αρχαία θέατρα, ακουστική των αρχαίων θεάτρων, ancient theaters , acoustic of ancient Theatre.

1. Το μυστικό της ηχητικής των
αρχαίων θεάτρων
Επιμέλεια : Καραγατσλής Φίλιππος
ΠΕ04-01

2. Γενικά.
Τα θέατρα στην αρχαία Ελλάδα ήταν μεγάλα, υπαίθρια, τοποθετημένα σε επικλινείς
πλαγιές για να δώσουν στους θεατές τέλεια ακοή και θέαση.
Τα θέατρα κατασκευάστηκαν από πέτρα, αλλά αρχικά ήταν κατασκευασμένα από ξύλο.
Η ακουστική στα Ελληνικά θέατρα ήταν εξαιρετικά επιτυχής, χάρις στην ίδια την
κατασκευή τους.
Αρχαίο θέατρο της Δημητριάδος (3ος αι. π.Χ.)

3. Γενικά.
Ο Βιτρούβιος ωστόσο αναφέρει την ύπαρξη «ηχείων», μεγάλων χάλκινων
δοχείων τα οποία τοποθετούνταν στο κοίλο και σκοπό είχαν να ενισχύουν τους
ήχους της ορχήστρας. Αγγεία του είδους αυτού έχουν βρεθεί μόνο σε θέατρα
Ρωμαϊκής εποχής αν και ο Βιτρούβιος διευκρινίζει ότι υπήρχαν και σε ελληνιστικά
θέατρα, λ.χ. της Κορίνθου.
Οι θεατές στις υψηλότερες σειρές των καθισμάτων του θεάτρου ήταν σε θέση να
ακούσουν τους ηθοποιούς δυνατά και καθαρά.

4. Ιστορική διαδρομή.
Στον 5ο π.Χ. αιώνα, οι βασικές αρχές σχεδίασης του ελληνικού θεάτρου είχαν
φτάσει ήδη σε αρκετά υψηλό επίπεδο με στόχο την καλύτερη φυσική ακουστική.
Με την πάροδο του χρόνου, τα αρχαία
ελληνικά θέατρα, τόσο ως προς τη
γεωμετρία όσο και ως προς τη λειτουργία
και τη δυνατότητα υποστήριξης
παραστάσεων, μετατράπηκαν σε
περίτεχνα κτίσματα, υψηλής αισθητικής
και κατασκευαστικής τεχνολογίας,
έχοντας ξεκινήσει από μια απλή
διαμόρφωση της χωμάτινης πλαγιάς ενός
φυσικού λόφου εμπρός από μια επίπεδη
περιοχή.
Το αρχαίο θέατρο της Επιδαύρου θεωρείται
το τελειότερο αρχαίο ελληνικό θέατρο από
άποψη ακουστικής και αισθητικής.
(330-340 π.Χ)

5. Ιστορική διαδρομή.
Το τέλος του 4ου αιώνα π.Χ. ξεκινά όπως φαίνεται η εισαγωγή των μαθηματικών και
της θεωρίας των αριθμών από τους Πυθαγόρειους στην αρχιτεκτονική.
Τότε χρησιμοποιήθηκαν γεωμετρικές χαράξεις στον αρχιτεκτονικό σχεδιασμό των
κτιρίων και ειδικότερα των θεάτρων.
Ο σχεδιασμός τους επηρεάστηκε
σημαντικά από την ακουστική η
οποία την περίοδο αυτή
διαμορφώνεται ήδη ως επιστήμη
από τον Αριστόξενο τον Ταραντίνο.
Ιδιαίτερα κατά το τέλος του 4ου π.χ. αιώνα συμβαίνει η “μεταπήδηση” από τις
θεωρίες των Πυθαγορείων στις Αριστοτελικές θεωρίες και αυτή δίνει σημαντική
ώθηση στην εξέλιξη των επιστημονικών θεωριών της μουσικής και της ακουστικής.
Αρχαίο θέατρο των Δελφών (400π.Χ-100π.Χ)

6. Η βοήθεια του Βιτρούβιου.
Στις μουσικές θεωρίες του Αριστόξενου
του Ταραντίνου οφείλεται και ο μετέπειτα
διαχωρισμός του μουσικού κόσμου στους
“Κανονικούς” ( οπαδούς του Πυθαγορείου
μουσικού συστήματος, των μαθηματικών
υπολογισμών και των μαθηματικών
κανόνων)
και τους “Αρμονικούς” (οπαδούς της θεωρίας του Αριστόξενου σύμφωνα με
την οποία καθοριστικός παράγοντας της μουσικής αρμονίας είναι η ακοή και
τελικός κριτής το αφτί).

