Хавдар судлал

1. Умайн хүзүүний хорт
хавдар /Cancer colli uteri /

2. Анатоми:
1/11/2016 2

3. Гистологи:
1/11/2016 3

4. 1/11/2016 4

5. Тодорхойлолт:
• Умайн хүзүүний үтрээн хэсгийн олон
давхраат хавтгай хучуур эд, умайн
хүзүүний сувгийн нэг эгнээ бортгон
хучуур эдэд шилждэг шилжвэр хэсэгт
хучуур эдийн ургалт үүсэхийг умайн
хүзүүний өмөн гэнэ
1/11/2016 5

6. • Умайн хүзүүний
хорт хавдар нь
удаан хугацаагаар
тархдаг.
• Умайн хүзүүнд
хавдар үүсэхээс
өмнө умайн
хүзүүн эд эсүүд
хэвийн бус болох
буюу өсөлт
хөгжил гажигт
орно.
• Хавдрын эс өсөж
умайг хүзүү болон
ойр орчмын
хэсгээр тархалт
илүү гүн болно.

7. Тархалт:
1/11/2016 7
• Дэлхий нийтэд тархсан жилд 500000 хүн
өвчилдөг түүний 75% нь хөгжиж байгаа орон
• 300000 хүн жилдээ нас бардаг мөн 75% нь
хөгжиж байгаа орон
• Хорт хавдарын 15% эзэлдэг
• Манайд жилд умайн хүзүүний өмөнгийн 400
гаруй тохиолдол шинээр бүртгэгдэж
байгаагийн 80 % гаруй нь хожуу үедээ
оношлогдож байна.

8. 1/11/2016 8

9. Тархалт монголд:
1/11/2016 9

10. 1/11/2016 10

11. 1/11/2016 11

12. Нөлөөлөх хүчин зүйл:
• Нас 50-с дээш 75%, 70-с дээш 65%
• Олон хүүхэд төрүүлэх
• Бэлгийн олон хавьтагчтай байх
• Бэлгийн хавьталд хэт залуу орох
• Тамхи татах
• Жирэмслэлтээс сэргийлэх эм удаан хугацаагаар
хэрэглэх
• Дархлаа сул байх
• HPV

13. УХӨ-нд Вирусын нөлөө
Бүтэц
• Жижиг,бүрхүүлгүй
• НХ агуулсан 7,9кb
• Тэгш өнцөгт
• Хучуур эсэд
халдварладаг
• 100 гаруй хэв шинжтэй
 Эрт илрэх уургийг Е1,
Е2, Е4, Е5, Е6,Е7
 Хожуу үүсэх уургийг L1,
L2 гэж тэмдэглэдэг
1/11/2016 13

14. 1/11/2016 14

15. 1/11/2016 15

16. 1/11/2016 16

17. 1/11/2016 17

18. HPV-ын хэлбэр
1. Өндөр эрсдэлтэй HPV-16, 18, 45, 56
2. Дунд эрсдэлтэй HPV-31, 33
3. Бага эрсдэлтэй HPV-6, 11
HPV-р халдварлах нь умайн хүзүүний
хорт хавдарын ерөнхий шалтгаан
болдог.

19.  Эрт илрэх уургийг Е1, Е2, Е4, Е5,
Е6,Е7
 Хожуу үүсэх уургийг L1, L2 гэж
тэмдэглэдэг
 Хяналтын бүс – Long control region -
LCR
HPV (HPV-16, HPV-18, HPV-
31, HPV-33)

20. HPV хавдарт нөлөөлөх нь
Умайн хүзүүний сувгийн хучуур эд гэмтэж , үйл
ажиллагаа өөрчлөгдөх
Вирусын ДНХ эписом хэлбэрт шилжих
Вирусын геном эсийн геномд интеграцлагдах

21. 1/11/2016 21

25. Ерөнхий шинж тэмдэг
• Усархаг ялгадас ихээр гарах
• Аарцгийн өвдөлт
• Үтрээнээс цус алдах
• Үтрээнээс өвөрмөц ялгадас гарах
• Бэлгийн харьцааны турш өвдөлт
үүсэх
• Хордлого

26. • Сүүлийн үед умайн хүзүүний урьдал
өвчнийг CIN1 CIN2 CIN3 гэж ангиллаж
байна.
• Хавтгай хучуур эдийн хамгийн бага
гэмтцийг CIN1, их гэмтцийг CIN2 CIN3
хэмээн нэрлэнэ.
• Өргөн утгаараа CIN1 нь хөнгөн
хэлбэрийн гажууралтай. CIN2 нь дунд
зэргийн гажууралтай. CIN3 нь хүнд
хувиралтай тус тус дүйцнэ.

