AUO materyal gelistirme

1. AÇIK VE UZAKTAN ÖĞRENMEDE
BAŞARININ ÖLÇME-
DEĞERLENDIRMESI TEMEL
KAVRAMLAR

2. Amaç
Bu dersin sonunda:
• Açık ve Uzaktan öğrenme
uygulamalarında başarının
ölçme-değerlendirmesi ile ilgili
temel kavramları doğru yerde
kullanabileceksiniz.

3. Giriş
Bu derste Açık ve Uzaktan
öğrenme uygulamalarında
başarının ölçme-değerlendirmesi
ile ilgili temel
kavramları öğreneceksiniz. Bu
kavramları doğru yerde
kullanabilmeniz geçerli ve
güvenilir ölçme-değerlendirme
etkinlikleri gerçekleştirebilmeniz
açısından önemlidir.
Ölçme-
değerlendirme
ile ilgili temel
kavramlar
neden önemli?

4. Konular
Ölçme
Değişken
• Sürekli ve süreksiz (kesitli) değişkenler
• Nicel ve nitel değişkenler
• Bağımsız ve bağımlı değişkenler
Ölçmenin Aşamaları
Ölçme Türleri
• Doğrudan ölçme
• Dolaylı ölçme
Ölçek
Ölçek Türleri
• Sınıflandırma (Adlandırma) ölçekleri
• Sıralama ölçekleri
• Eşit Aralıklı ölçekler
• Eşit Oranlı ölçekler
Değerlendirme
Açık ve Uzaktan Öğrenmede Ölçme-Değerlendirmenin Önemi
Açık ve Uzaktan Öğrenmede Ölçme-Değerlendirmenin Sınırlı Yönleri
Solda gördüğünüz “home” butonuna tıkladığınızda
istediğiniz zaman bu sayfaya dönebilirsiniz.

5. Ölçme
Ölçme, bir niteliğin
gözlenip gözlem
sonucunun sayılarla
veya başka
sembollerle
gösterilmesidir
(Turgut, 1977, s. 11).
Aşağıdaki cümlelerin
her biri bir ölçme
sonucunu ifade
etmektedir.
• 10 C sınıfında yoklama yapılmış,
sınıfta 25 öğrenci olduğu
bulunmuştur.
• Ayşe’nin boyu ölçülmüş, 1.62 cm
bulunmuştur.
• Hava durumu bugün Eskişehir’de
sıcaklığı 15 derece gösteriyordu.
• Ahmet, Üniversiteye Giriş sınavı
sonucunda 5. tercihine yerleşti.
• Konferansta Volkan 15 dakikalık
sunum yaparken, Ekrem’i sunumu
20 dakika sürdü.

6. Değişken
Bir nesnenin niteliklerine (boy, yaş, sıcaklık, sınav sonucu
vb.) bakıldığında, bu niteliklerin sabit olmadığı
görülmektedir. İşte, kişiden kişiye, yerden yere ve
zamandan zamana farklı değerler alabilen niteliklere
değişken denir.

7. Sürekli ve süreksiz (kesitli) değişkenler
Matematiksel olarak herhangi
iki değer arasında daima başka
değer bulunabilen değişkenlere
sürekli değişken denir
(Baykul, 1996, s.15).
Örneğin; bir kişinin boyu ele
alındığında, boy uzunluğu metre,
santimetre ve milimetreden daha
küçük birimlerle sınırsız olarak
bölünüp ölçülebilir.
Süreksiz (kesikli)
değişkenlerde, sürekli
değişkenin aksine, değişkenin
farklı iki değeri arasında başka
bir değer hiç yoktur veya bir
kaç değerden başka değerler
bulunamaz.
Örneğin; bir kişinin medeni durumu
bekar, evli, dul, sözlü veya nişanlı
olarak betimlenebilir. Bu kategoriler
arasında başka bir değerlendirme
veya sıfatlandırmanın olamayacağı,
olsa bile ancak bir veya iki
sıfatlandırmanın mümkün olabileceği
aşikardır.

8. Nicel ve nitel değişkenler
Değerleri sayılarla ifade
edilebilen değişkenlere
nicel değişken denir. Bir
kişinin sınavdan aldığı puan,
boy uzunluğu, ağırlık,
kazandığı maaş ve yaş nicel
değişkene örnek olarak
verilebilir.
Bazı değişkenlerin değerlerini
ise sayılarla değil de sıfatlarla
(nitelendirmelerle) ifade etmek
daha anlamlıdır. Böyle
değişkenlere nitel değişken
denir. Bir kişinin cinsiyeti,
medeni durumu, kişilik özellikleri
ve hobileri nitel değişkenlere
örnek olarak verilebilir.

