Δύο επίκαιρα κείμενα του Δ. Μαρωνίτη - βοηθητικά για τη διδασκαλία του Δαρείου του Κ. Π. Καβάφη

1. Υπενμρία θαη μέζε (1)
Μηιώκηαξ ηηξ πνμάιιεξ γηα ηεκ αθαηάζπεηε απμννύζμηζε πμο ζοκεπηθένεη ηηξ μένεξ αοηέξ μ πόιεμμξ
ζημ Ινάθ, ηεκ εκηόπηζα πνώηα ζημ δεύγμξ «ζθέρε - αίζζεζε», γηα κα θαηαιήλς ζημ άιιμ, πναθηηθόηενμ,
δεύγμξ «ένγα - ιόγηα». Έιεγα ιμηπόκ όηη μ θαηαηγηζμόξ γεγμκόηςκ θαη πιενμθμνηώκ, έκηοπςκ θαη
ειεθηνμκηθώκ, γηα ημ ακήθμοζημ αοηό μαθειεηό, παναιύεη ημ μοαιό θαη πανμλύκεη μέπνη οπενβμιήξ ηηξ
αηζζήζεηξ, οπμκμμεύμκηαξ έηζη ηε ζημπαζηηθή θαη πμιηηηθά οπεύζοκε θνίζε μαξ. Φεηνόηενε όμςξ θαίκεηαη κα
είκαη ε απμννοζμηζηηθή επίδναζε ημο πμιέμμο ζημοξ όνμοξ ημο δεύηενμο δεύγμοξ, θαζηζηώκηαξ ηώνα
παμηηθό ημ θεκό ακάμεζα ζηα ιόγηα θαη ζηα ένγα. Σύκδνμμμ εύθμια ακαγκςνίζημμ ημκ ηειεοηαίμ θαηνό ηόζμ
ζηε ζοιιμγηθή όζμ θαη ζηεκ αημμηθή ζομπενηθμνά, ειέγλημμ ζε εζκηθό αιιά θαη ζε εονςπασθό θαη
δηεπεηνςηηθό επίπεδμ.
Σηε ζπηδμθνεκηθή πάκηςξ αοηή αζοκέπεηα θαη αζοκέπεηα ακάμεζα ζε ένγα θαη ιόγηα γηα ηα δνώμεκα ζημ
Ινάθ εμπιέθμκηαη, με ημκ έκα ή ημκ άιιμκ ηνόπμ: μη εμπόιεμμη ακηίπαιμη· μη πμιηηηθμί όιςκ ηςκ βαζμίδςκ,
από ηηξ ημπηθέξ έςξ ηηξ εονςπασθέξ θαη δηεζκείξ· μη δεμμζημγνάθμη θάζε θαηεγμνίαξ· μη επηζηήμμκεξ,
θονίςξ ηςκ ακζνςπηζηηθώκ ζπμοδώκ· ηέιμξ, μη ζογγναθείξ, ζομβμιηθά δειςμέκμη ςξ πμηεηέξ. Η εμπιμθή
δηαθένεη θαηά πενίπηςζε, πμζμηηθά θαη πμημηηθά· άιιμηε θαη αιιμύ είκαη πνμθακήξ, άιιμηε θαη αιιμύ
ιακζάκεη. Γηα εοκόεημοξ ιόγμοξ ζα επημείκς ζημοξ πμηεηέξ, μη μπμίμη ζοπκά ποθκά εγθαιμύκηαη, είηε επεηδή
ζηναηεύμκηαη ζηα πμιηηηθά θαη πμιεμηθά δνώμεκα ημο θαηνμύ ημοξ είηε γηαηί, απμθαζηζμέκμη ή
ακαπμθάζηζημη, απέπμοκ από αοηά.
Πνόζθαηα ζημκ Τύπμ εμθακίζηεθακ θαηαθνηηηθά θείμεκα θαη γηα ηηξ δύμ πενηπηώζεηξ, δηαηοπςμέκα
μάιηζηα με ηνόπμ πνμθιεηηθό θαη δμγμαηηθό. Η αιήζεηα είκαη όηη μη πμηεηέξ θαη ε πμίεζε δεκ ηα πάκε θαη
ηόζμ θαιά με ηεκ ηνέπμοζα πμιηηηθή θαη με ημοξ ηνέπμκηεξ πμιέμμοξ: ε ηνηβή ηεξ ζηνάηεοζεξ αθεκόξ θαη ε
επηιμγή ηεξ απμπήξ αθεηένμο δεμημονγμύκ δηιήμμαηα, γηα ηα μπμία δεκ οπάνπμοκ μμκόδνμμεξ ιύζεηξ.
