Detyrs kursi ne lenden e kriminologjis kundra fenomenit te gjakmarrjes lende universitare ne fakultetin e shkencave mjeksore teknike elbasan Aleksander Xhuvani University

1. DETYRE KURSI!
LENDA:KRIMINOLOGJI
TEMA: GJAKEMARRJA
UNIVERSITETI:
”ALEKSANDER XHUVANI”
DEGA: INFERMERI E PERGJITHSHME.

2.  Gjakmarrja është një formë e hakmarrjes e cila i ka rrënjët e saj në
mesjetë e ndoshta më tej. Kjo dukuri shoqërore theksohet ndër popujt e
Mesdheut e sidomos tek banoret e territoreve shqiptare, Italisë jugore,
Korsikës si dhe pjesës evropiane të Turqisë së sotme.
 Gjakmarrja është plage e hidhur e së kaluarës së shqiptarëve. E
mbajtur nën fre me dhune gjate viteve të diktaturës komuniste (1946-
1990) ajo shpërtheu pa rregulla pas hyrjes së demokracisë në vitet '90.
Rikthimi i gjakmarrjes u shoqërua me një praktikë mohuese te
rregullave themeltare të saj të kodifikuara në kanunin shqiptar. Si
rrjedhim, i vetmi rregull që respektohet është marrja e gjakut.
Rregullat e tjera, si : mosvrasja e fëmijëve meshkuj deri ne moshë
madhore (15 vjeç sipas kanunit), apo e femrave, etj, janë lënë pas dore.
Një rrymë në politikën shqiptare për rivendosjen e dënimit me vdekje,
bazohet pikërisht në dëshirën për të kuruar dukurinë e gjakmarrjes. Në
fakt, si mediat ashtu edhe individët kërkojnë nga qeveritë si në shqipëri
edhe në kosovë që t'i mbrojnë të afërmit e vrasësit eventual të cilët nuk
janë fajtorë : "nuk është vështire të kuptohet se askush nuk ka mundësi
as të drejtë t’i kontrollojë sjelljet e vëllaut apo ato të kushëririt."

3. KUSH ESHT I PREDISPOZUAR NDAJ GJAKMARRJES E KUSH JO.
 Kur nje pjesetar i nje fisi vret dike nga
nje fis tjeter ai e ben kete veprim duke
menduar ose jo per pasojat. Si pasoje
vjen hasmeria ne mes fisit te vrasesit
dhe fisit te te vrarit. Ne shtepine e
vrasesit mbyllen te gjithe meshkujt.
Lejen per te dale e kane vetem grate.
Ato mund te bejne jete normale. -Kur
gjaku kthehet (d.m.th. kur vritet
dikush nga fisi i vrasesit)kjo vazhdon
deri sa te mbarojne meshkujt, me pas
vriten femrat. Derisa shuhen dy fiset,
ata jane ne hasmeri. - Rastet me te
mira jane kur fisi i viktimes e fal

4.  Gjakmarrja si hasmeri
• Kur nje pjesetar i nje fisi vret dike nga nje fis tjeter ai e ben kete veprim
duke menduar ose jo per pasojat. Si pasoje vjen hasmeria ne mes fisit
te vrasesit dhe fisit te te vrarit. Ne shtepine e vrasesit mbyllen te gjithe
meshkujt. Lejen per te dale e kane vetem grate. Ato mund te bejne jete
normale. -Kur gjaku kthehet (d.m.th. kur vritet dikush nga fisi i
vrasesit)kjo vazhdon deri sa te mbarojne meshkujt, me pas vriten
femrat. Derisa shuhen dy fiset, ata jane ne hasmeri. -Rastet me te mira
jane kur fisi i viktimes e fal gjakun ose ua le ne dore ceshtjen
autoriteteve
 Gjakmarrja , vraresi I pakapshem
 • Bazuar në analizën e Institutit “Shtëpia e Drejtësisë dhe e Pajtimit
Kombëtar", në të gjithë Shqipërinë, familjet e prekura nga fenomeni i
gjakmarrjes janë rreth 350, nga të cilat 200 janë të ngujuara.
Gjakmarrjet në vend u shtuan veçanërisht në vitet 1997-1999

