Financa Monetare, pyetje dhe pergjigje - pergaditje per provim

1. FINANCA
MONETARE
Pyetje dhe përgjigje –përgaditjepër
provim
Ermon Cervadiku
[UNIVERSITETI ILIRIA]

2. FINANCA MONETARE
1. Kuptimi i Financave?
- Nocioni financa ne kuptimin e gjere përfshin te gjitha marrëdhëniet monetare, aktet
dhe veprimet me te cilat krijohen ose shuhen marrëdhëniet pronësore-juridike te
shprehura ne para. Financa është shkenca e menaxhimit te parave, aftësia e udhëheqjes,
administrimit dhe drejtimit te tyre.
2. Bankat si institucione Financiare?
- Merren me marrjen e depozitave ne te cilat paguajnë kamate dhe nga ato depozita
jepin kreditë duke realizuar arkëtimin e kamatës, pra ato blejnë dhe shesin para.
3. Qeveria?
- I mbledh paratë, mjetet financiare, përmes instrumenteve shtetërore financiare, siç
janë: tatimet, taksat, kontributet, doganat, huat publike etj.
4. Si konceptohen Financat?
- Financat mund te konceptohen si një shkence ekonomike me te cilën drejtohen dhe
administrohen paratë. Ne praktike te gjitha subjektet juridike dhe fizike, d.m.th
organizatat ekonomike, organizatat tjera dhe individët dhe shteti i shpenzojnë paratë, i
angazhojnë ne investime fitojnë para.
5. Operacionet Monetare?
- Operacionet monetare janë: pagimi dhe arkëtimi vijues dhe i përditshëm ne para te
gatshme, lejimi, shfrytëzimi dhe kthimi i kredisë, emisioni i parëse, blerja dhe shitja e
valutave dhe e devizave, organizimi dhe puna e bankave, punët qe kane te bëjnë me te
gjitha te hyrat dhe shpenzimet publike, si dhe punët tjera te aktivitetit ekonomik ne
përgjithësi.
6. Çka studiojnë Financat?
- Mund te thuhet se financat janë disipline shkencore e cila i studion dukuritë,
marrëdhëniet dhe institucionet lidhur me krijimin, grumbullimin, shpërndarjen,
rishpërndarjen, shpenzimin, dhe udhëheqjen me mjete monetare, me qellim te
plotësimit te nevojave te përgjithshme dhe te procesit te riprodhimit shoqëror.
7. Zhvillimi historik i Financave?
- Paraqitja e shtetit ne shoqërinë klasore e ka kushtëzuar paraqitjen e parave, te
financave dhe te ekonomisë financiare. Faktet historike tregojnë se qysh ne kohen e
shteteve me kulture te vjetër si Egjipti, Babilonia, si dhe shtetet e vogla antike te Greqisë
dhe te Romes, ka ekzistuar këmbimi i zhvilluar mall-para, prandaj edhe fillet e financave.
Me zhvillimin e zejtarisë dhe te qyteteve zhvillohet ekonomia monetare.
8. Ne pikëpamje historike studimin e Financave mund ta ndajmë ne disa faza?
- Studimin e shkencës mbi financa mund ta ndajmë përafërsisht ne tri periudha: Faza e
pare – paraqet periudhën e pare te shtetit te hershem feudal e deri te paraqitja e
fiziokrateve. Financat janë studiuar ne kuadrin e shkencave politike. Faza e dyte – e
karakterizon ndarja e shqyrtimit te problemeve financiare prej shkencave politike dhe
shqyrtimi i tyre ne kuadrin e ekonomisë politike. Faza e trete – ne këtë faze krijohet
shkenca mbi financat moderne me paraqitjen e një vargu te tere autoresh te cilët i japin
kontribut te madh studimit dhe zhvillimit te financave moderne.

3. FINANCA MONETARE
9. Financa si disipline shkencore?
- Me shfaqjen e prodhimit te mallrave dhe me fillimin e ndikimit te ligjit te vlerës kane
lindur edhe financat. Financat si disipline shkencore i takojnë shkencës ekonomike, për
arsye se te gjitha proceset dhe marrëdhëniet te cilat studiohen ne te, e kane karakterin
ekonomik. Financat ne rend te pare mbështetën ne ekonomin politike, pastaj edhe ne
disiplinat tjera ekonomike, mu për shkak te dukurive dhe te marrëdhënieve qe i studion.
Financat si disipline e pavarur ekonomike, linden ne gjirin e ekonomisë.
10. Lidhja ne mes te Financave dhe Politikes ekonomike?
- Lidhja ne mes te politikes financiare ne një ane dhe te politikes ekonomike ne anën
tjetër, paraqesin masat e përgjithshme te politikes ekonomike te një vendi.
11. Çka paraqet politika financiare?
- Paraqet aksionet financiare me te cilat ajo zbatohet ne praktike, duke i shfrytëzuar
rezultatet dhe parimet te cilat i ka zbuluar shkenca mbi financat.
12. Çka studiojnë Financat Monetare?
- I studiojnë te gjitha qeshtjet qe kane te bëjnë me paratë siç janë: emisioni i parasë,
rregullimi i sasisë se parave ne qarkullim, ndikimin e parasë ne procesin e riprodhimit
dhe ne stabilitetin ekonomik, stabilitetin dhe jostabilitetin e parasë si dhe te gjitha
qeshtjet tjera qe janë te lidhura ngushtë me paratë.
13. Çka studiojnë Financat Publike?
- I studiojnë te hyrat dhe shpenzimet publike d.m.th financimin e konsumit te
përgjithshëm dhe te përbashkët. Financat shtetërore quhen kështu për shkak se shteti
me institucionet e ndryshme siç janë tatimet, kontributet, taksat, doganat etj, i mbledh
mjetet financiare për financimin e nevojave te administratës shtetërore, armatës,
veprimtarive jashtë ekonomike.
14. Brutoprodukti i përgjithshëm kombëtar?
- Bruto produkti kombëtar paraqet te mirat materiale dhe shërbimet prodhuese te
krijuara ne një periudhe te caktuar zakonisht gjate një viti. Produktin kombëtar e
perbejne te gjitha te mirat materiale te prodhuara dhe te gjitha shërbimet te cilat e kane
karakterin prodhues.
15. Si mund te shprehet bruto produkti i përgjithshëm kombëtar?
- Mund te shprehet ne dy mënyra: ne tregues natyral dhe tregues veror. Mënyra
natyrore shfrytëzohet për shqyrtimin e prodhimit veç e veç dhe te krahasimit te tyre ne
periudha te caktuara.
16. Si ndahet bruto produkti kombëtar?
- Ndahet ne dy pjese: ne te mira prodhuese dhe ne te mira konsumuese.
17. Bruto produkti kombëtar si strukture?
- Ne strukturën e vet përmban punën vijuese dhe punën e bartur. Puna e bartur
përbehet prej vlerave te krijuara me pare te cilat shfrytëzohen si vegla te punës dhe
lende te punës.

4. FINANCA MONETARE
18. Te ardhurat kombëtare nacionale?
- Paraqesin vlerën e rikrijuar gjate një viti ne një vend. Nëpërmes lartësisë se te
ardhurave nacionale shikohet pjesëmarrja e lëmenjve ekonomik ne krijimin si dhe
karakterin, e strukturën e ekonomisë se çdo shteti. Te ardhurat nacionale krijohen ne
sferën e prodhimit material dhe ne shërbimet qe kane karakter prodhues.
19. Te ardhurat nacionale ndahen për plotësimin e këtyre kërkesave?
- Personale ose individuale, kolektive ose te përbashkëta, te përgjithshme publike dhe
për akumulim.
20. Personale ose individuale?
- Me shpërndarjen e te ardhurave nacionale punëtoret e inkuadruar ne ekonomi dhe ne
joekonomik i plotësojnë kërkesat personale ose individuale te tyre, duke i fituar te
ardhurat personale nga puna.
21. Kërkesat kolektive ose te përbashkëta?
- Plotësohen me shpërndarjen e te ardhurave nacionale. Këto nevoja plotësohen me
shpërndarjen e te ardhurave nacionale.
22. Kërkesat e përgjithshme publike?
- Te cilat financohen nëpërmes te buxhetit, janë pjesëmarrëse me rendësi ne
shpërndarjen e te ardhurave nacionale. Këtu kemi te bëjmë me plotësimin e nevojave
joekonomike ne lidhje me financimin e nevojave te administratës shtetërore, organeve
përfaqësuese, pagimit te borxheve etj.
23. Akumulimi?
- Paraqet pjesën e te ardhurave nacionale e cila është e dedikuar për reproduksionin e
zgjeruar, për investime te reja ne mjete te prodhimit modern me qellim qe te zhvillohet
reproduksioni ne vëllim te rritur.
24. Zanafilla e parasë?
- Paraja është kategori shoqërore ekonomike e cila gjate evolucionit te gjate te zhvillimit
te saj, drejtpersedreti ishte ne lidhje te ngushte me zhvillimin e fuçive prodhuese
shoqërore, prodhimin e mallit dhe te ndarjes se punës. Nevojën e domosdoshme te
shfaqjes se parave e ka shkaktuar ekzistimi dhe zhvillimi i prodhimit te mallit dhe i
këmbimit te tyre. Ky proces ishte shume i gjate dhe është zhvilluar neper forma te
ndryshme te vlerës.
25. Si është quajtur këmbimi i dy mallrave?
- Forma e thjeshte, e veçante apo e rastit te vlerës. Kjo forme vlere paraqitet me krijimin
e pare te tepricës se produkteve qysh ne komunitetin primitiv.
26. Format e parasë?
- Paratë primitive dhe paratë metalike.
27. Paratë primitive?
- Ne rolin e mjetit te këmbimit është përdorur ndonjë mall i cili është bere ekuivalent i
përgjithshëm i te gjitha mallrave te tjera. Kështu qe popujt qe janë marr me blegtori si
para kane shërbyer kafshët, te popujt nomade lëkura, te popujt ndërluftues armët,
pastaj pjesët e stolive etj. Këto sende kane kryer funksionin e parave.

