3. Καλώς ήρθατε στο ψηφιακό μας
μουσείο!
Ελπίζουμε να σας βοηθήσουμε να
γνωρίσετε τη Μαρουτσαία/
Καπλάνειο Σχολή όσο το δυνατόν
καλύτερα!
Σας ευχόμαστε καλή διασκέδαση!
8. Ζ. Καπλάνης: Ζωή
Γεννήθηκε στο Γραμμένο Ιωαννίνων κατά το έτος 1736. Ορφανός από μικρή ηλικία πήγε στα
Γιάννενα το 1750, όπου τον φιλοξένησαν οι συγγενείς του γουναράδες στο επάγγελμα. Το έτος
1754 έφυγε από το Βουκουρέστι όπου εργαζόταν ως εργάτης και, αργότερα ως συνέταιρος με
τον Χατζηνίκο, υπεύθυνος για εμπορικές υποθέσεις στην Ευρώπη. Περίπου το 1774 διέλυσε την
εταιρία με τον Χατζηνίκο και εγκαταστάθηκε οριστικά στη Μόσχα, όπου συνέχισε το εμπόριο,
κάνοντας μεγάλη περιουσία.
Περισσότερες πληροφορίες εδώ και εδώ
9. Ζ. Καπλάνης: Έργο
Ο Καπλάνης ανήκει στην κατηγορία των πρωτοπόρων εθνικών ευεργετών, μιας και έδρασε και πέθανε
πριν από την Επανάσταση του 1821. Ήταν ο πρώτος που του απονεμήθηκε επισήμως ο χαρακτηρισμός
του «εθνικού ευεργέτη». Το 1797 καταθέτει στο Αυτοκρατορικό Ορφανοτροφείο Μόσχας 10.000
ρούβλια και, οι τόκοι των χρημάτων αυτών να δωρίζονται στο Νοσοκομείο Ιωαννίνων. Το επόμενο έτος
αναλαμβάνει τη συντήρηση της άπορης πλέον Μαρουτσαίας Σχολής, δημιουργώντας βιβλιοθήκη στην
οποία αργότερα καταθέτει 100.000 ρούβλια. Ταυτόχρονα καταθέτει οικονομική βοήθεια στη Μεγάλη
του Γένους Σχολή 7.500 γρόσια.
Με την διαθήκη του ορίζει να κατατεθούν πάντοτε, «αιωνίως» 10.000 ρούβλια, με σκοπό να
προικίζονται τα φτωχά κορίτσια, από τα χωρία Γραμμένο και Τζιουντίλα, σημερινό Ζωοδόχος και, άλλα
10.000 ρούβλια για τους φτωχούς των ίδιων χωριών. Επίσης αφήνει 10.000 ρούβλια για τους
φυλακισμένους των Ιωαννίνων, 5.000 για την Πατμιάδα Σχολή και, άλλες τόσες για την Αθωνιάδα.
Ακόμη αφήνει 6.000 για να προικίζονται τα άπορα κορίτσια της πόλης των Ιωαννίνων και, 2.000 υπέρ
του Νοσοκομείου Νίζνας της Ρωσίας.
Περισσότερες πληροφορίες εδώΠερισσότερες πληροφορίες εδώ και εδώ
11. Αδελφοί Ζωσιμάδες: Ζωή
Από του πρώτους που εντάχθηκαν στην Φιλική Εταιρεία ήταν οι αδελφοί Ζωσιμάδες (το όνομα
Ζώη Ζωσιμά, περιλαμβάνεται σε ένα από τα έγγραφα στοιχεία της Εταιρείας, όπου αναφέρεται με
το ψευδώνυμο “Πατήρ”).
Οι Ιωάννης, Θεοδόσιος, Αναστάσιος, Νικόλαος, Ζώης και Μιχαήλ ήταν γιοί του εμπόρου
Παναγιώτη Ζωσιμά και γεννήθηκαν στα Ιωάννινα, στα μέσα του 18ου αιώνα. Ο πρώτος πέθανε σε
μικρή ηλικία και, οι Θεοδόσιος και Μιχαήλ ξενιτεύτηκαν στο Λιβόρνο της Ιταλίας, οι Αναστάσιος,
Νικόλαος και Ζώης πέρασαν Νίζνα της Ρωσίας.