5. GJAKMARRJA SIPAS KANUNIT TË LEKË DUKAGJINIT
• Gjakmarrja, në Kanunin e Lekë Dukagjinit konsiderohet si një dënim kapital.
Është marrja e jetës së atij individi që ka kryer një vepër të rëndë ndaj jetës,
familjes, pronës, nderit dhe dinjitetit. Gjakmarrja është vrasje për të marrë
hak. Me ekzekutimin e saj ngarkohet pala e dëmtuar, e cila është e detyruar
ose të falë ose të marrë hak. Pala fajtore është e detyruar të ngujohet sipas
rregullit kanunor dhe afateve të përcaktuara në kanun. Me ngujimin e palës
fajtore lind e drejta e negociimit për pajtim që mund të bëhet me falje ose me
kompesim. Kanuni sugjeron pajtimin me falje, duke e konsideruar faljen, si
një nivel të lartë morali dhe trimërie. • Kanuni u krijua gjatë periudhës 1458-
1481, kur Lekë Dukagjini udhëhiqte të gjitha kuvendet dhe pleqësitë e
malësorëve. Kanuni u trashëgua brez pas brezi, si praktikë gjykimi dhe
përmes fjalëve të urta të formuluara apo të rithëna prej tij rast pas rasti, si
sentenca juridike. Ai Kanun mbeti i pashkruar, por veproi ndër shekuj si
“Commom law” anglez, deri sa u mblodh dhe u kodifikua prej Shtjefën
Gjeçovit në fillim të shek. XX. • Deri në shpalljen e Mbretërisë, në fillim të
1928, e drejta kanunore vepronte normalisht në Shqipëri, megjithë përpjekjet
për kalimin në një të drejtë shtetërore.

6. DISA STATISTIKA
 Numri i vrasjeve për gjakmarrje po rritet. • 2004 27 çështje 6 autorë • 2005 21 çështje 17 autorë • 2006 18 çështje 19
autorë • 2007 13 çështje 14 autorë • 2008 12 çështje 15 autorë • 2009 15 çështje 12 autorë • Totali 106 çështje 83
persona
 Kërcënimi për Gjakmarrje, imponimi për tu ngujuar. • 2004 1 çështje 0 autorë • 2005 4 çështje 4 autorë • 2006 2
çështje 3 autorë • 2007 1 çështje 1 autorë • 2008 0 çështje 0 autorë • 2009 2 çështje 2 autorë • Totali 10 çështje 10
persona
 Raste të rënda 2010 dhe 2011. • Tetor 2010 . Vrasja e klerikut • E drejta e pashkruar kanunore konsideron krim të
rëndë dhe dhunim të gjithë komunitetit vrasjen e një kleriku (person i dedikuar fese). Në datën tetë shtator 2010 në
Shkodër një njëzet e një vjeçar Mark Njemza vrau me armë zjarri pistoletë njëzetenëntë vjecarin Dritan Prroni i njohur
nga mbarë komuniteti shkodran si Pastor pranë kishës “Fjala e Krishtit”. Njemza autor i krimit deklaron se kishte vrarë
për gjakmarrje pasi në 2005 xhaxhai i viktimës i kishte vrarë të vëllanë. Krimi i rëndë u konsiderua i papërshtatshëm
edhe nga komuniteti konservator që njeh dhe pranon mentalitetin e shpagimit nëpërmjet gjakmarrjes për dy arsye: së
pari viktima ishte një klerik (pastor) kategori që sipas të drejtës zakonore nuk “bie në gjak”, dhe së dyti lidhja e
viktimës me krimin e shpaguar ishte e largët, gjakmarrje për një veprim të kryer nga xhaxhai.
 Janar 2011. Vrasja nga nje I mitur . Prokuroria neglizhon nxitesit • Ndërrimi i viteve në qytetin verior të Shkodrës
është shënuar me një vrasje tronditëse për gjakmarrje. Ekzekutori i krimit është një pesëmbëdhjetëvjeçarë me inicialet
I. Sh i cili vetëm dy orë përpara mbërritjes së 2011 ka qëlluar me armë automatik një tridhjetëvjeçarë me emrin Albert
Dhampiraj. Pesëmbëdhjetëvjeçari ka kryer krimin për të “marre gjakun” e babait të tij të vrarë vite më parë nga
viktima. Aktualisht edhe pse i mitur autori mbahet në ambientet e paraburgimit në Shkodër. Per rehabilitimin e tij, si nje
i mitur i gjendur perprara nje presioni te rende emocional e social per humjen e te atit nuk eshte programuar ndonje
mase gjyqsore nga drejtësia ne rrethin veriore. Prokuroria e rrethit Shkoder ka formuluar akuzën e pranuar nga i mituri
pa zgjeruar rrethin e hetimit tek persona nxitës të mundshëm, apo bashkëpunëtore në kryerjen e krimit apo në
sigurimin e armës nga i mituri. Në bazë të nenit 83/a përgjegjësi penale në raste të tilla kanë edhe familjarët apo rrethi
shoqërorë që ka nxitur autorin, për më shumë në moshë të mitur të vrasë për gjakmarrje.