5. FINANCA MONETARE
28. Paratë metalike?
- Me zhvillimin e mëtutjeshëm te shoqërisë si dhe me rritjen e këmbimit te mallrave ne
vend te parave primitive ne formë te mallrave përdoren metalet e ndryshme si paraja.
Metalet përveç qe kishin vlerën vetjake, e kishin edhe atë përparësi se për një kohe te
gjate kanë mundur te ruhen, te maten, etj. Janë përdorur bakri, hekuri, bronzi, argjendi,
ari, alumini etj. Me kalimin e kohës, ari dhe argjendi, si metale fisnike kane ngelur
kryesisht te vetmet mallra - para.
29. Paratë metalike dhe prerja e tyre (monedha)?
- Paratë metalike ne fillim te zhvillimit te tyre kishin formën e copave te zakonshme te
metaleve, përbëheshin prej një sasie te metalit përkatës. Paratë kane funksionuar si te
papërpunuara ne forma te ndryshme, ne një sasi te caktuar te metalit.
30. Sistemi Pensator (peshoj)i pagimit?
- Me rastin e këmbimit te paratë është dashur te maten ne çdo rast konkret, gjë qe ishte
mënyra e vetme e caktimit te peshës dhe vlerës se tyre. Kjo mënyrë e pagimit ishte
njohur si sistem pensator i pagimit.
31. Sistemi i numërimit?
- Prerja e monedhave është bere prej metaleve te ndryshme, kurse me vone prerja e
monedhave është bere prej arit dhe argjendit. Ky sistem i qarkullimit te monedhave
është quajtur sistem i numërimit, kur pagesat janë bere me ane te numërimit te thjesht
te parave.
32. Si e ka rregulluar shteti prerjen e parasë?
- Shteti me dispozita ligjore i ka rregulluar te gjitha kushtet për prerjen dhe qarkullimin
e parave siç janë; valuta ose vlefshmëria e parasë, njësia monetare, përqindja e prerjes,
legura dhe kualiteti, pesha bruto dhe neto, remediumi ose toleromi dhe pesha e
qarkullimit.
33. Bankënota?
- Bankënota apo paraja letër është forma e parasë e cila gradualisht rezulton nga
njohuritë se vlera nominale e parave ne qarkullim nuk është e detyrueshme t`i përgjigjet
vlerës substanciale te vet, qe do te thotë se mundet prej saj me shume ose me pak te
devijoj.
34. Bankënota si surrogat i parave metalike?
- Bankënota apo paraja letër behet surrogat i parave metalike, parave te vërteta dhe se
zhvillimi dhe përdorimi i tyre del nga nevojat e qarkullimit me te madh e me te
zhvilluar.?
35. Si surrogat i pare i parave metalike është?
- Certifikatat, ishin vërtetime me shkrim te argjendarëve, te cilat janë mbështetur ne
emrin e personit i cili e kishte deponuar arin ose paratë e arit, kështu qe pronarit te
certifikatës ne çdo moment mund ti kthehet sasisë e arit ose monedha e arit te
deponuar.

6. FINANCA MONETARE
36. Paraja letër?
- Kjo formë e re e parave – është bere mjet ligjor i pagimit me karakter definitiv, kështu
qe shteti e ka shpallur kursin e detyrueshëm qe do te thotë se shteti, ashtu edhe
kreditoret tjerë janë te obligueshëm qe te marrin këto para si mjet pagimi për pagesën
e te gjitha obligimeve edhe pse nuk mund te shendrrohen ne ari.
37. Qe te pranohet si para letër kane ndikuar këta faktorë?
1. Paraja letër dhe surrogatet e saj kanë rolin dhe funksionin e parasë sepse janë mjete
këmbimi te përgjithshme te pranuara nga te gjithë. 2. Paratë letër janë mjet ligjor i
pagimit te cilin te gjithë janë te detyruar ta pranojnë sepse prapa tyre qëndron autoriteti
monetar qendror i shtetit, d.m.th banka qendrore, 3. Paratë letër e përcaktojnë vlerën e
tyre si çdo mall tjetër ne baze te reparteve te ofertës dhe kërkesës, e qe përcakton
çmimin e parasë.
38. Paraja depozitare?
- Është para kredie, sepse krijohen kryesisht me lejimin e kredive ne llogarite e
shfrytëzuesit te kredisë.
39. Çka është paraja-llogari dhe ku dallon prej parasë efektive?
- Janë kërkesat e parave ne te pare, ne banke me te cilat mund te kryhen pagesat qe
janë krijuar ne baze te parave te deponuara ne banke ose ne baze te kredisë. Nuk ka
kurrfarë ndryshimi ne pikëpamje te përdorimit te tyre, me përjashtim se paratë efektive
e kane formën e vet kurse paraja-llogaria paraqitet ne formën e kërkesave ne llogari te
banka pa kurrefar forme te dukshme. Regjistrimi apo bartja e akullimit te pagesave prej
një llogarie ne llogarinë tjetër quhet sistemi i pagesave pa para te gatshme.
40. Paraja Kuazi?
- Paraqet mjete monetare te cilat nuk e kryejnë funksionin e mjetit te qarkullimit. Këto
janë mjete monetare likuide te cilat nuk përfshihen ne sasinë monetare. Është term për
paratë te cilat gjenden ne formë te depozitave te kursimit, depozitave te gatshme pa
afat dhe depozitave te afatizuara deri ne një vit.
41. Cilat janë funksionet e parasë?
- Paraja është si çdo mall tjetër, por i llojit specifik, ne te cilin mallrat tjerë e shprehin
vlerën e vet dhe me ndërmjetimin e tyre këmbehen ne mes veti. Funksionet e parasë
janë: 1. Paraja si matëse e vlerave, 2. Paraja si mjet qarkullimi, 3. Paraja si mjet pagimi, 4.
Paraja si thesar, 5. Paraja si para-botërore.
42. Funksioni i parasë si matëse e vlerës?
- Funksioni i parasë si matëse e vlerës rezulton prej ndikimit te ligjit te vlerës sipas te
cilit vlera e çdo malli caktohet me sasinë e punës se nevojshme shoqërore për
prodhimin e atij malli.
43. Funksioni i parasë si mjet qarkullimi?
- Shprehet me ndërmjetësimin e parasë ne këmbimin e mallrave. Si ndërmjetësuese e te
mirave paraja i mundëson ekonomisë afarizëm me te lehte dhe me efikasitet, ia kursen
kohen dhe shpenzimet, gjë qe nuk ishte e mundur para se te shfaqen paratë.

7. FINANCA MONETARE
44. Funksioni i parasë si mjet pagimi?
- Rrjedh nga fakti se koha e blerjes me kohen e pagimit nuk do te thotë te përputhen.
Përveç blerjes ekzistojnë edhe obligime te tjera, pagesa e te cilave mund te shtyhet.
45. Funksioni i parasë si thesar?
- Rezulton nga fakti se paratë si zëvendësim i te mirave dhe i mallrave te ndryshme, te
cilat e kanë vlerën dhe vlerën e përdorimit, kanë mundur ta ruajnë dhe ta shpenzojnë
atëherë kur për pronarin e parave është me e përshtatshme. Ruajtja e parave është e
lidhur ngushtë me tepër me monedhat e arit, duke e marre parasysh qendrueshmerin
vlerën e saj ndonëse ruhen edhe paratë qe nuk janë prej ari.
46. Funksioni i parasë si paraja-botërore?
- Rezulton nga fakti se me ndarjen ndërkombëtare te punës ishte gjithnjë me e
nevojshme te behet këmbimi ne mes te vendeve te ndryshme. Sipas botëkuptimeve te
klasikeve ketë funksion ka mundur ta kryej ari si paraja botërore. Ari me vlerën e vet
është bere mall universal për te gjitha pa kurrefar kufizimesh.
47. Funksioni i parasë si rezerve?
- Paraqet një funksion te ri i cili rezulton nga mundësia se paratë te cilat i kemi nuk do
te thotë se shfrytëzohen menjëherë, sepse ekziston mundësia e ruajtjes dhe e
angazhimit te tyre sipër dëshirës se pronarit. Paratë kane shërbyer dikur sikur mjet për
grumbullimin e pasurisë, kurse sot, ne kushtet e zhvilluara te marrëdhënieve kreditore
dhe te bankave, me nuk ka nevoje te grumbullohen.
48. Funksioni i parasë si shprehje e aftësisë se pagimit dhe likuiditetit?
- Është funksion me te cilin shprehet gjendja e aftësisë se pagimit dhe likuiditetit. Dihet
se jolikuiditeti paraqitet te subjektet e ndryshme, atëherë kur kemi gjendjen e
papajtueshme ne mes te plotësimit te obligimeve dhe te arkëtimit te kërkesave.
49. Funksioni i parasë si garant i konsumit te lire?
- Bazohet ne faktin se sipas rregullit me para mund te blihen te gjitha llojet e mallrave
dhe te shërbimeve te cilat janë nxjerr ne treg pa kurrefar kufizimi, përveç ato raste te
jashtëzakonshme, ku kjo behet për arsye te racionalizmit te furnizimit ose te spekulimit.
50. Vlera materiale e parasë?
- Përcaktimi i vlerës se brendshme te parasë ka te beje me vlerën materiale te parasë si
mall. Qëllimi i parasë është qe te shërbej për këmbimin e mallrave, andaj nga aspekti i
vlerës është me rendësi te dihet vlera e parasë si mall specifik. Duhet ditur se prej nga i
rrjedh parasë vlera te cilën duhet ta ketë qe mund te këmbehet me mallra dhe
anasjelltas.
51. Vlera funksionale e parasë?
- Vlera e parasë, e cilësuar si mjet këmbimi dhe qarkullimi, quhet vlera funksionale e saj.
Vlera funksionale e parasë është e pavarur prej vlerës materiale te saj. Paraja
bashkëkohore si valute te letrës, e sidomos paraja-kredi sot e kanë vetëm vlerën e tyre
funksionale ne qarkullimin e vendit e deri diku është ne atë ndërkombëtar.