7. Η βοήθεια του Βιτρούβιου.
Ήδη από τον 1ο π.Χ αιώνα, ο Ρωμαίος
αρχιτέκτονας Βιτρούβιος θαύμαζε το πώς οι
αρχαίοι Έλληνες είχαν διαρρυθμίσει τα
καθίσματα της Επιδαύρου «σύμφωνα με την
επιστήμη της αρμονίας» για να ακούγονται
καθαρότερα οι φωνές των ηθοποιών.
Ο Βιτρούβιος στο πέμπτο βιβλίο περιγράφει τον ήχο ως μια «ροή του αέρα που
ταξιδεύει από την πηγή δημιουργώντας μια πρέπουσα αίσθηση στον ακροατή».
Ακόμα και ο παραμικρός ψίθυρος στη σκηνή του θεάτρου ακούγεται πεντακάθαρα
στις τελευταίες θέσεις σε απόσταση 60 μέτρων.

8. Η βοήθεια του Βιτρούβιου.
Βασιζόμενος σε αυτή την ανάλυση εξηγεί γιατί τα θέατρα αυτά πετυχαίνουν καλή
ακουστική λαμβάνοντας υπόψη τους εξής παράγοντες:
Α) Το ύψος των καθισμάτων και η κλίση του κοίλου σχεδιάστηκαν έτσι ώστε η
διάδοση του θορύβου να φτάνει στους ακροατές χωρίς αντανακλώμενες
παρεμβολές και με καθαρό τρόπο. Για αυτό τον σκοπό αναφέρει ότι το πλάτος
του διαζώματος δεν πρέπει να υπερβαίνει το ύψος των καθισμάτων έτσι ώστε
τα ηχητικά κύματα μπορούν πάντα να αγγίζουν τις άκρες των βαθμίδων και να
φτάνουν στους ακροατές των παραπάνω κλιτών με έναν τρόπο όπου « το
τέλος των λέξεων μπορεί καθαρά να γίνει αντιληπτό».

9. Η βοήθεια του Βιτρούβιου.
Β) Yψηλή προτεραιότητα έχει δοθεί στη σωστή επιλογή τοποθεσίας, η οποία θα
πρέπει να έχει καλή ακουστική, χωρίς ανεπιθύμητη ηχώ από γειτονικά
αντανακλαστικά αντικείμενα.
Γ) Πολλοί περιβαλλοντικοί παράγοντες λήφθηκαν υπόψη για την επιλογή της
θέσης και του προσανατολισμού του θεάτρου. Τέτοιοι παράγοντες σχετίζονται
με την αποφυγή τοποθεσιών με πολύ αέρα και ήλιο κτλ..
Ο άνεμος φυσώντας πίσω από τους ακροατές μπορεί να μειώσει δραματικά την
ευκρίνεια του ήχου, ωστόσο στα Ελληνικά θέατρα, όπου οι τοποθεσίες τους
είναι σε πλαγιές, δεν δημιουργεί έντονο πρόβλημα.

10. Η βοήθεια του Βιτρούβιου.
Δ) Αναλύοντας την αρμονική θεωρία του
Αριστόξενου και με βάση το μουσικό του διάγραμμα
που μας δίνει τις ακριβείς θέσεις και τις
προδιαγραφές των “ηχείων”, δηλαδή των
«αντηχούντων αγγείων», τοποθετεί στα ρωμαϊκά
θέατρα ειδικά κατασκευασμένα αγγεία από μπρούτζο,
τοποθετημένα στο κοίλο με το άνοιγμά τους προς την
ορχήστρα. Αυτά είναι τοποθετημένα με τέτοιο τρόπο
ώστε όταν η φωνή του ηθοποιού πέφτει σε αρμονία με
κάθε ένα από αυτά η ισχύς του ήχου αυξάνεται και
φτάνει στα αυτιά των θεατών με μεγαλύτερη
καθαρότητα και γλυκύτητα.
Αναπαράσταση του μουσικού
διαγράμματος του Αριστόξενου
για τη θέση των αντηχούντων
αγγείων με βάση την περιγραφή
του Βιτρούβιου.

