Luận án: Điều trị ung thư da tế bào vảy bằng phẫu thuật, HAY
Yếu tố ánh sáng tác động lên da người
1. Yếu tố ánh sáng lên da người
Thành viên nhóm:
1. Dương Thị Ái Như
2. Nguyễn Thị Hồng Yến
3. Lê Tuấn Anh
4. Hà Thị Dung
5. Trần Thị Thơ
6. Nguyễn Thị Linh
7. Thái Tuấn Anh
8. Lê Thị Thu Uyên
9. Tháii Tuấn anh
2. MỞ ĐẦU
Hiện tượng da bắt
nắng khi tiếp xúc lâu
với ánh sáng mặt trời?
Thậm chí nếu duy trì
cường độ tiếp xúc
chúng ta sẽ bị cháy
nắng tồi tệ hơn
nữa là bị nám da?
4. - Cung cấp chủ yếu từ mặt trời
- Gồm các tia đơn sắc có bước sóng từ 100-
100000nm
• Chiếm 9% tổng năng lượng
• Khả năng phá hủy tế bào động vật thực vật ghê gớm
• Ứng dụng: Chụp x-quang, tia laze
Tử
ngoại
• Chiếm 45% tổng năng lượng
• Có ý nghĩa lớn với sinh vật, là nguồn sống(quang hợp, quan
sát…)
Ánh
sáng
khả kiến
• Chiếm 46% tổng năng lượng
• Tác dụng sinh nhiệt
Hồng
ngoại
5. Tác động
Tích cực
- Làm khỏe da
- Phòng ung thư
- Chống còi xương
- Tăng cường miễn
- dịch
Tiêu cực
- Tăng sừng
- Hồng ban
- Sinh sắc tố
- Ung thư
- Lão hóa
- Khởi phát
6. 1. Làm khỏe da
- Giúp cải thiện các triệu chứng của bệnh chàm
(viêm da), vảy nến và trứng cá.
- Tăng cường lương vitamin D và giúp cơ thể sản
sinh hooc môn “hạnh phúc” serotonin
7. 2. Phòng ung thư
- Ung thư hắc tố ở da thường xuất hiện ở những
vùng bị che nắng chứ không phải ở phần da tiếp
xúc nhiều với ánh nắng
- Tỉ lệ mắc bệnh cũng như tử vong do các loại ung
thư da ở các nước châu Âu thiếu ánh nắng còn
cao hơn so với vùng xích đạo nơi nắng chiếu
quanh năm.
9. 3. Chống còi xương
Dưới tác dụng của tia UVB, sự tổng hợp
vitamin D3 xảy ra trong phần sâu của
thượng bì, sau đó vitamin D3 được gan giữ
lại và chuyển thành dạng 25 hydroxy -
vitamin D3 (là chất chuyển hóa hoạt động).
Tăng khả năng hấp thụ canxi và vận chuyển
canxi.
10. 4. Tăng cường cho hệ miễn dịch,
tốt cho tim mạch
Tăng số lượng các bạch cầu,các kháng thể
miễn dịch
Tăng khả năng vận chuyển, tiếp chuyển
ôxy của hồng cầu để giúp cơ thể tiêu diệt
các siêu vi trùng và các vi khuẩn yếm khí.
Giảm colesterol, tăng lưu thông máu
11. 5. Hồng ban
Người ta chia ra 4 độ hồng ban, độ nặng tăng
dần từ:
- Hồng ban màu hồng Tế bào tự phục hồi
- Hồng ban màu đỏ tươi
- Hồng ban tím, phù nề, đau: Tế bào bị tổn
thương không thể tự phục hồi
- Tróc da (tạo phỏng nước): Xuất hiện đột biến
Cơ chế phục hồi cắt lọc và tái hoạt hoá do
ánh sáng
13. 6. Tăng sừng
Tia UVB cũng như UVA có vai trò làm tăng sự
phân bào của Keratinocytes làm cho lớp sừng
dày lên. Ở người bị mụn trứng cá, hiện tượng
tăng sừng này rất tai hại vì nó làm tăng thêm sự
ứ đọng chất bã, làm tăng các mụn cồi
(comedons) đồng thời xuất hiện nhiều sang
thương viêm hơn.