8. FINANCA MONETARE
52. Teoria e metalizimit mbi paratë?
- Teoria e metalizimit mbi paratë bazohet ne faktin se funksionin e parasë mund ta
kryenin vetëm metalet fisnik ose parat te cilat kanë mbulesë ne këto metale. Sistemi i
metalizimit te parave si teori monetare sot është braktisur sepse mendohet se paraja
nuk do te ketë përbërje metalike, e as te jete e lidhur me te. Mirëpo teoria e metalizimit
për paratë sot deri diku vepron për qëllime monetare politike sidomos ne qarkullimin
ndërkombëtar.
53. Teoria nominale mbi paratë?
- Sipas kësaj teorie paraja me vlerë te plot materiale nuk është para për shkak se ka
vlerën e vet materiale, por për shkak se shteti copat e metalit i ka shpallur si para. Siç po
shihet rolin kryesor ne krijimin e parasë e ka shteti. Fuçia blerëse e parasë si dhe vlera e
saj bazohet ne autoritetin e urdhrit te shtetit. Teoria nominale mbi paratë përfaqëson
parimin e nominalizmit ne krahasim me vet njësinë e parasë si dhe gjate caktimit te
obligimeve monetare.
54. Çka quajmë Nominalizëm?
- Lartësia e obligimeve ne para, e caktuar vetëm me numrin e njësive te parasë pa marr
parasysh vlerën e tyre.
55. Nominalizmi është i domosdoshëm për secilin sistem te parasë para se
gjithash:?
a. Si element i forte ne kalkulimin e borxheve dhe te obligimeve tjera ne mes te
subjekteve ekonomike, b. Si presupozim i cili u shërben organeve monetare ne marrjen
e masave për arritjen e qëllimeve te caktuara te politikes se përgjithshme ekonomike, c.
Se parimet e përgjithshme te ekonomisë shprehen ne para ne mënyra qe ato
kontrollojnë afarizmin e tyre.
56. Cilat janë teoritë monetare mbi fuqinë blerëse te parasë?
- 1. Teoria kuantitative mbi paratë, 2. Teoria kuantitative mbi paratë e fisherit, 3. Varianti
i te ardhurave te teorisë kuantitative mbi paratë, 4. Teoria e keynsit mbi paratë, 5. Teoria
e Marksit.
57. Teoria kuantitative mbi paratë?
- Teoria me e njohur mbi fuqinë blerëse te parës është teoria kuantitative e cila fuqinë
blerëse te parasë e nxjerr prej sasisë se parasë ne qarkullim. Prej kësaj rrjedh edhe emri i
saj. Ne formë te ekuacionit kjo teori ne njërën ane paraqet nivelin mesatar te çmimeve
P, nuse ne anën tjetër sasinë e parave ne qarkullim M. 𝑃 =
M
Q
P=niveli i përgjithshëm i
çmimeve, M=sasia e parave ne qarkullim, Q=sasia e mallrave ne treg.
58. Teoria kuantitative mbi paratë e Fisherit?
- Fisheri teorisë kuantitative mbi paratë i ka dhënë formë ekzakte me qellim qe te
shfrytëzohet si model dhe metode e analizës ne veprimtarinë praktike ekonomike dhe
politike. Për ketë arsye botëkuptimet e tij janë bere objekt i kujdesit te veçantë ne
teorinë dhe politiken ekonomike.
MV + M`V`= PQ 𝑃 =
𝑀𝑉+𝑀`𝑉`
𝑄

9. FINANCA MONETARE
59. Kartëmonedhat ne para letër te cilat mund te ekzistojnë po qe se janë:?
- a. Mjet pagimi, b. Para valutore ne qarkullim, c. Nëse kryejnë pagesa te pakufizuara,
dhe d. Nëse marrësit e parave letër nuk kane kurrfarë te drejte qe te kërkojnë
zëvendësimin me para metalike sepse janë jokonvertibile.
60. Qarkullimi i parasë, instrumentet financiare dhe sektorët?
- Qarkullimi i parasë është i domosdoshëm për zhvillimin e mekanizmit ekonomik. Pra
është me rendësi furnizimi i ekonomisë me sasi monetare përkatëse si dhe kryerja e
funksioneve te parave ne një nivel te larte. Sasia monetare është element kryesor i
likuiditetit te ekonomisë përkatëse te procesit te riprodhimit te zgjeruar.
61. Çka janë instrumentet financiare?
- Janë mjete te cilat shërbejnë për transaksione te caktuara ne procesin e riprodhimit.
Instrumentet financiare janë te ndryshme, por me rendësi kryesisht janë: paraja e
gatshme, depozitat ne te pare, depozitat e kursimit, depozitat investive dhe kredia.
62. Te gjithë sektorët Banka Qendrore zakonisht i ndan?
- Ne sektor jobankier, ne sektor bankier dhe ne sektor te tjerë.
63. Sektorin JoBankier e perbejne këta sektorë?
- Organizata ekonomike, shteti, bashkësitë tjera shoqërore politike, fondet e ndryshme,
popullsia, bota e jashtme.
64. Agregatet Monetar janë:?
- 1. Sasia monetare, 2. Paraja Kuazi, 3. Mjetet tjera likuide dhe 4. Mjetet jolikuide.
65. Sasia Monetare?
- është agregat monetar i cili varësisht prej kritereve te cilat përdoren gjate përcaktimit
te tij mund te jete me e madhe ose me e vogël. Ne teorinë dhe praktiken monetare,
kryesisht përdoren dy kritere për përcaktimin e sasisë monetare: kriteri i mjeteve te
pagesës dhe kriteri i likuiditetit.
66. Paraja Kuazi?
- Është agregat i ri potencialisht monetar, te cilat kane ngjashmëri me paratë dhe një
shkallë mjaft te lart te likuiditetit. Si përfaqësues tipik te parave kuazi janë depozitat e
kursimit te paafatizuar si dhe depozitat tjera te paafatizuara.
67. Mjetet monetare tjera likuide?
- Janë kategori e trete e potencialit monetar, ne te cilat sipas kriterit te funksionalitetit e
kanë një shkallë me te ulet te likuiditetit. Ne ketë kategori te mjeteve përfshihen
depozitat e kufizuara, depozitat e afatizuara dhe fletobligacioet deri ne një vit, mjetet e
fondeve te ndryshme.
68. Mjetet monetare jolikuide?
- Janë agregate monetar te cilat për pronaret e tyre paraqesin mjetet e bllokuara, d.m.th
shfrytëzimi i tyre është i ndaluar. Ne mjetet jolikuide hyjnë depozitat e afatizuara mbi
një vit si dhe depozitat organizatave financiare ndërkombëtare te bankat qendrore.
69. Paratë e gatshme?
- Ne kushtet e parave letër paraqiten ne formë te kartëmonedhave dhe te monedhave.
Paratë ne ketë formë shërben si mjet pagese dhe qarkullimi ne mes te sektorëve.

10. FINANCA MONETARE
70. Paraja depozitarë?
- Janë paraja bashkëkohore si forma me e rëndësishme ne strukturën e masës monetare.
Para depozitarë konsiderohen mjetet ne llogarite e bankave te cilat janë përherë te lira
dhe ne dispozicion, dispozitat te cilat janë mjet pagese ne te par menjëherë sipas
kërkesës se pronarit te tyre.
71. Çka e përbën M1?
- Paratë ne dore, depozitat ne te pare e te cilat kryejnë funksionin e parave, janë para
transaksionesh.
72. Çka e përbën M2?
- Përfshijnë M1 ne tërësi si dhe këto instrumente financiare, 1. Marrëveshjet ditore te
riblerjes, 2. Eurodollaret ditor, 3. Aksionet e fondeve te përbashkëta, 4. Llogarite e
depozituara te tregut monetar, depozitat e kursimeve ne banka, depozitat me afat ne
shuma te vogla.
73. Çka e përbën M3?
- Përfshin agregatin monetar M2 si dhe këta agregat monetar: depozitat e afatizuara ne
shuma te mëdha, marrëveshja me afat te riblerjes te mjeteve, depozitat ne eurodollar ne
afat me te gjate se një dit.
74. Çka e përbën L?
- Përfshijnë agregatin monetar M3 dhe këto mjete monetare: obligacionet e kursimit te
cilat qeveria e ShBA ua shet investitorëve te vegjël, angazhimi i bankave për te paguar
një shume te caktuar me një kohë te caktuar ne tregtinë ndërkombëtare, letrat tregtare
afatshkurtra te korporatave, bonat e thesarit si letra me vlere te emetuara nga shtetit me
afat skadimi me te vogël se 12 muaj.
75. Emisioni i masës monetare kryesisht behet nëpërmes dy mekanizmave?
- Mekanizmi i transaksioneve ne mes te sektorit jobankar dhe te sektorit te bankave, dhe
mekanizmi i transaksioneve ne mes te sektorit jobankar dhe te sektorit te botes se
jashtme.
76. Ana e pasives se bilancit te sektorit te bankave përbëhet prej dy pjesëve
kryesore?
- a. Sasisë monetare sipas kriterit te pagesës dhe b. Depozitave te kursimit dhe te
afatizuar te sektorit jobankar te cilat paraqesin te ardhurat përkohësisht te
pashfrytëzuara.
77. Çka paraqesin masat e kursimit dhe investive?
- Paraqesin te ardhurat qe rrjedhin nga produkti shoqëror te cilat disa subjekte te
sektorit jobankar nuk i kanë shpenzuar dhe ia kanë lënë ne dispozicion sistemi bankar.
78. Sasia monetare optimale?
- Do te jete ajo sasi e parave e cila i siguron kushtet monetare optimale për
funksionimin e riprodhimit te zgjeruar. Pra masa monetare optimale ne një periudhe te
caktuar gjate shpejtësisë monetare te qarkullimit te parasë duhet te jete e mjaftueshme
qe te siguroj realizimin e prodhimit material përkatësisht shkallë te caktuar te zhvillimit
ekonomik dhe stabilizimin e ekonomisë nacionale.