11. Τα αρχαία ελληνικά θέατρα… κουρδίζονταν,
όπως τα μουσικά όργανα!
Σε πειραματικές μετρήσεις που έγιναν το φαινόμενο της επίδρασης του αγγείου στο
ηχητικό πεδίο ήταν σημαντικό. Οι τιμές, που καταγράφηκαν στις μετρήσεις, έδειξαν
ενίσχυση ως και 25dB σε σημεία του ηχητικού πεδίου απόστασης άνω των 3
μέτρων από το καθένα.
Έτσι, με ένα σύνολο μεταλλικών αντηχείων θα μπορούσε να επιτευχθεί σημαντική
ενίσχυση στις νότες που ανήκαν στο εναρμόνιο γένος, αφού βέβαια η όλη
«παράθεση», δηλαδή η διάταξη των αγγείων, «κουρδιζόταν» κατάλληλα.
Ο Βιτρούβιος αναφέρει στο 1ο βιβλίο του σχετικά με την εκπαίδευση του
αρχιτέκτονα ότι θα πρέπει να έχει γνώσεις μουσικής τουλάχιστον τόσες ώστε να
μπορεί να «κουρδίσει» μια παράθεση αγγείων σε ένα θέατρο.
Από τη μαρτυρία αυτή συμπεραίνουμε ότι το τελικό κούρδισμα γινόταν επί τόπου
κάθε φορά που το απαιτούσαν οι περιστάσεις.

12. Τα αρχαία ελληνικά θέατρα… κουρδίζονταν,
όπως τα μουσικά όργανα!
Γνωρίζοντας σε ποιο γένος θα παιχτεί το έργο
γνωρίζουμε ταυτόχρονα, θεωρητικά, και ποιες
«νότες», δηλαδή ήχοι ποιων συχνοτήτων θα
ακουστούν. Τα αντηχεία κατασκευάζονται και με τη
βοήθεια ξύλινων σφηνών παίρνουν την απαιτούμενη
κλίση για να συντονίζεται το καθένα αντίστοιχα σε μία
από αυτές τις νότες, ενώ σε άλλες περιπτώσεις
μπορούν να δρουν σαν απορροφητές ενέργειας στα
ανοιχτά θέατρα. Οι ερευνητές καταλήγουν ότι
δρούσαν σαν μετασχηματιστές ενέργειας.
Ανακατασκευή μιας κοιλότητας
με ένα χάλκινο αγγείο .

13. Τα αρχαία ελληνικά θέατρα… κουρδίζονταν,
όπως τα μουσικά όργανα!
Τα αγγεία (για να είναι εντάξει και με την αρχή
διατήρησης της ενέργειας) απορροφούν τις
συχνότητες δεξιά και αριστερά από την
«κεντρική» και τις δυναμώνουν απορροφώντας
ενέργεια από τις συχνότητες που δεν είναι
πάνω στην κλίμακα και αποτελούν θόρυβο ή
φάλτσο.
Ας μην ξεχνούμε ότι οι θεατρικές παραστάσεις
της εποχής ήταν και κάτι σαν μιούζικαλ ή όπερα
όπου οι μουσικοί, οι ηθοποιοί και ο χορός
κινούνταν αυστηρά πάνω στο πλαίσιο της
κλίμακας, δηλαδή (απλουστευτικά) του γένους
του κομματιού.
Η ενίσχυση βρέθηκε να είναι σε
κλειστούς χώρους κάπου 25
ντεσιμπέλ και σε ανοικτούς σύμφωνα
με τελευταίες έρευνες 12 – 15
ντεσιμπέλ.

14. Το μεγάλο κόλπο
Συνοψίζοντας τα συμπεράσματα που προκύπτουν
από την εργαστηριακή και βιβλιογραφική έρευνα,
μπορούμε να δεχτούμε τα παρακάτω:
Οι σχετικές πηγές αναφέρουν την ευρεία χρήση
χάλκινων και μπρούτζινων κυρίως συνηχητικών
αγγείων προκειμένου να βελτιωθεί η ακουστική
των ελληνιστικών και ρωμαϊκών θεάτρων.
Γιατί δεν έχουν βρεθεί; Ίσως διότι κατά καιρούς οι επίγονοι αγνοώντας τη
λειτουργία (και την αξία) τους τα έλιωναν για να καρπωθούν το μέταλλο.

