2. Μία διευκρίνιση…
Το μεσαιωνικό τμήμα της εθνικής μας ιστορίας συμπίπτει με την ιστορία της
βυζαντινής αυτοκρατορίας.
Τι εννοούμε, όμως, όταν λέμε «βυζαντινή αυτοκρατορία»; Ποιοι ήταν οι
Βυζαντινοί; Δεν είναι εύκολο ν' απαντήσουμε σ' αυτά τα ερωτήματα. Πρώτα πρώτα
κράτος που να έχει την επίσημη ονομασία «βυζαντινό» δεν υπήρξε ποτέ. Όσο κι
αν ψάξουμε στις πηγές μας, ελληνικές και ξένες, δεν πρόκειται να βρούμε αυτό τον
όρο. Και είναι φυσικό: οι όροι «Βυζαντινός» και «βυζαντινή ιστορία», με τη
σημασία του κατοίκου και της ιστορίας του κράτους που είχε για πρωτεύουσα
την Κωνσταντινούπολη, το παλιό Βυζάντιο, είναι ανύπαρκτοι. Ποτέ οι κάτοικοι
του κράτους του Βοσπόρου δεν χρησιμοποίησαν για τον εαυτό τους, για το
κράτος τους και την ιστορία του το επίθετο «βυζαντινός». Μόνο Ρωμαίους
ονόμαζαν τους εαυτούς τους, η αυτοκρατορία τους ήταν «ρωμαϊκή» και
πρωτεύουσα τους ήταν η Νέα Ρώμη.
Ο όρος «βυζαντινός» είναι νεολογισμός. Τον χρησιμοποίησε για πρώτη φορά ο Ιερώνυμος
Wolf (1516-80) στα 1562 και τον καθιέρωσε ο Ph. Labbe (1609-67) ο ιδρυτής της Βυζαντίδας του
Λούβρου. Στα 1680 ο Κάρολος Du Cange χρησιμοποίησε τον όρο για να τιτλοφορήσει το ιστορικό
του βιβλίο, που πραγματεύεται την ιστορία του κράτους της Κωνσταντινούπολης, Historia
Byzantina. Η βυζαντινή ιστορία και η βυζαντινή αυτοκρατορία είχαν βρει πια τη θέση τους στην
επίσημη επιστημονική ορολογία. Από τότε ο επιστημονικός κόσμος χρησιμοποιεί τα ονόματα
«βυζαντινή αυτοκρατορία» και «Βυζαντινοί» για να δηλώσει την αυτοκρατορία της
Κωνσταντινούπολης και τους κατοίκους της.
Ι. Καραγιαννόπουλος, Το Βυζαντινό Κράτος, Θεσσαλονίκη, 1996
3. 330-395μ.Χ.: το άνοιγμα στην Ανατολή
Όταν ο Κωνσταντίνος
νίκησε το Λικίνιο,
αύγουστο του
ανατολικού τμήματος
του κράτους, έμεινε
μονοκράτορας (324),
σε μια αυτοκρατορία
που δοκιμαζόταν τόσο
εσωτερικά όσο και
εξωτερικά.
4. Η νέα Ρώμη
Ο Κωνσταντίνος
ίδρυσε στις ακτές
του Βοσπόρου, στη
θέση όπου
βρισκόταν η αρχαία
πόλη Βυζάντιο, μια
νέα πόλη, την
Κωνσταντινούπολη
12. Γιατί ο Κωνσταντίνος μετέφερε την
πρωτεύουσα στην Κωνσταντινούπολη
Για να ενοποιήσει τον μεσογειακό κόσμο σε ένα
ισχυρό κράτος που θα στηριζόταν σε δύο
στοιχεία:
την απόλυτη μοναρχία τον χριστιανισμό
με το διάταγμα της
ανεξιθρησκίας νομιμοποίησε τον
χριστιανισμό.
Αναμνηστική πλάκα στην εκκλησία
που βρίσκεται στη θέση του παλατιού
όπου το 313 υπογράφηκε το Διάταγμα.