11. FINANCA MONETARE
79. Faktorët te cilët ndikojnë ne vëllimin e transaksioneve monetare janë?
- Vëllimi i prodhimit material, niveli dhe ecuria e çmimeve dhe kompensimi.
80. Faktorët qe ndikojnë ne shpejtësinë e qarkullimit te parasë?
- Niveli i te ardhurave te transaktoreve, te ardhurat e paqëndrueshme, stabiliteti i
çmimeve dhe ecuria e vlerës se parasë, mundësia e marrjes se kredisë, frekuenca e
pagesave, sanksionet, organizimi dhe teknika e qarkullimit te pagesave.
81. Çka paraqet potenciali kreditor i bankës afariste?
- Paraqet shumën maksimale te kredisë te cilën banka mund tua lejoj komitentëve te
veta dhe njëkohësisht te ruaj likuiditetin e vet.
82. Nga sa faktor varet potenciali kreditor i bankës afariste?
- burimit te mjeteve, lartësisë se rezervës se detyrueshme dhe lartësisë se rezervës se
likuiditetit.
83. Cilët janë faktorët te cilët ndikojnë ne formimin dhe ndryshimin e potencialit
kreditor te bankës?
- Aktiviteti kreditor i bankës qendrore, ndryshimi i depozitave te bankës ne baze te
transaksioneve revizore me boten e jashtme, niveli i lartësisë se normës se rezervës se
detyrueshme, transferi i mjeteve ne mes te bankave afariste dhe te bankës qendrore,
konversioni ne mes te depozitave ne te pare dhe te parave te gatshme.
84. Cilët janë faktorët qe ndikojnë ne formimin e mjeteve ne banke?
- Kushtet mikrofinanciare, kushtet makroekonomike, shkalla e zhvillimit te sistemit
financiar.
85. Ne potencialin kreditor afatshkurtër përfshihen?
- depozitat ne te pare, depozitat e kursimit ne te pare, kreditë afatshkurtër te lejuar nga
banka qendrore , shuma e rezervave te detyrueshme dhe e rezervave te likuiditetit.
86. Ne potencialin kreditor afatgjate inventiv përfshihen?
- shuma e depozitave te afatizuar, kreditë investive te marra nga bankat tjera, kapitali i
bankës dhe rezervat e bankës.
87. Sa mënyra te transformimit te strukturës se mjeteve ekzistojnë?
- Ekzistojnë dy mënyra. Mënyra e pare është derdhja e mjeteve prej nenbilancit
afatgjate ne nenbilancin afatshkurtër te bankës, Mënyra e dyte e transformimit te
afateve te mjeteve është kur banka një pjese te potencialit kreditor afatshkurtër e jep ne
formë te kredive investuese.
88. Burimet dhe plasmanët e mjeteve te bankës janë?
- Sektori i ekonomisë, joekonomik, i popullsisë, i organeve dhe institucioneve
shtetërore, i bankave dhe institucioneve tjera financiare dhe i botes se jashtme.
1. Multuplikacioni Kreditor dhe Monetar?
- Detyra me e rendesishme e politikes kreditore-monetare eshte problem i
multiplikacionit te depozitave dhe te kredise. Kjo behet ne menyre alternative ashtu qe
me rritjen e depozitave krijohet mundesia per rritjen e kredise, prap rritja e kredise
ndikon ne rritjen e depozitave.

12. FINANCA MONETARE
2. Procesi i multiplikacionit kreditor dhe monetar mund te analizohet?
- Analizohet ne nivelin e nje banke afariste e qe quhet multiplikacion mikrokreditor dhe
ne nivelin e sistemit te bankave afariste e qe quhet multiplikacioni makrokreditor.
3. Multiplikacioni Mikrokreditor?
- Multiplikacioni mikrokreditor bazohet ne supozimin se ekziston ekuilibri fillestar i
bankes afariste. Mendohet se banka afariste eshte ne pozite ekuilibri nese plasmanet
kreditor te saj jane saktesisht ne nivelin e depozitave , d.m.th kur kredite jane te
barabarta me potencialin kreditor te saj (K=PK).
4. Impulsi pozitiv i cili banken e sjell ne pozite joekuilibruse mund te shkaktohet
prej ketyre faktoreve?
- Shfrytezimi i kredise te banka qendrore nga ana e bankes afariste, shfrytezimi i kredise
te banka tjera afariste ne vend, shfrytezimi i kredise ne boten e jashtme nga ana e
bankes afariste, zvogelimi i normes se reserves se likuiditetit te bankes afariste, derdhja
e mjeteve ne llogarite e komitenteve ne baze te qarkullimit te pagesave te komitenteve
te bankes afariste dhe konversioni i parave depozitare ne para te gatshme te sektorit te
popullsise.
5. Cka paraqet procesi i rikrijimit te potencialit kreditor te bankes afariste?
- Kur banka e vendos perseri ekuilibrin e saj pas disa cikleve te proceseve te
multiplikacionit, me kusht qe mjetet e plasuara me forme te kredise me nje pjese te
kthehen perseri ne depozitat e te njejtes banke me ane te qarkullimit te pagesave te
komitenteve te saj. Ky moment i kthimit te mjeteve shkakton rritjen e depozitave ne
shume te caktuar, qe paraqet procesin e rikrijimit te potencialit kreditor te bankes
afariste.
6. Multiplikacionin Kreditor dhe monetar mund ta perkufizojme?
- Si aftesi te bankave afariste qe me ane te ekspansionit te kredise dhe te depozitave te
bejne shtimin e sasise se parave nen ndikimin e faktoreve monetar.
7. Per zhvillimin e procesit te multiplikacionit me rendesi jane keta faktore?
- Perqindja e rezerves se detyrueshme, mjete keto te cilat banka afariste i mban te
banka qenrore, norma e rezerves se likuiditetit, mjete keto te cilat banka afariste i mban
tek banka qendrore, madhesia e mjeteve te cilat prej kredive te bankes perseri kethehen
ne sistemin e depozitave te bankes afariste nepermjet te qarkullimit te pagesave
pikerisht shuma e mjeteve qe del prej procesit te multiplikacionit mikrokreditor ne dobi
te depozites se bankes qendrore, te ndonje banke tjeter afariste ose me ane te
konversionit te depozitave ne para te gatshme ne duart e sektorit te popullsise.
8. Ne procesine multiplikacionit ndikojne dy grupe fakoresh?
- Kthimi i mjeteve perseri prej kredive, perkatesisht perqindja e faktorit h, norma e
rezervave te detyrueshme de e likuiditetit.
9. Cka paraqet perqindja e kthimit?
- Paraqet fuqine motorike te multiplikacionit kreditor, perkatesisht te rikrijimit te
potencialit kreditor te bankes pas shfrytezimit te potencialit kreditor te lire, ku do te
ishte i mundshem procesi i multiplikacionit.

13. FINANCA MONETARE
10. Ne kufizimin e procesit te multiplikacionit mikrokreditor ndikojne dy faktore?
- Koeficienti (1 – h), Koeficienti (1 - r).
11. Cka paraqet Koeficienti (1 – h)?
- Paraqet faktorin i cili e kufizon procesin e multiplikacionit sepse te gjitha mjetet
kreditore te cilat nuk i kthehen prapa bankes afariste me ane te qarkullimit te pagesave
te komitenteve qo te thote derdhje apo dalje e mjeteve jashte bankes afariste qe po e
analizojme, dhe njekohesisht dajle e mjeteve prej procesit te multiplikacionit.
12. Cka paraqet Koeficienti (1 - r)?
- Eshte faktori i dyt i cili e kufizon procesin e multiplikacionit, per shkak te ndarjes se nje
perqindje te mjeteve ne rezerva te bankes afariste te banka qendrore ne baze te
depozitave ne te pare. Rezervat per banken afariste paraqesin dalje te mjeteve, andaj
per multiplikacionin eshte shuma 1- r qe de te thot se prej nje njesie te depozitave
duhet te ndahen rezervat dhe se pjesa qe ngel paraqet shumen potenciale te rikrijimit
kreditor.
13. Si e fitojme koeficientin e rikrijimit te potencialit kreditor te bankes afariste?
- Duke e shumezuar koeficientin (1 – r) me koeficientin h. z=(1 – r) * h
14. Kuptimi, krijimi dhe rregullimi i parave primare?
- Rregullimi i vellimit te kredise dhe te parave eshte funksioni kryesor i bankes qendrore
ne krijimin dhe realizimin e politikes monetare kreditore. Andaj ne kushtet e sistemit te
shume bankave banka qendrore nuk e rregullon sasine e parave ne qarkullimin ne
menyre te drejtperdrejt me ane te dhenies se kredise, por ne menyre indirekte me ane
te kontrollimit te perhershem te likuiditetit te bankave afariste.
15. Banka Qendrore si organizatore e sistemit monetar?
- Ben krijimin ose emisionin e te ashtuquajturave parave primare ose baza monetare, ne
c`rast rregullon potencialin kreditor dhe likuiditetin e bankave afariste, perkatesisht
nepermes te bankave afariste ndikojne ne vellimin e sasise monetare.
16. Cka paraqet Paraja Primare?
- Paraqet shumen e te gjitha obligimeve likuide te bankes qendrore ndaj sektorit te
bankave afariste dhe te sektorve te tjere financiar, sektorit te popullsise si dhe ndaj
sektoreve te tjere jobankare te cilet i kann depozitat ne te pare te banka qendrore.
17. Ne baze te nje bilanci te reduktuar te bankes qendrore mund te shohim
mekanizmin e formimit dhe te sherndarjes sektoriale te parave primare?
- AKTIVA - (1. Kredite e lejuara bankare afariste (Kb), 2. Kredite e lejuara komitenteve te
drejtperdrejt (Kd), 3. Transaksionet devizore me boten e jashtme (Td)), PASIVA - (1.
Paraja e gatshme ne qarkullim (Pg), 2. Depozitat e bankave (Db), 3. Transaksionet
devizore me boten e jashtme (Td)).
18. Mekanizmi dhe proceset e krijimit te parave primare?
- Mund te shikohen ne anen aktive te bilancit te bankes qendrore, gjersa shuma e
gjithsej e sasise se parave primare gjendet ne anen e pasives se bilancit.