15. Το μεγάλο κόλπο
Κατά την εξέταση συνηχητών (αντηχούντων
αγγείων) που είναι κατασκευασμένοι από άργιλο
(πήλινα πιθάρια), βρέθηκε ότι ναι μεν
συντονίζονται, πλην όμως αυτό συντελεί ώστε να
απορροφηθεί τελικά ήχος αντί του αναμενομένου
να ενισχυθεί, λόγω των υλικών κατασκευής των
συνηχητών.
Αγγεία από πηλό , βρέθηκαν σε ένα
θέατρο στην Σαρδηνία το 1958.
Η επίδραση των συνηχητών, στην περίπτωση που η πηγή είναι «κουρδισμένη» στο
γένος στο οποίο είναι κουρδισμένη η παράθεση των αγγείων, εμπεριέχει διπλό
ακουστικό κέρδος, πρώτον διότι ενισχύει τη διέγερση της πηγής και δεύτερον διότι
απορροφά ακουστική ενέργεια από τις γειτονικές, μη «συντονισμένες» συχνότητες.

16. Το μεγάλο κόλπο
Αναφέρεται ότι ίσως στο θέατρο της
Κορίνθου τέτοια χάλκινα αντηχεία
χρησιμοποιήθηκαν για να βελτιωθεί η κακή
ακουστική του. Και η γνώση της περίπτωσης
αυτής σε όλο τον ελληνόφωνο χώρο ίσως να
σχετίζεται με το σχετικό απόσπασμα της
επιστολής του Παύλου προς τους
Κορινθίους.

17. Αγγίζοντας την ηχητική τελειότητα.
Έχει σωθεί, επάνω σε αυτό, μια εκπληκτική ιστορία για
τον άτυχο (ή και κάπως άτεχνο;) ηθοποιό Ηγέλοχο, που
έκανε λάθος και στην απαγγελία του τόνισε με τη φωνή
του μια λέξη με περισπωμένη αντί για οξεία. Και έτσι
θέλοντας να πει «Γαλήν ορώ», δηλαδή ότι βλέπει
μπροστά του μια γαληνεμένη θάλασσα, είπε μεν «Γαλήν
ορώ» αλλά προφέροντας σαν να τονιζόταν με
περισπωμένη, που σήμαινε: αντικρίζω μια… γάτα,
δρέποντας άμεσα, αντί για συγκίνηση, πλούσιο το γέλιο
μιας με οξύτατη ακοή και γεμάτης με κοινό κερκίδας.
Πώς ο τονισμός μιας λέξης με περισπωμένη, μπορεί ν’ αλλάξει όλο το νόημα μιας φράσης;
Πόσο καλλιεργημένο όμως ήταν άραγε το κοινό της εποχής ακουστικά;

18. Αγγίζοντας την ηχητική τελειότητα.
Εκτός από τις αρχαίες πηγές, σύγχρονες
ακουστικές έρευνες αποδεικνύουν ότι στα
αρχαία θέατρα έχουν εφαρμοστεί βασικές
αρχές σχεδιασμού που εξασφαλίζουν
ηχοπροστασία, ακουστική ζωντάνια, διαύγεια
και καταληπτότητα του θεατρικού λόγου.
Ο αρχιτέκτονας του θεάτρου λοιπόν ήταν υποχρεωμένος να μπορεί μετά την ανέγερσή
του να πραγματοποιεί και έναν λεπτό συντονισμό, που θα αφαιρούσε τα τυχόν ηχητικά
ελαττώματα του χώρου.

19. Αγγίζοντας την ηχητική τελειότητα.
Μια από τις βασικότερες αρχές είναι η
ενίσχυση της φωνής με έγκαιρες, θετικές
ηχοανακλάσεις επάνω σε στοιχεία του
θεάτρου (δάπεδο ορχήστρας, πρόσοψη κτιρίου
σκηνής, λογείο), για την εξασφάλιση ενός
φυσικού, αυτοδύναμου (παθητικού)
μεγαφώνου, που αναπληρώνει τις ενεργειακές
απώλειες, κυρίως στα υψηλότερα καθίσματα
του κοίλου.

