2. 1. Zer da adimena?
2. Adimenaren analisi faktoriala:
2.1.Spearman
2.2.Thurstone
2.3.Guilford
3. Adimenaren ikuspegi ebolutiboa: Piaget
4. Problemen ebazpena
5. Adimenaren neurketa
6. Herentzia vs. Ingurunea
7. Adimen urritasuna eta adimen aberastasuna
3. Gaitasun multzoa da, ez gaitasun bakarra.
Definizio asko:
1. “Adimena pentsamendu abstrakturako ahalmena da“ TERMAN (1921)
2. “Adimena erantzun onak asmatzeko ahalmena da, egiaren edo gertaeren
ikuspuntutik“. THORNDIKE, (1921)
3. “Adimena ikaskuntza, edo norbera ingurua moldatzen ikasteko ahalmena
da“. COLVIN, (1921)
4. “Adimena nerbio-sistemaren aldagarritasun orokorra da“, PINTNER, (1921)
5. Adimena asmo jakin batekin iharduteko, razionalki pentsatzeko eta
inguruarekin eraginkortasunez erlazonatzeko ahalmena da“. WECHSLER.
(1944)
6. “Adimena ingurura moldatzeko ahalmena da“. PIAGET, (1952)
7. “Adimena norbanakoaren ahalmena mundua ulertzeko, eta bere erronkei
aurre egiteko, da“ . WECHSLER, (1975)
8. “Adimena ditugun ezagutzei ahalik eta etekin aberatsena ateratzean datza“.
DEAVILA ETA DUNCAN, (1985)
4. Eredu honek arrakasta handia izan zuen mende
honen erdira arte.
Adimena faktorez osaturik dago. Faktore
horiek aurkitzea du helburu.
Testetan ematen diren erantzunak aztertu
ostean, erantzun horien oinarrian dauden
faktoreak bereizten dira.
Spearman, Thurstone eta Guilford ordezkaririk
garrantzitsuenak.
5. Adimenak bi faktore osatzen dute.
Maila altuenean “g” faktorea edo faktore
orokorra dago, hau da edozein iharduera
gauzatzeko beharrezkoa den adimen orokorra.
Honen azpian 7 goi mailako faktore.
Goi mailako faktore bakoitzak euki ditzake
barne beste faktore primarioak.
Ad: Hitza faktoreak hitz ulermena V eta hitz
jarioa W har ditzake. Hitz ulermena V ulermen
sintaktikoa V1 eta ulermen semantikoa V2
6. SPEARMAN
Faktore orokorra “g”
Pertzepzio
Arrazona.
Psikomot.
Oroimena
Zenbakia
Espazioa
Hitza
Goi mailako
a
faktoreak
V1 W1
Faktore N S1 S2 S3 R I D Er Es Eg M ABI.
V2 W2
primarioak
7. Ados agertzen da Spearmanekin adimenak
egitura faktoriala zuela esatearekin.
Ez zuen onartu, berriz, “g” faktore orokorra.
Berak ez du proposatuko adimenaren eredu
hierarkikorik.
Oinarrizko 7 abilidade edo gaitasun bereizi
zituen:
8. 1. Batuketak, kenketak, biderketak eta zatiketak
egiteko azkartasuna eta zehaztasuna.
2.Baldintza berezietara moldatzen diren hitzak
gogora ekartzeko erraztasuna.
3. Ideiak hitz bihurtzeko gaitasuna.
4. Oroimena
5. Arrazonamendu induktiboa
6. Figuren bidez lekualdatze espazialak
identifikatzeko gaitasuna
7. Marrazkien bidez antzekotasunak eta
9. Adimena 120 kuboz osaturiko prisma
angeluzuzenaz irudikatzen du.
Hiru dimentsio nagusi bereizten ditu:
operazioak
edukiak
emaitzak
10. Adimenaren ikusmolde ebolutiboa edo
Gizaki jaioberriak erreflexu batzuk
baino ez ditu. Erreflexuak jokabide-
unitate sinpleena da. Jaiotzatikoak
dira. Nagusiak zurgatzea, oratzea
eta herresta ibiltzea dira.
Erreflexu bilduma mugatu horietatik
abiatuz, eraikizten ditu haurrak bere
adimen eta ezagutza guztia.
11. Erreflexu guztiak ez dira berdin bilakatuko
baina inportanteenak adimenaren eraikuntzarako
aldatzen diren erreflexuak dira.
Oratze-erreflexua eredugarria da. Haurraren
eskugaina ukituz gero, haurrak eskua itxiko du.
Hori da oratze-ereflexua.
1. hilabetean aldatu ez arren, pixkanaka
erantzun automatiko hori borondatzeko
jokabidea bihurtzen da.