14. FINANCA MONETARE
19. Mekanizmi dhe proceset e krijimit ose te terheqjes te parave primare jane?
- 1. Kredite e bankes qendrore te lejuara bankave afariste, 2. Kredite te bankes qendrore
te lejuara komitenteve te drejtperdrejt, 3. Transaksionet devizore te bankes qendrore me
boten e jashtme.
20. Sektoret qe kane raporte me banken qendrore i ndajme ne tre sektor?
- a. bankat, b. institucionet e ndryshme shteterore repektivisht jomonetare financiare
dhe c. sektori i botes se jashtme.
21. Akordimi i kredise bankare afariste nga banka qendrore?
- Eshte kanali kryesor i krijimit te parave primare si dhe rrjedha kryesore me te cilen
ndikohet ne potencialin kreditor dhe ne likuiditetin e bankave afariste. Te gjitha bankat
afariste e shfrytezojne marrjen e kredise te banka qendrore qe paraqet nje shkalle te
madhe te marredhenieve kreditore ne mes te bankes qendrore dhe te bankave afariste.
22. Akordimi i kredise komitenteve te drejtperdrejta nga ana e bankes qendrore?
- Paraqet gjithashtu nje forme me rendesi te krijimit te parave primare. Keta komitente
mjetet e kredise i shfrytezojne per pagesa te ndryshme, ne c`rast krijohen parate
depozitare te ketyre komitenteve ne llogarite e bankave afariste. Ketu eshte fjala
sidomos per financimin deficitar te buxhetit te shtetit.
23. Transaksionet devizore te bankes qendrore me komitentet e jashtem?
- Paraqet formen e krijimit ose te terheqjes se parave primare. Ketu eshte fjala per
transaksionet devizore te cilat regjistrohen ne llogari te bankes qendrore. Suficiti ne
bilancin devizor i rrit rezervat devizore, te cilat zakonisht i grumbullon banka qendrore,
si dhe rritja e kerkesave devizore te bankes qendore ndikojne ne rritjen e krijimit te
parave primare, per arsye se behet shnderrimi i mjeteve devizore ne valute te vendit
duke e rritur ashtu edhe masen monetare.
24. Ne ekonomine e tregut zakonisht emisionin e parave primare behet permes tri
proceseve?
- Procesi i pare, eshte permes operacioneve te bankes qendrore ne tregun e hapur,
procesi i dyte, eshte permes transaksioneve devizore te bankes qendrore me boten e
jashtme. Procesi i trete, eshte kredia e bankes qendrore qe u lejohet bankave afariste e
qe shfrytezohet ne rast se eshte i rrezikuar funksioni i sistemit financiar i shtetit.
25. Operacionet e bankes qendrore ne tregun e hapte?
- Bazohen ne blerjen dhe shitjen e letrave me vlere. Sidomos te obligacioneve
shteterore me afat te shkurter por edhe me afat te gjate, posaqerisht ne vendet me
shkalle te larte te zhvillimit ekonomik dhe me structure te zhvilluar te tregut financiar.
26. Transaksionet devizore te bankes qendrore ne boten e jashtme kane dy efekte
monetare?
- 1. Paraqesin emisionin ose terheqjen e parave primare, 2. Me emisionin ose terheqjen
e parave primare vjen deri te rritja ose zvogelimi i potenciait kreditor te bankave afariste
dhe me tutje behet multiplikimi i krijimit te parave ne qarkullim me ane te rritjes se
vellimit te kredise, 3. Kredite e bankes qendrore te lejuara bankave afariste kane per
qellim rregullimin e parave dhe te kredise ne vend dhe per te ndikuar ne sferat e
caktuara te aktivitetit ekonomik.

15. FINANCA MONETARE
27. Kuptimi i politikes monetare kreditore?
- Politikat monetaro-kreditore perfshine te gjitha rregullat, dispozitat, masat dhe
instrumentet me te cilat ne sferen monetaro-kreditore te riprodhimit shoqeror i
ndermerr shteti per rregullimin e nivelit, te struktures dhe te dinamikes se mases
monetare me te cilat e rregullon qarkullimin monetar. Ajo rregullon nivelin, strukturen
dhe dinamiken e kredise, likuiditetin e ekonomise me qellim te ruajtjes dinamike te
ekuilibrit monetar dhe te stabilitetit ekonomik.
28. Politika monetare?
- Eshte ajo politike te cilen e ndermerr shteti ne sferen e emisionit dhe te anulimit te
parave. Politika monetare paraqet politiken e sigurimit te furnizimit te procesit te
riprodhimit shoqeror me sasine e nevojshme te parave. Ne pergjithesi qellimi i
drejtperdrejt i saj eshte qe te kujdeset per furnizimin me para te procesit te prodhimit
dhe te shperndarjes.
29. Politika kredituese?
- Eshte pjese e politikes dhe e mekanizmit te emisionit te parase, perkatesisht eshte
mjeti dhe instrumenti permes se ciles zbatohet politika monetare.
30. Qellimet dhe detyrat e politikes monetare – kreditore?
- Jane: Ruajtja e stabilitetit te cmimeve, rritja ekonomike, punesimi plote dhe ekuilibri ne
bilancin e pagesave.
31. Ruajtjae stabilitetit te cmimeve?
- Paraqet gjendjen e nivelit te pergjithshem i cmimeve te jete i ulet me norme te ulet
dhe stabile te inflacionit. Stabiliteti i cmimeve do te thot deshira per ruajtjen e inflacionit
ne nivelin e ulet dhe stabil.
32. Rritja ekonomike?
- Paraqet rritjen e kapaciteteve te prodhimit te cilat per koke banori siguron me shume
mallra dhe sherbime. Kete e mundesojne ndryshimet ne rritjen e prodhimit e qe
shprehet ne rritjen ekonomike.
33. Punesimi i plote?
- Do te thote qe te kete pune per te gjithe personat te cilet deshirojne te punojne. Nese
cdo person eshte i punesuar dhe nuk ka te papune ose nese shkalla e papunsise eshte
3% nenkuptohet se eshte arritur punesimi i plote.
34. Ekuilibri ne bilancin e pagesave?
- Sasia e tepert e parave dhe norma e kamates e ulet ndikojne ne rritjen e importit si
rezultat i rritjes se kerkeses me cka rregullon bilancin e pagesave. Do te thot se realizimi
i nje qellimi mund te kete efekte te kunderta ne realizimin e qellimeve tjera dhe sjelljen
e deficitit ne bilancin e pagesave ne nivelin me te ulet.
35. Politika ekonomika i ka edhe disa detyra te tjera?
- Ato jane: inkuadrimi i plote, rritja ekonomike e perhershme dhe ekuilibruse me cmime
stabile dhe ekuilibri i bilancit te pagesave.
36. Indikatoret e politikes monetare – kreditore?
- 1. Indeksi i cmimeve te vendit, 2. Ecuria e bilancit te pagesave, 3. Shpejtesia e
qarkullimit te parase dhe 4. Likuiditeti i ekonomise.

16. FINANCA MONETARE
37. Indeksi i cmimeve te vendit?
- Si indikator i fucise blerese te parase ne shume shqyrtime teorike per vleren e parase
eshte paraqitur si tregues statistikor. Indeksi i cmimeve si indikator tregues i cili mund te
sherbeje per ndermarrjen e masave te caktuara te politikes monetaro – kreditore mund
te paraqitet si indeks i pergjithshem i nivelit te cmimeve ose si indeks i pjesshem i nivelit
te cmimeve.
38. Per llogaritjen e fuqise blerese te parase me shume perdoret?
- Indeksi i cmimeve me pakice dhe indeksi i shpenzimeve te jetes.
39. Ecuria e bilancit te pagesave?
- Eshte bere indicator me rendesi i politikes monetare – kreditore, per shkak se ne te
paraqiten te gjitha marredheniet ne mes te ekonomise se vendit dhe te botes se
jashtme gje qe ndikon ne rrjedhat ekonomike te vendit.
40. Bilanci i pagesave kur tregon suficit?
- Ateher ai eshte indikator se rezervat devizore do te rriten, gje e cila pastaj do te kete
per pasoje rritjen e fucise blerese te vendit dhe anasjelltas.
41. Bilanci i pagesave kur tregon deficit?
- Ne rast se bilanci i pagesave kur tregon deficit dhe zvogelimin e rezervave devizore
ndikon ne zvogelimin e sasise monetare dhe te fucise blerese te vendit.
42. Shpejtesia e qarkullimit te parase?
- Eshte indikator i politikes monetare-kreditore sepse shpejtesia qarkulluese e parase
me e madhe ose me e vogel do te thote sikur ne qarkullim gjendet sasia me e mad hose
me e vogel e parase. Paraja duke kryer funksionin e mjetit te qarkullimit, e nderrron
pronarin dhe vendin, andaj thuhet se perhere gjendet ne qarkullim nese nuk tezaurohet
ose nuk demonetizohet.
43. Likuiditeti i ekonomise?
- Paraqet aftesine e subjekteve ekonomike qe ne situate te ndryshme, ne menyre te
ndryshme dhe me mjete te ndryshme tem und t`i plotesojne obligimet e vet ate
pagesave. Per vleresimin global te likuiditetit te ekonomise ne nje periudhe zakonisht
merret raporti ne mes te mases monetare (Mm), dhe te produktit nacional (Pn) i cili
paraqet koeficientin e likuiditetit te ekonomise (Kl).
44. Per rregullimin monetar sa metoda perdor banka qendrore?
- Metoden e terthorte indirekte dhe metoden e drejtperdrejt dirkete.
45. Metoda terthore indirekte?
- Quhet kuantitative sepse ndikon ne ndryshimin e vellimit te potencialit kreditor te
sistemit bankar.
46. Metoda e drejtperdrejt direkte?
- Quhet kualitative e cila behet me orientimin dhe seleksionimin e ndryshimeve ne
rregullimin e potencialit kreditor te sistemit te bankave.

17. FINANCA MONETARE
47. Banka qendrore per realizimin e qellimeve dhe te detyrave te politikes
monetare-kreditore i shfrytezon keto instrumente?
- Politiken eskonte, politiken e dregut te hapet, politiken e rezerves se detyrueshme,
politiken kreditore selektive, kontrollin kreditor te drejtperdrejt, politiken e likuiditetit te
bankave afariste.
48. Politika Eskonte?
- Eshte instrumenti me me rendesi permes se cilit banka qendrore e ben kontrollimin
monetar. Politika eskonte ka te beje me ngritjen apo uljen e normes se kamates sipas se
ciles banka qendrore u jep kredi bankave afariste me qellim qe te ndikoj ne kerkesen e
parase dhe te kredise dhe ne potencialin kreditor te bankave.
49. Politika e tregut te hapet?
- Blerja dhe shtitja e letrave me vlere ne ekonomite e tregut behet me qellim te rritjes
ose te zvogelimit te sasise se parave ne qarkullim apo te mases monetare. Banka
qendrore blen dhe shet letra me vlere ne rend te pare obligacione shteterore dhe letra
me vlere afatshkurter te emetuara nga vet banka qendrore. Ky instrument i politikes
monetare eshte i njohur me emrin politika e tregut te hapet, (open market policy).
50. Per te funksionuar tregu i letrave me vlere duhet te plotesohen keto kushte?
- 1. Te ekzistoje vlera stabile e parave, 2. Te ekzistoj tregu i zhvilluar i organizuar i parase
dhe 3. Te ekzistoje letra me vlere te pershtatshme per keto operacione ne tregun e
hapet.
51. Per te funksionuar tregu i letrave me vlere perhere duhet te ekzistoje?
- Kerkesa e madhe per keto obligacione, ne cdo moment te ekzistoje mundesia e
shnderrimit te obligacionit ne para, oferte e madhe e kapitalit dhe deshira e subjekteve
qe te mbajne nje pjese te actives financiare te tyre ne forme te letrave me vlere.
52. Kur i shet banka qendrore prej portofolit te saj letrat me vlere?
- Kur e vlereson se masa monetare eshte teper e madhe, dhe ne kete menyre ndikon ne
zvogelimin e potencialit kreditor te bankave afariste.
53. Kur i blen banka qendrore letrat me vlere?
- Ateher kur e vlereson se masa monetare eshte e vogel, me c`rast ndikon ne rritjen e
potencialit kreditor te bnkave afariste.
54. Qellimi i politikes restriktive te tregut te hapet?
- Me shitjen e letrave me vlere nga arka e bankes qendrore behet terheqja e parave nga
ekonomia, popullsia ose banka afariste. Kjo shkakton zvogelimin e depozitave te
potencialit kreditor te bankave afariste. Kjo sjell restriksionin e kredise qe shkakton
zvogelimin e konsumit ne pergjithesi, stabilizimin e cmimeve.
55. Politika ekspansive monetare – kreditore?
- Me blerjen e letrave me vlere banka qendrore e leshon ne qarkullim sasine e parave te
caktuara. Kur ne ekonomi paraqiten tendencat e depresionit – renia e prodhimit, e
investimeve dhe e papunsise, si dukuri negative ekonomike, ateher banka qendrore
ndermerr politiken ekspansive kreditore.