Στους ξένους τόπους, ασχολήθηκαν με το εμπόριο και απόκτησαν μία τεράστια, αμύθητη
περιουσία.
Μετά τον θάνατο του Θεοδοσίου, το 1793, οι αδελφοί Ζωσιμάδες αποφάσισαν να μείνουν άγαμοι
προκειμένου να εξυπηρετήσουν καλύτερα τα συμφέροντα του υπόδουλου Έθνους.
Παράλληλα βοήθησαν οικονομικά και τη χώρα που τους φιλοξένησε, τη Ρωσία. Αυτοκράτορας
Αλέξανδρος Α’ τίμησε των Ζώη Ζωσιμά με τα παράσημα Αγίου Βλαδιμήρου και της Αγίας Άννης.
Περισσότερες πληροφορίες εδώ και εδώ
12. Αδελφοί Ζωσιμάδες: Έργο
Χρηματοδότησαν χριστιανικές εκκλησίες των Ιωαννίνων
Τύπωσαν συγγράμματα (δεν υπήρχε σχεδόν κανένα Ελληνικό βιβλίο σε οποιοδήποτε μέρος της
Ευρώπης που να τυπώνονταν χωρίς την οικονομική συμμετοχή τους!)
Χρηματοδότησαν τον Αγώνα της Ανεξαρτησίας του 1821
Το 1828 ίδρυσαν στα Ιωάννινα το Γενικό Ελληνικό Σχολείο που ονομάστηκε αργότερα Ζωσιμαία
Σχολή
Το 1842 απεβίωσε ο Νικόλαος, ο οποίος με τη διαθήκη του προσέφερε χρήματα για την ίδρυση
νοσοκομείου και γηροκομείου στα Ιωάννινα, για την εξόφληση χρεών και την ελευθέρωση
φυλακισμένων για χρέη, για την πληρωμή των καθηγητών του σχολείου, την ίδρυση
βιβλιοθηκών και την δωρεάν σίτιση και παροχή βιβλίων στους άπορους μαθητές.
Περισσότερες πληροφορίες εδώ και εδώ
14. Οικογένεια Μαρούτση: Ζωή
Ο γενάρχης της οικογένειας και πατέρας των δύο ευεργετών, ο μεγαλέμπορος Πάνος
Μαρούτσης, γεννήθηκε στην Παραμυθιά και το 1670 επεκτηνει τις εμπορικές δραστηριότητες
του στα Γιάννενα, όπου γεννήθηκαν τα δύο αδέρφια, Λάμπρος και Σίμων.
Στα 1693 ο Λάμπρος στάλθηκε στη Βενετία όπου δημιούργησε πολλές φιλίες και γνωριμίες στην
κοινωνία της Γαληνότατης Δημοκρατίας και έτσι επτά χρόνια μετά ιδρύει δικό του εμπορικό
κατάστημα. Το 1707 κάλεσε κοντά του από τα Γιάννενα τον αδερφό του Σίμωνα και χάρις στο
εμπορικό τους δαιμόνιο η επιχείρηση ταχύτατα γιγαντώθηκε- επεκτείνουν τη δράση τους στη
Γαλλία, Ολλανδία και Αγγλία. Παράλληλα φέρνουν στη Βενετία και τα άλλα δύο αδέρφια τους,
Αναστάσιο και Χριστόδουλο.
15. Οικογένεια Μαρούτση: Ζωή
Οι Μαρούτσηδες στη Βενετία είχαν ενεργό ανάμιξη στη διοίκηση της ελληνικής κοινότητας, της
οποίας το προεδρικό αξίωμα ανέλαβαν πολλές φορές. Είχαν επίσης ισχυρή πολιτική επιρροή.
Στις πρώτες δεκαετίες του 18ου αιώνα οι Αναστάσιος και Χριστόδουλος διετέλεσαν ο πρώτος
Πρόξενος της Γαλλίας στην Άρτα και ο δεύτερος Υποπρόξενος της ίδιας χώρας στα Γιάννενα. Ο
γιός του Χριστοδούλου, ο Πάνος Μαρούτσης, πρόσφερε σπουδαίες υπηρεσίες στους αδερφούς
Ορλώφ στη διάρκεια των Ορλωφικών.