7. KANUNI I LEKE DUKAGJINIT
 . KANUN E KUVEND - THELBI I SË DREJTËS ZAKONORE
SHQIPTARE
Kanuni është një monument kulturor historik i së drejtës tradicionale të
shqiptarëve. Shqiptarët kanë trashëguar deri në shekullin e 20-të dy
kanune: "kanunin e lekëve" - Kanunin e Lekë Dukagjinit, që kishte
pushtet në viset mbi lumin Drin; "kanunin e gegëve" - Kanunin e
Skënderbeut, që kishte pushtet në gjithë pjesën tjetër të Shqipërisë
veriore. Në viset jugore të Shqipërisë e drejta zakonore tradicionale ka
mbërritur fragmentare. Modeli më i plotë i organizimit tradicional të jetës
së shqiptarëve është Kanuni i Lekë Dukagjinit. Kanuni nuk kishte vlerë
pa kuvendin, pa pleqtë e stërpleqtë, pa dheun që mblidhej për të ndarë të
drejtën. Kanuni i Lekë Dukagjinit u përkthye fillimisht në gjuhën italiane,
pastaj serbisht, frëngjisht, rusisht, anglisht dhe në ndonjë gjuhë tjetër.

8.  Shoqata të ndryshme që merren me pajtimin e gjaqeve,
referojnë shifra kontradiktore, lidhur me fëmijët e familjeve të
ngujuara. Kështu Misioni i Pajtimit Mbarëkombëtar Shqiptar,
dega Shkodër, pohon se janë të evidentuara 109 familje të
ngujuara me 273 persona. Ndërkohë që Drejtoria e Policisë së
Qarkut të Shkodrës, referon për 62 familje të ngujuara, ose 92
më pak se një vit më parë. Fenomeni i gjakmarrjes, pas vitit 90-
të, me gjithë përpjekjet e strukturave shtetërore për t'a
minimizuar atë, mbetet ende shqetësues në zonat veriore të
vendit. Vetëm në Qarkun e Kukësit janë të ngujuara gjithsej 30
familje, 60 prej të cilëve janë fëmijë. Sipas policisë së këtij
qarku, këto shifra megjithatë janë pozitive, pasi tregojnë se kjo
dukuri është në rënie, krahasuar me vite më parë. Ky rezultat,
ka ardhur si pasojë e bashkëpunimit dhe me strukturat e
pushtetit vendor dhe punës së mirë të uniformave blu, por dhe
angazhimit të shoqërisë civile.

9. PUNUAN:
 Ervis Cara
STOP GJAKMARRJES...