9. Bağımlı ve bağımsız değişkenler
Başka bir değişkenden
etkilenmeyen veya başka
bir değişkene bağlı
olmadan değerler alabilen
değişkenlere bağımsız
değişken denir. Bağımlı
değişken ise başka bir
değişkenden etkilenerek
veya değişkenlere bağlı
olarak farklı değerler
alabilen değişkenlerdir.
Örneğin; “Açık ve Uzaktan
öğrenme algısı cinsiyete göre
değişiklik gösterir” yargısında
cinsiyet bağımsız değişken iken
Açık ve Uzaktan öğrenme algısı
bağımlı değişkendir. Öğrenen
başarısından elde edilen
verilerin yorumlanmasında
bağımsız ve bağımlı
değişkenlerin tespit edilip
tanımlanması çok önemlidir.

10. Ölçmenin Aşamaları
Ölçme Süreci
Ölçülecek
özelliğin
belirlenmesi
Ölçme aracının
seçilmesi
Ölçme işleminin
gerçekleştirilmesi
Ölçme
sonuçlarının
ifade edilmesi

11. Ölçme Türleri
Ölçme sırasında bir bireyin veya nesnenin belli özellikleri
gözlenmektedir. Bu esnada, gözlenen bireyin veya
nesnenin bazı özellikleri doğrudan gözlenebilirken, bazı
özellikler dolaylı olarak gözlenir.

12. Doğrudan ölçme
Ölçmeye konu olan bazı
değişkenlere ait değerler doğrudan
doğruya gözlenmeye uygun
olabilmektedir. Yani doğrudan
ölçmede, ölçmeye konu olan
değişkenin belirli bir özelliğinin
gözlenmesi sırasında, değişkenin
söz konusu niteliğinin ortaya
çıkarılması aşamasında başka bir
değişken kullanılmadan söz konusu
niteliğin saptanmasını olanaklı hale
getirmesidir.
İngilizce dersi saatinde derste
olan olmayan öğrencilerin
yoklama alarak tespit edilmesi
de doğrudan ölçmeye örnek
olarak verilebilir. Eğitimle
gerçekleştirilmek istenen
davranışlardan bir kısmı da
doğrudan gözlenebilir.
Psikomotor davranışlar
genellikle doğrudan ölçülür.
Kişinin, el, kol ve bacak
hareketleriyle, jest ve mimikleri
doğrudan gözlenebilir.

13. Dolaylı ölçme
Dolaylı ölçme,
doğrudan
ölçülmeyen bazı
özelliklerin,
onlarla ilgili
olduğu
varsayılan başka
bir özelliğin
gözlenerek
dolaylı olarak
ölçülmesidir.
Örneğin, sıcaklık ve zeka, doğrudan değil,
dolaylı olarak ölçülür. Eğitimdeki duyuşsal
ve bilişsel davranışların ölçmesi genellikle
dolaylı yollardan gerçekleştirilir. Herhangi
bir dersi alan bir grup öğrencinin o derse
ilişkin başarılarının saptanması ölçme
konusu ise, başarı değişkeninin doğrudan
gözlenmesi mümkün değildir. Öğrencilerin
derse özgü başarılarının saptanabilmesi
için öğrencilerin kendilerine sorulan
sorulara verecekleri cevaplar onların o
derse ilişkin başarılarının bir göstergesi
olarak kabul edilir. Bu tür ölçme dolaylı
ölçme olarak kabul edilir.

14. Ölçek
Ölçek, en basit ifadesi ile ölçme aracı birimi anlamına
gelmektedir. Ölçme işleminin yapılışına ve ölçme sonuçlarını
göstermede kullanılan sayı kümesinin özelliklerine bağlı
olarak çeşitli ölçekler elde edilir.

15. Ölçek Türleri

16. Sınıflandırma (Adlandırma) ölçekleri
Bu tür ölçeklerle ölçme işlemine tabi
tutulan özelliklerin adlandırılması
veya belirli özellikler dikkate
alınarak sınıflandırmalar
oluşturulması amaçlanmaktadır. Bir
okuldaki öğrencilere numara
vermek, sokak kapılarını
numaralamak, arabalara plaka
numarası vermek. Sınıflama ölçeği
demografik (bireyleri yaş, cinsiyet,
ırk vb.) verilerin betimlenmesinde
kullanılırlar.
Örneğin bayanlara 0 baylara 1
verilmesi işleminde kullanılan
ölçek türü sınıflama ölçeğidir.
Burada verilen 0-1 sayıları
herhangi bir değer ifade
etmezler. Bu sayılar sadece
sembol olarak kullanılırlar.
Ayrıca sınıflama ölçeklerinde
yapılan sınıflamaya ilişkin
tablolar oluşturulabilir,
frekanslar veya tepedeğerler
(mod) bulunabilir.