27. 1/11/2016 27

28. Умайн хүзүүний хавдар үүсэхээс
өмнө
• Бичил цөмрөлттэй өмөн
• Бичил цөмрөлттэй өмөнгийн үед хавдар
орчны тунгалгийн булчирхайд хамгийн
бага хэмжээтэй тархсан байх тул хэсэг
газар эмчилгээ хийх боломжтой. Бичил
цөмрөлттэй өмөнгийн үед илрэх
өвөрмөц шинж тэмдэг байдаггүйн
зэрэгцээ энгийн нүдээр харахад умайн
хүзүүнд өөрчлөлт ажиглагддаггүй.

29. • Бүрхүүл эдийн хүрээн дэх өмөнгийн
өөрчлөлт
• Бүрхүүл эдийн хүрээн дэх өмөн хөнгөн
хэлбэрийн гаж хувирлаас дунд, дундаас хүнд
хэлбэрийн гаж хувиралд шилжих замаар
зөвхөн хүнд хэлбэрийн гаж хувирлаас умайн
хүзүүний өмөн үүснэ. Бүрхүүл эдийн хүрээн
дэх өмөнгийн өөрчлөлт нь хортой хавдарт
шилжсэн эсийн шинж чанарыг бүрэн
агуулаагүй, зөвхөн хортой хавдарт шилжих
урьдчилсан өөрчлөлт бий болсон байна.

30. Умайн хүзүүний хорт хавдарын
үе шат
• Stage0 (carcinoma in situ)
• Stage I
• Stage II
• Stage III
• Stage IV

31. Stage 0
• Хавдар зөвхөн эд эсийн түвшинд
оношлогдоно. Гэхдээ умайн
хүзүүний бүрхүүл эдээс халиагүй
байна.
• Бичил цөмрөлттэй өмөн
• Бүрхүүл эдийн хүрээн дэх
өмөнгийн өөрчлөлт

32. Stage I
• Хавдар зөвхөн умайн хүзүүнд
ажиглагдана. Умай болон үтрээ рүү
тархаагүй байна. IA болон IB гэсэн үе
шаттай.
• IA 1 үе: Хавдрын нэвчилт гүнээрээ 3 мм-
ээс бага, өргөнөөрөө 7 мм-ээс илүүгүй
тархалттай байна.
• IA 2 үе: Хавдрын нэвчилт гүнээрээ 3-5
мм нэвчсэн, өргөнөөрөө 7 мм-ээс
илүүгүй тархалттай байна.

34. • IB: умайн хүзүүнд хавдарын эмнэлзүйн
өөрчлөлт илэрч болох ба хавдрын
хэмжээ нь IA-с том байх боловч умайн
хүзүүний өмөнгийн шинж тэмдэг
илрээгүй байна.
• IB1: хавдрын хэмжээ 4см-с илүүгүй
байна.
• IB2 : хавдрын хэмжээ 4см-с их байна.

36. Stage II
• Хавдар умайн хүзүүнээс хальсан атлаа
үтрээний 1/3 доод хэсгийг бүхэлд нь
эзлээгүй, аарцгийн хананд тулаагүй байна.
• IIA : хавдар умай орчмын зайг бүхэлд нь
эзлээгүй байна. Хавдрын хэмжээ 4см-с
илүүгүй байна.
• IIB : хавдар умай орчмын зайг хамарсан
байна. Хавдрын хэмжээ 4см-с их байна.

38. Stage III
• Хавдар умай орчмын зайг бүхэлд нь
хамарна.
• Хошногоор шинжлэхэд аарцгийн хана,
хавдар 2ын алдагдлын шинж илэрсэн
байна.хавдар үтрээний доод 1/3 ыг
хамарсан байна.
• IIIA , IIIB

39. Хавдар биеээр 3 замаар тархана:
• Эдрүү, хүрээлэн байгаа эрүүл эд эсрүү
хавдрын эс тархах.
• Тунгалгийн системээр, тунгалгийн
судсаар дамжин биеийн бусад
эрхтнүүдэд дамжих.
• Цусаар, вен капилляр судсаар хавдрын
эс дамжин биеийн бусад эрхтнүүдэд
тархана.