13. Στα Μεδιόλανα (σημερινό
Μιλάνο) ο Κωνσταντίνος και ο
Λικίνιος υπέγραψαν το ομώνυμο
διάταγμα που αναγνώριζε στους
Χριστιανούς το δικαίωμα
ελεύθερης άσκησης τη λατρεία
τους.
14. Οι οικουμενικές σύνοδοι
Καθιερώθηκαν από τον
Κωνσταντίνο, για την
επίλυση των δογματικών
διαφορών μεταξύ των
Χριστιανών.
Η πρώτη έγινε στη Νίκαια
της Βιθυνίας
Νωπογραφία της Οικουμενικής Συνόδου, Sistine
Salon στο Βατικανό
15. Ο Μέγας Θεοδόσιος (4ος αιώνας)
Με τη βασιλεία του Θεοδόσιου
Α’ η ρωμαϊκή αυτοκρατορία
απομακρύνθηκε ακόμη
περισσότερο από τις ρωμαϊκές
παραδόσεις:
ο χριστιανισμός με τη μορφή της
ορθοδοξίας έγινε η επίσημη
θρησκεία του κράτους.
16. Η βίαιη ρήξη με την ειδωλολατρία
Η Υπατία, σπουδαία
φιλόσοφος, μαθηματικός και
αστρονόμος, έζησε στην
Αλεξάνδρεια κατά το β ήμισυ
του 4ου αιώνα και στις αρχές
του 5ου μ.Χ. Καθ' όλη τη
διάρκεια της ζωής της
αποτέλεσε πρότυπο ηθικής,
σύνεσης και σοφίας. Έζησε
όμως σε μια εποχή βίας και
θρησκευτικού φανατισμού και
βρήκε φρικτό θάνατο από τους
χριστιανούς της Αλεξάνδρειας.
17. Όταν πέθανε ο Θεοδόσιος Α' (395), το Ρωμαϊκό Κράτος
χωρίστηκε σε δυτικό και σε ανατολικό τμήμα
ΔΥΤΙΚΟ
ΑΝΑΤΟΛΙΚΟ
18. Το Δυτικό ρωμαϊκό κράτος
Αντίθετα, το Ανατολικό αντιμετώπισε
τους επιδρομείς και άντεξε.
Το Δυτικό ρωμαϊκό κράτος, αδύναμο
οικονομικά και στρατιωτικά,
παραδόθηκε στις επιθέσεις των
βάρβαρων γερμανικών λαών και
υπέκυψε το 476μ.Χ.. Οι βάρβαροι
μοιράστηκαν τα εδάφη και ίδρυσαν τα
δικά τους κράτη.
19. Για ποιους λόγους το Ανατολικό ρωμαϊκό
κράτος άντεξε στις επιδρομές των βαρβάρων
1) Ισχυρό αμυντικό σύστημα 2) Επιδέξια διπλωματία
2) Αφομοίωση βαρβάρων που 4) Αντιμετώπιση αιρέσεων,
είχαν εισβάλει στα εδάφη του που απειλούσαν την ενότητα
του κράτους
24. Η επικράτηση της ελληνικής στο Ανατολικό ρωμαϊκό
κράτος
Η ελληνική
χρησιμοποιείται
επίσημα σε δημόσια
έγγραφα
Η ελληνική παιδεία έχει
το προβάδισμα στο
πρόγραμμα του
Πανδιδακτηρίου, του
πρώτου ευρωπαϊκού
πανεπιστημίου που
ιδρύθηκε στην
Κωνσταντινούπολη το
425μ.Χ. O Πατριάρχης Φώτιος, καθήμενος σε θρόνο, όπως
εικονίζεται σε μικρογραφία του ΙωάννουΣκυλίτζη
25. Μαγναύρα : (από το
λατινικό magna aula)
αίθουσα τελετών που
βρισκόταν στην
περιφέρεια του Μεγάλου
Παλατίου της
Κωνσταντινούπολης,
ανατολικά του
Αυγουσταίου. Εδώ
γίνονταν οι υποδοχές
ξένων πρεσβευτών, οι
οποίοι εντυπωσιάζονταν
από τα αυτόματα που
εκτίθεντο στην αίθουσα.
