Bilgisayar İlk Yardım

1
1.ÖNLEM ALMAK İÇİN YAPABİLECEKLERİNİZ..........................8
1.1 İLK OLARAK YAPMANIZ GEREKENLER.................................................8
1.2 İLK YARDIM DİSKETİ .........................................................................11
1.2.1 Windows için doğru açılış disketi .............................................12
1.2.2 Açılış diski olarak ZIP veya Jaz Drive kullanmak....................15
1.2.3. İlk yardım disketi için doğru araçlar.......................................16
1.3. SİSTEM VE KONFİGÜRASYON BİLGİLERİ İÇİN OPTİMUM GÜVENLİK ...19
1.3.1 BIOS ayarlarının dokümantasyonu...........................................19
1.3.2 Windows sistem dosyalarının Win9x/Me altında yedeklenmesi22
1.3.3 Windows Me, Windows 2000 ve Windows XP..........................26
1.4 DONANIM BAKIMI: DONANIM HATALARINA ÖN HAZIRLIK ................34
1.4.1 Doğru yerin seçilmesi ...............................................................34
1.4.2 Bilgisayarınızın içini bu şekilde temizleyebilirsiniz..................35
2. EĞER BİLGİSAYAR AÇILMAZSA.................................................38
2.1 BİLGİSAYAR TEPKİSİZ .......................................................................38
2.2. PC KISA BİR SÜRE ÇALIŞIYOR VE DAHA SONRA DURUYOR................43
2.3 EĞER EKRAN SİYAH KALIRSA ............................................................46
2.3.1. Grafik sisteminde hata .............................................................46
2.3.2 Bilgisayar açıldıktan sonra çok sayıda hata sinyali veriyor.....50
2.3.3 Hatayı bulamadım. Daha ne yapayım?.....................................51
2.4. AÇILIŞ SIRASINDA BİR ANDA KAPANIYOR.........................................51
2.4.1. Parolayı unutmak.....................................................................52
2.4.2 BİLGİSAYAR, BIOS AÇILIŞ MESAJINDAN SONRA KİLİTLENİYOR .....53
2.4.3 Bilgisayar, hafızayı sayarken kilitleniyor .................................53
2.4.4 Bilgisayar mesajı: NO ROM BASIC, SYSTEM HALTED.........55
2.4.5 Bilgisayar mesajı: PARITY ERROR .........................................57
2.4.6 BIOS bir hata numarası veya mesajı veriyor............................58
2.4.7. Bilgisayar Mesajı: CONFIGURATION ERROR .....................60
2.4.8 BIOS ayarları kaybolmuş..........................................................60
2.4.9 Sabitdisk açılış sırasında tanınamıyor......................................62
2.4.10 Bilgisayar mesajı: INSERT BOOTDISK, PRESS ANY KEY...64
2.4.11 Bilgisayar mesajı: NON SYSTEM DISK.................................65
2.4.12 Bilgisayar mesajı: C: DRIVE ERROR....................................65
2.4.14 S.M.A.R.T. Status bad .............................................................69
2.4.15 Disket sürücü çalışmıyor.........................................................69
2.4.16 Yanlış ve eksik komut işlemcisi ...............................................71
2.4.18 CD’den başlangıç ...................................................................78
2.4.19 VIA chipsetli PC yeniden açıldıktan sonra kilitleniyor...........78
2.4.20 PC, kablosuz fare ve klavye ile çalışmıyor .............................79
2.5 BİLGİSAYAR YENİDEN AÇILDIKTAN SONRA BIOS’U BAŞLATIYOR.....80
3. BİLGİSAYAR ZAMAN ZAMAN KİLİTLENİYOR.......................82
3.1 BELİRTİLERİ GÖZLEMEK....................................................................84
3.2 BİLGİSAYAR TEPKİ VERMİYOR VEYA KENDİSİ YENİDEN AÇILIYOR.....86
3.2.1 Görev Yöneticisi’ni etkinleştirmek............................................86

2
3.2.2 DRAM ve SRAM Timing ayarlarını yükseltmek........................87
3.2.3 SD-RAM hafıza zamanlamasındaki özel durumlar...................89
3.2.4 Hafıza arızası mı?.....................................................................89
3.2.5 L2 Cache ayarlarını kontrol etmek...........................................89
3.2.6 Bağlantı sorunları.....................................................................89
3.2.7 Hafıza özelliklerini kontrol etmek.............................................90
3.2.8 Anakart ve hafıza modülleri anlaşamıyorlar ............................90
3.2.9 Yanlış FSB hızı..........................................................................91
3.2.10 AMD işlemcili bilgisayarlar için hata düzeltme .....................91
3.3 BİLGİSAYAR “PARITY CHECK” HATASI VERİYOR VE KİLİTLENİYOR
...........................................................................................................................93
3.4 BİLGİSAYAR, BELİRLİ PROGRAM VE İŞLEMLERDE KİLİTLENİYOR.......93
3.5 BİLGİSAYAR BİR SÜRE ÇALIŞIYOR VE ARDINDAN KİLİTLENİYOR........96
4. SABİTDİSK VE DİSKET SÜRÜCÜ SORUNLARI ......................102
4.1 DİSKET SÜRÜCÜ ERİŞİM SORUNLARI................................................102
4.1.1 Yazma ve okuma erişimi hatası...............................................102
4.1.2 Sektör X bulunamadı...............................................................104
4.1.3 “0” İzi arızalı..........................................................................105
4.1.4 Disketleri yazılım yardımıyla tamir etmek..............................105
4.1.5 Disket sadece okunabiliyor.....................................................106
4.2 SABİTDİSK ÇÖKMESİNDE PANİĞE GEREK YOK..................................107
4.2.1 Sabitdiskten açılış sırasında yaşanan problemler ..................107
4.2.2 Bilgisayarı disketten açtığım zaman sabitdiske erişemiyorum107
4.2.3 Sabitdiski hayata geri döndürmek...........................................109
4.2.4 Low Level biçimlendirme........................................................109
4.2.5 Yazma hafızasını kullanırken dikkat .......................................111
4.3 ULTRA-DMA/66 VE ÜZERİ SABİTDİSKLER....................................114
4.4 SABİTDİSKİ HIZLANDIRMAK ............................................................115
5. CD-ROM VE DVD SÜRÜCÜ PROBLEMLERİ............................120
5.1 SÜRÜCÜ TANINMIYOR .....................................................................120
5.1.1 SCSI CD-ROM sürücü tanınmıyor..........................................121
5.1.2 Windows altında tanınmıyor...................................................121
5.1.3 MS-DOS modunda tanınmıyor................................................123
5.2 DOS MODUNDA SÜRÜCÜ HATASI OLUŞUYOR ..................................125
5.2.1 Not enough drive letter available............................................125
5.2.3 Yanlış DOS versiyonu/Incorrect DOS Version.......................127
5.3 WİNDOWS MESAJI: SCSI CD-ROM SÜRÜCÜ HAZIR DEĞİL .............127
5.4 CD KULLANIMI İLE İLGİLİ HATA MESAJLARI ...................................128
5.5 OKUMA HATASI VAR VEYA CD TANINAMADI..................................129
5.5.1 CD tanınamadı........................................................................129
5.5.2 CD üzerinde okuma hatası var ...............................................129
5.5.3 CD-R veya CD-RW’lerde okuma hatası .................................130
5.5.4 CD üzerindeki toz ve çizikler ..................................................131
5.5.5 Eğer lens kirlenirse.................................................................132

3
5.6 SÜRÜCÜ ERİŞİMİ ÇOK YAVAŞ...........................................................133
5.7 GEZGİN, CD-ROM SÜRÜCÜDE UZUN DOSYA İSİMLERİ GÖSTERMİYOR
.........................................................................................................................135
5.8 CD-ROM SÜRÜCÜNÜN OTOMATİK BAŞLAT ÖZELLİĞİNİ KAPATMAK
.........................................................................................................................135
5.9 CD-ROM’DAN KOPYALANAN DOSYALAR DÜZENLENEMİYORLAR ..138
5.10 PROGRAM CD’YE ERİŞEMİYOR .....................................................139
5.11 Sürücü çekmecesi takılıp kaldı/açılmıyor ................................141
5.12 CD-ROM SÜRÜCÜ ÇOK TİTRİYOR.................................................142
5.13 İKİ CD-ROM SÜRÜCÜ İLE SORUNLAR...........................................143
5.14 SES VE MULTİMEDYA CD SORUNLARI...........................................144
5.14.1 Ses CD’leri ile ilgili sorunlar ...............................................144
5.14.2 Video CD sorunları...............................................................149
5.14.3 Photo CD sorunları...............................................................151
5.15 DVD SÜRÜCÜ SORUNLARI ............................................................153
5.15.1 Bölge kodu ve hileleri ...........................................................153
5.15.2 Kullanım sırasındaki sorunlar ..............................................156
5.15.3 DVD filmlerinin oynatılması.................................................157
6. PC’DE KOPYALAMA ÇILGINLIĞI .............................................161
6.1 SORUNSUZ CD YAZMAK İÇİN GENEL İPUÇLARI ...............................161
6.2 CD YAZICI TANINMIYOR .................................................................163
6.3 YAZMA PROGRAMI KURULDUKTAN SONRA BİLGİSAYAR KİLİTLENİYOR
.........................................................................................................................165
6.4 YAZICININ CD-ROM SÜRÜCÜ OLARAK KULLANILMASI SIRASINDAKİ
SORUNLAR ........................................................................................................165
6.5 CD YAZICI DİSKLERİ KABUL ETMİYOR ............................................165
6.6 YAZMA İŞLEMİ SIRASINDAKİ SORUNLAR .........................................166
6.6.1 Yazılan CD’ler kullanılamıyor................................................166
6.6.2 Yazılım “Buffer Underrun” mesajı veriyor ............................167
6.6.3 “Disk at Once” modunda yazmak mümkün değil...................169
6.6.4 Yazdıktan sonra hiçbir şey olmuyor........................................169
6.6.5 Otomatik başlat CD’sinin yazılması yarıda kesiliyor.............170
6.6.6 CD-ROM sürücüden yazıcıya kopyalama sırasındaki sorunlar
.....................................................................................................................170
6.6.7 Windows yazma esnasında diski düzenlemek istiyor ..............171
6.6.8 Veri biçimleri ile ilgili sorunlar..............................................171
6.6.9 Packet Writing Sorunları ........................................................172
6.7 YÜKSEK KAPASİTELİ YAZMAK ........................................................173
6.8 BİR AÇILIŞ CD’Sİ HAZIRLAMAK ......................................................174
6.9 MÜZİK CD’Sİ HAZIRLAMAK İLE İLGİLİ SORUNLAR ..........................176
6.10 MP3 DOSYALARINDAN MÜZİK CD’Sİ OLUŞTURMAK.....................178
6.11 PLAKLARI CD ÜZERİNE YAZMAK..................................................178
6.12 CD-R ÜZERİNE ARTIK YAZILAMIYOR............................................179
6.13 BİR CD-R HATA VERİLDİKTEN SONRA KURTARILABİLİR Mİ? ........179
6.14 GÜVENLİK KOPYASINDAN HİÇBİR ŞEY YÜKLENEMİYOR ................179

4
6.15 CD-REWRİTABLE DİSKLERİ İLE ÇALIŞMAK ...................................181
6.16 SÜRÜCÜ ÇEKMECESİ KİLİTLENDİ ...................................................182
7. ZIP VEYA JAZ DRİVE SORUNLAR.............................................184
7.1 ZIP VE JAZ DRİVE İLE İLGİLİ GENEL SORUNLAR..............................184
7.1.1 Kurulum programı sürücü harflerini değiştiriyor ..................185
7.1.2 ZIP veya Jaz Drive içindeki diski çıkartmıyor........................185
7.1.3 Disk her kapanışta dışarıya çıkartılıyor .................................185
7.1.4 ZIP Drive “Klick” sesi çıkartıyor...........................................186
7.1.5 ZIP DRİVE DİSKET DEĞİŞİMİNİ FARK ETMİYOR ............................186
7.2.1 ZIP sürücüsü sabitdisk olarak tanınıyor.................................186
7.2.2 SCSI Drive’ın yüklenmesinden sonraki sorunlar....................187
7.2.3 SCSI ZIP sürücüsü her zaman tanınmıyor..............................188
7.3 PARALEL ZIP DRİVE’LAR İÇİN ÇÖZÜMLER......................................189
7.3.1 Guest program çalıştırıldıktan sonra bilgisayar kilitleniyor..189
7.3.2 Windows paralel ZIP Drive’ı tanımıyor .................................190
7.3.3 Paralel porttaki ZIP sürücüsü çok yavaş................................190
7.3.4 Paralel portun ZIP sürücüsü konfigürasyonu.........................191
7.3.5 Yazıcı çok yavaş çalışıyor .......................................................193
7.3.6 Paralel ZIP Drive ile bağlantı kurulamıyor ...........................193
7.3.7 Paralel ZIP Drive disket sürücü olarak tanınıyor ..................194
7.3.8 ZIP Drive ile çalışırken bilgisayar kilitleniyor.......................194
7.3.9 Windows 98, biçimlendirme esnasında kilitleniyor ................194
7.3.10 ZIP sürücüsü bağlı olmadığı hata mesajı veriliyor ..............195
7.3.11 Windows 2000 paralel ZIP sürücüsünü tanımıyor ...............195
7.4 ATAPI ZIP DRİVE SORUNLARI.......................................................197
7.4.1 ATAPI ZIP Drive B: sürücüsü olarak tanınıyor .....................197
7.4.2 ZIP Drive iki kere tanınmış.....................................................197
7.4.3 Sürücüye erişilemiyor ve yanlış büyüklük gösteriliyor ...........197
8. SES KARTI SORUNLARI ...............................................................200
8.1 GENEL SORUN ÇÖZÜMLERİ..............................................................200
8.1.1. Windows altında sorun çözümü .............................................201
8.1.2 MS-DOS Modu’nda sorun çözümü .........................................205
8.2 SES ÇIKIŞI SIRASINDA BİLGİSAYAR KİLİTLENİYOR ...........................211
8.3 SES KARTI RAHATSIZ EDİCİ SESLER ÇIKARTIYOR.............................212
8.4 RESİM GÖRÜNTÜLERKEN VEYA SÜRÜCÜ ERİŞİMİ SIRASINDAKİ
CIZIRTILAR........................................................................................................213
8.5 Müzik CD’lerinden ses çıkmıyor................................................213
8.6 SES KAYIT EDİLEMİYOR...................................................................216
8.7 MIDI DOSYALARI OYNATILAMIYORLAR .........................................219
8.8 WAVETABLE MODÜLÜ TANINMIYOR ...............................................220
8.9 WAV, MIDI VE MP3 DOSYALARININ KAYDEDİLMESİ VE
OYNATILMASINDAKİ SORUNLAR .......................................................................221
8.10 SES ÇOK KISIK VEYA HİÇ YOK .......................................................222
8.11 DİJİTAL EFEKTLER ÇALINMIYOR....................................................223