18. FINANCA MONETARE
56. Politika e rezerves se detyrueshme?
- Mund te definohet si instrument i politikes monetare – kreditore me te cilen bankat
afariste jane te obliguara qe nje pjese te mjeteve ti mbajne ne forme te depozitave te
banka qendrore. Politika e rezerves se detyrueshme paraqet instrumentin me te vjeter
dhe me te perhapur per rregullimin e multiplikatorit kreditor dhe monetar e permes
kesaj edhe ne rregullimin e vellimit te kredise dhe te sasise se parave.
57. Nese rritet norma e rezerves se detyrueshme?
- Ateher me shume mjete te depozituara te bankave afariste do te ndalen ne llogari te
banka qendore e qe ndikon ne zvogelimin e potencialit kreditor te bankave dhe te
likuiditetit te tyre.
58. Nese zvogelohet norma e rezerves se detyrueshme?
- Ateher me pak mjete te depozitave te bankave afariste do te ndahen ne llogari te
banka qendrore e qe ndikon ne rritjen e potencialit kreditor te bankave dhe te
likuiditetit te tyre.
59. Politika e rezerves se detyrueshme si instrument i politikes monetare kreditore
per rregullimin e potencialit kreditor te bankave afariste dhe te sasise se parave
ne qarkullim ndikon ne menyre te ndryshme:?
- 1. Norma dhe baza e mjeteve per llogaritjen e rezerves se detyrueshme, 2. Depozitimi i
rezerves se detyrueshme ne llogari te vecant, 3. Shfrytezimi me leje apo pa leje te
bankes qendrore i rezerves se detyrueshme per sigurimin e likuiditetit te bankes afariste,
4. Ne mjetet e deponuara te rezerves se detyrueshme banka qendrore paguan kamate
ose nuk paguan kamate, dhe 5. Norma e rezerves se detyrueshme ne disa vende
shfrytezohet edhe si instrument per qellime selektive ne sferen e politikes monetare-
kreditore per zhvillimin e ndonje regjioni.
60. Norma dhe baza e mjeteve per llogaritjen e rezerves se detyrueshme paraqitet
ne forme te ndryshme:?
- Norma unike per te gjitha depozitat, norma e ndryshme per lloje te ndryshme te
depozitave , norma unike por nga baza perjashtohen disa depozita ne te cilat nuk
paguhet rezerva e detyrueshme.
61. Baza per llogaritjen e rezerves se detyrueshme?
- Zakonisht jane depozitat ne pasiven e bilancit te bankes afariste. Kjo metode e
llogaritjes se rezerves se detyrueshme varet prej nivelit te potencialit depozitar te
bankes, sepse rritja ose zvogelimi i depozitave ndikon ne rritjen apo zvogelimin e
ndarjes se rezerves se detyrueshme.
62. Politika kreditore selektive?
- Bazohet ne ate se banka qendrore ne baze te programit selektiv te caktuar u lejon
kredi afatshkurter bankave afariste per qellime saktesisht te caktuara. Kete kredi banka
qendrore u lejon zakonisht prej emisionit primar te parase. Banka qendrore zbaton
politiken selektive duke i rregulluar ne menyre te precizuar kushtet e caktuara, qellimet
llojet e kredise afatshkurter si dhe punet te cilat mund tge kreditohen.

19. FINANCA MONETARE
63. Kontrolli kreditor i drejtperdrejt?
- Eshte mase e jashtezakonshme ne raste kur kerkon situata monetare respektivisht
ekonomike ne vend. Kufizimi i rritjes se vellimit te kredise se bankave kufizimi i
plasmanit te bankave ne raste te jashtezakonshme, behet per tu arritur efektet e
realizimit te qellimeve dhe te detyrave te politikes monetare kreditore ne rastet kur
instrumentet tjera nuk jane efikase.
64. Banka qendrore kufizimin e kredise bankare afariste mund ta realizoj ne dy
menyra:?
- Duke kufizuar nivelin e vellimit te kredise ne diten e caktuar, duke caktuar rritjen e
kredise se bankave ne nje percindje me se shumti 2% deri ne fund te vitit vijues.
65. Likuiditeti i bankes afariste?
- Mund te definohet si aftesi e saj qe ne afat te caktuar t`i paguaj obligimet e arritura
dhe te lejoj kredi. Per kete per te qene likuide banka duhet perhere te kete ne llogari
rrjedhese te saj mjete te mjaftueshme. Ky eshte likuiditeti i pare i bankes, qe paraqet
shumen e mjeteve te cilat ajo duhet t`i mbaj ne llogari rrjedhese ne raport me depozitat
ne te pare te saj ose me obligimet vijuese.
66. Politika e normes minimale te likuiditetit te bankes afariste vepron ne dy
drejtime?
- a. siguron ruajtjejn e likuiditetit ditor te bankes afariste, per kryerjen normale te
funksionit kreditor, b. vepron ne menyre kufizuese si faktor ne procesin e
multiplikacionit monetar dhe kreditor njejte ashtu sic vepron norma e rezerves se
detyrueshme.
67. Banka qendrore zakonisht e kontrollon likuiditetin e bankave afariste ne disa
menyra?
- duke i caktuar format e likuiditetit minimal te bankes afariste, duke percaktuar
strukuren e afateve te kredise bankare, duke caktuar menyren e shfrytezimit te rezerves
se detyrueshme me qellim te ruajtjes se likuiditetit te bankes, duke u lejuar apo jo
kredite per likuiditet bankes afariste, duke i caktuar kushtet e pergjithshme te aftesise
kreditore te bankes afariste.
68. Kuptimi dhe definicioni i inflacionit?
- Fjala inflacion rrjedh nga fjala latine inflatio qe do te thot i fryre, e cila ne kuptimin
ekonomik per here te pare eshte perdorur ne amerike ne kohen e luftrave qytetare te
vitit 1861 1865 me te cilen eshte shprehur rritja e larte e cmimeve dhe e sasise se
parase. Me inflacion kuptojme ato procese ekonomike te cilat krijohen dhe zhvillohen
per shkak te renies se vleres se parave te letres.
69. Shkaqet e inflacionit?
- Inflacioni i kerkeses efektive te parase, inflacioni per shkak te shperndarjes
disproporcionale te te ardhurave reale kombetare, inflacioni per shkak te zvogelimit te
fondit te mallit dhe inflacioni per shkak te ecurise se pavolitshme te bilancit te
pagesave.

20. FINANCA MONETARE
70. Inflacioni i kerkeses efektive te parase ose i rritjes se fucise blerese?
- Inflacioni per shkak te kerkeses efektive te parase paraqitet ne baze te rritjes se vellimit
te kredise, deblokimit te pjeseve te vellimit monetar, dhe per shkak te rritjes se te
ardhurave kombetare.
71. Rritja e vellimit te kredise?
- Eshte faktor me i shpeshte i inflacionit te kerkeses efektive te parase. Shkaqet e
ekspansionit kreditor jane te ndryshme. Keshtu inflacioni me i madh dhe me drastik
paraqitet gjate luftes, ateher kur shteti ngarkohet me borxhe te cilat i merr ne banken
qendrore.
72. Debllokimi i pjeseve te vellimit monetar?
- Eshte shkak i inflacionit, sepse krijon procesin e inflacionit ne tregun e te mirave
investive. Kjo ndodh per arsye se debllokohen mjetet e caktuara me pare per qellime
investive sic jane: fondet e amortizimit, fondet e ndermarrjeve, fondet buxhetore etj.
Debllokimi i mjeteve ka ndikim inflacionit njesoj si emisioni i parave te reja, sepse krijon
kushtet qe te mbizotrojne kerkesa permbi oferten.
73. Inflacioni per shkak te rritjes te te ardhurave kombetare?
- Inflacioni mund te paraqitet edhe me ane te rritjes se te ardhurave kombetare. Kjo
rritje e te ardhurave kombetare eshte shprehje e rritjes se produktivitetit te punes, te
kushteve te volitshme te tregtise se jashtme si dhe faktoreve te tjere te te ardhurave
kombetare.
74. Infacioni per shkak te shperndarjes disproporcionale te te ardhurave reale?
- Paraqitja e inflacionit shkakton crregullimin e ekuilibrit ne krahasim me gjendjen e
meparshme ekuilibruese. Prandaj, shperndarja e te ardhurave kombetare bene presion
inflacionit varesisht prej ndryshimit ne konsumin personal, ne konsumin buxhetor, ne
kunsimin investiv dhe ne eksportin mbi import.
75. Konsumi personal?
- Mund te rritet nese rriten pagat, meditjet, pensionet dhe te ardhurat tjera personale.
Por me kete rritje te te ardhurave te personale rriten edhe shpenzimet e prodhimit,
perkatesisht shpenzimet buxhetore personale dhe ne kete menyre shkaktohet rritja e
cmimeve te cilat pjeserisht e zvogelojne konsumin real dhe e anulojne rritjen nominale.
76. Konsumi buxhetor?
- Gjithashtu ka ndikim inflacionit nese pjesemarrja e tij ne te ardhurat kombetare eshte
me e madhe. Kjo sidomos shprehet nese eshte fjala per shpenzimet joproduktive si dhe
rritjen e tyre mbi normen e rritjes se te ardhurave kombetare. Konsumi buxhetor mund
te rritet pa shkaktuar presion inflacionit nese pjesemarrja e kategorive tjera ne
shperndarjen e te ardhurave kombetare zvogelohet.
77. Konsumi investiv?
- Ka ndikim inflacionit sidomos ne vendet te cilat zhvillohen me nje hov shume te shpejt
te cilat ndajn per investime nje pjese te madhe te te ardhurave kombetare. Rritja e
konsumit investiv krijon rritjen e kerkeses se mallrave ne treg dhe te fucise puntore
gjate ngritjes se objektit investiv.