Κάπμημη ελάιιμο θαίκεηαη κα πηζηεύμοκ όηη ημ ζόη ηςκ πμηεηώκ είκαη από ηε θύζε ημο ακηηπμιεμηθό ή
απόιεμμ, θαη μόκμ αοηή ε δηαπςνηζηηθή γναμμή μεηαλύ ημοξ ακαγκςνίδεηαη ςξ ηζπύμοζα θαη κόμημε. Τα
οπόιμηπα, ιέκε, είκαη εθ ημο πμκενμύ.
Σ' αοηή ηεκ οπόζεζε, όπςξ πνμεγμομέκςξ ηεκ απιμπμίεζα, οπάνπεη θάηη ζμβανό, θάηη ζμβανμθακέξ,
αιιά θαη θάηη εοηνάπειμ. Καη ηα ηνία πνμθύπημοκ θαηά ηε γκώμε μμο από ηεκ αθύζηθα απμννοζμηζμέκε
ζπέζε ιόγςκ θαη ένγςκ ζε πενίμδμ θαη πενίπηςζε πμιέμμο. Γεγμκόξ πμο ηδημθοώξ ημ ζοκέιαβε θαη ημ
απμηύπςζε ζε έκα πμίεμά ημο μ Κςκζηακηίκμξ Καβάθεξ. Ο ιόγμξ γηα ημκ απαζηνάπημκηα εηνςκηθώξ
«Δανείμ», ημ πμιηηηθόηενμ ίζςξ πόκεμα ημο αιελακδνηκμύ θαη έκα από ηα ανηηόηενα θαημνζώμαηα ηεξ
ώνημεξ δεμημονγηθήξ θάζεξ ημο.
Θομίδς πνώηα ηα ακαθαίνεηα ζημηπεία ηαοηόηεηαξ ημο πμηήμαημξ. Ο θαβαθηθόξ «Δανείμξ» ζοκηίζεηαη
ημ 1917 θαη δεμμζηεύεηαη ημ 1920. Απμηειεί επμμέκςξ ζημπαζηηθό απόζηαγμα ημο πνώημο παγθμζμίμο
πμιέμμο, ζηεκ εμπεηνία ημο μπμίμο, ιμλά έζης, παναπέμπεη. Ο μύζμξ, ε πιμθή θαη ηα πνόζςπα ημο
πμηήμαημξ επηηνέπμοκ, πηζηεύς, κα ημ επηγνάρμομε με ημοξ επόμεκμοξ, εκαιιαθηηθμύξ θαη
ζομπιενςμαηηθμύξ, ηίηιμοξ: πμίεμα εκ πμιέμς· πμηεηήξ εκ πμιέμς· πόιεμμξ εκακηίμκ πμηήζεςξ· πμίεζηξ
εκακηίμκ πμιέμμο. Πιήνεξ ιμηπόκ ε ζθεκμζεζία ηεξ ακηαγςκηζηηθήξ ζοκύπανλεξ ηςκ δύμ όνςκ πμο μαξ
εκδηαθένμοκ.
Σθεκμζεζία μάιηζηα πμκενά δηπιαζηαζμέκε ςξ πνμξ ηα παναζηαηηθά ηεξ ζημηπεία. Γηαηί πίζς από ημκ
επώκομμ πμηεηή Φενκάδε, πμο εμθακίδεηαη ζημ πνμζθήκημ ημο πμηήμαημξ, οπμθνύπηεηαη ςξ οπμβμιέαξ μ
πμηεηήξ Καβάθεξ. Κάης από ημ αζοκηέιεζημ, ιόγς πμιέμμο, πμίεμα ημο Φενκάδε, ζοκηειείηαη, εηξ βάνμξ
ημο θαη πνμξ έιεγπό ημο, ημ πμίεμα ημο Καβάθε. Ακάμεζα ζ' αοηά ηα δύμ πανάιιεια θάημπηνα
πμιιαπιαζηάδεηαη ημ επίμαπμ ζέμα, με ελέπμοζεξ δύμ γκςμηθέξ αηπμέξ: ε μία ( οπενμρίακ θαη μέζεκ ζα
είπεκ μ Δανείμξ) θμιιάεη θαιά ζημκ μεγαιμμακή πιακεηάνπε ημο θαηνμύ μαξ· ε άιιε ( Μέζα ζε πόιεμμ θακηάζμο ειιεκηθά πμηήμαηα) ζομπάζπεη εηνςκηθά με ηεκ θαθή ηύπε ηςκ πμηεμάηςκ θαη ηςκ πμηεηώκ ζε ώνα
πμιέμμο. Τμ πνάγμα αλίδεη πενηζζόηενμ ράλημμ.