5
8.12 SES SİSTEMLERİ AÇIKLAMALARI ...................................................223
8.13 INTERNET TELEFONUNDA SES SORUNLARI.....................................225
9. GİRİŞ CİHAZLARI İLE İLGİLİ SORUNLAR.............................227
9.1 KLAVYE İLE İLGİLİ SORUNLAR ........................................................227
9.1.1 Bilgisayar açılışta “Keyboard Error” mesajı veriyor............228
9.1.2 USB klavye çalışmıyor ............................................................229
9.1.3 Tuşlar yanlış yorumlanıyor.....................................................229
9.1.4 YANLIŞ VEYA EKSİK KLAVYE SÜRÜCÜSÜ .....................................230
9.1.5 Sistemde virüs mü var? ...........................................................231
9.1.6 Türkçe klavye sürücüsünde harfler karışıyor..........................232
9.1.7 Tuşlar sıkışıyor veya çalışmıyorlar.........................................232
9.1.8 Kablosuz klavye çalışmıyor.....................................................233
9.2 FARE ÇALIŞMIYOR...........................................................................234
9.2.1 Tamamen devre dışı: Fare görevini ihmal ediyor ..................234
9.2.2 Fare yerine klavye kullanmak.................................................238
9.2.3 Fare MS-DOS modunda çalışmıyor........................................240
9.2.4 Fare imleci atlıyor ..................................................................240
9.2.5 Fare imleci hiç oynamıyor veya tek yönde hareket ediyor .....241
Fare kirlenmiş mi?...........................................................................241
9.2.6 Kablo mu yoksa fare mi arızalı?.............................................241
9.2.7 Fare, çıkartılıp takıldıktan sonra Windows altında çalışmıyor
.....................................................................................................................242
9.2.8 Kablosuz fare sorunları ..........................................................242
9.3 JOYSTİCK SORUN ÇIKARTIYOR ........................................................243
9.3.1 Joystick tanınmadı...................................................................243
9.3.2 Gameport etkinleştirilmesine rağmen joystick tanınmıyor.....246
9.3.3 Joystick çalışmıyor..................................................................248
9.3.4 Joysticki test ve kalibre etmek.................................................249
9.3.5 Joystick kalibrasyona rağmen doğru çalışmıyor ....................253
9.3.6 Joystick Windows 2000 altında yüklenemiyor ........................253
9.3.7 Direksiyon ve diğer cihazlar ile ilgili sorunlar.......................253
9.3.8 Dijital joystickler.....................................................................255
9.3.9 Force Feedback.......................................................................256
9.4 TARAYICI PRATİĞİ...........................................................................258
9.4.1 tarayıcı tanınmıyor..................................................................258
9.4.2 Kurulum sonrasındaki hata mesajları ....................................261
9.4.3 Çalışma sırasında karşılaşılan sorunlar.................................263
9.4.4. Mükemmel tarama..................................................................265
9.5 SERİ/PARALEL BAĞLANTI NOKTASI ÇALIŞMIYOR.............................267
9.5.1 Seri bağlantı noktasının test edilmesi .....................................269
9.5.2 Hata tespit yazılımı ve kontrol fişi kullanmak.........................269
9.5.3 Fare sürücüsü testi..................................................................270
9.5.4 Seri bağlantı noktasının değiştirilmesi ...................................271
9.6 IRDA - KIZIL ÖTESİ SORUNLARI......................................................274
9.7 PC KAMERALARI.............................................................................280

6
PC İLKYARDIM KİTABININ SON BÖLÜMÜNDE........................282
10. ÇEVİRMELİ BAĞLANTI SORUNLARI.....................................282
AYRINTILI KONU BAŞLIKLARI İÇİN TIKLAYIN.. ......................................282
11. YAZICI SORUNLARINI ÇÖZÜME KAVUŞTURMAK............282
12. MONİTÖR VE GÖRÜNTÜ SORUNLARI...................................284
13. WİNDOWS TEMELLERİ..............................................................284
14. WİNDOWS ALTINDA SORUN ÇÖZÜMÜ .................................285
15. AYGIT YÖNETİCİSİ VE YENİ DONANIM EKLEME
SİHİRBAZI ........................................................................................................286
16. TAMAMEN ÜCRETSİZ SÜRÜCÜ HİZMETLERİ....................286
17. USB SORUNLARINI ÇÖZMEK ...................................................287
18. BIOS GÜNCELLEMESİ ................................................................287
EKLER....................................................................................................287

8
1.Önlem almak için yapabilecekleriniz11
Bilgisayarınızın durup dururken ekrana çeşitli hata uyarıları getirmesi veya
bazı şeylerin doğru çalışmaması, çoğunlukla sizin hatanız değildir. Sahip
olduğunuz donanımların dayanıklılığı ve hemen hemen tüm yazılımlarda gizli
olarak bulunan küçük programlama hataları konusunda hiçbir etkiniz olamaz.
Muhtemelen farkına bile varamayacağınız bu tür yazılım ve donanım
sorunlarından kaçınmak için yapabileceğiniz hiçbir şey yoktur.
Bir bilgisayar sistemindeki hata kaynakları çok çeşitlidir ve sistemdeki
muhtelif kusurların nasıl bir etkiye sahip olabileceklerini hiç kimse önceden
söyleyemez. Ancak, meydana gelmesi muhtemel zararları sınırlandırma imkanına
sahipsiniz. Aşağıda anlatılan tedbirler ve hazırlıklar bazı sorun kaynaklarını
önceden engellemeniz konusunda yardımcı olacaktır. Acil bir durum karşısında
yardımsız kalmamak için alınan tedbirler sayesinden hata kontrolünün dikkat
çekici bir şekilde nasıl kolaylaşacağı da ilerleyen sayfalarda gösterilecek.
1.1 İlk olarak yapmanız gerekenler
Başlarken ilk olarak, ihtiyaç duyulursa sisteminizde kurulu olan yazılım ve
donanımlar hakkındaki gerekli bilgilerin elinizin altında bulunması için PC’nizin
o anki durumunun bilinmesi tavsiye edilir. Eğer yardım almak için bir teknik

9
servis ile bağlantı kurmanız gerekirse, söz konusu bilgilere kesinlikle ihtiyacınız
olacaktır.
Burada genellikle bilgisayarınızın donanımı ve işletim sisteminin
konfigürasyon dosyalarındaki bilgiler sorulur. Bu nedenle konfigürasyon
dosyalarının içeriklerini yazdırmalı ve çıktının alındığı günün tarihini de not
etmelisiniz. Bilgisayarınız bir sorun nedeni ile çalışmasa dahi, bu sayede gerekli
bilgilere rahatlıkla ulaşabilirsiniz.
Windows altında, sisteminiz hakkında ulaşabileceğiniz bilgileri
yazdırmanın en kolay yolu Aygıt Yöneticisi’ni kullanmaktır.
1. Bunun için ilk olarak masaüstünde bulunan BİLGİSAYARIM, ekrana
gelen penceredeki DENETİM MASASI ve SİSTEM simgelerine sırasıyla iki kere
tıklayın. Daha sonra üzerinde yazdırma seçeneği bulunan AYGIT
YÖNETİCİSİ’ni etkinleştirin.
2. YAZDIR düğmesine tıklayın ve ekrana gelen iletişim penceresindeki
TÜM AYGITLAR VE SİSTEM ÖZETİ seçeneğini işaretledikten sonra yazdırma
işlemini başlatmak için TAMAM düğmesine tıklayın. Böylece kullanılan sistem
kaynakları hakkında, kurulu olan aygıtların sisteme nasıl bağlandıkları gibi
ayrıntılı bilgilere de sahip olursunuz. Burada belirtilen kullanılan sürücüler ve
versiyonları hakkında veriler en önemli bilgilerdir.
Resim 1.1: AYGIT YÖNETİCİSİ sistem bilgilerinin yazdırılmasını mümkün kılar.

10
Kurulu olan bir ses kartı hakkındaki bilgi, çıktı üzerinde aşağıdaki şekilde
görünecektir:
Sınıf: Ses, Video ve Oyun Kumandaları
Aygıt: Terratec Xlerate PCI Audio
Kaynaklar:
IRQ: 09
G/Ç: 6100h – 6107
G/Ç: 6200h – 6207h
MEM: F10000000h – F101FFFFh
Aygıt Sürücüleri:
C:WINDOWSSYSTEMasp4core.vxd
Dosya boyutu: 22225 bayt.
Üretici: Aureal Semiconductor
Dosya sürümü: 4.05.112c
Telif Hakkı: Copyright © Aureal Semiconductor. 1997,98
C:WINDOWSSYSTEMasp4appy.vxd
Dosya sürümü: 4.05.112c
Telif Hakkı : Copyright © Aureal Semiconductor. 1997,98
C:WINDOWSSYSTEMasp4wt.vxd
Dosya sürümü: 4.05.112d
Telif Hakkı: Copyright © Aureal Semiconductor. 1997,98
Ayrıntılı bilgilerin ne kadar değerli olabileceklerini, belirli bir aygıt ile
sorun yaşadığınız ve bunun için bir yardım almak istediğiniz zaman
anlayacaksınız. Bunun için elinizdeki yazıcı çıktısını iyi bir şekilde saklayın ve
tarihini yazmayı unutmayın.
Sistem Bilgisi Programı
Biraz önce anlatılan yedekleme işlemi için Windows 98’den itibaren
Sistem Bilgisi aracı alternatif olarak sunuluyor.
1. Sistem Bilgisi programını BAŞLAT/PROGRAMLAR/DONATILAR/
SİSTEM ARAÇLARI/SİSTEM BİLGİSİ komutunu kullanarak çalıştırın.

11
Resim 1.2 Windows 2000 altında Sistem Bilgisi aracı
2. Sistem konfigürasyonunu yazdırmak için DOSYA menüsündeki
YAZDIR komutundan faydalanabilirsiniz. Sistem bilgilerini, DIŞARI VER
komutu yardımıyla alternatif olarak bir dosyaya da yazdırabilirsiniz. Bu dosyayı
bir diskete kopyalayın ve güvenli bir yerde saklayın.
1.2 İlk yardım disketi
Karşı karşıya kalabileceğiniz acil bir durum için yapılabilecek en önemli
hazırlık, her zaman ihtiyaç duyabileceğiniz bir ilk yardım disketi hazırlamaktır.
Bunu, henüz tam olarak ne olacağını tahmin edemeyeceğiniz durumlarda,
gerektiği takdirde kullanmak zorundasınız. Örneğin, bir hasar veya hata
sonucunda sabitdiske erişimin artık mümkün olmadığını düşünün. Bu durumda ilk
yardım disketi, sizin son kurtuluş çareniz olabilir. Bilgisayarınıza virüs bulaştığı
zaman da, sisteminizi virüslerden temizlemek üzere virüssüz bir şekilde
açabilmek için yine “temiz” bir açılış disketine ihtiyacınız olacaktır.
ÖNEMLİ! Eğer sabitdiskiniz FAT32 olarak biçimlendirildiyse, bir açılış disketi
kullanmak zorunda kalırsınız. Bir hata ile karşılaştığınız zaman bilgisayarınızı
eski bir MS-DOS disketi ile açmaya çalışırsanız, sabitdiskinize bir daha
erişemeyebilirsiniz!

12
1.2.1 Windows için doğru açılış disketi
Windows 9x ve Me
Windows 9x ve Me kurulumu sırasında bir açılış disketi oluşturulması
mümkündür. Şayet bu imkanı kullanmadıysanız, bu disketi işletim sistemi
kurulduktan sonra oluşturmalısınız. Bunun için yapılması gereken işlemler
aynıdır:
1. BİLGİSAYARIM simgesine iki kere tıklayın. Burada bulunan
DENETİM MASASI’nı açın ve PROGRAM EKLE/KALDIR simgesine de iki
kere tıkladıktan sonra ekrana gelen penceredeki BAŞLANGIÇ DİSKETİ kartını
etkinleştirin.
2. Burada bulunan DİSKET OLUŞTUR düğmesine tıklayarak, Windows
95/98’in açılış disketi oluşturmasını sağlayabilirsiniz.
Resim 1.3: Başlangıç disketi oluşturmak bu kadar kolaydır.
Normal bir başlangıç disketinde, Türkçe klavye desteği ve tabii ki acil
durumlarda kullanılmak üzere önemli programlar da dahil olmak üzere ihtiyaç
duyabileceğiniz tüm araçlar bulunur. Ancak, sistemini bu disket ile açtıktan sonra

13
DOS için 520 Kbyte’dan daha fazla hafıza alanına ihtiyaç duyanlar için gerekli
olan hafıza yöneticisi maalesef bu diskette mevcut değildir. Söz konusu eksiği
gidermek için aşağıdaki işlemleri yerine getirmelisiniz:
1. Windows klasöründe bulunan HIMEM.SYS ve EMM386.EXE
dosyalarını söz konusu diskete kopyalayın.
2. Windows 95/98 Not Defteri’ni, BAŞLAT/PROGRAMLAR/
DONATILAR/NOT DEFTERİ komutunu kullanarak çalıştırın. DOSYA/AÇ
komutu ile ekrana gelen penceredeki Dosya Adı kutusuna CONFIG.SYS yazın ve
Konum açılır listesinden de, aradığınız dosya açılış disketinde bulunduğu için,
disket sürücüsünü seçin.
3. Aşağıdaki ifadeleri dosyanın ilk üç satırına ekleyin.
DEVICE=HIMEM.SYS
DEVICXE=EMM386.EXE NOEMS
DOS=HIGH, UMB
4. Buna karşılık DISPLAY.SYS sürücüsünün belirtildiği satırı rahatlıkla
silebilirsiniz.
5. Üzerinde değişiklik yaptığınız dosyayı DOSYA/KAYDET komutunu
kullanarak saklayın.
6. Daha sonra yine disket içerisinde yer alan AUTOEXEC.BAT dosyasını
Not Defteri’nde açın.
7. KEYNB programının önüne, klavye sürücüsünün bir üst hafızaya
yüklenmesi ve bu sayede DOS hafızasının kaybolmaması için LH (Load High)
ifadesini ekleyin. Satır bunun sonucunda aşağıdaki görünmelidir:
LH KEYB TR,,KEYBOARD.SYS
8. MODE ifadesine sahip her iki satır da silinebilir. Bu değişiklikleri
yaptıktan sonra dosyayı kaydedin ve kapatın.
Bu sayede sisteminizi söz konusu disketi kullanarak başlattığınız zaman,
daha fazla hafıza alanı kullanabileceksiniz.
Windows 2000 ilk yardım disketi oluşturmak
İlk yardım disketi üzerinde sadece AUTOEXEC.NT, CONFIG.NT ve
SETUP.LOG dosyaları bulunur. SETUP.LOG dosyası, tamir fonksiyonu için
gerekli olan bilgileri saklar. Windows 2000, acil bir durum karşısında sadece bu
disket kullanılarak açılamaz.