Περισσότερες πληροφορίες εδώ
16. Οικογένεια Μαρούτση: Έργο
Η οικογένεια Μαρούτση είναι εκείνη η οποία άνοιξε στις αρχές του 19ου αιώνα, το χορό της
‘‘Εθνικής Ευεργεσίας’’, όχι μόνο στον χώρο της Ηπείρου αλλά και τον ευρύτερο ελλαδικό.
Το έτος 1739 πεθαίνει στη Βενετία ο Λάμπρος. Πριν από πέντε χρόνια είχε συντάξει τη διαθήκη του
όπου γράφει: «Επιθυμώντας να εξυψώσω την σπουδή των επιστημών στο Ιεροσπουδαστήριο των
Ιωαννίνων που ιδρύθηκε από τον μακαρίτη Μάνο Γκιούμα, αφήνω 5.000 δουκάτα, για να
κατατεθούν σε τράπεζα από τον αδερφό μου, προς όφελος της ελληνικής νεότητος. Από τους
τόκους του κεφαλαίου θα πληρώνεται ένας διακεκριμένος και εξαιρετικής μόρφωσης δάσκαλος, με
υποχρέωση να διδάσκει στα Γιάννενα τις επιστήμες, δηλαδή τη λογική, φυσική, μεταφυσική,
θεολογία και μαθηματικά, τόσο στα ελληνικά όσο και στα λατινικά, γιατί θεωρώ αναγκαία την
λατινική γλώσσα για την επιτυχία των ομοεθνών μου σπουδαστών, οι οποίοι ζημιώθηκαν πολύ από
την μοιραία απώλεια του Ελληνικού Κράτους, με την οποίαν χάθηκαν οι βάσεις των επιστημονικών
συγγραμμάτων».
17. Οικογένεια Μαρούτση: Έργο
Ο Λάμπρος Μαρούτσης αφήνει στη συνέχεια σημαντικά ποσά για τους άπορους ομογενείς της
Ελληνικής Κοινότητας της Βενετίας, «οι οποίοι περιφέρονται στην εκκλησία και παρεμποδίζουν
τους ευσεβείς να προσέχουν την αγία θυσία της λειτουργίας», παρέχει δωρεά στο
Ιεροσπουδαστήριο των Σαλώνων της Ναυπάκτου, το οποίο είχαν ιδρύσει οι Μαρούτσηδες, για
μισθοδοσία του δασκάλου και επίσης δωρίζει χιλιάδες δουκάτα στα τρία Νοσοκομεία της
Βενετίας.
Τρία χρόνια μετά από το θάνατο του Λάμπρου ο Σίμων Μαρούτσης τροποποιεί τη βούληση του
αδερφού του και αντί να χρηματοδοτεί τη Σχολή Γκιούμα, αποφασίζει να ιδρύσει καινούργια
σχολή στα Γιάννενα, η οποία και θα φέρει το όνομά τους. Έτσι το 1742 γεννιέται η περίφημη
Μαρουτσαία Σχολή των Ιωαννίνων.
Περισσότερες πληροφορίες εδώ
19. Στοιχεία Σχολής
Το 1742, οι αδελφοί Συμεών και Λάμπρος Μαρούτσης, διαθέτοντας ένα σημαντικό ποσό, ιδρύουν
στα Ιωάννινα μια νέα σχολή, που λειτουργεί με τη συγχώνευση της Σχολής Επιφανείου, με το όνομα
Μαρούτσαία. Η σχόλη αυτή διακατέχεται από φιλελεύθερο πνεύμα και έτσι ορίζεται η παράδοση
μαθημάτων για τις θετικών επιστήμες εκτός από τη Γραμματική, τα λατινικά και τα αρχαία
ελληνικά.
Ως πρώτος Σχολάρχης διορίζεται ο Ευγένιος Βούλγαρης, ο οποίος ήταν άριστα καταρτισμένος στις
θετικές επιστήμες και υπήρξε ο ουσιαστικός εισηγητής των επιστημών αυτών, της νεώτερης
φιλοσοφίας και της λατινικής στα Ιωάννινα. Συνδιδάσκαλός του είναι ο επιστήθιος φίλος και
μαθητής του, ιερομόναχος Τρύφων εκ Μετσόβου. Μετά τις αντιδράσεις και απειλές εναντίον του
από τους συντηρητικούς κύκλους, ο Βούλγαρης αποχωρεί για την Αθωνιάδα Ακαδημία, ενώ τον
διαδέχεται ο Τρύφωνας εκ Μετσόβου και, μετά τον θάνατό του, ο Αθανάσιος Ψαλίδας.