17. Sıralama ölçekleri
Nesneler veya bireyler dikkate
alınan özelliğe göre büyükten
küçüğe veya küçükten büyüğe
sıraya konur, bu sıraya göre sayı
veya sembol verilerek sıralama
ölçeğinde bir ölçme yapılır.
Sıralamada sıfır değerinin bir
anlamı yoktur. Bu sebeple bu
ölçekteki verilerle adlandırma-
sınıflandırma ve büyüklük-küçülük
karşılaştırmaları yapılabilir; fakat
toplama, çıkarma, çarpma ve bölme
işlemleri yapılamaz; yapılsa da
anlamlı olmaz.
Beden eğitimi dersinde
öğretmenin öğrencileri
büyükten küçüğe veya
küçükten büyüğe doğru boy
sırasına dizmesi veya Türkçe
dersinde öğretmenin
öğrencilerin kompozisyonlarını
zayıf- orta- iyi- pekiyi gibi
gruplaması sıralama ölçeği ile
yapılan bir ölçmeye örnek
olarak verilebilir (Turgut,
1977).

18. Eşit aralıklı ölçekler
Bir ölçeğin sıfır noktası ile değişkenin sıfır değerinin
birbirine karşılık olmadığı durumlar vardır. Örneğin,
termometre 0°C sıcaklığını gösterirken havanın ısısı
gerçek anlamda 0 değildir. Bu durum ölçekte sıfır
noktasının itibari olarak seçilmesinden kaynaklanır.
Bununla birlikte, ölçekteki eşit aralıklar değişkenin
değerinde eşit farklara karşılık oluyorsa, eşit aralıklı
bir ölçek meydana gelir. Santigrat ve Fahrenheit gibi
sıcaklık ölçekleri ve takvim gibi zaman ölçekleri eşit
aralıklıdır.

19. Eşit oranlı ölçekler
Eğer ölçülen özelliğin başlangıç noktası anlamındaki
sıfır değeri ile ölçülecek olan özelliğe ait başlangıç
noktası olan sıfır değeri gerçekte birbirlerini tam
olarak karşılıyorsa bu ölçme işleminden elde edilen
sonuçların eşit oranlı ölçekte olduğu söylenebilir
(Yaşar, 2010, s. 28). Eşit oranlı ölçeklerden elde
edilen ölçme sonuçları üzerinde her türlü istatiksel
analizler yapılabilir. Terazi ile kütle, metre ile uzunluk
ölçmek eşit oranlı ölçeklere örnek olarak verilebilir.

20. Değerlendirme
Değerlendirme, ölçme sonuçlarını bir ölçüte vurarak
ölçülen nitelik hakkında bir değer yargısına varma sürecidir.
Değerlendirmenin tanımından da anlaşılacağı üzere
değerlendirme ölçme, ölçüt ve karar olmak üzere 3
öğeden oluşur. Bunlardan ölçüt, ölçme sonuçlarının
karşılaştırılmasında esas alınan ve ilgili karar süreci
boyunca değiştirilmeyen niceliktir. Örneğin, öğrenci
başarısını değerlendirmede; öğretmenin kanısı, sınıftaki
diğer öğrencilerin başarısı, ülke çapında normlar,
öğrencinin yeteneği, program hedefleri gibi farklı ölçütler
kullanılabilir (Karaca, 2014, s.21).

21. Açık ve Uzaktan Öğrenmede Ölçme-
Değerlendirmenin Önemi
Açık ve Uzaktan öğrenmede sürekli ölçme-değerlendirme
yapılması yukarıdaki işlevlerin yanı sıra 3 açıdan önemlidir:
• Dönüt
• Öğrenenden öğrenene farklılık gösteren öğrenme hızının
kontrolü
• Değerlendirme süreci sonunda elde edilecek öğrenmenin
kalitesi

22. Açık ve Uzaktan Öğrenmede Ölçme-
Değerlendirmenin Sınırlı Yönleri
Geleneksel öğrenmeden yer ve zaman gibi çeşitli açılarda farklılık
gösteren Açık ve Uzaktan öğrenmede ölçme-değerlendirmenin bazı
sınırlılıkları bulunmaktadır. Bunlar:
• Çevrimiçi değerlendirme ortamlarının güvenliğinin az olması,
• Sistemde bulunan birçok ölçme ve değerlendirme aracı
kullanımının zor olması,
• Derse giren öğretim elemanlarının bazılarının yeterli bilgisayar
okuryazarlığına sahip olmaması,
• Uzaktan eğitim sisteminde öğrenim gören öğrencilerden
bazılarının yeterli düzeyde bilgisayar okuryazarı olmaması,
• Çok kalabalık sınıflarda ölçme ve değerlendirme araçlarının
kullanımının zor olmasıdır.