14
1. BAŞLAT/PROGRAMLAR/DONATILAR/SİSTEM ARAÇLARI/
YEDEK komutunu kullanarak Yedekle programını çalıştırın.
2. HOŞ GELDİNİZ kartı üzerinde bulunan ACİL DURUM ONARIM
DİSKETİ düğmesine tıklayın.
Resim 1.4: Windows 2000 açılış disketini buradan oluşturabilirsiniz.
3. Disket sürücüye, biçimlendirilmiş boş bir disket yerleştirin. Her ihtimale
karşı ONARIM DİZİNİNE KAYIT DEFTERİNİ DE YEDEKLE seçeneğini
işaretleyin. Bunun sonucunda tüm Kayıt Defteri bilgileri
WINNTRepairRegback klasörü içerisine yedekleneceklerdir.
İPUCU! Kayıt Defteri bilgileri, boyutları nedeniyle disket üzerinde
saklanamazlar. Bu nedenle yedek kopyaları WINNTRepairRegback klasöründe
saklanırlar. Buradaki yedekleri başka bir sürücüye manuel olarak
yedeklemelisiniz. Orijinal dosyaları, açık oldukları ve bu nedenle erişilemedikleri
için yedekleyemezsiniz.
Windows 2000 açılış disketi oluşturmak
Windows 2000’in işlevi nedeniyle, daha önceki Windows versiyonlarından
farklı olarak tek bir disket yeterli olmayacaktır.

15
1. İlk olarak 1.44 MB boyutunda bir 3.5 inçlik disket edinin.
2. BAŞLAT/ÇALIŞTIR komutunu çalıştırın ve ekrana gelen pencereye
“x:bootdiskmakeboot a:” (buradaki “x” CD-Rom sürücüsünün ismini belirtiyor)
ifadesini girin.
Resim 1.5: Windows 2000 açılış disketi ayrıca oluşturulmalıdır.
3. Ekrana gelen direktifleri yerine getirin.
1.2.2 Açılış diski olarak ZIP veya Jaz Drive kullanmak
ZIP veya Jaz Drive sahibi (burada kolaylık açısından sadece ZIP Drive
ifadesi kullanılmıştır) olarak, bunları da açılış sürücüsü olarak kullanabilirsiniz.
Bu sayede normal bir diskette yaşanabilecek saklama ortamı problemini de geride
bırakabilirsiniz. Ayrıca Windows’u da bir ZIP disket üzerine kurabilirsiniz. Ancak
sevinç nidalarınızı kesmeden önce, bazı sınırlamalar olduğunu da bilmelisiniz.
Sistemin açılması sadece SCSI sürücüleri (paralel versiyon sahipleri maalesef bu
konuda şanssızlar) ile mümkün oluyor. SCSI Controller ayrıca, SCSI açılış
sürücüsünün manuel olarak seçilmesine izin veren kendi özel BIOS’una sahip
olmalıdır. Örneğin, Adaptec Controller 2940 veya 2940W modelleri, bunun için
rahatlıkla kullanılabilir.
Öncelikle ZIP disketini sistemi açabilecek hale getirmelisiniz. Bunu, en
kolay Windows altında bir DOS penceresi ile gerçekleştirebilirsiniz.
1. BAŞLAT/PROGRAMLAR/MS-DOS KOMUT İSTEMİ komutunu
kullanarak MS-DOS komut satırını açın.

16
2. Bu satıra “sys x:” komutunu girin. Buradaki “x” Zip sürücüsünün ismini
belirtiyor. Komutu çalıştırmak için son olarak [Enter] tuşuna basın. Sistem
dosyaları şimdi ZIP disketine aktarılacaktır.
3. Daha sonra Windows’un kurulum programını çalıştırabilir ve Windwos
95 veya 98’i ÖZEL seçeneğini kullanarak ZIP disketi üzerine kurabilirsiniz.
1.2.3. İlk yardım disketi için doğru araçlar
Bu kitap, acil durumlar için ilk yardım hakkında olduğu için yukarıda
anlatılan açılış disketi tabii ki yeterli olamayacaktır. Örneğin bir arıza durumunda
kesinlikle ihtiyaç duyabileceğiniz bazı uygulamalar, yani aslında tüm yardımcı
araçlar, bu disket içerisinde bulunmazlar.
Faydalı bir ilk yardım disketinde neler bulunmalıdır?
Bilgisayarınızda meydana gelebilecek muhtemel bir arızayı sadece ilk
yardım disketini kullanarak giderebilmeniz için, söz konusu disket üzerinde
hataları düzeltebilecek tüm araçların bulunması gereklidir. Windows 95/98 bunun
için sadece birkaç programı kullanıma sunar. Eğer yukarıda anlatıldığı gibi bir
başlangıç disketi oluşturduysanız, disketinizi acil durumlara karşı eksiksiz bir hale
getirmek için ayrıca ihtiyaç duyabileceğiniz programları da bu diskete
kopyalamalısınız.
Acil durumlarda aşağıdaki programlara ihtiyaç duyabilirsiniz:
SCANDISK.EXE
FDISK.EXE
SYS.COM
DEBUG.EXE
ATTRIB.EXE
MEM.EXE
FORMAT.COM
MSD.EXE
EDIT.COM
Windows 98: SCANDISK.EXE, SYS.COM, DEBUG.EXE, ATTRIB.EXE ve
FORMAT.EXE dosyaları EBD.CAP paket dosyası içerisinde bulunurlar. Bu
dosya, sistemin açılması esnasında başlangıç disketinden RAM sürücüsü üzerine
açılır. Başlangıç disketindeki BENİOKU.TXT dosyasından daha ayrıntılı bilgiye
ulaşabilirsiniz.

17
1. İlk yardım disketini yerleştirin ve Windows Gezgini’ni çalıştırın.
2. Windows dizini altında yer alan Command klasörünü açın.
3. Yukarıda listelenen programları disket sürücüye kopyalayın.
4. Eğer MSD.EXE dosyası Command klasöründe mevcut değilse
Windows CD’sini sürücüye yerleştirin. MSD.EXE dosyasını Windows 95’de
OtherMSD ve Windows 98’de ise TOOLSOLDMSDOS klasörü altında
bulabilirsiniz.
5. Eğer sabitdiskinizi DriveSpace ile sıkıştırmadıysanız, artık disketiniz
tamamdır. Aksi takdirde aşağıdaki işlemleri de yerine getirmelisiniz.
6. Ayrıca Command klasöründe bulunan DRVSPACE.BIN ve
DRVSPACE.SYS dosyalarını da ilk yardım disketine kopyalayın.
7. İlk yardım disketinde bulunan CONFIG.SYS dosyasını, Windows
Donatıları arasında yer alan Not Defteri’ni kullanarak açın.
8. Burada bulunan EMM386 satırının arkasına “DEVICEHIGH=
DRVSPACE.SYS /MOVE” satırını ekletin ve dosyayı kaydedin.
Bu eksiksiz disket ile acil durumlara karşı hazırlıklısınız.
İPUCU! Bir antivirüs programını “temiz” bir diskete kopyalamayı ve üzerinde
bulunan küçük kulakçığı açarak disketi yazmaya karşı korumalı hale getirmeyi
unutmamalısınız. Antivirüs yazılımınız da dahil olmak üzere tüm sabitdiskinize
virüs bulaşmış olsa dahi, disket üzerinde antivirüs programının temizliğinden
emin olabilirsiniz.
Windows 98/Me: CD-ROM sürücüsü dahil
Windows 98/Me sahiplerinin açılış disketlerinin diğer Windows
sürümlerine kıyasla daha lüks olduğu söylenebilir. Açılış disketi, henüz
oluşturulurken, sistem açılışı sırasında arka arkaya denenecek olan bir dizi CD-
ROM sürücüsü ile donatılıyor. Söz konusu sürücü deneme işlemi, en kötü
ihtimalle bilgisayarın kilitlenmesine neden olabilir. Bu nedenle, sadece gerçekten
ihtiyaç duyulacak olan sürücünün yüklenmesi gerekir. Bir diğer önemli nokta ise,
aslında ihtiyaç duyulmayacak sürücülerin disket üzerinde, aslında yerine daha
kullanışlı araçların yüklenebileceği bir alan kaplamalarıdır. İhtiyaç duymadığınız
sürücüleri kaldırmak için aşağıdaki işlemleri uygulayın:

18
1. Açılış disketinde bulunan CONFIG.SYS dosyasını bir metin editörü ile
açın.
2. Buradaki [CD] başlığı altında CD-Rom sürücülerine ait girdiler bulunur.
Eğer bir ATAPI CD-Roms sürücüsüne sahipseniz “device=oakcdrom.sys
/D:mscd001” haricinde tüm satırları silebilirsiniz.
3. Bir SCSI CD-Rom sürücüsü sahibi olarak en üstteki satırdan başlayın ve
bunun önüne bir tane noktalı virgül (;) ekleyin. Yaptığınız değişikliği kaydedin ve
açılış disketini kullanarak bilgisayarı çalıştırın. Açılış sonrasında CD-Rom
sürücünün çalıştığını gördükten sonra bu sürücüye ihtiyacınız olmadığını
anlayabilirsiniz. Bir sonraki satıra gidin ve aynı kontrolü bunun için de yapın. CD-
Rom sürücüsü çalışmadığı zaman söz konusu sürücüye ihtiyacınız vardır ve bu
nedenle ilgili satırın önündeki noktalı virgülü kaldırmalısınız.
4. Tüm satırları kontrol ettikten ve CD-ROM sürücünün sistem açıldıktan
sonra çalıştığından emin olduktan sonra, önünde noktalı virgül bulunan tüm
satırları rahatlıkla silebilirsiniz. Bu satırlarla ilişkili dosyalara da artık ihtiyacınız
olmadığı için açılış disketinden silebilir ve buradaki kullanılabilir boş alanı
büyütebilirsiniz.
CD-ROM sürücünüz başlangıç disketinde bulunan hiçbir sürücü ile
çalışmıyorsa, CD-ROM sürücünüzün MS-DOS sürücüsünü yüklemelisiniz.
Örneğin, AMD chipsetli SCSI Hostadapter DAWI Control’da bu tür bir durumla
karşılaşabilirsiniz. Bu tür, aygıta özel bir sürücünün nasıl kullanılabileceğini bir
sonraki başlıkta göreceksiniz.
Donanım sürücülerini unutmayın
Eğer acil bir durumda mutlaka erişmeniz gereken başka donanımlara
(örneğin harici SCSI aygıtları) sahipseniz, söz konusu donanımlara ait sürücülere
de disket üzerinde ihtiyacınız olacaktır. Artık disket, üzerine daha başka sürücü
kopyalanamayacak kadar dolmuş olmalıdır. Bu durumda iki seçeneğiniz var:
İlk yardım disketindeki bir veya birkaç programı silebilir (ki bu tavsiye
edilmez), veya
Sürücüleri sabitdisk üzerinde saklamaya devam edebilir ve başlangıç disketine
sadece bu dosyaların konumlarını girebilirsiniz.
Son durumda, sistem ilk yardım disketi kullanılarak açıldığı zaman gerekli
sürücüler sabitdisk üzerinden yüklenirler. Bunun için yukarıda anlatıldığı gibi
sabitdisk üzerinde bulunan CONFIG.SYS dosyasından ilgili satırı alın ve bunun

19
üzerinde hiçbir değişiklik yapmayın. Ancak bunun çalışabilmesi için sabitdisk
erişiminde herhangi bir sorun olmamalıdır.
İleride herhangi bir nedenden ötürü söz konusu sürücü dosyalarını başka
bir klasöre kopyalayacak olursanız, ilk yardım disketindeki açılış dosyalarını da
uygun şekilde değiştirmeyi unutmamalısınız.
Eğer CONFIG.SYS dosyası içerisinde sürücüsü yüklü olan bir veya daha
fazla SCSI sabitdiski kullanıyorsanız, bu sürücülerin de disket üzerinde
bulunmasına dikkat etmelisiniz.
Eğer bir hata sonucunda sabitdiske erişemeyecek olursanız, söz konusu
sorunun yazılımsal olarak çözüme kavuşturulması ise ancak problemli bir şekilde
mümkün olabilir. Eğer ilk yardım disketinde daha fazla boş alan yoksa, buradaki
programların bir kaçından vazgeçebilirsiniz. Söz konusu programları başka bir
disket üzerinde saklayarak, ileride onlara rahatlıkla ulaşabilirsiniz.
1.3. Sistem ve konfigürasyon bilgileri için optimum güvenlik
Bir sorun ile karşılaşılması durumunda, bilgisayarın tekrar çalışabilir bir
hale getirilmesi için yerine getirilmesi en önemli şartlardan biri de, sistem ve
konfigürasyon bilgilerinin yedeklenmesidir. Bu noktada iki çeşit veri mevcuttur.
Kullanılan işletim sisteminden bağımsız olarak bilgisayarın temel donanım
ayarlarının saklandığı PC BIOS en alt katmanı teşkil ediyor. Sistem dosyaları ise
kullanılan Windows versiyonuna bağlı olarak önemli değişikliklere uğradığı için,
her versiyonda uygulanacak işlemler farklıdır.
1.3.1 BIOS ayarlarının dokümantasyonu
Bir PC’nin sahip olduğu en önemli ayarlar BIOS Setup’ındaki sistem
bilgileridir. Eğer buradaki ayarlardan biri doğru olmazsa, bilgisayarın en geç bir
sonraki açılması sırasında hata ile karşılaşmanız kaçınılmaz bir sonuçtur. En kötü
ihtimalle, ekranın simsiyah kaldığı ve bilgisayarın tanımlanamayan bir açılış
denemesinde bulunduğu bir hata mesajıyla karşılaşırsınız.
Bu durumda, değişik BIOS üreticileri arasında çok büyük farklılıklar
olduğu için her bir BIOS Setup öğesinin hangi fonksiyonlara sahip olduğunu
bilmenize gerek yoktur. Burada unutulmaması gereken en önemli şey, Setup’ın
tüm konfigürasyon bilgilerinin CMOS RAM üzerinde saklanıyor olmasıdır. Bu
yapı elemanın bir parçası, söz konusu bilgilerin üzerinde saklandığı bir hafıza
alanıdır.