40. Stage IIIA
• Хавдар үтрээний
1/3 доод хэсгийг
хамарсан боловч
бага аарцгийн
хананд хүрээгүй
эсвэл хавдар
бага аарцгийн
хананд тархаж
бөөр усжиж
бөөрний үйл
ажиллагааны
дутагдалын шинж
илэрсэн байна.

41. Stage IIIB
• Хавдар бага
аарцгийн
ханыг бүхэлд
нь хамарсан
бөөр усжсан
үйл
ажиллагаагүй
болно

42. Stage IV
• Хавдар бага аарцгийн ханыг бүхэлд нь
хамарч, хошногоны салстанд хавдрын
тархалтын шинж тэмдэг илэрнэ.
• IVA, IVB

43. Stage IVA
• Бага
аарцгийн
эрхтнүүдэд
(давсаг,
шулуун
гэдэст)
хавдар
тархсан.

44. Stage IVB
• Алсын
эрхтэнд
үсэрхийлэл
өгсөн
байна.

45. Оношлогоо:
• Асуумж (эрсдэлт хүчин зүйл)
• Дотуур үзлэг
• PAP smear
• HPV DNA test
• Colposcopy
• Биопси
• MRI
• PET

46. Дотуур үзлэг:
• Үзлэгээр үтрээ,
умайн хүзүү,
умай, умайн
гуурсан хоолой,
өндгөвч, шулуун
гэдэс шалгана.

47. PAP smear:
• Үтрээ болон
умайн хүзүүнээс
эс авч
шинжлэнэ.
Микроскопоор
эсийн хэвийн,
хэвийн бусыг
шалгана.

48. 1/11/2016 48

49. 1/11/2016 49

50. PAP test:
• 30 , 33, 36, 39, 42, 45, 48, 51, 54 , 57, 60
насанд Өрхийн эрүүл мэндийн төвдөө
очиж хамрагдана.
1/11/2016 50

51. 3% цууны хүчил - сорил
• 3% цууны хүчил нь УХ-
ий салстыг арилгаж
бүрхүүл эдийг
тодруулах ба богино
хугацаанд эсийн уургийг
бүлэгнүүлж эс
хоорондын усыг
багасгаснаар эс
хөөнгөтөж томроно.
1/11/2016 51

52. 3% цууны хүчил- сорил
Мөн бүрхүүл эдийн цусны судсуудыг нарийсган
эдийн цусан хангамжийг багасгаж бүрхүүл
эдийн хэвийн өнгийг өөрчилдөг
Хэвийн бус бүрхүүл эд цууны хүчлийн нөлөөнд
цагаан өнгөтэй болдог
Үр дүн 1-5’ дотор илэрнэ

53. Люголийн уусмалын
сорил:
• 1г иод
• 2.4г KI
• 300г нэрмэл ус
• Люголийн уусмалын нөлөөнд гликоген ихтэй
өнгөц давхаргын эсүүд иодтэй нэгдэж хар хүрэн
өнгөтэй болно
• Гликоген багатай өнгөц давхаргын эсүүд
будагдахгүй цайвар өнгөтэй ялгарч харагдана

54. Иодын сорил
• УХ-нд иодыг түрхэхэд умайн
хүзүүний эмгэгтэй хэсгийн өнгө нь
өөрчлөгдөхгүй
• Хэвийндээ УХ иодын өнгөнд
хувирдаг

55. MRI:
1/11/2016 55

56. 1/11/2016 56

57. Кольпоскопи:
• 7,5 - 40 дахин өсгөж
хардаг
• Умайн хүзүүний
үтрээний хэсэг,
умайн хүзүүний
байдлыг бүхэлд нь
шинжлэх боломжтой
57

58. • УХ-ий судасны
өөрчлөлтийг
анхаарна. 0.9%
NaCL уусмалаар УХ-
г арчиж ногоон
өнгийн шүүлтүүр
гэрлээр харахад
цусны судас хар
өнгийн зураас
хэлбэртэй тодорч
харагдана.
58