20. Ακουστικά τεχνάσματα
Οι θεατρικές μάσκες είναι θεμελιώδη
στοιχεία της αρχαίας ελληνικής θεατρικής
παράδοσης, και έχουν σημαντική επίδραση
στην καλλιτεχνική παράσταση.
Εκτός από την προφανή αλλαγή στην
εμφάνιση των ηθοποιών, οι μάσκες, επίσης,
αλλάζουν τα ακουστικά χαρακτηριστικά στις
φωνές τους.
Στο αρχαίο ελληνικό θέατρο, υπήρχαν ελάχιστα ειδικά εφέ, λόγω του γεγονότος ότι δεν
υπήρχε τεχνολογία.
• Συμβολή των αρχαίων ελληνικών μασκών στην ακουστική του θεάτρου.
Μια μάσκα θεάτρου έδινε στον ηθοποιό ένα νέο πρόσωπο, βοηθώντας τον να
δημιουργήσει μια νέα ταυτότητα, ιδανική για τον ρόλο του.

21. Ακουστικά τεχνάσματα
Το πως θα τοποθετούσε ο ηθοποιός τη
μάσκα πάνω στο πρόσωπό του επηρέαζε
το τρόπο που ακούγονταν καθώς έπρεπε
να προσαρμόσει τις εγκοπές της μάσκας
πάνω στο πρόσωπο. Για αυτό το λόγο οι
κατασκευαστές μασκών έφτιαχναν μάσκες
(«προσωπεία»), που εφάρμοζαν στο
πρόσωπο του συγκεκριμένο ηθοποιού ή οι
ηθοποιοί θα έπρεπε να συντονίσουν τη
φωνή τους στην εκάστοτε μάσκα.
Σημειώνουμε ότι οι χρήση μασκών ενίσχυε
κυρίως τις υψηλές συχνότητες.
Από την άλλη πλευρά του προσέδιδε εκτός από ένα νέο πρόσωπο και μια νέα φωνή, μια
νέα ακουστική αντίληψη της φωνής του.
Σίγουρα όμως η χρήση μασκών ενίσχυε
την ομιλία, αν και δεν είναι σίγουρο αν
χρησιμοποιούνταν καθαρά για θεατρικούς
σκοπούς ή απλά σαν ένα ακουστικό
τέχνασμα, που ενίσχυε τη φωνή όπως ένα
μεγάφωνο, ώστε να μπορεί να ακουστεί ο
ηθοποιός σε όλες τις θέσεις του κοίλου.

22. Ακουστικά τεχνάσματα
Αυτά ήταν η αρχή των σύγχρονων ειδικών εφέ, και ήταν τα μόνα διαθέσιμα για χρήση
από τους αρχαίους Έλληνες.
• Θεατρικοί μηχανισμοί.
Για την αναπαράσταση καιρικών φαινομένων είχαν θεατρικούς μηχανισμούς, όπως το
«κεραυνοσκοπείο» και το «βροντείο».
• Η ευρεία χρήση χάλκινων και μπρούτζινων κυρίως συνηχητικών αγγείων
προκειμένου να βελτιωθεί η ακουστική των ελληνιστικών και ρωμαϊκών θεάτρων.

23. Σύνδεση με την ιστορία.
Ένα ανάλογο φαινόμενο παρατηρήθηκε και στον καθεδρικό ναό του Ακράγαντος στην
Σικελία. Εκεί η διαμόρφωση του ναού ήταν τέτοια, ώστε οι ψίθυροι του εξομολογούμενου
μεταδίδονταν 76 μέτρα μακριά και ακούγονταν σε διαφορετικό σημείο του ναού.
Την ηχητική των αρχαίων θεάτρων τη θαυμάζουμε και σήμερα. Εκτός από τις αρχαίες
πηγές, σύγχρονες ακουστικές έρευνες αποδεικνύουν ότι στα αρχαία θέατρα έχουν
εφαρμοστεί βασικές αρχές σχεδιασμού που εξασφαλίζουν ηχοπροστασία, ακουστική
ζωντάνια, διαύγεια και καταληπτότητα του θεατρικού λόγου.
Το φαινόμενο της ανάκλασης και εστίασης του ήχου σε ορισμένο σημείο πιθανότατα
χρησιμοποιήθηκε στις φυλακές των Συρακουσών, στο "αυτί του Διονυσίου" όπως
ονομάσθηκαν.
Η διαμόρφωση της αίθουσας είχε τέτοια ακουστική, ώστε ακόμη και οι ψίθυροι των
φυλακισμένων να ακούγονται και να διοχετεύονται σε κρυμμένο σωλήνα ο οποίος
κατέληγε στα αυτιά του τυράννου.