12. Hasierako erreflexuak eskema bat sorrarazi du.
Eskema ekintza-sail antolatua eta
errepikagarria da. Haurrak beste edozein objetu
hartzean, modu berean egingo du.
Adimenaren garapena eskema berriak eraikitzean
datza. Eskemak ez dira finkoak, aldatuz doaz.
Hasieran praktikoak dira eta geroago sinbolikoak.
13. Ibilbide honetan 3 aldi nagusi:
Aldi sentsomotorea
Operazio zehatzen aldia
Operazio formalen aldia
14. Bizitzako hasierako bi urteak.
Bertan sentitzera eta egitera- mugitzera
mugatzen da haurra; ez du baliabiderik
informazioa interpretatu eta koordinatzeko.
Adimena praktikoa da. Hiru lorpen nagusi:
Zentzumen desberdinen koordinazioa aurrean objetua
izanik (ad: ikusmena eta ukimena). 8 hilabete
inguruan.
Helburuen eta bitartekoen arteko bereizketa. 15
hilabete inguruan ekintza adimenduak. Eskuaz ezin
badu, makila erabiliko du jostailua hartzeko.
Objetuaren iraunkortasuna. 18 hilabetetik aurrera
nahiz eta objetua bistatik desagertu objetua
15. 2 urtetik 12 urtera zabaltzen da aldi hau.
Bi azpialdi:.
2 urtetik 7urtera :intuiziozko pentsamenduak eta
errepresentazioak.
Ez da beharrezkoa objetua aurrean izatea.
Era sinbolikoan objetua agertzen da bere errepresentazioan.
Eredugarriena : hizkuntza.
Beste errepresentazio-moduak: imitazioa, jolasa eta
marrazketa.
Hiru ezaugarri: animismoa, artifizialtasuna eta
egozentrismoa.
7 urtetik 12 urtera: pentsamendu zehatzak. Aurrean
dituen objetuak sailkatu, antolatu eta bildu egiten ditu
haurrak.Mundua sailkatzen eta antolatzen du (a>b eta b>c,
16. 12 urtetik aurrera.
Objetuak aurrean egon barik, gaztea operazioak egiteko
gai da.
Pentsamendu formala agertzen da: gauzen presentzia ez
da behar eta hitzez zein sinbolo matematikoez
baliatzen da.
Gauzatzeke baina gauzagarri den edozertaz
arrazoitzeko ahalmena da.
Baldintzazko perpausetan oinarritzen da. Subjektua gai
da ondorioak ateratzeko.
Hizkuntza tresna indartsu.
Operazio formalen aldiak pentsamenduaren heldutasuna
seinalatzen du.
17. Hiru aldi hauetan adimena garatzen da
faktore multzo bati esker:
1.Nerbio sistemaren heldutasuna. Haurrak nerbio
sistema heredatzen du eta gero garatu behar du
ariketa fisikoen bidez.
2.Errealitatearekin harremanetan jartzea.
Objetuak manipulatuz lortzen du hau.
3.Sozializazioa. Helduengatik eta perekoengandik
gauza asko ikasten ditu haurrak. Imitazioa eta
hizkuntza baliabide nagusiak dira.
Faktoreon arteko oreka behar da.
18. Adimena ez da problemen ebazpena bakarrik
baina problemen ebazpena adimenezko
iharduera eskatzen du.
Jokabide adimendua zertan datzan aztertu
ostean bi erantzun proposatu dituzte
psikologoek:
Thorndike problemak entsaiu-errore
metodoaz ebazten dira.
Gestalt bat-bateko ulermena eta osagaien
berrantolatze esanguratsuak derrigorrezko
baldintzak dira problemak ebazteko.
19. ALFRED BINET (1857-1911) adimena neurtu
zuen lehenengoz. Haurrak bere adinekiko
aurreratuak ala atzeratuak ziren jakin bahi
zuen. Haurren adimen maila zehaztuko zuen
proba asmatu zuen.
BINET-SIMONen eskala zen emaitza.
Iharduera desberdinak agertzen ziren eta 2
urte edo gehiagoko aldea zegoenean adinaren
eta adimen mailaren artean atzerapena
diagnoskikatzen zen.
20. Binet- Simon en eskala TERMAN (1877-1956)
Stanford unibertsitateko psikoloak eraberritu
zuen STANFORD-BINET deituriko proba berria
sortuz.
Bertan adimen-kozientea (IK) ateratzen da
STERNek adin-mentalaren kontzeptua sortu
zuen.
