2. Ο γάμος στα νησιά του Αιγαίου και ιδιαίτερα στις
Κυκλάδες έχει τα δικά του χαρακτηριστικά και τις δικές
του ιδιαιτερότητες.
Ο γάμος λοιπόν, όπως όλοι οι παλιοί γάμοι, ξεκινά
από το προξενιό. Προξενήτρα είναι η «Κεράτσα», η
θεία δηλαδή, που πηγαινοέρχεται στα δυο
σπίτια κρυφά για να μην την αντιληφθούν οι
αντεραστές και χαλάσει η δουλειά.
Ακολουθούν τ’ αρραβωνιάσματα που γίνονται στο
σπίτι της νύφης. Εκεί δίνονται δώρα και από τις δυο
πλευρές, κυρίως χρυσαφικά. Αφού ολοκληρωθεί ο
αρραβώνας και καθοριστεί η ημερομηνία του
γάμου, οι καλεσμένοι ειδοποιούνται από τον ίδιο τον
γαμπρό, τον αδελφό της νύφης και τον κουμπάρο
δυο-τρεις μέρες πριν τον γάμο.
3. Τα δώρα των προσκεκλημένων
Αυτά ονομάζονται και κανίσκια. Παλιά ήταν είδη οικιακής χρήσης
και ό,τι άλλο κατασκεύαζαν οι μάστορες του χωριού. Ήταν όμως
και φαγώσιμα: Γλυκά, τυριά, πιτσούνα, κότες, όχι όμως πετεινοί
για να μην τσακώνεται το ζευγάρι.
Κουμπάροι – παράνυμφοι ή σύντεκνοι
Κουμπάρος επιλέγεται συνήθως ο νονός του γαμπρού και
κουμπάρα η νονά της νύφης, που πρέπει να βαπτίσουν
μελλοντικά και τα πρώτα παιδιά του ζευγαριού.
4. Συνήθως οι νέοι και οι νέες της Κρήτης παντρεύονται με αγάπη
και αν δεν το εγκρίνει ο πεθερός και η πεθερά, το ζευγάρι
«κλέβεται».
5. Ωστόσο υπάρχουν και πάρα πολλοί νέοι και νέες που για διάφορους
λόγους παντρεύονται με συνοικέσιο, δηλαδή με τη μεσολάβηση τρίτου
προσώπου, του καλούμενου προξενητή. Μετά από την απόφαση του
νέου και της νέας να πάνε για γάμο, ακολουθεί η έγκριση της οικογένειας,
ο αρραβώνας (= επίσημος συμφωνία, με παπά και προικοσύμφωνο) ή
το «λογοδόστεμα» (= ανεπίσημος αρραβώνας, χωρίς παπά, απλώς
συμφωνία με τα λόγια).
Η επίσημη έγκριση των γονιών και κυρίως του πατέρα για το
γάμο γίνεται συνήθως παρουσία παπά, που ευλογεί τα δακτυλίδια και
αφού συνταχθεί το «προικοσύμφωνο», που ορίζει τις οικονομικές
λεπτομέρειες του γάμου, παρουσία του προξενητή (αν έχουμε γάμο από
προξενιό), ορίζεται και η ημερομηνία του μυστηρίου του γάμου.
Σε περίπτωση που έχουμε γάμο από έρωτα ή απαγωγή απλώς κατά τον
αρραβώνα ο γαμπρός δεν θέτει καμιά αξίωση. Παίρνει ό,τι του δώσει ή
γράψει στο προικοσύμφωνο ο πεθερός.
Ο αρραβώνας γίνεται σε στενό οικογενειακό κύκλο με φαγοπότι
και μαντινάδες.
6. Μαντινάδες
για τον γαμπρό
Πρίμα τον έχεις τον καιρό,
γαμπρέ και ξεκινάτε, Μαντινάδες Για τον κουμπάρο
Μόνο τιμόνευγε καλά Για τη νύφη
Μέσ’ στη χαρά να πάτε
Κουμπάρε που στεφάνωσες
Τση Κρήτης όλα τα πουλιά τα δυο κυπαρίσσια
Γαμπρέ τη νύφη ν' αγαπάς σου γλυκοκελαϊδούνε Του χρόνου να ‘μαστε καλά,
Γιατί ‘σαι η γι-ομορφότερη να ‘ρθεις και στα βαφτίσια
να μην τήνε μαλώνεις
Σαν το σγουρό βασιλικό νύφη οπού θωρούνε
Δώσετε του κουμπάρου μας
να τήνε καμαρώνεις
Να πείτε μπρε τση νύφης μας του γάμου το κουλούρι
να τονε κανακίζει απού τ' ομορφοσάξανε
Γαμπρέ τη νύφη ν’ αγαπάς
και μοιάζει του στη μούρη
και χάδια να της δίνεις με μέλι και με ζάχαρη
όμως να μη συ(μβι)βαστείς ποτέ να μας τονε ταΐζει
Γαμπρός ειν`το γαρύφαλλο
τα πιάτα να της πλύνεις. Κι η νύφη άσπρη βιόλα
Νύφη μου πετροπέρδικα Επίσης κι ο κουμπάρος τους
Γαμπρέ μας να τα χαίρεσαι Που περπατάς στ`αλώνια Τα νοστιμίζει όλα
τα όμορφά τση κάλλη Σου πρέπουνε παινέματα
απου δεν εξανάδαμε Να σου τα πουν τ`αηδόνια. Κουμπάρε καλορίζικα
να τα 'χει κιαμιάν άλλη Πού ‘βαλες το στεφάνι
Νύφη μας να περνάς καλά Να σ` αξιώσει ο Θεός
Γαμπρέ βλαστάρι όμορφο και να πηγαίνεις ντρέτα Να βάλεις και το λάδι
βέργα 'πο κυπαρίσσι Να σε λατρεύει ο γαμπρός
η νύφη μας θα σ' αγαπά στο λέω ντρέτα σκέτα Ένα τραγούδι θα σας πω
σε όλη σας τη ζήση Επάνω στη δεκάρα
Νύφη μου μη πικραίνεσαι Να ζήσει η νύφη κι ο γαμπρός
Γαμπρέ τη νύφη να αγαπάς και μη χαλά η καρδιά σου Κουμπάρος και κουμπάρα.