21. FINANCA MONETARE
78. Veprimi inflacionist i investimeve shikohet nga keto perfundime?
- Veprimi inflacionist i investimeve, eshte i madh sam e e madhe qe te jete perqindja e
pjesemarrjes se investimeve ne shperndarjen e te ardhurave kombetare, veprimi
inflacionist i investimeve eshte me i madh dhe me i gjate, sam e e gjate te jete distanca
kohore ne mes te fillimit te investimit dhe te leshimit te investimeve ne prodhim.
Veprimi inflacionist i investimeve varet shume edhe prej struktures se investimeve, nese
eshte fjala per ndertimin e objekteve kapitale ekonomike presioni dhe intensiteti i
inflacionit do te jete me i vogel.
79. Eksporti me i madh se importi?
- Ka ne nje menyre ndikim inflacionist, sepse ne tregun e vendit paraqitet ne nje mase
presioni ne cmime per shkak te eksportit te tepert te mallrave te vendit.
80. Inflacioni per shkak te zvogelimit te fondit?
- Meqenese, inflacioni si proces paraqitet ne periudhat kur kerkesa e parase eshte mbi
oferten e mallit dhe te sherbimeve, ateher gjate analizes se shkaqeve te inflacionit duhet
te shqyrtohen edhe faktoret qe ndikojne ne zvogelimin e ofertes se mallit.
81. Zvogelimi absolut i prodhimit?
- Mund te ndodhe per shkak te ngjarjeve te ndryshme ekonomike dhe politike ne c`rast
ndodhin disa periudha te renies se prodhimit edhe pse nuk eshte zvogeluar kerkesa. Kjo
ka ndikim inflacionist.
82. Zvogelimi i prodhimit mund te ndodhe per shkaqe te ndryshme sic jane?
- Prodhimi bujqesor i prapambetur per shkak te kushteve natyrore ose organizative,
zvogelimi i burimeve energjike eshte shkak i zvogelimit te prodhimit, grevat e punetorve
shkaktojne nderprerjen e prodhimit, veshtiresite ne komunikacion gjithashtu shkaktojne
zvogelimin e prodhimit te mallit, mungesa e fucise punetore, sidomos e punetorve me
profesione te caktuara te cilet e mirembajne procesin teknik dhe teknologjik te
prodhimit, zvogelimi relativ i prodhimit ka te beje me ndryshimin e struktures se
prodhimit e cila bene presion inflacionist, eksporti dhe importi i mallrave ndikon ne
presionin inflacionist.
83. Deficiti ne bilancin e pagesave mund te shkaktohet per arsyea te ndryshme?
- Per shkak te importit te madh te te mirave konsumuese, e sidomos te produkteve
bujqesore, per shkak te importimit te madh te te mirave dhe pajisjeve investive, per
shkak te pageses se kamates si dhe te kthimit te huave te kontraktuara ne periudhat e
meparshme, per shkak te ikjes se kapitalit.
84. Llojet e inflacionit sipas intensitetit?
- Inflacioni latent, inflacioni i mesem, inflacioni katastrofal (superinflacioni, galopant)
85. Llojet e inflacionit sipas kohes se zgjatjes se procesit te inflacionit?
- Inflacioni afatgjate, inflacioni i njehershem, inflacioni kromik.
86. Llojet e inflacionit sipas origjines?
- Inflacioni i vendit i brendshem, inflacioni i importuar i jashtem.
87. Llojet e inflacionit sipas helmimit te ekonomise?
- Inflacioni joaktiv, inflacioni aktiv.

22. FINANCA MONETARE
88. Llojet e inflacionit sipas angazhimit te organeve monetare shteterore?
- Inflacioni i lire, inflacioni i ngadalsuar.
89. Inflacioni sipas intensitetit?
- Kriter merret shpejtesia e procesit te inflacionit dhe shkalla e zhvleresimit te parase
inflacionin e ndajme inflacioni latent dhe inflacioni i mesem.
90. Inflacioni latent?
- Eshte me karakter afatgjate dhe shprehet ne shkallen e zhvleresimit te parase ose te
ngritjes se cmimeve ne shkalle prej 2 – 3 % ne vit. Kete inflacion e shkakton ekspansioni
kreditor, rritja e konsumit buxhetor, rritja e borxheve shteterore, etj.
91. Inflacioni i mesem?
- Shprehet ne zhvleresimin e parase ose ne gritjen e cmimeve ne shkalle prej 6 – 15 %
ne vit. Zakonisht paraqitet gjate periudhave te rindertimit te pasluftes, ose te
veshtiresive te ndryshme te zhillimit ekonomik.
92. Inflacioni katastrofal (superinflacioni galopant)?
- Eshte inflacion qe zhvillohet shpejt dhe ne menyre progresive, i cili pothuajse nuk
mund te pengohet dhe perfundon me katastrofen e plote te parave. Intensiteti i
zhvleresimit te parave eshte per disa qinda mijersa perqind ne vit, kurse cmimet arrijne
shifra astronomike.
93. Inflacioni afatgjate?
- Eshte latent, per nga intensiteti me i dobet dhe zgjate shume. Zakonisht shkaqet e ketij
inflacioni jane ndonje shkak i jashtem, shpeshhere joekonomik dhe nuk jane te kufizuara
ne nje vend vec se marrin karakter te pergjithshem.
94. Inflacioni i njehershem?
- Paraqitet per nje kohe te shkurter dhe pos ate ndahen shkaqet e tij se vepruari, shpejt
nderprehet procesi i inflacionit.
95. Inflacioni kromik?
- Eshte shumevjeqar me intensitet te mesem, me zhvleresim mjaft te madh vjetor te
parase. Sa me shume qe zgjate ky inflacion vjen ne shprehje tendenca e rritjes
progresive te tij dhe gjer te veshtiresite per pengimin e inflacionit.
96. Sipas origjines?
- Inflacioni mund te jete i vendit dhe i importuar.
97. Inflacioni i vendit?
- Eshte nese manifestohet ne nje vend te caktuar dhe se shkaqet e inflacionit jane me
origjine te vendit.
98. Inflacioni i importuar?
- Eshte nese shkaqet e inflacionit jane me origjine te botes se jashtme. Do te thote nese
nje shtet i ka te zhvilluara marredheniet ekonomike me boten e jashtme ate e importon
nga bota e jashme.
99. Sipas helmimit te ekonomise?
- Mendohet ne shkallen e zhvleresimit te parase, inflacioni mund te jete joaktiv dhe
aktiv.

23. FINANCA MONETARE
100. Inflacioni joaktiv?
- Eshte atehere kur behet ngritja e cmimeve, por inflacioni eshte joaktiv, e kjo ndodh
nese ekzistojne kapacitetet te paangazhuara te prodhimit dhe rezerva te lendeve te para
qe kerkesa e rritur ndikon ne shfrytezimin e kapaciteteve te prodhimit.
101. Inflacioni aktiv?
- Paraqitet ateher kur arrihet inkuadrimi i plate i kapaciteteve dhe kur prodhimit nuk
mund te rritet ateher e kemi inflacionin aktiv me te gjitha efektet e tij.
102. Sipas angazhimit te organeve monetare shteterore?
- Dallojme inflacionin e lire dhe inflacionin e ngadalesuar.
103. Inflacioni i lire?
- Eshte ateher kur shteti nuk arrin masa qe te pengoje inflacionin. Masat shteterore
aspak nuk ekzistojne ose jane masa te pasuksesshme, nuk kane kurfar roli dhe rendesie.
Inflacioni i lire eshte kur shteti rrin duarkryq dhe nuk ndermerr masa efektive per
kontrollimin dhe pengimin e inflacionit.
104. Inflacioni i ngadalesuar?
- Eshte ateher kur shteti ndermerr masa per te penguar inflacionin, do te thote kemi
angazhimin aktiv te shtetit kunder inflacionit. Inflacioni i ngadalesuar eshte qe te
pengoje konsumin dhe te rrise kursimin.
105. Pasojat e inflacionit?
- Inflacioni si dukuri ekonomike dhe shoqerore nepermes te ngritjes se cmimeve i
perfshin te gjitha marredheniet shoqeroro-ekonomike. Andaj eshte me rendesi qe te
shqyrtohen edhe pasojat e inflacionit. Pasojat e inflacionit ndihen ne te gjitha sferat e
riprodhimit shoqeror.
106. Inflacioni ndikon ne?
- Zhvillimin ekonomik, prodhimin dhe qarkullimin, shperndarjen e te ardhurave,
konsumin dhe kembimin nderkombetar.
107. Ne lidhje me raportin ne mes te inflacionit dhe te zhvillimit ekonomik ne sa
grupe i ndajme?
-Inflacioni i cili ka ndikim neutral ne zhvillimin ekonomik, inflacioni i cili ka ndikim
negativ ne zhvillimin ekonomik, dhe inflacioni latent qe ka ndikim pozitiv ne zhvillimin
ekonomik.
108. Mendimi se inflacioni ka ndikim neutral ne zhvillimin ekonomik?
- Bazohet ne botekuptimet e disa ekonomisteve klasike te cilet kane menduar se paraja
nuk ka kurrefar roli aktiv ne ekonomi, duke menduar se parate jane mjet teknik ne
kembimin e mallrave. Por dihet se Marksi nje botekuptim te tille e ka hedhur poshte
duke i analizuar funksionet aktive te parase.
109. Mendimi se inflacioni ka ndikim negativ ne zhvillimin ekonomik?
- Bazohet ne keto argumente: se inflacioni paraqet pengese per zhvillimin ekonomik,
destimulon kursimin dhe akumulimin, e zvogelon angazhimin per rritjen e
produktivitetit te punes, rritet konsumi luksoz, stimulon grumbullimin e rezervave te
mallit etj. Ne pergjithesi inflacioni e zvogelon efikasitetin e afarizmit, dhe per shkak te
jostabilitetit te cmimeve eshte e pamundur qe te vertetohen shpenzimet reale.