20
CMOS RAM’in enerji ihtiyacı, üzerinde saklanan bilgilerin bilgisayar
kapatıldıktan sonra da korunabilmesi için bir pil tarafından karşılanmaktadır. Eğer
BIOS Setup içerisinde değişiklik yaparsanız, BIOS güncel ayarları CMOS RAM
üzerine kaydetmeme seçeneğini sunar. Bu işlem, BIOS programının yardımıyla
tamamen yazılımsal olarak gerçekleştirilir.
Resim 1.6: Sistem konfigürasyonu ile ilgili önemli bilgiler CMOS RAM’de saklanır.
Pratik olarak tüm normal programlar tarafından CMOS RAM üzerine
yazılabilir ve burada saklanan bilgiler de kaybedilebilir. Programlama hatasına
sahip yazılımlar ve virüs programları bu şekilde bilgisayarınızın çalışamaz hale
gelmesine neden olabilirler. Tüm ayarları bildiğinizi mi düşünüyorsunuz? O
zaman, örneğin cache hafızanın konfigürasyonunu da biliyor olmalısınız.
Önemli ayarlar birçok BIOS versiyonunda AUTO CONFIGURATION
gibi bir seçenek yardımıyla geri yüklenebilirler. Eğer BIOS’unuz kurulu olan
sabitdiskin parametrelerini okuma fonksiyonuna sahip değilse, söz konusu
bilgileri mutlaka bir yere kaydetmiş olmalısınız. Bu durumda sabitdiskiniz ile
ilgili bilgileri manuel olarak girmelisiniz.
Ayrıca disket sürücüleri ve ekran kartı ayarları da kontrol edilmeli ve
gerektiği takdirde uygun şekilde düzeltilmelidir. Bu işlemi çok daha kolay bir
şekilde gerçekleştirebilirsiniz. Bunun için BIOS Setup’ın ayarlarını yedekleyin.
Bu sayede acil bir durumda söz konusu bilgilere rahatlıkla ulaşabilir ve Setup’ta
gerekli değişiklikleri kolaylıkla yapabilirsiniz. Bunun sonucunda bilgisayarınız
sorunsuz bir şekilde açılacaktır. Setup ayarlarını yedekleyebilmek için ilk olarak
Setup programında çalışmanız gereklidir.
1. Setup programını açmak için bilgisayarınızı yeniden başlayın ve
BIOS’un açılış sırasında ekrana getirdiği mesajlara dikkat edin.

21
2. Bilgisayarın açılış işlemini belirli bir tuş kombinasyonu ile kesebilir ve
bu sayede Setup programına geçebilirsiniz. Bazı BIOS versiyonları kullanılacak
tuş kombinasyonlarını bilgisayar açılırken ekrana getirirler. Aşağıdaki ya da
benzeri bir mesaj, kısa bir süre ekranda kalır:
Hit <DEL> if you want to run setup
PC’nizde hangi tuş kombinasyonunun geçerli olduğu, sahip olduğunuz
BIOS’un üreticisine göre değişiklik gösterir. Bunun için bir standart mevcut
değildir. Aşağıdaki tabloda, bilgisayarınız açılırken BIOS Setup’ına
ulaşabileceğiniz tuş kombinasyonlarının bir listesi bulunuyor. Şayet aşağıdaki
tabloyu kullanarak bilgisayarınızın BIOS’una ulaşamazsanız anakartın kullanım
kitapçığına bir göz atmalısınız. Son bir yöntem olarak da bilgisayar açıldıktan
sonra herhangi bir tuşa basmaktır. Bunun sonucunda normalde, BIOS’a ulaşmak
için yapmanız gerekenlerin anlatıldığı bir hata mesajı ekrana gelecektir.
Üretici Kısayol Tuşları
AMI (Del) veya (F1)
Award (Del), (Ctrl)+(Alt)+(Esc), (F1) veya
(Ctrl)+(Alt)+(S)
Award (F1) veya (Ctrl)+(Alt)+(S)
Compaq Preserio (F10)
Dell (Alt)+(Enter)
Gateway (F1)
Hewlett Packard (F2)
NEC (F2)
Phoenix (Ctrl)+(Alt)+(Esc), (Ctrl)+(Alt)+(S), (F2) veya
(Del)
Phoenix (F2) veya (Del)
Toshiba (Esc) veya (F2)
Zenith (Ctrl)+(Alt)+(Insert)
Muhtemel Kombinasyonlar (Ctrl)+(Enter), (Ctrl)+(Alt)+(F1) veya (F10)
Tablo 1.1: BIOS Setup’ına ulaşmak için kullanılan tuş kombinasyonları
3. Eğer şimdi BIOS Setup içerisindeyseniz, yapmanız gereken tek şey,
[Print] tuşuna basmaktır. Bunun sonucunda bağlı olan yazıcınıza ekrandaki
görüntünün bir kopyası gönderilecek ve yazdırılması istenecektir.
4. Eğer BIOS’unuz bir ayar için çok sayıda sayfa kullanıyorsa, varolan
tüm sayfaları tek tek etkinleştirin ve [Print] tuşuna basarak bunların da yazıcı
çıktısını alın. Sonuç olarak BIOS’taki tüm ayarların yazıcı çıktılarına sahip
olacaksınız. Bunları acil bir durumda kullanmak üzere saklamalısınız.
ÖNEMLİ! Setup, tüm bilgisayarlarda BIOS ayarları içersinde entegre olarak
sunulmaz (örneğin Compaq). Bootmanager (Açılış Yöneticisi), belirli bir tuş

22
kombinasyonu sonucuna bir servis partisyonunu açar. Ayarlara bu partisyon
üzerinden ulaşılır. Eğer başka bir sabitdisk taktıysanız veya diskinize
erişemiyorsanız, Setup’ı da kullanmazsınız. Compaq’ta söz konusu bir durum için
http://compaq.com adresinden, uygun bir başlangıç disketi yükleyebilirsiniz.
Yazıcı çıktınızda bulunabilecek tuhaf karakterleri, Setup programında
İngilizce ASCII karakter kümesi kullanıldığı için dikkate almayın. Ayrıca ekran
üzerinde görünen blok grafik işaretleri de, yazıcıya bağlı olarak ekrandakinden
farklı bir şekilde yazdırılabilir.
1.3.2 Windows sistem dosyalarının Win9x/Me altında yedeklenmesi
Dosyalar ve Kayıt Veritabanı
Kayıt Veritabanı, sistem tarafından kullanılan iki dosyadan (Windows
Me’de üç) meydana gelir. Bunlar Windows 95/98 altında, Windows klasörü
içerisinde yer alan SYSTEM.DAT ve USER.DAT dosyalarıdır. Windows Me,
bunlara ek olarak CLASSES.DAT dosyasına da sahiptir.
SYSTEM.DAT: Kayıt Veritabanı’nın bu kısmı, sisteme özel bilgileri içerir.
Bu bilgilere ayrıca AYGIT YÖNETİCİSİ’nden de ulaşılabilir.
USER.DAT: Burada ise kullanıcı profillerini oluşturan, kullanıcıya özel tüm
bilgiler saklanır.
CLASSES.DAT: Bu dosya içerisinde HKEY_CLASSES_ROOT anahtarı
altındaki anahtarlar bulunur.
İPUCU! Windows Me altında Kayıt Veritabanı’nın yapısının değiştirilmesi
nedeniyle bir çok eski araç bu yeni dağılımla başarılı bir şekilde çalışamaz ve bu
nedenle tüm Kayıt Veritabanı’nın zarar görmesine neden olabilirler.
Tüm bu dosyalar, Windows için hayati öneme sahiptirler. Hasarlı bir Kayıt
Veritabanı Windows için önceden tahmin edilemeyen sonuçlara nende olabilir. Bu
nedenle Windows, sorunsuz bir şekilde yüklenebildiği oturumların açılışı
sırasında her iki dosyanın da bir yedek kopyasını oluşturur.
Kayıt Veritabanı yedek kopyasını geri yüklemek
Windows 95 altında, söz konusu yedek dosyaların isimleri yine Windows
klasöründe bulunan SYSTEM.DA0 ve USER.DA0’dır. Bir hata ile
karşılaşıldığında bilgisayar MS-DOS modunda başlatılabilir ve daha sonra her iki
yedek dosya da SYSTEM.DAT ve USER.DAT olarak kopyalanabilir. Ancak ilk
olarak orijinal dosyaların SALT OKUNUR ve GİZLİ özelliklerinin ATTRIB
komutu yardımıyla kaldırılması gereklidir. Aksi takdirde kopyala işlemi
gerçekleştirilemez. Her iki özelliği de silmek için, DOS komut satırı Windows
klasörünü gösterirken aşağıdaki komutu çalıştırmalısınız:

23
ATTRIB -R -H SYSTEM.DAT
Daha sonra yedek dosyayı kopyalayabilirsiniz.
COPY SYSTEM.DA0 SYSTEM.DAT
Böylece, Windows’un son olarak başarılı bir şekilde yüklendiği bir Kayıt
Veritabanı’nı yeniden oluşturdunuz.
Windows 98 ve Windows Me, Windows 95’ten farklı olarak Kayıt
Veritabanı’nın son beş günlük kopyasını standart olarak saklarlar. Bunlar
RB000.CAB ile RB004.CAB arasındaki dosyalarda sıkıştırılmış bir şekilde,
WINDOWSSYSBCKUP klasöründe saklanırlar. Bilgisayar, bir hata karşısında
MS-DOS modunda başlatıldığı zaman, yedek dosyalar hasarlı Kayıt Veritabanı
yerine WINDOWS dizinine kopyalanabilir. Bunun için aşağıdaki ifadeyi DOS
komut satırında çalıştırmanız yeterli olacaktır:
scanreg /restore
Windows, bunun sonucunda hasarlı Kayıt Veritabanı’nı en son yedek
kopyası ile değiştirecektir. Windows, yeniden başlatıldıktan sonra sorunsuz bir
şekilde yüklenmelidir.
Kayıt Veritabanı’nı yedeklemek
Kayıt Veritabanı’nda bir hasar meydana gelmesi seyrek karşılaşılan bir
durumdur. Ancak işletim sisteminin hatasız bir şekilde çalışabilmesi için çok
büyük bir öneme sahip olduğu için, söz konusu veritabanını başarılı
değişikliklerden sonra mutlaka yedeklemelisiniz.
Sadece Kayıt Veritabanı’nı yedeklemek için prensip olarak
SYSTEM.DAT ve USER.DAT dosyalarının bir diskete kopyalanması yeterlidir.
Bu yedekleme işlemini, özellikle yazılım ve donanım konfigürasyonlarında
yapılan değişikliklerin başarılı bir şekilde sonuçlanmasının ardından
gerçekleştirmelisiniz. Bu tür durumlarda Kayıt Veritabanı da güncellenir. Bu
nedenle sistemde yapılan son değişikliklerinde de yedeklenebilmesi için güncel
veritabanını da mutlaka diskete kopyalamalısınız.
Kayıt Veritabanı’nın düzenli olarak yedeklenmesi gereklidir. Ayrıca
ileride sisteminizi çalışır hale tekrar getirmek için konfigürasyon ve başlangıç
dosyalarının da yedek kopyalarının oluşturulması gerekir. Bu tür dosyalarda
genellikle, ilgili programın onsuz çalışamayacağı özel bilgiler bulunur. Bunlar
arasında CONFIG.SYS ve AUTOEXEC.BAT haricinde Windows’un başlangıç
dosyaları SYSTEM.INI ve WIN.INI de bulunur. Şayet bu dosyalar, sistemin o
anki durumuna uygun olmazlarsa sorunlar ortaya çıkabilir.

24
Scanreg
SCANREG, Windows 98/Me işletim sistemlerinin her açılışında Kayıt
Veritabanını otomatik olarak yedekliyor. Windows 98 standart olarak,
RB000.CAB ile RB004.CAB biçiminde isimlere sahip olan beş tane yedek kopya
oluşturur. Bu dosyalar WINDOWSSYSTEM klasöründe, sıkıştırılmış bir halde
bulunurlar. Eğer SCANREG ayarlarında bir değişiklik yapmazsanız, aşağıdaki
dosyalar yedeklenir:
SYSTEM.DAT
USER.DAT
SYSTEM.INI
WIN.INI
Bir hata sonucunda AUTOEXEC.BAT, CONFIG.SYS ve MSDOS.SYS
dosyalarına da ihtiyaç duyulacağı için Windows 98/Me’nin söz konusu dosyaları
da yedeklemesini sağlamalısınız. Bunun için aşağıdaki işlemleri yerine getirin:
1. BAŞLAT/PROGRAMLAR/DONATILAR/NOT DEFTERİ komutunu
kullanarak Not Defteri’ni çalıştırın.
2. DOSYA/AÇ komutunu kullanarak SCANREG.INI dosyasını açın. Bu
dosya Windows klasöründe saklanır.
3. Dosyanın sonuna aşağıdaki satırı ekleyin:
Files=30autoexec.bat,config.sys,msdos.sys.

25
Resim 1.7: Ayrıca yedeklenmesini istediğiniz dosyaları SCANREG.INI içerisinde belirtebilirsiniz.
4. Üzerinde değişiklik yaptığınız dosyayı kaydedin. Eklenen dosyalar,
Windows 98/Me’nin bir sonraki açılışında SCANREG tarafından otomatik olarak
yedekleneceklerdir.
Ancak Windows bu dosyaları sadece sabitdiske kaydeder. Bu nedenle söz
konusu yedek dosyalarının belirli aralıklarla mutlaka diskete aktarılması
gerekmektedir.
1. Windows Gezgini’ni açın ve WINDOWSSYSBCKUP klasörünü
görüntüleyin. RB000.CAB’den RB004.CAB’e kadar olan tüm dosyalar burada
bulunurlar.
2. Şayet bu dosyaları göremezseniz, GÖRÜNÜM/KLASÖR
SEÇENEKLERİ komutunu çalıştırın ve ekrana gelen penceredeki GÖRÜNÜM
kartını etkinleştirin. Buradaki listede bulunan GİZLİ DOSAYA VE
KLASÖRLERİ GÖSTER seçeneğini işaretleyin.
3. Fare imlecini yedeklemek istediğiniz dosyanın üzerine taşıyın ve farenin
sağ tuşuna basın. Ekrana gelen nesne menüsündeki GÖNDER komutunu çalıştırın
ve disket sürücüsünü seçin. Windows seçili dosyaları şimdi diskete
kopyalayacaktır.
4. Kopyaladığınız CAB dosyasının içeriğini bir sıkıştırma programı
(örneğin WinZip) ile görüntüleyebilirsiniz.