IK=adin mentala/adin kronologikoa X 100
22. EEBBetan testek lortu zuten arrakastarik
handiena, derrigorrezko hezkuntza
ezarpenarekin batera, eskola porrota
fenomenoa agertu baitzen.
Testen erabilpen sistematikoa hasi zen.
Faktore kulturalak direla eta etorkinen
emaitzak deigarriak ( %84 atzeratuak).
Ideologia arrazistak direla eta, estirilizazioak
egin ziren.
Lehen Munduko Gerratean militar pertsonala
sailkatzeko erabili ziren testak.
23. Aplikazioaren arabera: indibidualak edo kolektiboak
Neurgaiaren arabera: adimen orokorrekoak edo
gaitasun berezikoak
Adinaren arabera: haurrentzat edo helduentzat
Subjektuaren ezaugarrien arabera: erabilpen
orokorrekoak edo talde berezietarakoak
Planteatzen duten iharduera-motaren arabera:
idatziz edo beste eragiketa batzuen bidez egin
beharrekoak
24. Ez dago adimenaren definizio argia eta
bakarra; zer gaude, ba neurtzen?
Test batzuek azken emaitza baino ez dute
kontuan hartzen, eta adimenaren alde
koalitatiboa?, pertsonak egin duen prozesua
emaitza ateratzeko?
Testak kulturak kutsaturik daude. Bestela,
zergatik agertzen dira hain emaitza eskasak
etorkinen artean?
Jendeari etiketa jarri ahal zaio CI-ren
arabera. Testak desberdintasunak zentzu
negatiboan nabarmentzeko erabil daitezke.
25. Herentziak ala inguruneak erabakitzen du
adimena?
Heredagarritasuna GALTON-ek defendatu
zuen. Geroago JENSEN-ek defendatu zuen
IKaren aldakortasunaren %80-85era genei
zor zaiela.
Oso zaila da ikerketa batean bereiztea
herentziaren eta inguruaren eraginak.
27. IKari dagokionez, antzekotasun handiagoa dago
haur adoptatu eta euren guraso biologikoen
artean adoptatu duten gurasoenekoa baino.
Biki monozigotikoen IKetan koerlazio oso altua
dago nahiz eta banaturik heziak izan.
Anormaltasun heredagarrien kasuetan, lotura
estuak azalarazi dituzte akats kromosomiko eta
adimenaren ezintasun batzuen artean.
28. Zalantza barik herentziak zerikusi handia dauka
inteligentzian, baina inguruak zer-motatako eragina du?
Bestelako ikerketek frogatu dute:
Familia bereko partaideek IK antzekoagoa daukate
elkarrekin bizi izan direnean.
Lehen hilabeteetako elikadura oso funtsezkoa dela
adimenaren garapenean.
Familiaren tamainak eta jaiotza-ordenak ere erlazioa
daukatela adimenarekin (atentzio gehiago eskuratzea
izango litzateke eraginaren arrazoia).
Gurasoen lanbideak seme-alaben adimen-
kozientearekin positiboki erlazionatzen da.
29. Adimenaren gutxiegitasuna da. Ikaren eskalan
80tik beherako puntuazioa dagokie.
Atzerapen mentala adimen testetan
batasbestekoaren azpiko puntuazioa eta bizitzara
moldatzeko ezintasunagatik ezaugarritzen dira.
Populazioaren % 1-3 dira
Sailkapena: arinak (atzeratuen %80)
neurrizkoak (%12)
larriak (%7)
sakonak (%1)
31. Adimen testetan 140tik gorako puntuazioa
duenean pertsona adimentsu edo adimen
aberatsekoa edota supergaitua deritzo.
Abantailak badituzte ere (sentikortasun,
irudimen, abstrakzio maila bizkorragoak),
egoera psikologiko berezia sufritu ahal dute
(depresioa, marjinazioa, moldatze-falta...)
Ez dago adostasunik zer-nolako heziketa jaso
behar duten zehazterakoan: aparteko eskoletan,
heziketa pertsonalizatua, hezkuntza sistema
normalean baina adimen adinari dagokion mailan...
32. Jeinutasunera ailegatzeko ez da nahiko adimen
supergaituaren jabe izatea. Honetaz gain, beste
ezagugarri batzuk ere behar dira:
sentikortasuna
pentsamendu independientea, originaltasuna
ahalegin etengabea
lanerako motibazioa
autoestimu altua
Adimentsua izateak ez du bermatzen
jeinutasuna.
33. Adimenaz baino adimenez hitz egin
behar dugu.
Adimen emozionala barne sartu behar
da definizioan (sentimenduen kontrola).
Berdefinitu behar da adimenaren
kontzeptua bestelako gaitasunak ere
kontuan hartzeko.