Đòng thì lớp sừng này lại giúp bảo vệ da khỏi
tác hại của các tia UV
14. 8. Sinh sắc tố
Sự nâu da bắt đầu từ 2 ngày
sau khi tiếp xúc và tác dụng tối
đa vào khoảng ngày thứ 20. Nó
biến mất dần sau đó nếu không
phơi nắng nữa.
Sự tạo sắc tố này là do phản
ứng đáp ứng của da làm tăng
sức chứa melanin trong da do
sự phơi bày của da và do tác
động của ánh sáng mặt trời
nhặm giảm tác động của tia UV
lên da
15. 9. Sự lão hóa da do ánh sáng
mặt trời
Tác dụng của tia sáng mặt trời trong việc tạo ra
sự lão hóa da đã được chứng minh nhờ vào
công trình của Lauken Kligman trên những con
chuột không có lông.
Ở người, ngày nay người ta cho rằng sự lão hóa
da do ánh sáng mặt trời là do tác dụng công và
sự hiệp đồng giữa tia UVA và UVB, tia hồng
ngoại và tia ánh sáng khả kiến.
Cơ chế: tia UV gây ức chế miễn dịch bằng cách
gây nhạy cảm và kích thích đáp ứng miến dịch
16. 10. Sinh ung thư
Ung thư da (tế bào đáy và tế bào gai) tác dụng
sinh ung của ánh sáng đối với ung thư tế bào
đáy và ung thư tế bào gai là một hiện tượng
tích lũy tùy thuộc vào liều lượng của ánh sáng.
U sắc tố ác tính
Đối với bệnh này, tác dụng sinh ung của ánh
sáng mặt trời không phải do tác dụng tích lũy
mà có liên quan đến sự phơi bày ánh sáng đột
ngột và dữ dội ở thời thơ ấu.
17. 11. Khởi phát hay làm nặng thêm
những bệnh da do ánh sáng
Sự phơi bày dưới tia UVB có thể làm khởi
phát :
Bệnh da nhạy cảm ánh sáng do thuốc bôi
tại chỗ hay toàn thân, tertinoine, peroxyde
benzoyl, amitriptyline, vinblastine.
Những bệnh da nhạy cảm như viêm da ánh
sáng đa dạng.
Một vài bệnh da do nhạy cảm ánh sáng
như: đợt tái phát của herpès môi, mụn
trứng cá, trứng cá đỏ...
18. Cơ chế
1. Sự hình thành sắc tố (tổng hợp
melanin)
Trong lớp biểu bì, sắc tố melanin tạo ra khả
năng bảo vệ khỏi ánh mặt trời một cách tự
nhiên bằng cách giảm năng lượng bức xạ
thông qua phân tán và hấp thụ. Sự hình
thành melanin mới được kích thích (sắc tố
gián tiếp).
Sự hình thành sắc tố ngay lập tức được
kích hoạt chủ yếu là do bức xạ UVA: tiền
chất melanin có màu yếu được quá trình
oxy hóa làm sậm màu. Tuy nhiên, màu da
rám nắng ngay lập tức này chỉ là tạm thời
và ch̉̉̉̉i là một phần bảo vệ khỏi ánh mặt
trời.
19. Các bào quan mang màu (Melanosomes)
được chuyển từ tế bào tạo melanin
(melanocytes) đến tế bào tạo sừng
(kerarinocytes) thông qua các đơn vị sắc tố
(một melanocyte trên 36 keratinocytes). Các
melanin được phóng thích tiến hành bảo vệ
ADN bằng cách bao quanh hạt nhân của tế
bào. Các sắc tố sau đó di chuyển đến bề mặt
da với các tế bào biểu bì.
Một cơ chế phản hồi kích hoạt bởi các hoạt
động tăng cường của enzyme tyrosinase cần
thiết cho sự hình thành melanin làm chậm
việc đổi mới tế bào, gây ra sẽ dày lên của lớp
sừng
20. 2. Sự dày lên của lớp sừng
Tiếp xúc với ánh sáng mặt trời kích thích
khả năng tự bảo vệ sinh lý, dẫn đến việc
không chỉ hình thành melanin mà còn làm
dày lên đáng kể lớp sừng. Cùng với
melanin, lớp sừng dày tạo một lá chắn
hiệu quả chống lại bức xạ UV.
21. 3. Cơ chế phục hồi ADN
Chiếu xạ UVB có thể gây ra tổn thương ADN
cho các tế bào biểu bì. Da có cơ chế phục hồi
ADN (phục hồi cắt lọc và tái hoạt hoá do ánh
sáng) có thể phần nào giảm số lượng tế bào
bị tổn thương do tác động của ánh sáng.