59. 1/11/2016 59

60. 1/11/2016 60

61. 1/11/2016 61

62. Гистологийн шинжилгээ:
• Умайн хүзүүний бичил инвазивны өмөнг
оношлоно
• Инвазивын хамгийн эрт илрэх шинж нь суурин
мембраны орчимд үүссэн том биш төвийлт-
ялгарал их
• Инвазивын гүн томрохын хирээр тунгалагийн
завсрууд хавдрын бөглөрөлийн тоо олширно.
• ХЭ-д гадны биесийн олон цөмтэй том эсүүд
илэрнэ. Эдгээр эсүүдэд залгигдсан кератин
агуулагдана.

63. • Инвазийн гүн нь регионарны
ТЗ-ууд дахь үсэрхийлэл ба
умайн хүзүүний өмөнгийн дахих
эрсдлийг тодорхойлно
–3мм - үсэрхийлэл ховор
–3-5 мм – үсэрхийлэл нийт
өвчтний 4-8%-д илэрдэг.
Умайн хүзүүний бичил
инвазивны өмөнг умайн
хүзүүний өмөн

64. 1/11/2016 64

65. PET/ Позитрон эмиссоны
томографи/ :
1/11/2016 65

66. PET:
Умайн хүзүүний
хожуу үе шат
4b, зэргэлдээх
эд эрхтэн рүү
нэвчсэн.
1/11/2016 66

67. 1/11/2016 67

68. 1/11/2016 68

69. Эмчилгээний зарчим
 Мэс засал
 Туяа эмчилгээ
 Хими эмчилгээ
 Хавсарсан

70. Мэс заслын эмчилгээ
• Вертгейтын аргаар
умай, умайн хүзүү
орчмын өөхөн эслэг,
аарцгийн ба цавьны
гадна дотор артерийн
дагуух тунгалгийн
булчирхайг үтрээний
дээд хэсгийн хамт авах
хагалгаа
1/11/2016 70

71. Мэс засал:
• Total hysterectomy:
умай, умайн хүзүүг
авах. Хэрэв умай
болон умайн хүзүүг
үтрээгээр авах мэс
ажилбар Vaginal
hysterectomy.
71

72. Мэс засал:
• Хэрэв хэвлийг том зүсэж мэс ажилбар
хийвэл abdominal hysterectomy
• Хэрэв хэвлийг жижиг зүсэж мэс
ажилбар хийвэл laparoscopic
hysterectomy.
1/11/2016 72

74. Туяа эмчилгээ
Хөндийгөөс шарах
шарлага
• Шугаман хурдасгууртай
үүсгэвэр
• Аарцгийн хөндийн бүх
хэсэгт
• Үндсэн хавдрыг устгана
• Орчны тунгалгийн
булчирхайн
үсэрхийллийг эмчилнэ
Зайнаас шарах шарлага
• 5д.хон-ийн турш
• 25 удаа хийнэ.
1/11/2016 74

75. 1/11/2016 75

76. Хими эмчилгээ
• Эмийн аргаар хавдрын
эсийн ургалтыг зогсоох
мөн хавдрын эсийг
үхүүлэх арга
• Платин дээр суурилсан
/фторурацил +
цисплатин буюу зөвхөн
цисплатин/
1/11/2016 76

77. Цисплатин:
Фармакологийн үйлдэл:
• Хавдрын эсрэг
үйлдэлтэй хоёр суурьт
платины хам нэгдэл.
Нуклейн хүчлийн
нийлэгжилтийг удаан
хугацаагаар
дарангуйлан үхүүлэх
замаар хавдрын эсрэг
нөлөөлнө.
1/11/2016 77

78. Хэрэглэх заалт:
Хэрэглэх арга, тун:
• Венийн судсанд тарина.
Хими эмчилгээнд 1м2
талбайд 20 мг
ноогдохоор 5 өдрийн
турш буюу 1м2 талбайд
30 мг ноогдохоор 3
өдрийн турш эсвэл 1м2
талбайд 100-150 мг
ноогдохоор 3 долоо
хоногт 1 удаа тус тус
тооцон судсанд тарина.
1/11/2016 78