24. Συμπερασματικά.
Τα αρχιτεκτονικά στοιχεία του θεάτρου έχουν σημαντικό ρόλο, καθώς έχουν εφαρμοστεί
βασικές αρχές σχεδιασμού που εξασφαλίζουν ηχοπροστασία, ακουστική ζωντάνια, διαύγεια
και καταληπτότητα του θεατρικού λόγου. Το μέγεθος της σκηνής η κλίση και το μέγεθος του
κοίλου επηρεάζουν, όπως έχουμε αναφέρει, σημαντικά την ακουστική συμπεριφορά.
Είναι πιθανό οι κατασκευαστές τους να δούλεψαν περισσότερο την οπτική πλευρά του
θεάτρου πάρα την ακουστική παρόλα αυτά και στα δύο απέδωσαν υψηλή ποιότητα.
Ο ήχος συμπεριφέρεται διαφορετικά σε ένα κλειστό
από ότι σε έναν ανοικτό χώρο.
Η εξαίρετη ακουστική, οφείλεται στα πέτρινα εδώλια,
καθώς το σχήμα και η διάταξή τους είναι ιδανικά για το
φιλτράρισμα των θορύβων χαμηλής συχνότητας, όπως
ο ψίθυρος του κοινού και το θρόισμα των φύλλων.
Τα αρχαία ελληνικά θέατρα έχουν εξαίρετη ακουστική χάρις στην αρχιτεκτονική και στη
χωροθέτησή τους σε σύγκριση με τα μεταγενέστερα ρωμαϊκά θέατρα του ίδιου τύπου.

25. Συμπερασματικά.
Ένα αξιοσημείωτο χαρακτηριστικό ήταν ότι τα πρώιμα κλασσικά θέατρα στερούνταν
ανακλάσεων και συνεπώς μικρές θετικές ηχοανακλάσεις γινόταν με άλλους τρόπους.
Παρόλα αυτά καθώς η θέση των καθισμάτων ήταν πιο απότομη η απόσβεση πάνω από την
περιοχή του κοινού ήταν λιγότερο σημαντική. Υπάρχουν στοιχεία που φανερώνουν ότι η
γωνία πρόσπτωσης του άμεσου ήχου που εκπεμπόταν, όταν ο χορός τραγουδούσε στην
ορχήστρα, μπορούσε να μειωθεί καθώς αυτός πλησίαζε τους θεατές.
Το σχήμα των θεάτρων άλλαξε σταδιακά μαζί με τις αλλαγές στα υλικά. Η ακουστική τους
βασιζόταν στον άμεσο ήχο.
Το σχήμα της βεντάλιας σε αυτά τα θέατρα
συνεπαγόταν φτωχή ακουστική και οπτική για το κοινό
που καθόταν στα πλαϊνά μέρη της ορχήστρας, αλλά
παρατηρούμε με ενδιαφέρον ότι αυτά προορίζονταν για
γυναίκες και αργοπορημένους, που δεν θεωρούνταν
σημαντικοί θεατές.

26. Συμπερασματικά.
 Η ευκρίνεια του λόγου επηρεάζεται από την παρουσία κοινού.
Με ακροατήριο η ευκρίνεια του λόγου αυξάνεται καθώς μειώνεται παράλληλα η αντήχηση.
Η καταστολή των ήχων χαμηλής συχνότητας, κύριο συστατικό του θορύβου, γινόταν με
«φιλτράρισμα» από τις κλιμακωτές θέσεις του θεάτρου, όπως έδειξαν υπολογισμοί με
χρήση νέων τεχνολογιών. Η εξασθένιση των χαμηλών συχνοτήτων επιτρέπει να
ακούγονται πλουσιότερες οι φωνές των ηθοποιών, που αποτελούνται κυρίως από υψηλές
συχνότητες.
Η αφαίρεση των χαμηλών τόνων από τις φωνές δεν δημιουργεί πρόβλημα, καθώς ο
ανθρώπινος εγκέφαλος μπορεί να συμπληρώνει τις συχνότητες που λείπουν.