(Δ. Μανςκίηεξ, www.dolnet-tovima.gr, 6/4/03)

2. Υπενμρία θαη μέζε (2)
Ακ δεπημύμε όηη ε πμίεζε ζοζηήκεη ημκ ιόγμ ζηεκ ποθκόηενε ζεηηθή εθδμπή ημο θαη μ πόιεμμξ ημ ένγμ
ζηεκ ποθκόηενε ανκεηηθή ημο έθθναζε, ηόηε ελεγείηαη ε αθναία ακηηπαζεηηθή ζπέζε πμίεζεξ θαη πμιέμμο,
με απμηέιεζμα μ έκαξ όνμξ κα ακηηζηνέθεη θαη κα ακηημάπεηαη ημκ άιιμ. Τμύημ δεκ απμθιείεη ςζηόζμ ηε
γναμμαημιμγηθή θονίςξ δηαζηαύνςζή ημοξ. Απόδεηλε: ημ έπμξ (θαη μ κεόηενμξ απόγμκόξ ημο: ημ
μοζηζηόνεμα) ζοπκά ποθκά οπμδέπεηαη ςξ ζέμα ημο ημκ πόιεμμ· αιιά θαη μη θαηά θαηνμύξ ανπεγηθμί
πμιεμηζηέξ επηδεημύκ θαη απμιαμβάκμοκ ηεκ πμηεηηθή θαηαλίςζε ηςκ πμιεμηθώκ θαημνζςμάηςκ ημοξ. Αοηή
ε δηπιή (ακηηθαηηθή θαη ζοκάμα ζομθαηηθή) πιμθή πμίεζεξ θαη πμιέμμο πνμβάιιεηαη με εηνςκηθό ηνόπμ ζημκ
θαβαθηθό «Δανείμ», ημκ μπμίμ επέιελα ηεκ πεναζμέκε Κονηαθή ςξ θαηαιοηηθό πανάδεηγμα απμννύζμηζεξ
ηεξ ζοκάθεηαξ ακάμεζα ζηα ιόγηα θαη ζηα ένγα ελαηηίαξ ημο απμηνόπαημο πμιέμμο ζημ Ινάθ.
Με ημοξ όνμοξ αοημύξ πνόηεηκα κα ηηηιμθμνεζεί μ «Δανείμξ» ημο Κ. Π. Καβάθε (έκα από ηα ςνημόηενα
θαημνζώμαηα ημο αιελακδνηκμύ θαη μάιιμκ ημ πμιηηηθόηενμ) εκαιιαθηηθώξ ςξ: πμίεμα εκ πμιέμς· πμίεζηξ
εκακηίμκ πμιέμμο· πόιεμμξ εκακηίμκ πμηήζεςξ· πμηεηήξ εκ πμιέμς. Πνόθεηηαη γηα ζομπιενςμαηηθά δεύγε,
πμο ζομπιέθμκηαη ζηαονςηά μεηαλύ ημοξ, θαζώξ ελειίζζεηαη θαη πεναηώκεηαη ημ δηθμνμύμεκμ αοηό πμίεμα.
Ο δηθμνμύμεκμξ ελάιιμο ηνόπμξ ηεξ πνμθείμεκεξ δηαπιμθήξ εκηζπύεηαη, όπςξ έγναθα, θαη με ημκ
ακαδηπιαζηαζμό πνμζώπςκ θαη ζεμάηςκ: πιαζμαηηθόξ πμηεηήξ μ Φενκάδεξ, πναγμαηηθόξ πμηεηήξ μ
Καβάθεξ, πμο οπμδύεηαη ημκ οπμβμιέα ημο Φενκάδε· ακεθηέιεζημ ιόγς ηεξ νςμασθήξ εηζβμιήξ ημ έπμξ πμο
επηπεηνεί μ Φενκάδεξ, ζοκηειεζμέκμξ μ θαβαθηθόξ «Δανείμξ», ςξ, αιιεγμνηθό έζης, ζπόιημ θαη ημο πνώημο
παγθμζμίμο πμιέμμο. Αιιά θαη ε δηαζεμόηενε απόθαζε ημο πμηήμαημξ οπενμρίακ θαη μέζεκ ζα είπεκ μ
Δανείμξ ηειηθώξ δηαπέεηαη από ημκ Δανείμ εκηόξ θαη εθηόξ ημο πμηήμαημξ, γηα κα επηζηνέρεη ζημκ ίδημ ημκ
Φενκάδε, οπμγναμμίδμκηαξ ηεκ πμηεηηθή ημο ηδεμιερία, από ηεκ μπμία δεκ μπμνεί, θαη δεκ ζέιεη, κα
απαιιαγεί, όζμ θαη ακ γύνς ημο μαίκεηαη ε ζοιιμγηθή ηαναπή θαη θονηανπεί ημ αθαηάζπεημ πηα θαθό ημο
πμιέμμο.