Ο Ψαλίδας αρχίζει το διδακτικό του έργο από τον Φεβρουάριο του 1796. Το 1797 όμως το
κληροδότημα εκπίπτει και η Σχολή οδηγείται σε μαρασμό. Ο Ψαλίδας προσεγγίζει τον Ηπειρώτη
έμπορο Ζώη Καπλάνη και εξασφαλίζει τους πόρους για τη βιώσιμη συνέχιση της σχολής.
Περισσότερες πληροφορίες εδώ
21. Ευγένιος Βούλγαρης: Ζωή
O Ευγένιος Βούλγαρης γεννήθηκε στην Κέρκυρα το 1716. Παρά την επίδραση που άσκησε στην
εποχή του, υπάρχουν αρκετά κενά στη βιογραφία του. Η βασική πηγή από την οποία όλοι οι
μεταγενέστεροι ιστορικοί αντλούν τις πληροφορίες τους για το βίο του Ευγενίου —ιδιαίτερα μέχρι τη
μετάβασή του στη Ρωσία— είναι η βιογραφία που συνέταξε ο Γεώργιος Αινιάν, στις αρχές του 19ου
αιώνα. Ο Ευγένιος πραγματοποίησε τις εγκύκλιες σπουδές του δίπλα στον ιερομόναχο Ιερεμία
Καββαδία, ενώ διάφορες άλλες πληροφορίες τον θέλουν να μαθητεύει δίπλα στον Αντώνιο
Κατήφορο (1685-1763) στη Ζάκυνθο και στον Βικέντιο Δαμοδό, στην Κεφαλονιά. Οι εικασίες
συνεχίζονται και για τις σπουδές που πραγματοποίησε ο Βούλγαρης στην Ήπειρο, στις σχολές της
Άρτας και των Ιωαννίνων. Κάποια στιγμή μεταξύ 1737 και 1738 ο Βούλγαρης χειροτονήθηκε διάκονος
στα Γιάννενα και άλλαξε το βαπτιστικό του όνομα από Ελευθέριος σε Ευγένιος. Παρά την ασάφεια
των πληροφοριών που έχουμε για τα πρώτα χρόνια και τις σπουδές του Ευγένιου, ένα είναι βέβαιο:
όταν, σε ηλικία 26 ετών, αναλαμβάνει τη σχολαρχία της Μαρουτσαίας σχολής (δηλαδή της
ανακαινισμένης από τους αδελφούς Μαρούτση σχολής Επιφανείου) είναι ένας από τους πιο
καταρτισμένους στη φιλοσοφία λογίους της εποχής του.
Περισσότερες πληροφορίες εδώ
22. Ευγένιος Βούλγαρης: Έργα
Το έργο του Ευγένιου Βούλγαρη είναι πλούσιο και ξεκινά κατά την παραμονή του στη Λειψία με
τη «Λογική», η οποία εκδίδεται στα 1766. Ακολουθεί η μετάφραση του εγχειριδίου «Elementa
arithmeticae et geometriae» του γερμανού μαθηματικού Johann Andreas von Segner. Το έτος 1766
σηματοδοτεί επίσης την αρχή της περίφημης πνευματικής του σχέσης με το Βολταίρο. Τη χρονιά
αυτή δημοσιεύει, με τον τίτλο Ουολταίρου ο Μέμνων, το σύντομο διήγημα «Memnon ou la sagesse
humaine». Ένα ζήτημα που τον έχει απασχολήσει από πολύ νωρίς είναι η προάσπιση της
Ορθοδοξίας, με έργα όπως «Σχεδίασμα περί της ανεξιθρησκείας, ήτοι περί της ανοχής των
ετεροθρήσκων».