Trong phục hồi cắt bỏ (phục hồi trong tối),
các phân đoạn DNA bị hư hỏng được nhận
diện và loại bỏ bằng enzyme. Các phân đoạn
DNA bị hư hỏng được thay thế bằng các
đoạn còn nguyên vẹn được sản xuất bằng
quá trình tổng hợp enzym.
22. Tuy nhiên, nếu da tiếp xúc ánh nắng quá lâu
mà không được bảo vệ đầu đủ và các cơ chế
phục hồi ADN sẽ bị quá tải. Các tế bào hoặc
chết vì bị tổn thương do bức xạ quá nặng
hoặc sẽ biến đổi và truyền thông tin di
truyền sai. Kết quả là gây ra tổn thương ánh
sáng mãn tính với bệnh lý elastosis, tổn
thương tiền ung thư và ung thư biểu mô tế
bào vảy. Không giống như tổn thương cấp
tính do ánh sáng gây ra (cháy nắng), những
biểu hiện mãn tính của tổn thương không
thể chuyển đổi ngược lại.
23. 4. Sự hình thành các chất lọc tia cực
tím, như axit urocanic
Axít Urocanic được hình thành từ các axít amin
histidine trong tế bào sừng của lớp sừng và chỉ
được tìm thấy trong mồ hôi. Sau khi tiếp xúc với
bức xạ UVB các đồng phân trans của acid
urocanic được chuyển đổi thành các đồng phân
cis năng lượng cao hơn, do đó bảo vệ da bẳng
cách hấp thụ và làm tiêu năng lượng của bức xạ
gây hại.
24. 5. Phân tử ẩn gốc tự do (chất chống oxy hóa)
Các tế bào của da được trang bị các enzyme
(ví dụ như superoxide dismutase và
peroxidases) để bảo vệ chống lại các tổn hại
cho tế bào gây ra bởi gốc tự do. Trong số các
phân tử ẩn gốc tự do hiệu quả nhất là
tocopherol, ascorbic acid và ß-carotene, là
tất cả đều tiêu hoá được với thực phẩm.
Melanin được hình thành bởi các
melanocytes cũng hoạt động như một phân
tử ẩn gốc tự do.
25. 1. Màu da
Thực ra, gen di truyền của chúng ta đều
giống nhau và tất cả mọi người đều có làn da
tối màu khi tổ tiên loài người lần đầu tiên xuất
hiện vào hàng triệu năm trước. Điều quyết
định màu da con người là một hắc sắc tố gọi
là melanin. Do SLC24A5
Tất cả chúng ta được sinh ra với một lượng
melanin nhất định trong da và số lượng các
sắc tố này không thể nào thay đổi ngay cả
khi chuyển đến sống tại một nơi khác trên thế
giới. Tại những vùng xa xích đạo, mặt trời
chiếu sáng ít hơn nên cơ thể con người cũng
tiến hóa để thích ứng với môi trường sống
mới
26. Hiện tượng này được gọi là "quy luật
Groger". Theo đó, người dân tại
những vùng gần xích đạo hơn bao giờ
cũng có màu da thẫm hơn. Quy luật
này không chỉ áp dụng cho con người
mà với mọi sinh vật sống trên hành
tinh.
27. 2. Chu kì
Vào mùa hè, lượng melanin trong da
chúng ta sẽ phân bố đều khắp cơ thể
để bảo vệ da phần nào khỏi tác động
của của mặt trời và làm da chúng ta
trở nên sậm màu hơn, điều mà chúng
ta thường gọi là rám nắng.
Còn mùa đông, khi lượng melanin
được phân bổ ít hơn trông làn da của
chúng sẽ trở nên sáng và trắng hơn
28. 3. Phù hợp
Nhiều nghiên cứu cho thấy chỉ cần phơi
mặt ra ánh sáng mỗi ngày từ 10 - 20
phút có thể đã là đủ cho mỗi chúng
ta. Cũng như với mọi món quà được
thiên nhiên ban phát, chúng ta không
được lạm dụng. Nếu tiếp xúc với ánh
sáng mặt trời quá nhiều, chúng ta có
thể bị cảm nắng, hỏng mắt, bỏng da,
cứng và khô da, làm da sần sùi, sạm
da và cả tăng khả năng bị ung thư da.