27. Συμπερασματικά.
 Τα αρχαία θέατρα ήταν συνήθως χτισμένα από τοπικά υλικά και γι΄ αυτό είναι δύσκολο
να προσδιοριστούν οι ακριβείς ακουστικές ιδιότητες των υλικών.
Η διαδοχή ξύλου - πέτρας είναι μια τυπική μαρτυρία της εξέλιξης του θεατρικού
οικοδομήματος η οποία βελτιώνει την ακουστική. Πειραματικές μελέτες επιβεβαιώνουν την
σχετικά καλύτερη ακουστική των πέτρινων θεάτρων έναντι των ξύλινων.
 Ακουστικά τεχνάσματα όπως η χρήση μασκών ενίσχυαν την ομιλία όπως ένα μεγάφωνο
ώστε να μπορεί να ακουστεί ο ηθοποιός σε όλες τις θέσεις του κοίλου, και με θεατρικούς
μηχανισμούς αναπαρήγαγαν ηχητικά καιρικά φαινόμενα.
Ακόμη γινόταν ευρεία χρήση χάλκινων και μπρούτζινων κυρίως συνηχητικών αγγείων
προκειμένου να βελτιωθεί η ακουστική των ελληνιστικών και ρωμαϊκών θεάτρων.

28. Συμπερασματικά.
 Αναπάντητα ρωτήματα υπάρχουν ως προς:
 την πιθανή εξάρτηση της ακουστικής από τη γλωσσική μορφή του θεατρικού λόγου (τα
ελληνικά είναι πιο εύηχη γλώσσα).
 την εύρεση στο μέλλον νέων φυσικών παραμέτρων που να αντιστοιχούν στην ποιοτική
ακουστική και να εφαρμόστηκαν στα αρχαία θέατρα.
 ίσως την αναίρεση της χρήσης κάποιων φυσικών παραμέτρων, που σήμερα θεωρούνται
απαραίτητες, για την καλή ακουστική στο θεατρικό χώρο.
Η έρευνα συνεχίζεται…...

30. Ερμηνευτικό υπόμνημα
Εδώλια : τα καθίσματα των θεατών.
Σκηνή: Το κτήριο που υψωνόταν πίσω από το προσκήνιο και βρισκόταν απέναντι από την
ορχήστρα και το κοίλο. Στη σκηνή κινούταν οι ηθοποιοί και στην περιοχή της ήταν σχεδόν
εγκαταστημένες όλες σχεδόν οι μηχανές που χρησιμοποιούσαν για τις ανάγκες των
θεατρικών παραστάσεων.
Κοίλο: Το κατηφορικό σε σχήμα πετάλου, μέρος του θεάτρου με τις κλίμακες και τα
εδώλια, όπου κάθονταν οι θεατές.
Επιστροφή

31. ΠΕΡΙ ΑΚΟΥΣΤΙΚΗΣ…
«Αν θάψει κανείς πιθάρι ή άδεια δοχεία από πηλό και τα σκεπάσει με πώμα,
γιατί τα κτίρια αποκτούν καλύτερη ακουστική; Καθώς επίσης αν υπάρχει μέσα
στο σπίτι πηγάδι ή στέρνα; Ή μήπως, επειδή η ηχώ είναι ανάκλαση, πρέπει να
είναι συγκεντρωμένος ο περιεχόμενος αέρας, και να έχει επιφάνεια πυκνή και
λεία, πάνω στην οποία θα ανακλαστεί; Πράγματι, έτσι παράγεται κατ’ εξοχήν
ήχος.
Το πηγάδι, λοιπόν, και η στέρνα διαθέτουν τη στενότητα και την ιδιότητα να
συγκεντρώνουν τον αέρα, τα πιθάρια και τα δοχεία διαθέτουν επίσης την
πυκνότητα των τοιχωμάτων τους, οπότε και από τα δύο προκύπτει το ίδιο
αποτέλεσμα. Τα κοίλα επίσης μέρη ηχούν καλύτερα, για τούτο και ο χαλκός
(εννοεί τα χάλκινα αγγεία) ηχεί καλύτερα από τα υπόλοιπα…».
(Αριστοτέλης, Προβλήματα 2*)
Επιστροφή

