1. BİLİM FELSEFESİ
Immanuel KANT ve Auguste COMTE’ nin
Ontolojik
Epistemolojik
Etik Görüşleri
Hazırlayan: Fatma ŞENER
1798 - 18571724 - 1804

2. Ontolojik Görüşleri
 Varlık felsefesi veya ontoloji; en genel anlamda var olan şeyleri, varlıkların
temellerini ve varlıklar arasındaki esas bağları sorgulayan felsefe dalıdır.
 Varlık var mıdır? Varlık nedir? Varlık nasıl oluşmuştur? Varlığın türleri
nelerdir? Varlığın temeli nedir? Gibi sorular varlık felsefesinin temel
sorularıdır.
 Dünyada tüm var olanların temelinde yer alan, var olanların ondan oluştuğu
ilk madde (arke, töz) arandığı için doğa felsefesi olarak niteleyenler de
olmuştur. Metafizik ve ontoloji aynı alanı ifade eden iki kavramdır.

3. Ontolojik Görüşleri
 Varlığın var olup olmadığı problemi ya da varlık var mıdır?
Sorusuna verilen cevapları iki grupta toplayabiliriz:
 Bunlardan biri varlık yoktur diyen nihilizm (hiççilik)
 Diğeri varlık vardır diyen realizm (gerçekçilik)
 Varlık var kabul edildikten sonra, onun ne tür bir varlık olduğu
sorgulanmıştır.

4. Ontolojik Görüşleri
 Kant ve Comte, varlık var mı? sorusuna “Varlık vardır.”
demişler ve varlığı kabul etmişler, metafiziği ise
reddetmişlerdir.
 Kant metafiziğin ahlaki (etik) olarak bir değerinin
olduğunu kabul etmesine rağmen
 Comte ahlaki olarak da bir değerinin olmadığını ileri
sürer. Comte pozitif bir doğa biliminin yanında, pozitif
bir toplum bilimi ve pozitif bir ahlak, hatta pozitif bir din
benimsemiştir. Ona göre gerçek felsefe pozitif bir bilim
olmalı, gerçek bilimde yalnızca pozitif olanla yani
duyulabilir ve gözlenebilir olanla ilgili olmalıdır.
Dolayısıyla Comte, metafiziği ve teolojiyi reddeder.

5. Epistemolojik Görüşleri
 Epistemoloji: Felsefenin bilişsel süreçlerin oluşumundan ziyade, bilgiyi
genel olarak ele alan, bilgiyle ilgili problemleri araştıran, bilginin
kaynağını doğasını doğruluğunu, sınırlarını inceleyen bilim dalıdır.
Epistemolojinin dört temel sorusu vardır.
 - Bilgi'nin kaynağı
 - Bilgi'nin doğruluğu
 - Bilgi'nin imkanı
 - Bilgi'nin sınırları

6. Epistemolojik Görüşleri
 Bilginin doğruluğu nedir, doğru bilgi olanaklı mıdır? Sorularına verilen
yanıtlar iki grupta toplanabilir.
 Sofistler, septikler ve kuşkuculara göre, “doğru bilgi olanaksızdır.” bilgiler
yalnızca duyular aracılığı ile elde edilir, duyuların sağladığı bilgiler kişiden
kişiye değiştiği için bilgilerimiz görecelidir. Dolayısıyla kesin ve genel geçer
bilgiye ulaşmak mümkün değildir.
 Rasyonalizm ( Akılcılık), Ampirizm (Deneycilik), Kritisizm (Eleştiricilik),
Pozitivizm (Olguculuk), Analitik felsefe, fenomenoloji... gibilerine göre ise
“doğru bilgi olanaklıdır.”
 Bilginin kaynağı ile ilgili soruya ise farklı yanıtlar verilmiştir. Kimine göre
bilginin kaynağı duyu verileri, kimine göre akıl, kimine göre sezgi, kimine
göre deney ve gözlemdir.

7. Epistemolojik Görüşleri
 Immanuel KANT ın ve Auguste COMTE un bu konudaki
Epistemolojik görüşlerine bakacak olursak;
 KANT, 18. yy da öne sürdüğü Kritisizm (Eleştiricilik)
Akımının kurucusu olarak Felsefede rasyonalizm ve
ampirizm akımlarının bir sentezini yapmıştır.
 Rasyonalizm, doğru bilginin kaynağının akıl olduğunu
savunan görüştür, aklımızın doğuştan birtakım ilkeler ve
yetilerle donatılmış olduğunu savunur.
 Ampirizm ise insan zihninin doğuştan boş bir levha
olduğunu (Tabula Rasa) ve doğru bilgiye deney ve
gözlemle ulaşılabileceğini savunur.