26
Resim 1.8: Yedeklenen CAB dosyasının içeriği.
1.3.3 Windows Me, Windows 2000 ve Windows XP
Windows 2000 ve Windows Me başka bir yol izliyorlar. Windows 2000 ile
beraber sistem bilgileri koruması karşımıza çıktı. Bu, sistem dosyalarının
değiştirilmesini veya üzerlerine yazılmasını önlüyor. Şayet bir sistem dosyasının
üzerine yazılırsa veya değiştirilirse, Windows 2000 bu dosyanın orijinalini
otomatik olarak geri yüklüyor.
Windows Me’de sistem bilgisi koruması
Sistem bilgisi koruması, sistem dosyalarının üzerine yazılmamasına dikkat
eder. Windows Me, sistem dosyasını değişikliklere veya üzerine yazılmaya karşı
yedeklemiştir. Son olarak söz konusu sistem dosyası, yedeklenen bir önceki
versiyonu ile değiştirilir. Windows bu işlemi kullanıcının bilgisi haricinde
otomatik gerçekleştirir. Sistem korumasının çalışmasını WindowsSystemsfp
klasörü içerisinde bulunan Sfplog.txt dosyasından takip edebilirsiniz.
DİKKAT! Windows Me’nin Kayıt Veritabanı’nın yapısı Windows 9x
versiyonlarındakinden farklıdır. Burada, SYSTEM.DAT ve USER.DAT
dosyalarına ek olarak CLASSES.DAT dosyası da bulunur. Bu ek dosya içerisinde
HKEY_CLASSES_ROOT anahtarındaki öğeler saklanır. Bu nedenle bir çok eski
araç Kayıt Veritabanı’nın bu kısmını başarılı bir şekilde düzenleyemiyor ve bunun
sonucunda tüm Kayıt Veritabanı’na hasar verebiliyorlar!!!
Windows Me altında Sistem Geri Yükleme
Sistem Geri Yükleme yardımıyla, sistemin belirli bir zamandaki durumunu
belirten bir fotoğrafı oluşturulabilir. Sistem, oluşturulan geri yükleme noktası
sayesinde ileride istendiği zaman tekrar eski durumuna geri döndürülebilir. Kayıt
Veritabanı ve sistem geri yükleme sırasında gerekli olacak tüm dosya ve klasörler
yedeklenir. Tam olarak hangi dosyaların ve klasörlerin yedekleneceğinin listesi
ise WindowsSystemRestore klasöründe bulunan Filelist.xml dosyasında tutulur.
Geri yükleme noktası bilgileri ise Windows’un her partisyonda sakladığı _Restore
adındaki korunmuş bir klasörde saklanırlar.
İlk geri yükleme noktası Windows Me kurulduktan hemen sonra otomatik
olarak gerçekleştirilir. Daha sonra Windows, 10 saat kesintisiz olarak
çalıştırıldıktan sonra veya 24 saat sonunda (hangi şartın önce gerçekleştiğine bağlı
olarak) güncel sisteme bağlı olarak bir geri yükleme noktası oluşturur. Office
2000’de olduğu gibi yeni kurulum programları da geri yükleme noktaları
oluştururlar.
Ancak Sistem Geri Yükleme fonksiyonun da olumsuzlukları bulunur:

27
Şayet sabitdisk üzerindeki kullanılabilir boş alan 200 Mbyte’ın altına düşerse,
Sistem Geri Yükleme otomatik olarak devre dışı kalır. Bu nedenle o zamana
kadar oluşturulan tüm geri yükleme noktaları da bir daha kullanılmamak üzere
silinirler.
Sadece belirli dosyalar ve klasörler dikkate alınırlar.
Eğer alanın % 90’ı geri yükleme bilgileri ile dolarsa, Windows kullanılabilir
boş alan oranı % 50 olana kadar eski geri yükleme noktalarını (First In–First
Out, “ilk giren ilk çıkar” kuralına göre) otomatik olarak (kullanıcıyı
bilgilendirmeden) silmeye başlar.
Geri yükleme noktaları arasında gezinemezsiniz. Sistem, bir geri yükleme
noktası yardımıyla yeniden yüklendiğinde, bundan daha yeni sistem konumları
silinecektir. Ayrıca geri yükleme işlemini geri almak da mümkün değildir.
Belgelerim klasöründeki dosyalar, Sistem Geri Yükleme fonksiyonu
tarafından yedeklenmezler.
DİKKAT! Windows Me altında, Windows partisyonları üzerinde daima 200
Mbyte’ın üzerinde kullanılabilir boş disk alanı olmasını sağlayın. Aksi takdirde
Sistem Geri Yükleme fonksiyonu devre dışı kalacaktır. Bunun sonucunda
saklanan tüm geri yükleme noktaları da silinir.
Windows Me Sistem Geri Yükleme fonksiyonunu çalıştırmak
1. Denetim Masası üzerinde bulunan SİSTEM simgesine iki kere tıklayın.
Ekrana gelen penceredeki Başarım kartını etkinleştirin ve Dosya Sistemi
düğmesine tıklayın.
2. Sorun Giderme kartındaki SİSTEM GERİ YÜKLEME’Yİ DEVREDEN
ÇIKAR seçeneğindeki işareti kaldırın.
Geri yükleme noktası oluşturmak
Sistem Geri Yükleme fonksiyonu, bir geri yükleme noktası
oluşturduğunuz zaman, sistemin o andaki konumunu kaydeder.
1. Sistem Geri Yükleme fonksiyonunu, BAŞLAT/PROGRAMLAR/
DONATILAR/SİSTEM ARAÇLARI/SİSTEM GERİ YÜKLEME komutunu
kullanarak çalıştırın.
2. GERİ YÜKLEME NOKTASI OLUŞTURUN seçeneğini işaretleyin ve
İLERİ düğmesine tıklayın.

28
Resim 1.9: Sistem Geri Yükleme açılış penceresi.
Resim 1.10: Bir açıklama girin.

29
3. Oluşturacağınız geri yükleme noktası için bir açıklama girin. İLERİ
düğmesine tıkladığınızda, geri yükleme noktası oluşturulacaktır. Ardından yeni
geri yükleme noktasının bilgileri ekrana gelecektir. Biraz önce girdiğiniz
açıklamayı değiştirmek için GERİ düğmesine tıklayabilirsiniz. TAMAM
düğmesine tıkladığınız da açıklama kaydedilecek ve işlem sona erecektir.
Resim 1.11: Geri yükleme noktasının bilgileri görüntüleniyor.
Windows 2000 altında dosya koruması
Windows 2000 de bir sistem dosyası koruma fonksiyonuna sahiptir. Bu
dosya koruması SYS, DLL, OCX, TTF, FON ve EXE uzantılarına sahip sistem
dosyalarını kontrol eder. Windows dosya koruması arka planda çalışır ve sistem
dosyalarının değiştirilmesine ve üzerine yazılmasına dikkat eder. Değiştirilen
dosyanın uygun bir dijital imzaya sahip olup olmadığı, daha sonra Windows 2000
tarafından kontrol edilir. Eğer dosya uygun bir sayısal imzaya sahipse aynen kalır,
aksi takdirde WINNTSystem32Dllcache korunmuş klasöründeki yedek kopya
ile değiştirilir.

30
Windows 2000 dosya korumasını etkinleştirmek
Windows Dosya Koruması normalde standart olarak etkindir. Ancak bir
kere devre dışı bırakıldıysa Kayıt Defteri’ndeki HKEY_LOCAL_MACHINE
SOFTWAREMicrosoftWindows NTCurrentVersionWinlogon anahtarı
üzerinden tekrar çalıştırılabilir. Bunun için pencerenin sağında bulunan
SFCDisable DWORD Değerini “0” olarak değiştirmeniz yeterlidir. Bunun
sonucunda dosya koruması tekrar etkin olacaktır.
Resim 1.12: Windows 2000 dosya koruması çalışıyor.
Windows 2000 ve XP kayıt veritabanını yedeklemek
Kayıt veritabanındaki bilgiler işlevlerine göre farklı dosyalara
dağıtılmışlardır. Bunların tam olarak ne olduklarını kayıt veritabanı üzerinden
öğrenebilirsiniz. Kayıt veritabanını bir araya getiren dosyaların listesini
“HKEY_LOCAL_MACHINESYSTEMCurrentControlSetControl hivelist
anahtarı altında bulabilirsiniz. Buradaki öğeler incelendiğinde SAM, SECURITY,
SOFTWARE, SYSTEM ve DEFAULT dosyalarının WINNTSystem32Config
klasöründe bulunduğu görülür. Ayrıca her bir kullanıcıya ait ayarlar
NTUSER.DAT ve UsrClass.dat dosyalarında saklanırlar. Bu dosyaların
saklanacakları yer, yönetici tarafından belirlenebilir. Ancak Windows 2000,

31
dosyaları standart olarak Documents and Settings<Kullanıcıİsmi> altında saklar.
Windows çalıştığı sürece dosyalar özellikle açık kalacakları için, Windows
Gezgini kullanılarak yedeklenmeleri mümkün değildir. Kayıt Veritabanı’nın
yedeklenme seçeneği Windows donatıları arasında yer alan Yedekle aracına
entegre edilmiştir.
İPUCU! Windows 2000 ve Windows XP’nin kullandıkları standart klasörler
farklıdırlar. Windows 2000 WINNT, Windows XP ise Windows klasörünü
kullanır. Ancak bunlar aynı alt klasörlere sahiptirler.
Windows 2000 altında kayıt veritabanını yedeklemek
1. BAŞLAT/PROGRAMLAR/DONATILAR/SİSTEM ARAÇLARI
/YEDEK komutunu kullanarak Yedekle aracını çalıştırın. Alternatif olarak
BAŞLAT/ÇALIŞTIR penceresinde “ntbackup” komutunu da çalıştırabilirsiniz.
2. Kayıt veritabanı ACİL ONARIM DİSKETİ fonksiyonu üzerinden
yedeklenir. Ancak bunun için takip eden penceredeki ONARIM DİZİNİNE
KAYIT DEFTERİNİ DE YEDEKLE seçeneğini işaretlemelisiniz.
Resim 1.13: Kayıt veritabanı yedeklenecektir.

32
3. TAMAM düğmesine tıklayın. Yedekleme işlemi başladıktan sonra
disket ile ilgili olarak ekrana gelen hata mesajını gönül rahatlığıyla göz ardı
edebilirsiniz.
Kayıt veritabanı dosyaları WINNTRegback klasörüne yedeklenirler.
Windows XP altında ise durum biraz farklıdır. Yedek dosyalar WindowsRepair
klasöründe bulunurlar. Bunlar, Windows’un yedekleme programı tarafından,
yedekleme işlemi sırasında yedekleme sihirbazları üzerinden buraya
kopyalanırlar. Yeni sayılabilecek bu işletim sistemi, sadece sistem dosyalarını
yedekleme seçeneğini işaretleseniz bile 1.500’ün üzerinde dosya yedekleyecektir.
Hızlı bir yedekleme için bu yöntem uygun değildir. Ayrıca bu yöntem, dikkat
çekici başka bir dezavantaja daha sahiptir. Sistemin tamamını yedeklemek
istemiyorsanız, kayıt veritabanını tek başınıza yedeklemekten başka seçenek
kalmaz.
Windows XP altında dosya koruma
Windows XP de sistem dosyaları için bir koruma fonksiyonuna sahiptir.
Burada, silinen, üzerine yazılan veya değiştirilen tüm sistem dosyaları Windows
XP tarafından orijinalleri ile değiştirilirler. XP’nin yedek dosyaları
windowssystem32dllcache klasöründe saklanırlar.
Windows XP altında sistem geri yükleme
Windows XP, Windows Me’dekine benzer şekilde geri yükleme noktaları
yardımıyla sistemin geri yüklenmesini mümkün kılar. Bir geri yükleme noktası
aşağıdaki şekilde oluşturulur:
Kullanıcı tarafından manuel olarak
Windows XP tarafından her 24 saatte
Sayısal imzaya sahip olmayan sürücüler yüklenirken
Shield Pro 7 veya Windows Installer ile kurulan programlarda
Otomatik Windows güncellemesinde
Entegre olarak sunulan yedekleme programının bilgileri geri yüklemesi
sırasında
Sistem Geri Yükleme fonksiyonun hangi dosya ve klasörleri dikkate aldığını
veya göz ardı ettiğini WINDOWSSYSTEM32RESTORE klasöründeki
FILELIST.XML dosyasındaki listeden görebilirsiniz.
İPUCU! BAŞLAT/ÇALIŞTIR penceresinde MSCONFIG komutunu çalıştırarak
pencereler arasında vakit kaydetmeden Sistem Yapılandırma Yardımcı
Programı’na ulaşabilirsiniz.

33
Windows XP altında geri yükleme noktası oluşturmak
1. Sistem Geri Yükleme fonksiyonunu BAŞLAT/YARDIM VE
DESTEKSİSTEM YAPILANDIRMA HİZMET PROGRAMISİSTEM
YAPILANDIRMA HİZMET PROGRAMINI BAŞLAT bağlantısına tıklayarak
açabilirsiniz.
2. Burada bulunan SİSTEM GERİ YÜKLEMEYİ BAŞLAT düğmesi
uygulamayı çalıştırtacaktır. Şimdi ??GERİ YÜKLEME NOKTASI
OLUŞTURUN seçeneğini işaretleyin ve İLERİ düğmesine tıklayın.
3. Ekrana gelen pencere üzerinde geri yükleme noktası için bir açıklama
girin ve İLERİ düğmesine tıklayın. Windows bunun sonucunda eri yükleme
noktasını oluşturacak ve son olarak geri yükleme noktasına ait bilgileri
görüntüleyecektir.
Kurtarma konsolunu kurmak
Bu konsolu, bir arıza durumunda, eğer XP bir hata nedeniyle çalışmayı
reddederse, hasarlı kayıt veritabanını tamir etme imkanına sahip olmak için halen
çalışır durumda olan bir işletim sistemi üzerinde kurmalısınız.
1. Windows XP CD’sini yerleştirin.BAŞLAT/ÇALIŞTIR komutunu
kullanarak çalıştır penceresini açın.
2. i386 klasöründe bulunan WINNNT32.exe dosyasını /cmdcons
parametresini kullanarak çalıştırın.
3. Evet düğmesine tıklayarak kurulumu başlatın. Yükleme sonrasında
Windows yeniden başlatılacaktır.
4. Windows, bilgisayar yeniden açılırken ekrana gelen açılış menüsünde
yeni bir öğe gösterecektir. MICROSOFT WINDOWS XP KURTARMA
KONSOLU sayesinde bir hata durumunda kurtarma konsolunun metin bazlı bir
versiyonuna ulaşabilirsiniz.
Kurtarma konsolu bir arıza durumunda tüm dosya ve klasörlere erişme
hakkına sahip olabilmesi için Denetim Masası’nda uygun bir değişiklik
yapılmalıdır:
1. Denetim Masası’nı açın ve KLASİK GÖRÜNÜMÜ etkinleştirin.
Burada bulunan YÖNETİMSEL ARAÇLAR/YEREL GÜVENLİK
İLKESİ/YEREL İLKELER/GÜVENLİK SEÇENEKLERİ öğesini seçin.