24. FINANCA MONETARE
110. Mendimi se inflacioni ka ndikim pozitiv ne zhvillimin ekonomik?
- Bazohet ne faktin se inflacioni e stimulon rritjen e prodhimit, duke ia siguruar tregun
ne kushtet e perhershme te ngritjes se cmimeve ,te ardhurave dhe te rritjes se kerkeses.
Per kete perhere duhet te sigurohet kerkesa e cila do te stimuloje investimet dhe
prodhimin.
111. Ndikimi i inflacionit ne prodhim dhe qarkullim?
- Inflacioni krijon iluzion te prosperitetit, perkatesisht te gjallerimit te ekonomise apo te
rritjes se prodhimit. Kjo ndodh per arsye se sistemi real i kalkulimit nuk funksionon,
behet i pasigurte. Sekendejmi pasoja me e demshme e inflacionit eshte ne prodhim nuk
ekziston lufta per produktivitet, kualitet dhe ekonimizim me te madh. Qarkullimi i
mallrave ne treg behet ne menyre administrative, ne c`rast shfaqet dezorganizimi i
tregut, spekulimi dhe e ashtuquajtura bursa e zeze, per shkak te ngritjes se
vazhdueshme te cmimeve dhe te zhvleresimit te parase gjate procesit te inflacionit.
112. Ndikimi i inflacionit ne shperndarjen e te ardhurave?
- Inflacioni ka ndikim dhe pasoja negative ne shperndarjen e te ardhurave , perkatesisht
ka efekt negativ ne rishperndarjen e te ardhurave. Rishperndarja e te ardhurave e
shkaktuar prej inflacionit me se shumti e godet klasen punetore sepse te ardhurat e tyre
reale zvogelohen, ngase cmimet ngriten me shpejt se sa qe ngriten te ardhurat e tyre
nominale.
113. Kryesisht nga inflacioni demtohen:?
- Punonjesit, nepunesit, pensionistet, invalidet, marresit e ndihmave sociale, kursimtaret,
kreditoret etj.
114. Kurse dobi dhe fitime te pamerituara u sjell inflacioni?
- debitoreve, kapitalisteve, ndermarresve, fshatareve te medhenj, shtetit si debitor, etj.
115. Ndikimi i inflacionit ne konsum?
- Inflacioni e favorizon ne pergjithesi konsumin, kurse e zvogelon kursimin, madje
shfrytezohen edhe kursimet e meparshme. Kjo ndodh kur per arsye se duke humbur
besimin dhe stabilitetin e parase, cdo kush deshiron te lirohet prej parave vlerave e te
cilave po bie duke blere edhe ato mallera per te cilat nuk kane nevoje.
116. Ndikimi i inflacionit ne kembim nderkombetar?
- Inflacioni ne shume aspekte ndikon ne marredheniet nderkombetare. Ne rend te pare
shkaktohet ikja e kapitalit te huaj dhe e atij te vendit ne boten e jashtme gje qe
shkakton renien e rezervave devizore, te kursit joreal te valutes se vendit ne tregun
boteror, pastaj ndikon ne rritjen e importit mbi eksport dhe ne paraqitjen e deficitit ne
bilancin e pagesave.
117. Masat antiinflacioniste?
- Dukuria e inflacionit e cila eshte bere percjelles i perhershem i ekonomise se te gjitha
shteteve ka ndikuar qe shkenca te studioje dukurine, format shkaqet dhe pasojat e tij
dhe njekohesisht masat te cilat duhet ti marre shteti per pengimin dhe perballimin e
inflacionit.
118. Masat per tejkalimin e inflacionit i ndajme ne dy grupe?
- Masat e politikes monetare dhe masat e politikes fiskale.

25. FINANCA MONETARE
119. Ne masat e politikes monetare i numerojme?
- rritja e normes se kamates, ngritja e normes se rezerves se detyrueshme, shitja e
letrave me vlere dhe reforma monetare.
120. Rritja e normes se kamates?
- Eshte mase e politikes monetare te cilen banka qendrore e zbaton per pengimin dhe
tejkalimin e inflacionit. Kjo mase funksionon keshtu: kur paraqitet procesi i inflacionit
banka qendrore e ngrit normen e kamates me c`rast zvogelohet kerkesa per kredite per
shkak t enormes se larte te kamates e qe ndikon ne zvogelimin e mases monetare dhe
ne zvogelimin e kerkeses ne treg.
121. Ngritja e normes se rezerves se detyrueshme?
- Ndikon ne zvogelimin e potencialit kreditor te bankave afariste me c`rast zvogelohet
edhe vellimi i kreditit dhe i mases monetare, pra zvogelohet kerkesa, qe eshte edhe
qellim i kesaj mase te politikes monetare.
122. Shitja e letrave me vlere si mase antiinflacioniste?
- Vepron ashtu qe banka qendrore dhe bankat e tjera duke i shitur letrat me vlere ne
tregun e parase bene terheqjen e mases monetare te tepert nga qarkullimi prej
subjekteve te ndryshme.
123. Ne masat e politikes fiskale i numerojme?
- Ekuilibrin e buxhetit, rritjen e tatimeve dhe te kontributeve te tjera, shpalljen e huase
shteterore, masat ne lemin e doganave etj.
124. Ekuilibri i buxhetit?
- Vepron si mase antiinflacioniste, e kjo arrihet kur shpenzimet buxhetore financohen
prej te hyrave buxhetore. Do te thote te hyrat dhe shpenzimet ne buxhet duhet te jene
te ekuilibruara. Nese kemi deficit buxhetor financohet nga huat publike ose emisioni
primar qe ka efekte inflacioniste.
125. Rritja e tatimeve dhe e kontributeve?
- Paraqet masen e politikes fiskale e cila ka per qellim zvogelimin e kerkeses, si mase
kunder inflacionit.
126. Shpallja e huas shteterore?
- Ndikon ne pengimin e inflacionit. Me shpalljen e huas publike dhe regjistrimin e saj
permes shitjes se letrave me vlere shteterore, behet terheqja e parase nga qarkullimi,
zvogelimi i mases monetare si dhe i kerkeses.
127. Masat ne sferen doganore?
- Mund te ndikojne si mase antiinflacioniste ne zvogelimin e kerkeses. Rritja e normave
doganore iu zvogelon fuqine blerese dhe kerkesen e subjekteve ekonomike, me c`rast
vepron ne harmonizimin ne mes te kerkeses dhe ofertes, duke marre per baze se
inflacioni manifestohet me rritjen e kerkeses permbi oferten.
128. Kuptimi i Deflacionit?
- Deflacioni eshte dukuri e kundert prej inflacionit dhe paraqet joekuilibrin monetar.
Derisa inflacioni eshte teprica e kerkeses se parase mbi oferte, deflacioni eshte teprica e
ofertes mbi kerkesen. Deflacioni eshte ajo gjendje ekonomike ne te cilen oferta e mallit
dhe e sherbimeve mbizoteron mbi kerkesen efektive te parase.

26. FINANCA MONETARE
129. Karakteristika tipike te deflacionit jane?
- Renia e pergjithshme e cmimeve, rritja e fucise blerese te parase, zvogelimi i
prodhimit dhe qarkullimit, zvogelimi i pagave dhe i meditjeve, zvogelimi i inkuadrimit,
zvogelimi i te ardhurave kombetare, rishperndarja e te ardhurave kombetare ne dem te
debitoreve, renia e iniciatives afariste.
130. Dezinflacioni?
- Eshte mase korrigjuese e vleres se brendshme te parase e cila e pengon inflacionin
dhe i permireson efektet e saja ne sferen monetare me kusht qe me keto masa
ekonomia te mos vije e te kaloje ne gjendje te deflacionit.
131. Reflacioni?
- Eshte mase korrigjuese e vleres se brendshme te parase, e cila paraqet nje grumbull te
masave monetare te kunderta me ato te dezinflacionit, me qellim te pengimit te
deflacionit. Kjo e arsyeton vetveten per shkak se pengimi i deflacionit nuk do te thot
edhe kalimi i ekonomise ne gjendje tjeter joekuilibruese inflacioniste.
132. Devalvimi?
- Eshte zvogelimi me qellim i vleres se valutes nacionale ne raport me standartin e saj –
ne ari ose valute tjeter stabile. Do te thote zvogelimi zyrtar me ligj i paritetit te valutes
se vendit.
133. Depreciacioni?
- Eshte zvogelimi i kursit devisor te valutes se vendit. Kur valuta e nje vendi
depreciacion, mallrat e tij behen me te lire ne boten e jashtme, kurse mallrat e huaja ne
kete vend behen me te shtrejte.
134. Revalvimi?
- Eshte mase korrigjuese monetare e kundert prej devalvimit, qe paraqet rritjen ligjore te
vleres se valutes se vendit ne krahasim me paritetin e saj dhe ate ne krahasim me arin
ose me ndonje valute tjeter. Revalvimi do te thote rritje zyrtare e vleres
nderkombetarete valutes kombetare te cilen e zbaton shteti ne menyre te shpejte me
aktet e veta ligjore.
135. Revalvimi mund te behet kryesisht ne keto raste?
- Nese per shkak te luftes ose te krizes ekonomike behet zhvleftesimi i valutes se vendit,
ateher shteti e zbaton revalvimin per te kthyer valuten e vendit ne vleren e tyre te
meparshme, perkatesisht per te kthyer paritetin e humbur te valutes se vet. Nese vendi
e ka teper aktiv bilancin e pagesave me boten e jashtme ne c`rast permiresohet pozita
dhe vlera e valutes se ketij vend ne krahasim me valuta tjera dhe per t`u mbrojtur
ekonomia e vendit prej importimit te inflacionit.
136. Apreciacioni?
- Eshte ngritja e kursit devizor nen ndikimin e ligjeve ekonomike, ofertes dhe te
kerkeses. Apreciacioni ndikon ne rritjen e importit, sepse valuta qe apreciacion mallrat e
huaja ne vend behen me te lire, kurse eksporti zvogelohet nga se mallrat e vendit ne
boten e jashme behen me te shtrejte.

27. FINANCA MONETARE
137. Ngritjen e brendshme te fuqise blerese te parase e shkaktojne edhe faktor te
tjere sic jane?
- Menjanimi i procesit te inflacionit ne ekonomi i cili paraqitet per shkak te suficitit te
larte ne bilancin e pagesave. Me zvogelimin e eksportit dhe rritjen e importit vjen deri te
zvogelimi i te hyrave devizore dhe zvogelimi i mases monetare, Faktoret politik dhe
situata nderkombetare ekonomike kane ndikim ne zbatimin e reformes monetare –
revalvimit.