8. Epistemolojik Görüşleri
 Kant'a göre, Deneyden önce gelen hiçbir bilgi yoktur. Fakat bu bütün
bilgilerimizin deneyden geldiği anlamına gelmez. Bütün bilgilerimiz deneyle
başlar fakat yalnızca deneyin ürünü değildir. Yani bilgi deneyle başlar fakat
deneyle sona ermez. Bilgi için deneyin yanında deney verilerini düzene sokacak
bir öge daha gereklidir ki bu da akıldır.
 Kant, insan zihninde apriori (önsel) bir bilgi olduğunu savunur, akıl için
“doğuştan yani apriori” olan kavramlar ve ilkeler ile “Tanrı” yı da, “İyi” yi de,
“Adaleti” de bileceğimize inanmıştır.
 Kant’a göre insan, Tanrısal akıldan pay almıştır. “İlk temel akıl” “Tanrı”
yaratması sırasında bir yandan evrene, öbür yandan da insan ruhuna sözü geçen
ilkeleri yerleştirmiştir. İşte ona göre nesne ile düşünce arasındaki uygunluk da
bu yüzdendir. Kant’a göre bilginin kaynağı, Akıl ve Deney-gözlemdir.

9. Epistemolojik Görüşleri
 Immanuel Kant bu öğretisiyle bilimsel bilginin
olanaklı olduğunu göstererek, Newton fiziğini
temellendirir. Bilginin yalnızca duyularımız veya
gözlemlerimizle elde edildiğini düşünen bir filozof
için bilginin alanı, duyular veya algılarımızla
kavrayabileceğimiz alanla sınırlıdır.
 Kant ve Comte gibi bazı filozoflar farklı tarzlarda olmak üzere her
şeyin bilgisinin mümkün olmadığını, sadece bazı şeylerin kesin
bilgisinin mümkün olduğunu söylemişlerdir. Tanrı'nın var oluşu ve
ruhun ölümsüzlüğü gibi konularda duyu-deneyi tarafından
sağlanan malzeme bulunmadığından, geleneksel metafiziği
reddetmişlerdir.

10. Epistemolojik Görüşleri
 Auguste COMTE ( 1798-1857), Pozitivizm (Olguculuk) Akımının
kurucusudur. Bu felsefi görüşe göre, dış dünyayı yalnızca duyu deneyi
yoluyla bilebiliriz. İnsan için önemli olan olguları ve bunlar arasında
var olan değişmez ilişkileri araştırmak ve ortaya koymaktır.
 Gözlem ve deney yoluyla kazanılan bilgi pozitif bilgidir. Comte pozitif
bilime büyük değer vermekte ve onun yardımıyla hem doğayı hem
de toplumu düzenlemeyi amaçlamaktadır. Bu arada felsefenin de
pozitifleşmesini istemektedir. Felsefenin pozitifleşmesi demek
düşünmenin teolojik ve metafizik ögelerden arındırılması demektir.

11. Ahlaki (Etik) Görüşleri
 Ahlak (moral), birey ve toplum tarafından
benimsenmiş, insan yaşamına yön veren
kurallar topluluğudur.
 Ahlak felsefesi, insan yaşantısındaki değerler,
kurallar, yargılar ve temel düşüncelerle
ilgilenir. Yani ahlak felsefesi en genel
anlamıyla, insan yaşantısının ahlaki boyutunu
ele alır ve değerlendirir; insan davranışlarını
ve bu davranışların doğru mu, yanlış mı; iyi mi,
kötü mü olduğu sorularına cevaplar arar.

12. Ahlaki (Etik) Görüşleri
 Comte’ a göre İnsan; öznel içgüdülerden toplumsal
özgeciliğe” severek, düşünerek, sevgiyle davranarak
ve davranmak için severek” yürüyen düşünsel ve iç
görevli olan bir varlıktır.
 Comte un beyin kuramı temel olarak düzene, sevgiye,
ilerlemeye, toplumun pozitif bilimce oluşturulan
kurallarına uymaya bağlıdır. Bireyciliğe karşıdır. Birey
ancak toplumun kurallarına uyduğu ölçüde özgür olur.
Nasıl ki taşın özgürlüğünden söz edilemezse, bireyin de
tek başına özgürlüğünden söz edilemez.