34
2. Farenin sağ düğmesini kullanarak KURTARMA KONSOLU: DİSKET
KOPYALAMA İLE TÜM DİSKET SÜRÜCÜ VE KLASÖRLERE ERİŞİME
İZİN VER ilkesine tıklayın ve ÖZELLİKLER komutunu çalıştırdıktan sonra
ekrana gelen penceredeki ETKİN seçeneğini işaretleyin.
Resim 1.14: Kurtarma konsolu, tüm dosya ve klasörlere erişme hakkında sahip olmalıdır.
1.4 Donanım Bakımı: Donanım hatalarına ön hazırlık
Donanım tarafında da alacağınız tedbirler ile bilgisayarınız ile yaşamınızı
kolaylaştırabilirsiniz. Farklı arızalar çok önceden alınan önlemler ile ortaya
çıkmadan çözüme kavuşturulabilirler. Bunun için tabii ki biraz zaman ayırmanız
gerekmektedir. Ancak yaptığınız bu yatırımın karşılığını ileride en iyi şekilde
alacağınız emin olabilirsiniz. Hata kaynaklarını ortadan kaldırmak için bazen
sadece küçük bir işlem yeterli olacaktır. Bu bölümde bilgisayarınızla mümkün
olan en uzun sürede ve hatasız bir şekilde çalışabilmeniz için donanımlarınıza
nasıl bakmanız ve hangi tedbirleri almanız gerektiğini göreceksiniz.
1.4.1 Doğru yerin seçilmesi
Bilgisayarınızı herhangi bir sıcaklık kaynağının yakınlarına koymaktan
kesinlikle kaçınmalısınız. Bir ısıtmanın yakınındaki veya direkt olarak güneş ışını
altında kalan bir yer donanımlarınız için öldürücü olabilir. Kasanın içerisinde

35
oluşan sıcaklık havalandırmalar yardımıyla etkili bir şekilde bertaraf edilemez. Bu
nedenle donanımınızın sıcaklığı zaman içerisinde artacak ve çalışmalarını
engelleyecektir. Bilgisayarınızın konum hatası ilk olarak bu tür bir nedenden
ötürü çöktüğünde dikkatinizi çekecektir. Donanım bileşenleri yükselen sıcaklık
nedeniyle, ileride çalışmasını engelleyebilecek şekilde devamlı olarak aşınacaktır.
Eğer bilgisayarınızın uzun süre çalışmasını istiyorsanız, PC’nizi
koyacağınız yeri titizlikle seçmelisiniz. Aynı durum monitörünüz, yazıcınız ve
bilgisayarınızın sahip olduğu diğer harici aygıtlar için de geçerlidir.
1.4.2 Bilgisayarınızın içini bu şekilde temizleyebilirsiniz
Bilgisayarınızın içerisinde zamanla toz birikmeye başlar. Güç kaynağında
bulunan havalandırma, kasa içi soğutmanın sağlanabilmesi için devamlı olarak
hava değişiminde bulunur. Ancak bu havalandırma kasa içerisine sadece serin
hava değil aynı zamanda, içerideki toz tabakasını kalınlaştıracak olan toz
parçacıkları getirir.
Toz, zaman içerisinde havalandırma fonksiyonunu, havalandırmalar
üzerinde etkili bir sıcaklık akışını engelleyecek şekilde rahatsız etmeye başlar.
Bunun sonucu ise, donanım bileşenlerinin ömrünü ciddi bir şekilde kısaltabilecek
olan iç sıcaklığın devamlı olarak artmasıdır. Bu nedenle bilgisayarınızı kirlenme
derecesine göre her yarım senede bir veya en azından senede bir tozlardan
temizlemelisiniz.
Yapmanız gereken işlem çok basittir. Bunun için sadece bilgisayarınızın
kasasının kapağını açmalısınız. Ancak bundan çekinmenize kesinlikle gerek yok.
Ayrıca aşağıda anlatılanları eksiksiz bir şekilde yerine getirdiğiniz sürece
bilgisayarınıza zarar vermekten korkmanıza gerek yok.
Veri yedekleme
Eğer verilerinizi şu ana kadar hiç yedeklemediyseniz artık zamanı geldi
demektir. Temizleme işlemi sırasında hiçbir arızaya neden olma ihtimali
bulunmamasına rağmen, istisnalara karşı tedbirli olmak ve verilerinizi her
ihtimale karşı yedeklemek zorundasınız.
Çalışma materyali
Bilgisayarınızın temel bakımı için aşağıdaki araç ve materyallere
ihtiyacınız olacak:
Kasayı açmak için bir adet yıldız tornavida

36
Statik yüklemeleri engellemek için elektronik mağazalarından temin
edebileceğiniz bir antistatik bilezik.
Çıkan vidaları kaybetmemek için küçük bir kutu
Elektronik mağazalarından bulabileceğiniz bir kutu basınçlı hava
Şimdi temizlik zamanı
1. Çalışmak için uygun bir yer ayarlayın. Bu işlem oldukça tozlu olabileceği
için balkon, bahçe gibi açık alanları tercih etmenizde fayda olacaktır.
2. Kasadaki, fare, monitör, klavye gibi tüm bağlantıları çıkartın. Tabii ki
elektrik kablosu da bunlara dahil.
3. Kasayı açın ve bilgisayarın havalandırma deliklerini basınçlı hava
yardımıyla temizleyin.
4. Herhangi soruna neden olmamak için şimdi antistatik bileziği takın.
5. Tüm donanım bileşenlerini artık basınçlı hava yardımıyla
temizleyebilirsiniz. Ancak bu sırada disket sürücüleri, CD-Rom veya Streamer
gibi sürücüleri de temizlemeyi unutmayın. Aynı şekilde güç kaynağını ve
havalandırmaları da temizleyin.
6. Bilgisayarınızı tamamen temizledikten sonra kasasınız henüz kapatmayın.
Tüm harici bileşenleri tekrar takın. Bu sırada elektrik kablosunu da unutmayın.
7. Bilgisayarınızı çalıştırın ve herhangi bir sorun olup, olmadığını kontrol edin.
Sistemin açılışı sırasındaki mesajlara dikkat edin. Eğer bilgisayarınız sorunsuz bir
şekilde açılırsa, takılı olan tüm aygıtları (Fare, klavye, tarayıcı) kısaca kontrol
edin. Eğer her şey yolundaysa bilgisayarınızı kapatabilir ve vidalarını
takabilirsiniz. Aksi takdirde kablo bağlantılarını tekrar kontrol edin. Muhtemelen
bir kablo bağlantı yerinden çıkmış veya bir kart tam olarak yerine oturmamış
olabilir.

38
2. Eğer bilgisayar açılmazsa
22
2.1 Bilgisayar tepkisiz
Bilgisayarınız, açma düğmesine bastığınız zaman hiçbir tepki vermiyorsa,
ilk olarak elektrik bağlantısını sağlayan kablonun her iki ucundaki bağlantılarda
bir sorun olup olmadığını kontrol etmelisiniz. Elektrik süpürgesi ile dikkatsiz bir
şekilde temizlik yaparken veya toz alırken fişin, takılı görünmesine rağmen,
prizden çıkmasına neden olabilirsiniz. Kablo bağlantısında bir sorun yoksa ve
buna rağmen bilgisayarınız hala açılmıyorsa, çeşitli araçlar yardımıyla prizdeki
gerilimde bir sorun olup olmadığını kontrol edebilirsiniz. Bunun için çalışır
durumdaki elektronik bir cihaz temin edin, (örneğin radyo veya elektrikli süpürge)
ve bunu söz konusu prize takın. Eğer bu cihaz da çalışmazsa, sigorta kutusunda
bir sorun olup olmadığını kontrol edin. Eğer bilgisayarınız herhangi bir yaşam
belirtisi göstermemeye devam ediyorsa, sorunun arızalı bir güç kaynağından veya

39
düğmesinden kaynaklandığı düşünülebilir. Bazı bilgisayarlardaki elektrik düğmesi
mekanik bir kol tertibatı ile çalışır. Eğer bu kırıldıysa veya hasar gördüyse, güç
kaynağındaki elektrik düğmesi açılamayacaktır. Bir laptop ve notebook’ta ise
kullanılan pil deşarj olmuş veya şarj ünitesi arızalanmış olabilir.
ATX Güç kaynağı
Birçok ATX güç kaynağı, bilgisayar kasanının arka yüzünde bulunan
küçük bir elektrik düğmesine sahiptir. Bu düğmenin yanlışlıkla kapatılıp
kapatılmadığını da kontrol edin.
ATX güç kaynakları 5V Stand By gerilimine sahiptirler. Kullanılan sistem
kartı, güç kaynağının sunabileceğinden daha fazla akım talep edebileceği için
Stand By konumunda gerilim kesintiye uğrayabilir. Kapalı bir bilgisayarın
(bilgisayar Stand By modunda, elektrik düğmesi kapalı) Stand By konumundaki
gerilimini ölçebilirsiniz. Bir ATX güç kaynağının fiş yerleşimini kitabın
sonundaki ekte bulabilirsiniz. Eğer gerilim 4.75 V’un altında olursa, güç
kaynağını 5 V Stand By konumunu destekleyen daha büyük bir gerilim rezervine
sahip başka bir güç kaynağı ile değiştirmelisiniz.
Fare, Siemens bilgisayarın çalışmasını aksatıyor
Siemens anakartları, PS/2 bağlantı noktasında farklı bir pin yerleşimine
sahipler. Fişteki normalde aktif olmayan iki adet pin, ek bir güç düğmesi olarak
kullanılıyor. Ancak bu iki pin sadece klavyede değil fare bağlantı noktasında da
mevcut. Bu durumda PS/2 bağlantı noktasına bir kombi fare (seri ve PS/2 bağlantı
noktası üzerinden kullanılabilen) bağlandığı zaman, söz konusu güç düğmesi
sorun çıkartıyor. Bu nedenle farenin ihtiyaç duyduğu dört bağlantıyı sağlayan bir
adaptörün kullanılması gerekmektir. Bu adaptörü hazırlamak için kullanacağınız
yapıyı kitabın sonundaki bulabilirsiniz. Bu esnada 2 ve 6 numaralı bağlantıların
(NC’nin de) kullanılmamasına dikkat etmelisiniz.
ATX bilgisayardaki güç düğmesini kontrol etmek
ATX güç kaynakları, AT güç kaynaklarından farklı olarak devamlı gerilim
altındadırlar. Bilgisayar, ATX fişinin 14 numaralı pin’ine bir güç iletildiğinde
çalışmaya başlar. Böylece, ATX bilgisayarın açma düğmesinin sadece tek bir
tuştan meydana gelmesi sağlanır. Tuşun çalışıp çalışmadığını ise açılmış bir kağıt
ataşı yardımıyla test edebilirsiniz. Bunun için 14 numaralı pin’i (PS-On) yanından
bulunan 13 numaralı siyah pin ile bağlayın. Bilgisayar şimdi çalışmalıdır...
çalışmazsa güç kaynağı arızalanmış veya bir kısa devre meydana gelmiş olabilir.
Ama bilgisayar çalışırsa, güç düğmesi arızalanmış veya anakart üzerinde bir

40
kesinti meydana gelmiş olabilir. Tecrübeli kullanıcılar 13 ve 14 numaralı pin’ler
arasındaki bağlantıyı istedikleri sürece kullanabilirler, ancak bilgisayarın şebeke
gerilimi kesilerek açılması ve kapatılması gereklidir.
Güç kaynağı arızalı mı?
Arızalı bir güç kaynağı ancak teknik bir alt yapı ile tekrar tamir edilebilir.
Bunun için yeterli donanıma sahip bir elektronik uzman gereklidir. Bu noktada tek
başınıza yapabileceğiniz tek şey, çıkış gerilimini ölçmek ve güç kaynağı
içerisinde bulunan dahili sigortanın sağlam olup olmadığını kontrol etmektir.
Ancak, güç kaynağının sahip olduğu dahili sigortayı kontrol etmek için ilk
olarak güç kaynağını sökmeli ve daha sonra kaynağın kasasını açmalısınız. Eğer
bilgisayarınızın garanti süresi henüz dolmadıysa, güç kaynağının açılması ile
garanti sona ereceği için bu işlemi yerine getirmekten kaçınmanız tavsiye edilir.
HAYATİ TEHLİKE, DİKKAT! Güç kaynağını açmadan önce ilk olarak
elektrik fişini çıkartmalısınız. Açık durumdayken kaynak içerisindeki gerilim
1.000 volta kadar çıkabilir ve arıza durumunda bu rakam daha da yüksek olabilir.
Güç kaynağının gerilimi nasıl ölçülür?
Çıkış gerilimini ölçmek için, aksi takdirde sağlıklı bir ölçüm
yapılamayacağından dolayı, anakartın güç bağlantılarını sökmemelisiniz. Sadece
PC kasasının kapağını çıkartmanız yeterli olacaktır. Gerilimleri, rahatlıkla temin
edebileceğiniz bir voltmetre veya çoklu ölçüm aracı yardımıyla ölçebilirsiniz.
Voltmetrenin ölçüm uçları, yukarıdan direkt olarak fişin içerisine girerek buradaki
izole edilmemiş uçlara ulaşılabilmesi için uzun ve ince olmalıdır.
Kasanın içerisinde, bilgisayarınızın yaşına bağlı olarak bir AT güç kaynağı
veya ATX standardına uygun yeni bir güç kaynağı ile karşılaşabilirsiniz. Bir AT
güç kaynağından +5 V, -5 V, +12 V ve -12 V gerilimleri bulunur. Kırmızı kablo
+5 V, beyaz –5 V, sarı +12 V ve mavi kablo ise – 12 V gerilim taşıyor. Daha eski
bilgisayarlarda ise kablolar için farklı renkler de kullanılmış olabilir. Yeni ATX
güç kaynakları ise yukarıda anlatılan gerilimlerin haricinde + 3,3 V ve PC kapalı
olduğu zaman dahi 5 V gerilim barındıran 5 V’luk bir Stand By kaynağı sunuyor.
Bir ATX güç kaynağını iki sıra halinde dizilmiş, 20 kutuplu bağlantı fişinden ayırt
edebilirsiniz. Her bir bağlantı fişinin yerleşim planını beraberinde sunulan CD-
ROM’da bulabilirsiniz.
Şayet ölçülen gerilimlerden biri eksik çıkacak olursa, güç kaynağı
arızalanmıştır ve kesinlikle değiştirilmesi gerekmektedir. Bu tür bir arızaya düşük
kapasiteli güç kaynakları da neden olabilirler. Maalesef piyasada, özellikle daha
eski modellerde, halen düşük kapasiteli güç kaynakları ile karşılaşmak mümkün.