Περισσότερες πληροφορίες εδώεδώ, εδώεδώ, εδώ και εδώ
24. Αθανάσιος Ψαλίδας: Ζωή
O Αθανάσιος Ψαλίδας γεννήθηκε στα Ιωάννινα το 1767 και ήταν γιος του Πέτρου Ψαλίδα,
εμπόρου που δούλευε στη Βλαχία και τη Ρωσία και της Ελισάβετ από κοντινή, ορεινή περιοχή
του Ζαγορίου. Υπήρξε λόγιος, συγγραφέας και διδάσκαλος, από τις σημαντικότερες μορφές
του Νεοελληνικού Διαφωτισμού. Εργάστηκε με πάθος για τη διαφώτιση και τη
συνειδητοποίηση ταυτότητας των υπόδουλων Ελλήνων ενώ αφού ξέσπασε η Επανάσταση
του 1821 στρατολόγησε και εξόπλισε με δικές του δαπάνες Σουλιώτες και Χιμαριώτες
πρόσφυγες και τους προώθησε στην επαναστατημένη Ελλάδα. Στα Ιωάννινα διηύθυνε για 25
χρόνια τη Μαρουτσαία Σχολή, μετέπειτα Καπλάνειο. Στη θέση αυτή ο Α. Ψαλίδας εμπλουτίζει
με όρεξη το πρόγραμμα της σχολής με μαθήματα φυσικών επιστημών, ιστορίας, γεωγραφίας,
εμπορικών γνώσεων και ξένων γλωσσών.
Περισσότερες πληροφορίες εδώ
25. Αθανάσιος Ψαλίδας: Έργα
Ο Ψαλίδας εκδίδει το φιλοσοφικό έργο «Αληθής Ευδαιμονία» στη Βιέννη το 1791. Επίσης, είναι
ένας από τους συγγραφείς που εικάζεται ότι βρίσκονται πίσω από τη συγγραφή της
«Ελληνικής Νομαρχίας», έργο που συνδέεται με την Ελληνική επανάσταση και τις ιδέες της.
Περισσότερες πληροφορίες εδώεδώ και εδώ
27. Ιστορία Σχολής
Η Καπλάνειος αποτελεί συνέχεια της Μαρουτσαίας Σχολής που ιδρύεται χάρη στη γενναία
χορηγία του Ζώη Καπλάνη από το Γραμμένο Ιωαννίνων, μεγαλεμπόρου στη Ρωσία. Επιθυμία του
Ζ. Καπλάνη ήταν η ανάληψη πρωτοβουλιών από τους διδάσκοντες της Σχολής να
συγκεντρώσουν, να αξιολογήσουν και να ταξινομήσουν τα υπάρχοντα λεξικά και να συντάξουν
ένα σύγχρονο λεξικό. Μαζί με τη σχολή του Κουρουτσεσμέ στην Πόλη και το φιλολογικό γυμνάσιο
της Σμύρνης είναι τα προπύργια της προοδευτικής σκέψης κατά τον 19ο αιώνα. Για πρώτη φορά
έχουμε όχι μόνο ριζοσπαστικές εκπαιδευτικές μεθόδους αλλά και ολοκληρωτική ρήξη με την
κοινωνική τάξη που έχει την οικονομική και πολιτική ισχύ. Δίνεται προτεραιότητα στη δυτική
φιλοσοφία, στα μαθηματικά, στη γεωγραφία, στην ιστορία και τις ξένες γλώσσες, ενώ έπονται οι
αρχαίοι Έλληνες συγγραφείς, η αρχαία ελληνική γλώσσα και η θεολογία. Όταν ο Ψαλίδας
κατηγορείται για αθεΐα και αυθαιρεσία, ο Καπλάνης καταφεύγει στην προστασία του
Πατριαρχείου για να κατοχυρώσει το κύρος της σχολής. Έτσι η σχολή λειτουργεί πλέον ως
Πατριαρχική (ιδεολογική κηδεμονία). Το 1820 γίνεται παρανάλωμα του πυρός μαζί με τη
Βιβλιοθήκη και τα διδακτικά της όργανα.
Περισσότερες πληροφορίες εδώ
28. Για να μάθετε περισσότερα για την
ιστορία του κτηρίου που φέρει σήμερα το
όνομα Καπλάνειος μπορείτε να μελετήσετε
την παρουσίαση που ακολουθεί καθώς
και σχετικό βίντεο