32.  Σύμφωνα το δόγμα του Πυθαγόρα, εφόσον στην πραγματικότητα ο κόσμος είναι αρμονικά
διατεταγμένος, τα ουράνια σώματα που απέχουν ανά δύο, κατά τις αναλογίες των
σύμφωνων φθόγγων, παράγουν κινούμενα, λόγω της ταχύτητας της περιστροφής τους,
τους αντίστοιχους αρμονικούς φθόγγους. Ο κόσμος είναι σαν επτάχορδη λύρα. Για τους
Πυθαγόρειους άρα η μουσική κλίμακα είναι ένα κοσμολογικό πρόβλημα κι η αστρονομία η
θεωρία της ουράνιας μουσικής.
 Η έννοια του αρμονικού διαστήματος, τη συγκρότηση της οποίας διέπει ο αριθμός, αυτή η
ρίζα του παντός, απαντάται ακόμα στην καρδιά της αρχιτεκτονικής και ειδικότερα της
ιερής αρχιτεκτονικής, όπου οι επιδράσεις της αιγυπτιακής παράδοσης πρέπει να ήταν
καθοριστικές.
 Ο ελληνικός ναός είναι πραγματικά μια μουσική που πέτρωσε.
 Οι Πυθαγόρειοι είχαν ακόμα αφιερώσει μελέτες τους στη σχέση ήχου και όγκου του
δονούμενου δοχείου που τον παράγει:
"Αυτές τις συνηχήσεις άλλοι θέλησαν να τις επιτύχουν με το βάρος, άλλοι με το μήκος, άλλοι με
αριθμημένες κινήσεις κι άλλοι με τη χωρητικότητα των δοχείων. Λέγεται πως ο Λάσος ο
Ερμιονεύς κι οι μαθητές του Ιππάσιου του Μεταποντίνου, του τελευταίου εναπομείναντος από
το Τάγμα του Πυθαγόρα, έκαναν παρατηρήσεις σχετικά με την ταχύτητα και τη βραδύτητα
της κίνησης ταλάντωσης των βάζων, χάρη στις οποίες κατάφεραν να υπολογίσουν
μαθηματικά τις συνηχήσεις. Παίρνοντας περισσότερα όμοια και της αυτής χωρητικότητας
βάζα, άφηναν ένα άδειο και τα άλλα τα μισογέμιζαν με διάφορες ποσότητες υγρού, ώστε
χτυπώντας τα στη συνέχεια να επιτυγχάνουν τους σύμφωνους φθόγγους του οκτάφθογγου."
Επιστροφή

33. Βιβλιογραφία
 Εκπαιδευτικός φάκελος: Το αρχαίο θέατρο Δημητριάδας ΙΓ ΕΠΚΑ Βόλος 2013
 ΥΠΕΠΘ – ΥΠΠΟ – Γενική γραμματεία Λαϊκής επιμόρφωσης (2003) Εκπαιδευτικός
Φάκελος «Το θέατρο στην αρχαία Ελλάδα» Πρόγραμμα ΜΕΛΙΝΑ.
 Καφάση Αλεξάνδρα, Διπλωματική Εργασία ΑΘΗΝΑ, ΙΟΥΛΙΟΣ 2012
Ανακτήθηκαν στις 25/02/2015 από:
 ΠΗΓΑΣΟΣ-ΦΩΤΟΟΜΜΑ-ΕΛΛΗΝΩΝ. Η τεράστια σημασία της μουσικής για τους
Πυθαγόρειους.
 Η Τεχνολογία των Αρχαίων Ελληνικών Θεάτρων.
http://mistikiellada.blogspot.gr/2011/04/blog-post.html
 http://thesecretrealtruth.blogspot.com/2012/03/blog-post_7777.html
 theatreMode 01 http://oloigiaolous.gr/site/?attachment_id=87465
 https://ellas2.files.wordpress.com/2014/03/arxaia_ellhnika_theatra_2.jpg
 http://diazoma.gr/GR/page_01-01.asp?Reset=1
 http://oloigiaolous.gr/site/?attachment_id=87465
 εικόνες Google
 Αρχαία Ελληνική γραμματεία. http://ancient-dromena.blogspot.gr/2011/11/blog-
post.html