Kατά τη βασιλεία του
Μιχαήλ Γ' ήταν έδρα
ανώτατης σχολής.
27. Η reconquista
Στόχος του Ιουστινιανού
ήταν η αποκατάσταση της
Ρωμαϊκής Αυτοκρατορίας
στα παλιά της όρια με
πρωτεύουσα την
Κωνσταντινούπολη.
Η Αυτοκρατορία περιορισμένη
στο ανατολικό της τμήμα
29. Στην Ανατολή
και στον Βορρά Ασφάλισε τα σύνορα του Δούναβη από τους
Σλάβους και τους Βούλγαρους
Υπέγραψε συνθήκη ειρήνης
με τους Πέρσες
30. Στη Δύση με αιματηρούς
και μακροχρόνιους πολέμους
απώθησε…
Τους Οστρογότθους από την Ιταλία
Τους Βησιγότθους από την
Ισπανία
(ανέκτησε μόνο το ΝΑ τμήμα)
Τους Βάνδαλους από τη Β. Αφρική
Η Βυζαντινή αυτοκρατορία μετά από τις κατακτήσεις
του Ιουστινιανού
31. Η εσωτερική πολιτική του Ιουστινιανού
διαμόρφωσε μια ισχυρή συγκεντρωτική μοναρχία,
θεμελιωμένη στην ορθόδοξη χριστιανική πίστη.
προστάτεψε το κράτος από την ανάπτυξη της μεγάλης
γαιοκτησίας και προσπάθησε να θέσει υπό έλεγχο την
αυξανόμενη ισχύ των δυνατών.
κωδικοποίησε το Δικαίου σε όλες τις μορφές του, η
περίφημη Ιουστινιάνεια Νομοθεσία αποτέλεσε τη
βάση της νεότερης νομοθεσίας, δείχνοντας μοναδική
αντοχή στο χρόνο.
32. Οι διάδοχοι…
κληρονόμησαν ένα παγκόσμιο κράτος που
ήταν πολύ δύσκολο να διατηρηθεί. Έχοντας
να επιλέξουν ανάμεσα στη Δύση και την
Ανατολή, διάλεξαν την Ανατολή και
άφησαν τη Δύση πάλι στο έλεος των
γερμανικών φύλων.
34. Το κράτος, κατά την περίοδο των διαδόχων του δεν είχε τη δύναμη να
υπερασπιστεί τα σύνορα του. Οι περσικές επιδρομές και οι επιδρομές
των Αβάρων έφθασαν μέχρι τα πρόθυρα της Κωνσταντινούπολης.
Πέρσες και Άβαροι
πολιορκούν
την Κωνσταντινούπολη
Άβαρος ιππέας
Πέρσης πολεμιστής
35. Ο Αυτοκράτορας Ηράκλειος
Τον αγώνα εναντίον των
Περσών ανέλαβε ο
αυτοκράτορας Ηράκλειος,
που με τις νικηφόρες
εκστρατείες του ματαίωσε
την προσπάθεια τους να
εγκατασταθούν στη
Μεσόγειο και
αποκατέστησε τα παλαιά
ανατολικά σύνορα της
Αυτοκρατορίας.
36. Όμως, τα μέσα του 7ου αιώνα
εμφανίστηκαν οι Άραβες
διεξάγοντας ως
μαχητές του Ισλάμ
ιερό πόλεμο
απέσπασαν
σημαντικές
βυζαντινές επαρχίες
(Συρία, Παλαιστίνη,
Αίγυπτο, Β. Αφρική)
και ίδρυσαν το
χαλιφάτο τους πάνω
σε βυζαντινό έδαφος,
διασπώντας την
ενότητα της
μεσογειακής
ελληνοχριστιανικής
οικουμένης.
37. Η Αυτοκρατορία, μπορεί στο
τέλος του 7ου αιώνα να περιορίστηκε
εδαφικά, κέρδισε όμως σε ομοιογένεια
εθνολογική και θρησκευτική, αφού τα
εδάφη που της απέμειναν κατοικούνταν
από Έλληνες Ορθοδόξους.