41
Bilgisayar, ek donanımlarla geliştirildikçe güç kaynağı zaman içerisinde aşırı
yüklenir ve bunun sonucunda arızalanır.
Açma/Kapama düğmesi arızalı
Arızalı bir açma/kapama düğmesi ise başka bir hata kaynağı olarak
karşınıza çıkabilir. Aslında oldukça seyrek karşılaşılan bir hata olmasına rağmen,
karşılaşmak yine de mümkündür. Açma/kapama düğmesini bir kaçak kontrolörü
veya bir çoklu ölçüm aracı yardımıyla kontrol edebilirsiniz. Düğme, açık
durumunda iken kaçak olmalıdır.
HAYATİ TEHLİKE, DİKKAT! Açma/Kapma düğmesini kontrol etmeden önce
kendinizi elektrik çarpmasına karşı korumak için elektrik fişini çekmelisiniz.
Dahili sigorta mı arızalı?
Birçok güç kaynağında küçük bir sigorta bulunur. Bazı cihazlar
değiştirilebilir sigortalara sahiplerdir, ancak bazı kaynaklarda ise lehimlenmiş,
yani sabit sigortalar bulunur.
Güç kaynağınızdaki sigorta arızalandıysa ve değiştirdikten sonra tekrar
yanıyorsa, güç kaynağınız artık tamir edilemez, ve mutlaka değiştirilmesi
gereklidir. Bilgisayar servisi veya elektronik dükkanları güç kaynağınızı tamir
edebileceklerini dile getirseler de bunlardan uzak durmalısınız. Bu kadar karmaşık
bir güç kaynağını ancak yetkili firmalar garantili olarak tamir edebilirler. Birçok
tamirci sadece birkaç parçayı değiştirecektir ve ayrıca bunun sonucunda karşınıza
çıkacak fatura da cabası.
Yeni bir güç kaynağı montajı
Tek bir güç kaynağı, içerisinde ayrı bir kaynağı olan yeni bir kasaya göre
göz ardı edilebilecek bir oranda ucuzdur. Bu nedenle ilk etapta yeni bir kasa satın
almayı tercih edebilirsiniz. Alacağınız kasa, ileride yeni sürücüler eklerken daha
az sorunla karşılaşmanız açısından büyük olmalıdır. Ayrıca güç kaynaklarının
yapıları da, istenen her güç kaynağının eski kasalara monte edilmesini mümkün
kılmayacak şekilde farklıdır. Yeni bir kasa satın almadan önce ana kartınızın
biçimini mutlaka kontrol etmelisiniz. Bir Baby AT anakartı tabii ki sadece AT
kasalarla ve ATX anakart ise doğal olarak ATX kasalar ile uyumlu olacaktır.
Eski kasanızı kullanmaya devam etmek isterseniz, güç kaynağını
değiştirirken dikkat etmeniz gereken birkaç nokta var. İlk olarak sahip olduğunuz

42
güç kaynağının türünü bilmelisiniz. Satın alırken de yeni güç kaynağınızın en
azından eski ile aynı güce sahip olmasına dikkat etmelisiniz.
Yeni güç kaynağı sahip olduğunuz konfigürasyona bağlı olarak en azından
200 watt, daha yeni 3B ekran kartına sahip sistemlerde ise 250 watt gücünde
olmalıdır. Athlon veya Intel P4 işlemcili bilgisayarlar ise özellikle kuvvetli güç
kaynaklarına ihtiyaç duyarlar ve bunun için en az 300 watt uygun bir seçim
olacaktır. Bilgisayarınız, bu güçteki bir kaynak ile sorunsuz olarak çalışabilir.
İleride yeni donanımlar yüklediğiniz zaman, eksi kaynağınızın gücü düşük
olmadığı sürece yeni bir güç kaynağı satın almanıza gerek kalmaz. Bir ATX güç
kaynağının ise arka tarafında ayrı bir açma/kapama düğmesi olmasına dikkat
etmelisiniz. Bilgisayarınızın elektriğini, ancak bu düğme sayesinde fişini prizden
çıkarmadan tamamen kesebilirsiniz!
Güç kaynağını sökmeden önce bilgisayarın kapalı ve elektrik fişinin
prizden çıkarıldığından emin olmalısınız. Ayrıca çalışmaya başlamadan önce daha
önce bahsettiğimiz anti-statik bileziği de takmalısınız.
AT güç kaynağı, her birinde altı kablo bulunan anakarta bağlanmış iki fişe
sahiptir. Anakart veya fiş “P8” ve “P9” ile işaretlenmişlerdir. Güç kaynağını
sökmeden önce fişlerin iç taraflarına, ileride bir hata yapmamak için kalıcı bir
kalem yardımıyla işaret koymalısınız. Eski fişlerde, her bir kablonun rengi
yardımıyla yeni fişleri nasıl takmak zorunda olduğunuzu çıkartabilirsiniz.
DİKKAT! Anakarta güç sağlayan fişler her zaman kodlanmamışlardır ve bu
nedenle değiştirilmeleri durumunda sorunlar ortaya çıkabilir. Eğer fişler
değiştirilirse anakart ve muhtemelen üzerinde takılı olan ek kartlar ile bağlantılı
sürücüler de zarar görebilirler.
Resim 2.1: Anakarta güç sağlayan fişler.

43
Bir ATX güç kaynağında ise sadece tek bir güç aktarım fişi bulunur. Bu
fişin, alınan güvenlik önlemleri sayesinden yanlış takılma ihtimali olmadığı için
işaretlenmesine gerek yoktur.
2.2. PC kısa bir süre çalışıyor ve daha sonra duruyor
Şimdi bilgisayarın kendisiyle ilgili çok daha fazla problem mevcut.
Bilgisayarın hiç çalışmadığı birçok durum mevcuttur. Bu durumda
yapabileceğiniz en iyi şeyleri gördünüz. Bilgisayarınız ara sıra, beklemeyen
şekilde çöktüğü zaman da çözümü bulmanızda yardımcı olacak bilgiler elde
edebilirsiniz.
Genellikle turuncu renk ile gösterilen bir kablo Power Good veya Power
OK sinyaline sahiptir. Bu sinyal, güç kaynağının donanım bileşenlerinin çalışması
için sunduğu gerilimlerde sorun olmadığını gösterir. Power Good sinyalinin
bilgisayarın açılma süreci için önemli bir anlamı vardır. Bu kablo, bilgisayar
çalıştırıldıktan yaklaşık 100 ms sonra diğer tüm gerilimler yolunda ise 5 V’luk bir
gerilime sahip olur. Anakartın çevre birimleri kontrolörü eğer bu sinyali alamazsa,
tüm adres ve veri yollarını kullanıma kapayın. Böylece, tanımlanmamış yazma
işlemlerinin CMOS-RAM’de gerçekleştirilmesi ve bilgisayarın bir daha açılmama
ihtimalinin engellenmesine çalışılır. Güç kaynağının soğutucusu, anakart
kaynaktan hiçbir gerilim almasa dahi çalışmaya devam eder. Bu durumda
bilgisayarın en azından 220 voltluk şebeke gerilimini aldığından emin
olabilirsiniz.
Bir ek kart veya anakartta meydana gelen bir kısa devre de bilgisayarın
çalışmamasına neden olabilir. Ayrıca, bilgisayarın içerisinde serbest hareket eden
ve kısa devreye neden olabilecek hiçbir metal parçanın (örneğin vida)
bulunmamasına dikkat etmelisiniz. Güç kaynağı ayrıca sahip olduğu entegre devre
sayesinde yüksek gerilim, akım artışı ve yüksek iç sıcaklığa karşı korumalıdır.
Elektronik koruma devresi gerektiği takdirde gerilim iletimini otomatik olarak
durdurabilir. Bunun sonucunda ne anakart ne de sürücülere akım
aktarılmayacaktır. Bilgisayar, ancak hata çözüme kavuşturulduktan sonra tekrar
çalıştırılabilir.
Güç kaynağı aşırı mı yüklü?
Güç kaynağının kapatılması durumu ile genellikle düşük kapasiteli güç
kaynaklarına sahip bilgisayarlarda karşılaşılır. Şayet bilgisayarınız, yeni
donanımlar yükledikten sonra kapanıyorsa daha yüksek kapasiteli bir güç kaynağı
satın alma zamanınız gelmiş demektir. İyi bir güç kaynağı en azından 250 watt’lık
olmalıdır. Tower kasaların güç kaynakları ise, bunlar daha çok donanımın bir
arada kullanılabilmesi için tasarlandıklarından dolayı daha güçlü olmalıdırlar. Bu

44
nedenle güç kaynağına çok daha ağır bir yük bineceği göz önünde
bulundurulmalıdır. Tower bilgisayarlar için kullanılacak kaynağının gücü
minimum 250 watt olmalıdır. Gigahertz seviyelerinde çalışma hızına ve yüksek
performanslı bir 3B grafik kartına sahip olan bilgisayarlarda ise en azından 300
watt’lık güç kaynakları kullanılmalıdır.
Donanım bileşenleri günümüzde mümkün olan en düşük akım ile
çalışabilecek şekilde tasarlanıyorlar. Bu nedenle aşırı yüklenme ile hataların
meydana gelmesi ihtimali ise oldukça düşüyor. Ancak buna rağmen yeni bir PC
veya kasa satın alırken güç kaynağının kapasitesine kesinlikle dikkat edilmelidir.
250 watt’ın altındaki cihazların satın alınmasını günümüz şartlarında tavsiye
etmek mümkün değildir.
Arızalı donanım bileşenlerini nasıl bulabilirim?
Eğer hangi donanım bileşeninin hataya neden olduğunu bilemiyorsanız,
aşağıdaki adımları uygulayın.
DİKKAT! Ekstra bir güç düğmesine sahip olmayan bir ATX karta sahipseniz,
bilgisayarınızın içini açmadan elektrik fişini mutlaka çekmelisiniz. Çünkü, kapalı
durumdayken de anakart üzerinde gerilim bulunur. Bu, insanlar için zararlı
değildir, ancak ek kartların ve anakartın zarar görmesine neden olabilir.
1. Bilgisayarı kapatın ve kasasını açın.
2. Anakart üzerindeki tüm ek kartları, ekran kartı haricinde çıkartın. Disket
ve sabitdisk kontrolörlerinin de çıkartılması gereklidir. Onboard bileşenleri ise,
anakarta bağlı olarak ya bir jumper yardımıyla ya da BIOS’daki kontrolör
ayarlarını kullanarak devre dışı bırakmalısınız. Bununla ilgili daha ayrıntılı bilgiyi
anakartın kullanım kitapçığından temin edebilirsiniz.
3. Şimdi bilgisayar açılacak, ancak CMOS Setup’ındaki ayarlar, varolan
donanımlar ile uyumlu olmayacağı için hata mesajı verecektir. Bilgisayar, bu ana
kadar sorunsuz bir şekilde çalıştı.
4. Ancak ekran siyah kalıyorsa, 2.3 numaralı bölümden devam edin. Eğer
bilgisayar bir beep kodu veriyorsa, okumaya 2.3.2 numaralı bölümden devam
edebilirsiniz.
5. Bilgisayar açılıyor ise şanslısınız. Çünkü güç kaynağı, anakart, ekran
kartı ve monitör arızalı değildir.
6. Şimdi bilgisayarı kapatın, sürücü kontrolörlerini takın ve sabitdisk
sürücüsünü bağlayın.

45
7. Eğer bilgisayar sorunsuz bir şekilde açılırsa, bir sonraki adımda disket
sürücüyü de takın.
8. Bilgisayar açıldığı sürece geri kalan ek kartları arka arkaya, tek tek
takabilir ve kontrol etmek için bilgisayarı her seferinden yeniden
çalıştırabilirsiniz. Ancak tüm bileşenleri bilgisayar tamamen kapalı durumdayken
takmaya veya çıkartmaya dikkat etmelisiniz.
Eğer bilgisayar bu sırada açılmayacak olursa, arıza hemen öncesinde
takılan donanım bileşeninden kaynaklanıyor demektir. Bu yöntemi kullanarak
hangi kart veya sürücünün arızalı olduğunu rahatlıkla tespit edebilirsiniz. Sorunun
çözümünü, arızalı donanıma bağlı olarak kitabın ilgili bölümünde arayabilirsiniz.
Bilgisayar, bileşenlerin tümü çıkarılmış durumdayken de çalışmıyorsa ve
güç kaynağının gerilim değerlerinde de bir sorun yoksa, arıza anakarttadır.
Arızalı anakartı nasıl anlayabilirim?
Eğer hata anakarttan kaynaklanıyorsa, BIOS bunu POST esnasında
muhtemelen fark eder ve gerekirse uygun beep kodu ile kullanıcıya bildirir. Aksi
takdirde hatanın tespit edilmesi için sadece POST kod kartı yardımcı olabilir. Bu
tür bir durumda anakartın hangi parçasının arızalı olabileceği beep kodu veya
POST kodu listesi yardımıyla tespit edilebilir. Farklı BIOS tipleri için tabii ki
farklı hata kodları da mevcut. Yaygın olarak kullanılan beep kodlarının
açıklamalarını da kitabın sonundaki ekte bulabilirsiniz.
Anakartın birçok yapı taşı lehimlenmiştir. Bu nedenle arızalı parçanın, bu
işin eğitimini almamış kullanıcılar tarafından değiştirilmesi mümkün değildir.
Arızalı olduğunu düşündüğünüz parçayı lehim tabancası kullanarak sökmeye
hiçbir şekilde çalışmamalısınız. Bir anakartın SMD chip’leri sıcağa karşı oldukça
duyarlıdırlar. Sökülmeye çalışılan bileşenin yakınlarındaki bir chip zarar görebilir.
Lehimin sökülmesi ancak özel bir araç yardımıyla mümkündür. Anakart
üzerindeki değiştirilebilir tek parça genellikle merkezi işlemci (CPU) ve birçok
durumda BIOS’tur. Bu tür bir sorunla karşılaştığınız zaman ilgili bir teknik
servise başvurun ve fiyat isteyin. Birçok arızanın tamiri mümkün ve fiyatı da
genellikle uygundur. Ancak, bazı durumlarda yeni bir anakart satın almanız çok
daha iyi olacaktır.
Bu durumda bilgisayarınızı modern bir anakart ile donatma fırsatını
kullanıp kullanmaya karar vermek size kalıyor. Sahip olduğunuz ek kartlar ve
sürücüler gibi tüm bileşenleri, almayı düşündüğünü anakart eskisi ile aynı Bus
sistemine sahip olduğu sürece yeni anakartınızda da kullanmaya devam
edebilirsiniz.