79. 1/11/2016 79

80. Хөнгөвчлөх эмчилгээ
• Төгс эмчилгээ хийх боломжгүй, тархалт ихтэй
юмуу дахилт өгсөн УХӨ-ийн үед хийнэ.
• Өвдөлт намдаах, биеийн байдлыг
сайжруулахад чиглэгдсэн
• Өвдөлт намдаах эм /кодейн, петидин/
• Өвдөлт намдаах эм+нойрсуулах эм
1/11/2016 80

81. 1/11/2016 81

82. Тавилан:
• Амьдрах хугацаа өвчний үе шаттай
шууд хамааралтай.
• 5 жил амьдрах хугацаа:
- I үе шатанд 88,8%
- II үе шатанд 71,0%
- III Үе шатанд 51,8%
- Бүх үе шатанд 81,9%
1/11/2016 82

83. Урьдчилан сэргийлэлт:
Анхдагч:
• Гэр бүлдээ үнэнч байх эхнэр нөхөртөө
• Бэлгийн нэг хавьтагчтай байх
• Бэлгийн харьцаанд хэт эрт орохгүй байх
• Тохиолдлын бэлгийн хавьтлыг тэвчих
• Бэлгэвч хэрэглэх
• Бэлгийн ариун цэврийг сахих
1/11/2016 83

84. • Архи тамхинаас татгалзах
• Умайн хүзүүний хавдар эрт илрүүлэх
шинжилгээнд тогтмол хамрагдах
• Вакцинжуулалт хийлгэх
Хоёрдогч:
• Суурь болон урьтал эмгэг өвчинг эрт
илрүүлж , оношлох , эмчлэх
1/11/2016 84

85. Өвөрмөц урьдчилан
сэргийлэлт
• Умайн хүзүүний хорт хавдрын 70%-ийг
үүсгэдэг хүний папилома вирусын
(HPV) эсрэг вакциныг гаргаж авсан
байгаа билээ. Вакциныг барууны өндөр
хөгжилтэй (АНУ, Герман) орнуудад 11-
12 насны бэлгийн харьцаанд орж
эхлээгүй охидуудад хийдэг.
1/11/2016 85

86. • Вакциныг гурван үе шаттайгаар хийх ба
эхний тунг хийлгэснээс хойш 3 ба 6
сарын дараа хоёр, гуравдугаар тунг
хийдэг. Вакцин хийлгэснээрээ HPV-ын
халдвараас бүрэн сэргийлэх
боломжтой.
1/11/2016 86

87. • Вакциныг 2006 оноос үйлдвэрлэж
эхэлсэн бөгөөд HPV-ийн вакцины 3
удаагийн тунгийн үнэ нь 360 доллар
байдаг. Манай улсад мөн орж ирээд
байгаа.
1/11/2016 87

88. 1/11/2016 88

89. 1/11/2016 89

90. Вакцины нэр-Gardasil.
1/11/2016 90

91. • Эмэгтэйчүүдийн эмчид хандаж умайн
хүзүүний хавдрыг эрт илрүүлэх
шинжилгээнд 2-3 жил тутамд
хамрагдсанаараа умайн хүзүүний хорт
хавдраас өөрийгөө 100% сэргийлж
чадна. 35-аас дээш насны эмэгтэйчүүд
3 жилд нэг удаа цууны хүчлийн арга
эсвэл "ПAП" наацийн шинжилгээнд
хамрагдаж байгаарай.
1/11/2016 91

92. Ашигласан материал:
• Эмэгтэйчүүд судлалын сурах бичиг
2010 он Б.Жав
• http://www.cancer.gov/cancertopics/pdq/tr
eatment/cervical/Patient/page4/AllPages/P
rint
• http://www.ihv.org/Education-and-
Training/HIV-AIDS-Information/Cervical-
Cancer-Information-Guide.html

93. • Ач арвижихуйн увидас 2013 Б.Жав
• Гистологийн сурах бичиг Д.Цолмон
• Хавдар судлал 2012 Р.Сандуйжав
• http://www.ownedhealth.co.uk/uncategoriz
ed/cervical-cancer/
• www.youtube.com
• www.google.com
1/11/2016 93

94. Анхаарал хандуулсан та
бүхэнд баярлалаа