4. ΠΟΥ ΒΡΙΣΚΟΝΤΑΙ;
Το χαμάμ βρίσκεται έξω από τη βορειοανατολική
ακρόπολη του κάστρου, νότια της βιβλιοθήκης. Είναι ένα
από τα πρωιμότερα σωζόμενα οθωμανικά μνημεία στα
Ιωάννινα και χρονολογείται στις αρχές του του 17ου
αιώνα. Φαίνεται ότι αντικατέστησε το εντοπισμένο
βορειότερα βυζαντινό λουτρό. Το βυζαντινό λουτρό στο
Κάστρο Ιωαννίνων
5. Το κτίριο, που έχει δεχθεί πολλές μεταγενέστερες επεμβάσεις, αποτελείται από μια
μεγάλη τετράγωνη αίθουσα, έναν ενδιάμεσο στενόμακρο καμαροσκέπαστο χώρο,
την κυρίως αίθουσα του λουτρού, την καμαροσκέπαστη δεξαμενή και τους φούρνους
για το ζέσταμα του νερού.
Η πρώτη αίθουσα ήταν το αποδυτήριο και καλυπτόταν από μεγάλο τρούλο. Χαμηλά
λίθινα πεζούλια περιτρέχουν εσωτερικά τους τοίχους της, ενώ στο κέντρο
διαμορφωνόταν αναβρυτήριο. Στενή τοξωτή δίοδος στον ανατολικό τοίχο οδηγούσε
στον καμαροσκέπαστο ενδιάμεσο χώρο, στη νότια πλευρά του οποίου
διαμορφώνονταν τα αποχωρητήρια. Ο κυρίως χώρος του λουτρού είναι μια
σταυρόσχημη αίθουσα, με μικρά τετράγωνα θολοσκέπαστα διαμερίσματα που
διαμορφώνονται στις γωνίες του τετραγώνου.
ΠΕΡΙΓΡΑΦΗ
6. Η κύρια αίθουσα του λουτρού έφερε λίθινο δάπεδο, που στηριζόταν στους
κιονίσκους των υποκαύστων, οι περισσότεροι από τους οποίους σώζονται.
Πήλινοι σωλήνες περιτρέχουν τους τοίχους της και χρησίμευαν για τη
διοχέτευση ζεστού νερού και τη θέρμανση του χώρου. Ανατολικά και στο
τμήμα του κτιρίου που καταλαμβάνεται σήμερα από νεότερο κτίσμα,
βρίσκεται η καμαροσκέπαστη δεξαμενή και οι φούρνοι για το ζέσταμα του
λουτρού. Η κατασκευή του λουτρού είναι ιδιαίτερα επιμελημένη. Οι τοίχοι
του ήταν επιχρισμένοι με ισχυρό κονίαμα, «σταλακτίτες», το
χαρακτηριστικό ισλαμικό κόσμημα με τις επάλληλες πολυεδρικές
επιφάνειες, κοσμούν τους τοίχους του κτιρίου.
7. Στο βιβλίο του «Ιωαννίνων εγκώμιον», ο πρώην δήμαρχος της πόλης μας,
Αναστάσιος Παπασταύρου, γράφει για το κτίριο:
“Τυπικό οθωμανικό κτίριο δημόσιου χαρακτήρα. Εσωτερικά χωρίζεται σε δυο
διαμερίσματα. Το πρώτο, το εξωτερικό, που χρησίμευε ως αποδυτήριο και
αναπαυτήριο, σκεπάζεται με ημισφαιρικό θόλο. Συνέχεια του χώρου αυτού
είναι το κυρίως λουτρό. Πρόκειται για αίθουσα σχήματος σταυρού που
καλύπτεται με θολωτό τρούλο. Γύρω του υπάρχουν μικρά δωμάτια που και
αυτά στεγάζονται με μικρές ημισφαιρικές στέγες. Αναστηλούμενο το
οικοδόμημα αυτό θα δώσει ένα πολύ ενδιαφέρον αποτέλεσμα.”
9. Από το εσωτερικό των Οθωμανικών λουτρών
https://www.agon.gr/epikairotita/47224/sta-
adyta-ton-othomanikon-loytron/
Στυλίσκοι πάνω στους οποίους στηριζόταν το
υπερυψωμένο δάπεδο, ώστε στον ενδιάμεσο
χώρο με το έδαφος να κυκλοφορεί ο καυτός
αέρας, που διοχετευόταν από τη δεξαμενή
νερού.
11. Τα λουτρά σε όλες τις τουρκοκρατούμενες πόλεις ήταν χώροι επαφών
σημαντικοί για τις κλειστές τους κοινωνίες, πολύ περισσότερο, βέβαια,
για τα θηλυκά μέλη τους που ασφυκτιούσαν μέσα στο σπίτι. Σε πολλά
προικοσύμφωνα προβλέπονταν συμφωνίες που επέβαλαν την αγορά
ειδικού εξοπλισμού για τις επισκέψεις των γυναικών σε αυτά: «τάσι
λουτρου εν, λουρομπόλιαις δυο», και ειδικά τσόκαρα.
Ο ΚΟΙΝΩΝΙΚΟΣ ΤΟΥΣ ΡΟΛΟΣ
12. Το κτίριο διασώζεται σε ημιερειπωμένη κατάσταση αλλά η αποκατάσταση και
ανάδειξή του σε επισκέψιμο μνημείο εντάσσεται στο Επιχειρησιακό
Πρόγραμμα Ηπείρου 2014-2020. Το έργο θα εκτελεσθεί με βάση την
εγκεκριμένη αναστηλωτική μελέτη εφαρμογής, έτσι ώστε να είναι επισκέψιμο
από το κοινό, χωρίς να αποκαθίσταται η αρχική του χρήση ως λουτρού.
Θα αποτελέσει, τέλος, τμήμα του ανοιχτού Πάρκου Πολιτισμού που θα
δημιουργηθεί στο Κάστρο Ιωαννίνων.
ΣΗΜΕΡΙΝΗ ΧΡΗΣΗ