46
2.3 Eğer ekran siyah kalırsa
Eğer bilgisayarınızın ekranı açıldıktan sonra siyah kalmaya devam ederse,
ilk olarak kontrol etmeniz gereken birkaç nokta mevcuttur.
2.3.1. Grafik sisteminde hata
Kendiniz hızlı bir kontrol yapabilirsiniz
1. Parlaklık ve kontrast düğmelerinin konumlarını kontrol edin.
Muhtemelen sadece bu ayarlarda değişiklik yapılmıştır.
2. Eğer monitörünüzün bunun için ayrı düğmeleri yoksa, söz konusu
ayarları cihaz ile beraber verilen kullanım kitapçığında bulabilirsiniz.
3. Monitörün elektrik fişinin tam olarak oturup oturmadığını kontrol edin.
Fişi tam olarak oturtun ve daha sonra kabloyu kontrol etmek için başka bir tane ile
değiştirin. Muhtemelen kabloda bir sorun vardır.
4. Eğer mümkünse VGA kablosunu (bu monitör ile ekran kartı arasında
bağlantıyı sağlayan kablodur) değiştirin. Eğer bunda bir sorun varsa yenisini
temin edin.
En azından bilgisayarınız çalışıyor mu?
Eğer bilgisayarınızın çalışmasına rağmen monitöre hiçbir görüntü
gelmiyorsa, hızlı bir hata kontrolü gerçekleştirebilirsiniz.
1. Windows açılış disketini A: sürücüsüne yerleştirin ve bilgisayarı
çalıştırın. Bazı bilgisayarlarda söz konusu seçenek BIOS Setup’tan
kapatılmadıysa, açılış sırasında hafızayı kontrol ederken bir uyarı sesi duyulur.
2. BIOS’un hata tespit işlemleri sorunsuz bir şekilde yerine getirildikten
sonra bilgisayar kısa bir süre ince bir ses çıkarır. Bir sonraki adımda sırasıyla
disket sürücü ve sabitdisklerin sesleri duyulur. Daha sonra sürücülerin LED’lerini
görebilirsiniz.
3. Eğer yukarıda anlatılan belirtileri fark ettiyseniz, “dir a:” yazın ve
[Enter] tuşuna basın.

47
4. Şimdi disket sürücü çalışırsa, bilgisayarınızda hiçbir sorun yok
demektir. Bu durumda hata bilgisayarın video sisteminden, yani ekran kartı, VGA
kablosu veya monitörden kaynaklanmaktadır.
VGA kablosunu kontrol etmek
Eğer hatanın kaynağını hala bulamadıysanız, denemeye buradan devam
etmelisiniz. Burada işlemler biraz daha karmaşıklaşacak. Eğer buradaki için
yeterli tecrübeye sahip değilseniz, bir bilenden yardım isteyebilirsiniz.
1. Başka bir VGA kablosu deneyemiyorsanız, her bir ucu, bir kısa devre
kontrolörü veya ohmmetre ile test edin. Böylece kablo kesintisini tespit
edebilirsiniz. Arızalı kabloyu mutlaka yenisi ile değiştirmelisiniz.
2. Eğer VGA kablonuz monitöre sabit olarak bağlıysa, ohmmetre ile ölçüm
yapmak için monitörü açmak zorunda kalırsınız.
HAYATİ TEHLİKE, DİKKAT! Monitörün içinde, görüntü tüpündeki gerilim
25.000 volta kadar çıkabilir. Bu nedenle cihazın fişi takılı olduğu sürece monitörü
asla açmamalısınız. Ancak monitör günlerce çalıştırılmamış dahi olsa, cihazın
içerisinde bulunan yüksek indüksiyon gerilimine maruz kalabilirsiniz.
3. Eski kabloyu çıkartmadan önce fişin hangi pin’inin monitördeki hangi
bağlantı noktasına takıldığını not edin.
VGA kablosunun fiş yerleşimini ekran kartı veya monitör ile beraber
sunulan dokümanlarda bulabilirsiniz.
Ekran kartını kontrol etmek
Şu ana kadar yaptığınız işlemlerden olumlu bir sonuç alamadıysanız, artık
bilgisayarın içerisinde çalışmaya başlayabilirsiniz.
2. Ekran kartının yuvasına tam olarak oturup oturmadığını kontrol edin.
Muhtemelen tam olarak yerleşmemiştir. Özellikle yeni AGP grafik kartları dar ve
kademeli bağlantı yapıları nedeniyle sorun çıkartabilirler.
3. Eğer bir şey tespit edemiyorsanız, kartı kasaya sabitleyen vidayı sökün
ve kartı yuvasından çıkartın. Daha sonra kartı yuvasına tekrar yerleştirin ve tam
olarak oturduğundan emin olduktan sonra vidalayın.
4. Sonucu kontrol etmek için bilgisayarı yeniden başlatın.

48
Hafıza mı arızalı?
Bilgisayarınız tek bir PS/2 veya SDRAM hafızası ile donatılmış ise, ve
yukarıda tasvir hatalar ile şu ana kadar karşılaşmadıysanız büyük bir ihtimalle
sistem hafızası arızalanmıştır.
1. İlk olarak sorunsuz çalıştığından emin olduğunuz, örneğin bir
tanıdığınızdan hafıza birimi temin edin.
2. Bu hafızayı kendi sisteminizdeki ile değiştirin.
3. Sonucu kontrol etmek için bilgisayarı yeniden başlatın.
4. Bu sırada bir Parity Error, yani karşılaştırma hatası mesajı verebilir. Bu
çok önemli bir hata değil, çünkü monitörünüz artık çalışıyor ve hata kaynağını
tespit etmiş bulunuyorsunuz.
Sisteminizi ödünç aldığınız hafıza modülü ile açarken, bir Parity Error
mesajının ekrana gelmesinin nedeni, anakartınızın hafızanın Parity kontrolünü
desteklemesine rağmen aldığınız modülün Parity Chip’ine sahip olamamasıdır. Bu
nedenle satın alacağınız yeni hafızanın Parity Chip’ine sahip olması gereklidir.
Aksi takdirde Parity kontrolünü BIOS’tan kapatmanız gerekecektir. Eğer böyle bir
seçenek yoksa, Parity Chip’ine sahip bir hafıza satın almaktan başka bir şansınız
kalmıyor.
Ekran kartını kontrol etmek
Ekran kartının arızalı olup olmadığını kontrol etmek için geçici olarak
başka bir kart kullanmalısınız. Eğer ikinci bir kartınız yoksa, bir tanıdığınızın
ekran kartını ödünç alabilirsiniz.
2. Yeni ekran kartını, bilgisayarınızdaki eski kartın yerine takın.
3. Ancak bilgisayarınızda anakarta entegre olarak bulunan bir Onboard
ekran kartı mevcutsa, ilk olarak bunu kapatmalısınız. Bunun için anakart üzerinde
bir Jumper veya DIP şalteri bulunabilir. Eğer Jumper veya DIP şalteri
bulamadıysanız, Onboard ekran kartını BIOS’tan kapatmalısınız. Bunun için
anakart ile beraber sunulan kitapçığa bakabilirsiniz.
4. Son olarak bilgisayarı yeniden başlatın.

49
Bilgisayarınız yeni ekran kartıyla sorunsuz bir şekilde açılır ve monitöre
görüntü gelirse, gerçekten de ekran kartınızda sorun var demektir. Aksi takdirde
monitör arızalıdır. Bu durumda yapmanız gerekenleri ilerleyen sayfalarda
okuyabilirsiniz.
Onboard ekran kartı arızalı ise ne olacak?
Birçok modern anakart üzerinde entegre ekran kartları bulunur. Şayet bu
Onboard ekran kartı arızalanırsa, yeni bir anakart satın almak zorunda
kalmazsınız.
Bir bilgisayarda normalde birden fazla ekran kartı aynı anda kullanılamaz.
Ancak Windows 98’den itibaren sistemde birden fazla ekran kartı kullanılmasını
mümkün kılan çoklu monitör çözümleri mevcut. Ancak bunlar da uygun şartlar
altında bağlanabiliyorlar. Bu nedenle yeni bir ekran kartı takılırken, Onboard
kartın mutlaka kapatılması gerekmektedir.
DİKKAT! Sahip olunan chipsete bağlı olarak sadece bir PCI ekran kartının
kullanılması mümkündür. Bu konu ile ilgili daha ayrıntılı bilgiyi donanımınızın el
kitapçığından temin edebilirsiniz.
Onboard ekran kartını anakart üzerindeki bir jumper veya DIP şalteri
yardımıyla devre dışı bırakabilirsiniz. Bununla ilgili daha ayrıntılı bilgi için
kullanım kitapçığına göz atın.
Yeni ekran kartı boş bir yuvaya yerleştirilebilir. Başka bir şey yapmaya
gerek yoktur. Ekran kartı çalışırsa, onboard kart arızalı demektir. Onboard kartın
tamir edilmesi mümkün olsa bile pahalı olacağı için işlemciyi değiştirmeden yeni
bir anakart almak daha akılcı bir çözüm olacaktır.
Onboard grafik kartının arızasının boyutlarına bağlı olarak, devre dışı
bırakmanıza rağmen takılan yeni ekran kartının çalışmasında sorunlar olabilir
veya hiç çalışmayabilir. Bu durumda yeni bir anakart satın almaktan başka bir
çözüm yolu yoktur. Ancak bu tür bir sorunla çok sık karşılaşılmaz.
Monitör mü arızalı?
Şu ana kadar kontrol ettiğiniz tüm cihazlar ve kablolarda bir sorun
bulamadıysanız, sorun monitörün kendisinden de kaynaklanıyor olabilir.
HAYATİ TEHLİKE, DİKKAT! Monitörün içinde, görüntü tüpündeki gerilim
25.000 volta kadar çıkabilir. Bu nedenle cihazın fişi takılı olduğu sürece monitörü
asla açmamalısınız. Monitörün 220 voltluk şebeke elektriği kesildikten sonra da
kondansatörler, normalde özel bir devre ile boşaltılması gereken, sahip oldukları
yüksek gerilimi bir arıza nedeniyle günlerce saklayabilirler.

50
Her şeye rağmen sorunun kaynağını tespit edebilmek için monitörün içini
incelemek istiyorsanız, çok dikkatli bir şekilde çalışmalısınız. Monitörlerin
genellikle bir veya iki tane, rahatlıkla çıkartılabilen sigortaları bulunur.
Monitörün vidalarını sökmeye başlamadan önce ilk olarak yere, üzerinde
çalışabileceğiniz iletken olmayan bir örtü sermelisiniz. Kuru kağıt (Örneğin eski
gazeteler) bunun için çok uygun araçlardır. Monitörün elektrik kablosunu çıkartın
ve kasasının vidalarını sökmeye başlayın.
Her iki elinizi birden monitörün içerisine sokmayın. Bir elinizi pantolon
cebinde tutmanız daha iyi olacaktır. Bu sayede indüksiyon gerilimine maruz
kalmak tehlikesini en aza indirebilirsiniz. Sigorta(lar), bazen ulaşılması zor ve
gizli yerlerde bulunabilirler. Bunları sökmek ve takmak için izole araçlar
kullanmalısınız. Bir sigortayı ohmmetre veya kısa devre kontrolörü yardımıyla
kontrol edebilirsiniz. Eğer arızalı bir sigortayı yenisi ile değiştirmek isterseniz,
yenisindeki tanımlama bilgilerinin eskisindekilerle aynı olmasına dikkat
etmelisiniz. Sigorta, cihaz yeniden açıldığında tekrar atarsa, monitörünüzün ciddi
bir arızası var demektir.
Bu tür bir durumda yetkili servise başvurmalısınız. Yeterli bilgiye ve
ekipmana sahip olmadan monitörü tamir etmeye çalışmanız kesinlikle tavsiye
edilmez.
2.3.2 Bilgisayar açıldıktan sonra çok sayıda hata sinyali veriyor
Uyarı seslerinin ve hata mesajlarının açıklaması çok kolaydır. Bilgisayarın
açılışı sırasında çalıştırılan BIOS’un POST (Power On Self Test) fonksiyonu
hataları tespit eder ve buna uygun olarak mesaj verir. Video sisteminden
kaynaklanan hataların ise görsel uyarı mesajları ile bildirilmesi mümkün değildir.
Bu nedenle PC hoparlörlerinden, genel olarak beep code olarak adlandırılan uyarı
sesleri çıkartılır.
Örneğin, bilgisayar açıldıktan kısa bir süre sonra PC hoparlöründen dokuz
kısa uyarı sesinin çıkarılması, AMI BIOS’lar için BIOS’un kontrol toplamının
doğru olmadığı anlamına gelir. Bunun sonucunda bilgisayarın açılma işlemi
kesilecektir. Bu hata BIOS’un arızalandığı veya BIOS güncellemesinin başarısız
olduğu durumlarda ortaya çıkar.
Bilgisayarı, kapatıp tekrar çalıştırarak yeniden başlatın ve uyarı seslerini
dikkatli bir şekilde dinleyin. Farklı Beep Code’larının anlamlarını kitabın
sonundaki ekte bulabilirsiniz. Uyarı sesleri, bu konuda herhangi bir standart
bulunmadığı için bilgisayarda kullanılan BIOS’un üreticisine bağlı olarak farklı
anlamlara sahip olabilir.

Bilgisayar İlk Yardım

Recommended

Recommended

More Related Content

What's hot

What's hot (7)

Similar to Bilgisayar İlk Yardım

Similar to Bilgisayar İlk Yardım (11)

More from Erol Dizdar

More from Erol Dizdar (20)

Bilgisayar İlk Yardım