorosis)
2.ฟลูอ อโรซิส ที่ก ระดูก (skeletal
fluorsis)
3.ไตถูก ทำา ลาย(kidney damage)

87. ฟัน ตกกระ (Dental fluorosis)

88. • พบว่า ร้อ ยละ 50 จะถูก ขับ ถ่า ยที่ไ ต
ทีเ หลือ ส่ว นใหญ่จ ะถูก เก็บ ไว้ท ี่ก ระดูก
่
และฟัน
• ถ้า ปริม าณฟลูอ อไรด์ส ง เกิน ไป จะ
ู
ทำา ให้เ กิด การสะสมในฟัน เกิด
ลัก ษณะฟัน ตกกระ
• ถ้า ปริม าณฟลูอ อไรด์ส ง เกิน ขึ้น ไปอีก
ู
จะเกิด การสะสมในกระดูก ทั่ว ร่า งกาย
ซึง หากมีก ารสะสมอยูม าก จะทำา ให้
่ ่
เกิด โรคทางกระดูก เรีย กว่า
crippling fluorosis

89. ในประเทศไทยมีก ารทำา เหมือ งแร่ฟ ลูอ อไรต์
มากใน จัง หวัด เชีย งใหม่ เชีย งราย ลำา พูน
ลำา ปาง แม่ฮ ่อ งสอน สุโ ขทัย ตาก
อุต รดิต ถ์ กาญจนบุร ี สุพ รรณบุร ี ราชบุร ี
เพชรบุร ี
ประจวบคีร ีข ัน ธ์ และนครศรีธ รรมราช

90. ภาพแสดงฟัน ตกกระ ตามดัช นีข อง
Dean's
คะแนน 0 Normal (ฟัน ปกติ)
เคลือ บฟัน เรีย บ มัน มีส ีข าวออก
ครีม

91. คะแนน 1 Questionable (สงสัย )
พบความผิด ปกติข องเคลือ บฟัน มีจ ุด ด่า ง
ขาว หรือ จุด ขาวเล็ก น้อ ย

92. คะแนน 2 Very mild (น้อ ยมาก)
พบสีข าวขุ่น กระจายไม่ส มำ่า เสมอบน
เคลือ บฟัน ไม่เ กิน 25% ของผิว ฟัน หรือ พบ
จุด ขาวทึบ ขนาดไม่เ กิน 1-2 มม. ที่ย อด
cusp
ของฟัน กรามน้อ ย หรือ ฟัน กรามซี่ท ี่ 2

93. คะแนน 3 Mild (น้อ ย)
มีค วามทึบ แสงของเคลือ บฟัน
มากกว่า คะแนน 2 แต่ไ ม่เ กิน 50%
ของผิว ฟัน

94. คะแนน 4 Moderate (ปานกลาง)
พบการเปลี่ย นแปลงของผิว ฟัน
มากกว่า 50% ผิว ฟัน สึก ง่า ย
อาจพบเคลือ บฟัน มีส น ำ้า ตาลบาง
ี
ตำา แหน่ง

95. คะแนน 5 Severe (รุน แรง)
พบความผิด ปกติท ี่ร ุน แรงมาก ผิว ฟัน เป็น
หลุม มีส น ำ้า ตาลหลายยตำา แหน่ง มีก ารสึก
ี
กร่อ นของผิว ฟัน

96. การรัก ษา dental
fluorosis
1. การฟอกสีฟ ัน (tooth
bleaching)
2. การใช้ว ัส ดุอ ุด ฟัน เคลือ บ
3. การทำา ครอบฟัน