13. Ahlaki (Etik) Görüşleri
 Kant, evrensel bir ödev ahlakının varlığını
savunmaktadır.
 Ödev; yapmayı, yerine getirmeyi kendi
isteğimizle üstlendiğimiz, sorumluluğunu
üzerimize aldığımız bir buyruktur. Yani ödev
insana başkası tarafından değil, bizzat kendisi
tarafından, kendi vicdanı tarafından verilir.
İnsan kendi ödevini kendisi oluşturur. Kant bu
düşüncesiyle, insanların kurallara her şartta
uymalarını öngörür.

14. Ahlaki (Etik) Görüşleri
 Örneğin, trafik polisinin olduğu bir yerde, kırmızı ışık yanınca
duran araba sürücüsü, trafik polisi olmadığı zaman da hatta
gecenin ortasında, etrafta hiç kimse yokken bile ödev
ahlakının gereği olarak kırmızı ışıkta durabilmelidir.
 Ya da toplum içinde esnerken ağzımızı nasıl elimizle
kapatıyorsak, hiç kimsenin olmadığı bir ortamda da esnerken
yine elimizle ağzımızı kapatabilmeliyiz.
 Kant'a göre ahlakın kaynağı asla tecrübe olamaz. Ona göre
insanlarda bir iyilik iradesi vardır. Bu irade de davranışları
menfaat gözetmeksizin ortaya koymanın ta kendisidir.

15. Ahlaki (Etik) Görüşleri
 Kant a göre; koşulsuz buyruğun temelinde üç ilke vardır:
 - Öyle davran ki davranışın temelindeki ilke, tüm insanlar için geçerli olan
evrensel ilke veya yasa olsun.
 - Öyle davran ki insanlığı, kendinde ve başkalarında, bir araç olarak değil
de her zaman bir amaç olarak görecek şekilde davran!
 - Öyle davran ki iraden, kendisini herkes için geçerli olan kurallar koyan bir
yasa koyucu olarak hissetsin! ( Kendi kendinin yargıcı ol.)

16. Ontolojik Epistemolojik Etik
Immanuel KANT
 Varlık vardır.
 Metafiziği reddeder.
 Doğru bilgi
olanaklıdır.
 Bilginin kaynağı akıl
ve deney-gözlemdir.
 Bilginin alanı
sınırlıdır.
 Kritisizm
(Eleştiricilik)
 Evrensel bir ödev
ahlakının varlığını
savunmaktadır.
 Menfaat
gözetmeksizin
yapılan iyilikten
bahseder.
Auguste COMTE
 Varlık vardır.
 Metafiziği ve
Teolojiyi reddeder.
 Doğru bilgi
olanaklıdır.
 Bilginin kaynağı
deney-gözlemdir.
 Bilginin alanı
sınırlıdır.
 Pozitivizm
(Olguculuk)
 Comte un beyin
kuramı temel olarak
düzene, sevgiye,
ilerlemeye,
toplumun pozitif
bilimce oluşturulan
kurallarına uymaya
bağlıdır.

17. KAYNAKLAR:
• Bedia Akarsu, Immanuel Kant’ın Ahlâk Felsefesi, İnkılâp Kitabevi, İstanbul, 1999.
• Çakmak, M., Kant’ın Numen-fenomen Ayrımı Ve Metafizik Eleştirisinin John Hick’in Din
Felsefesine Etkileri, Dinbilimleri Akademik Araştırma Dergisi, Cilt 11, Sayı 3, 2011, ss. 187 -
200.
• Demirtaş, M., Kant’ın “İnanca Yer Açmak İçin Bilgiyi İnkâr Ettim” Sözünün İman Ve
Bilgi Açısından Değerlendirilmesi, C.Ü. İlahiyat Fakültesi Dergisi 2013, Cilt: XVII, Sayı: 1
Sayfa: 289-303.
• Özkan, Y., Varlıkbilimsel Kanıt Üzerine Kant’ın Düşüncesi
• Sönmez, V., Auguste Comte (1798-1857) Pozitivizm (Olguculuk), DEUHYO ED 2010,
3(3), 161-163.
• Türkyılmaz, Ç., Heidegger'in "Ontoloji Tarihi"nde Kant Felsefesinin Yeri Hacettepe
Üniversitesi Edebiyat Fakültesi Dergisi 2004 / Cilt: 21 / Sayı: 1 / ss. 165-181.
• Tanrıverdi, H., Immanuel Kant’ın İman Anlayışı
• http://www.dersimiz.com/ders_notlari/Ahlak-FelsefesiEtik-oku-22137.html#.VTbSPCHtmko
• http://www.astroset.com/yasam/filosofia/f20.htm

18. Dinlediğiniz için Teşekkürler