και να μην την μαλώνεις Όπως σ’ αγάπα η μάνα σου
σαν το σγουρό βασιλικό σ’ έχει κι η πεθερά σου Να ζήσει η νύφη κι ο γαμπρός
να τη ‘πο καμαρώνεις. χωρίς καημό και βάρος
ο πεθερός, η πεθερά,
οι φίλοι, κι ο κουμπάρος
7. Η χαρά, ( Ο γάμος )
Η χαρά, ο γάμος δηλαδή, κρατούσε τρεις
Το ψαλάφεμαν ( η επιλογή της νύφης ) ημέρες από το απόγευμα του Σαββάτου ως τη
Δευτέρα πρωί.
Οι Έλληνες του Πόντου πάντρευαν τα παιδιά
τους πολύ νωρίς, συνήθως, 20-23 χρόνων τα Οι προσκλήσεις γίνονταν με κεριά. Καλούσαν οι
αγόρια, και σε μικρότερη ηλικία τα κορίτσια.Αν
το κορίτσι περνούσε το εικοστό έτος συνήθιζαν δύο οικογένειες τους δικούς τους ανθρώπους,
να τη λένε γεροντοκόρη. συγγενείς και φίλους ακόμα και από γειτονικά
Πολλές φορές οι γονείς « λογόδοναν » την
κόρη τους όταν αυτή έπαιζε με τα παιδάκια της χωριά. Το κάλεσμα με τα κεριά δεν γινόταν
γειτονιάς. Την τύχη της κοπέλας όριζε ο παντού. Αλλού καλούσαν με το ούζο, πάντως
δυναμικός πατέρας αφού η συγκατάνευσή της
στο γάμο ήταν περιττή. Ούτε όμως και ο νέος όχι με έντυπες προσκλήσεις. Τα κεριά στη βάση
μπορούσε να έχει τη δική του γνώμη για τη
μελλοντική του σύζυγο. Ο λόγος του πατέρα τους ήταν βαμμένα κόκκινα. Γι’ αυτό όταν
ήταν νόμος απαράβατος. κάποιος ανεπιθύμητος έκανε την εμφάνισή του,
Οι γάμοι από έρωτα ή από απ' ευθείας
γνωριμία των νέων ήταν σπάνιοι. συνήθιζαν να λένε : « εθαρρείς κοκκινόκολον
Η μητέρα του νέου, εκ του αφανούς, κερίν' έστειλαμ' ατόν ».
παρακολουθούσε τις υποψήφιες νύφες και
αφού κατέληγε, τότε έπειθε τον σύζυγο και τον Η ρακή, τα τουρσιά (στύπα), τα παστά ψάρια, ο
γιό της για την επιλογή της νέας. Βασικό
κριτήριο για την επιλογή της νύφης ήταν το καβουρμάς, ο παστουρμάς ήταν τα εδέσματα
οικογενειακό της περιβάλλον. Έλεγαν που παρατείθονταν στους προσκαλεσμένους
χαρακτηριστικά :
«τέρεν την ούγιαν κ' έπαρ' το πανίν, και αργότερα γύρω στις δέκα το βράδυ
τέρεν την μάνναν κ' έπαρ' το κορίτσ'» έτρωγαν το κατροφλίν δηλαδή πατάτες με
Επίσης έπρεπε να είναι προκομμένη, εργατική,
μετρημένη, εύστροφη, ντροπαλή, νοικοκυρά, κρέας.
υγιής. Τέλος, θα έπρεπε να είναι όμορφη και να
έχει σωματικό κάλλος. Οι άσχημες και αδύνατες
κοπέλες δεν είχαν πέραση και θεωρούνταν μη
υγιείς.
8. Οι νέοι χορεύουν τη Σέρρα, το Κότσαρι και το Τικ. Στη χαρά αυτή
ιδιαίτερο παρόν δίνουν οι ντουφεκιές.
Επίσης συνηθίζουν να φωνάζουν το πόσα χρήματα δίνει ο κάθε
καλεσμένος στην νύφη και στον γαμπρό, καθώς και στον κουμπάρο
ή στην κουμπάρα.