Δηθμνμύμεκμξ ελάιιμο ειέγπεηαη γεκηθόηενα μ Φενκάδεξ, θαζώξ ε πμηεηηθή ημο εμμμκή θαη ε
ακηηπμιεμηθή ημο ακηίδναζε οπμβάιιμκηαη μέζα ζημ πμίεμα από ημκ Καβάθε με μείγμα ζογθαηαβαηηθήξ
ζομπάζεηαξ θαη οπμκμμεοηηθμύ ζανθαζμμύ. Καζώξ έγναθα άιιμηε θαη αιιμύ (ζηα δίζεπηα πνόκηα ηεξ
πμύκηαξ, πνμηείκμκηαξ ημ πμίεμα ςξ οπόδεηγμα πμηεηηθμύ θαη πμιηηηθμύ νεαιηζμμύ), μ Φενκάδεξ εύθμια
δηαβάιιεηαη γηα δηπιμπνμζςπία. Τνία απμδεηθηηθά παναδείγμαηα:
α) Αοιηθόξ πμηεηήξ (έιιεκαξ ή ειιεκμμαζήξ) βνίζθεηαη ζηεκ οπενεζία ημο Μηζνηδάηε. Πνόθεηηαη γηα
αλημπνεπή πμηεηή ή γηα αοιμθόιαθα; β) Ο Φενκάδεξ ημ παίδεη θηιμζμθεμέκμξ θαη θηιόζμθμξ πμηεηήξ, πμο
ράπκεη ηα εκαιιαθηηθά αηζζήμαηα θαη θίκεηνα ημο Δανείμο, όηακ πανέιαβε ηε βαζηιεία ηςκ Πενζώκ. Είκαη
όμςξ αοηή ε ζημπαζηηθή ημο εμβνίζεηα πνάγμαηη ζμβανή ή ζμβανμθακήξ; γ) Με ηεκ εηζβμιή ημο πμιέμμο
μέζα ζημ πμίεμα, μ Φενκάδεξ ηαιακηεύεηαη ακάμεζα ζηεκ απμζημιή ημο ςξ πμηεηή θαη ζημ θαζήθμκ ημο ςξ
πμιίηε. Μέκεη εκεόξ, αδεμμκεί, ζανθάδεη θαη ζανθάδεηαη, εληζώκμκηαξ ηεκ πμηεηηθή ημο ακαζθάιεηα με ηεκ
πμιεμηθή ακαζθάιεηα ηεξ πώναξ ημο. Πνόθεηηαη γηα ζομμεημπηθή αγςκία ή γηα ηδημηειή πακηθό;
Κακέκα από ηα ηνία πνμεγμύμεκα ενςηήμαηα δεκ επηδέπεηαη θαηά ηε γκώμε μμο μμκμζήμακηε απάκηεζε.
Η αμθηβμιία είκαη εδώ εμπνόζεηε, ζθεκμζεηεμέκε επηδέληα από ημκ Καβάθε, θαη δεκ πνέπεη με θακέκακ
ηνόπμ κα ακαηνεζεί. Ο Φενκάδεξ εμθακίδεηαη επίηεδεξ μεηέςνμξ μεηαλύ πμίεζεξ θαη πμιέμμο. Η
εθθνεμόηεηά ημο ελεηθμκίδεη επαθνηβώξ ηεκ απμννύζμηζε πμο ζοκεπάγεηαη ε εηζβμιή ημο πμιέμμο ζηεκ
πενημπή ηεξ πμίεζεξ, θαη ακηηζηνόθςξ. Σ' αοηή ηεκ αηθκίδηα απμννύζμηζε εκδίδεη μ πμηεηήξ Φενκάδεξ,
όπςξ ελάιιμο ζομβαίκεη ζοπκά με ημοξ πενηζζόηενμοξ μμμηέπκμοξ ημο ζε ακάιμγεξ πενηζηάζεηξ. Πίζς
ςζηόζμ από ημκ εκδμηηθό Φενκάδε ζηέθεη εηνςκηθά ακέκδμημξ μ ίδημξ μ Καβάθεξ.
(Δ. Μανςκίηεξ, www.dolnet-tovima.gr, 13/4/03)