23. Etkinlik I
Aşağıdaki ölçme-değerlendirme ile ilgili temel kavramlarla örnekleri eşleştiriniz.
ÖrneklerKavramlar
Metre ile bir camın uzunluğunu ölçmek.
Eşit oranlı ölçek
Öğrencilerin sınavdan aldıkları puana
göre en başarılıdan başarısıza doğru
sıralanması.
Sıralama
ölçekleri
Eskişehir’de sıcaklığın 30 derece olarak
ölçülmesi.
Dolaylı ölçme
Bir çalışma katılımcısının cinsiyeti ve
medeni durumu.
Nitel değişken
Ölçme-değerlendirme dersini 30 öğrenci
almaktadır.
Ölçme

24. Çalıştığınız kurumda farklı özellikteki
çalışanlardan oluşan bir gruba Liderlik
konusunda hizmet içi eğitim vermek üzere
görevlendirilmiş bulunuyorsunuz. Zaman ve
mekan sıkıntısından dolayı kurumunuz bu
eğitimi açık ve uzaktan öğrenme yoluyla
verme kararı aldı. Yani süreç boyunca
eğitiminizi uzaktan öğretim yöntemiyle
gerçekleştirecek ve aynı zamanda verdiğiniz
Liderlik eğitimi ile ilgili çalışanların
başarısını uzaktan öğretim yöntemiyle
ölçüp-değerlendireceksiniz.
Etkinlik II
Soruları verilen durum bağlamında cevaplayınız.

25. Özet
Ölçme, bir niteliğin gözlenip gözlem sonucunun sayılarla veya başka sembollerle
gösterilmesidir (Turgut, 1977, s. 11). Örneğin konferansta Volkan 15 dakikalık sunum
yaparken, Ekrem’i sunumu 20 dakika sürdü. Yukarıdaki ölçmedeki niteliğe (sunum süresi)
bakıldığında, bu niteliğin sabit olmadığı görülmektedir. İşte, kişiden kişiye, yerden yere ve
zamandan zamana farklı değerler alabilen niteliklere değişken denir.
Ölçme süreci çeşitli aşamaları gerektirmektedir. Bu aşamalar: ölçülecek özelliğin belirlenmesi,
ölçme aracının seçilmesi, ölçme işleminin gerçekleştirilmesi ve ölçme sonuçlarının ifade
edilmesidir.
Ölçek, en basit ifadesi ile ölçme aracı birimi anlamına gelmektedir. Ölçme işleminin yapılışına
ve ölçme sonuçlarını göstermede kullanılan sayı kümesinin özelliklerine bağlı olarak çeşitli
ölçekler elde edilir: Sınıflama (Adlandırma) ölçekleri, sıralama ölçekleri, eşit aralıklı ölçekler
ve eşit oranlı ölçekler.
Değerlendirme, ölçme sonuçlarını bir ölçüte vurarak ölçülen nitelik hakkında bir değer
yargısına varma sürecidir ve ölçme, ölçüt ve karar olmak üzere 3 öğeden oluşmaktadır.
Açık ve Uzaktan öğrenmede sürekli ölçme-değerlendirme yapılması dönüt, öğrenenden
öğrenene farklılık gösteren öğrenme hızının kontrolü ve değerlendirme süreci sonunda elde
edilecek öğrenmenin kalitesi olmak üzere 3 açıdan önemlidir.

26. Kaynakça
Arıcı, H. (1984). İstatistik Yöntemler ve Uygulamalar.
Ankara: Meteksan Yayınları
Balta, Y., & Türel, Y. K. (2013). Çevrimiçi uzaktan eğitimde
kullanılan farklı ölçme değerlendirme yaklaşımlarına
ilişkin bir inceleme. Turkish Studies, 8(3), 37-45.
Kınalıoğlu, İ. H., & Güven, Ş. (2011). Uzaktan eğitim
sisteminde öğrenci başarısını ölçülmesinde
karşılaşılan güçlükler ve çözüm önerileri. Alıntı:
http://ab.org.tr/ab11/kitap/kinalioglu_guven_AB11.pdf
Yasar, M. (2010). Eğitimde ölçme ve değerlendirme. S.
Tekindal (Ed.). Ankara: Pegem Akademi.