Ερμηνευτική προσέγγιση, παράλληλα κείμενα, εργασίες επέκτασης

1. Ν. Καζαντζάκησ, Η Νέα Παιδαγωγική
Φάςη Α: Ερμηνευτική προςέγγιςη του κειμένου με χρήςη
κατευθυνόμενου διαλόγου
1οσ άξονασ: Η πρϊτθ μζρα ςτο ςχολείο, ςχζςεισ γονιϊν – παιδιϊν, γονιϊν – δαςκάλων.
Να βρείτε λζξεισ-φράςεισ με τισ οποίεσ ο αφθγθτισ
περιγράφει τον εαυτό του α) εξωτερικά, β) εςωτερικά
(ςυναιςκιματα, ςκζψεισ, ςυμπεριφορζσ). Με βάςθ αυτζσ να
περιγράψετε τθν ψυχολογικι κατάςταςθ του μικροφ ιρωα
τθν πρϊτθ του μζρα ςτο ςχολείο. Από ποιουσ αντλεί κάρροσ
και με ποιο τρόπο;
Τθν παραςτατικι περιγραφι των ανάμεικτων
ςυναιςκθμάτων του μικροφ παιδιοφ υπογραμμίηει θ χριςθ
χαρακτθριςτικϊν ςχθμάτων λόγου (μεταφορζσ, παρομοίωςθ, αςφνδετα ςχιματα). Βρείτε και
καταγράψτε δφο χαρακτθριςτικά παραδείγματα και εξθγιςτε γιατί τα διαλζξατε.
Να ςυγκεντρϊςετε λζξεισ-φράςεισ που αναφζρονται ςτο πρόςωπο του πατζρα, ςτθ
ςυμπεριφορά του απζναντι ςτο παιδί και τα λόγια του ςτο παιδί και το δάςκαλο. Με βάςθ αυτά
να περιγράψετε τθ ςχζςθ πατζρα-γιου.
Ροια θ ςτάςθ και οι αντιλιψεισ του πατζρα ςχετικά με τθ διαπαιδαγϊγθςθ των παιδιϊν; Ροιεσ
προςδοκίεσ-απαιτιςεισ ζχει από το ςχολείο και το δάςκαλο;
Να κάνετε το ίδιο με τα ςτοιχεία που περιγράφουν τθ ςυμπεριφορά τθσ μθτζρασ; Ρϊσ νιϊκει,
πϊσ ενεργεί;
Τι ςυμπεράςματα βγάηετε για τισ οικογενειακζσ ςχζςεισ εκείνθ τθν εποχι;
2οσ άξονασ : Οι μορφζσ των δαςκάλων και οι παιδαγωγικζσ μζκοδοι του παλιοφ ςχολείου
Ο δάςκαλοσ υποδζχεται τον αφθγθτι και τον
πατζρα του ςτο κατϊφλι του ςχολείου. Βρείτε τισ
λζξεισ-φράςεισ με τισ οποίεσ περιγράφεται ο δάςκαλοσ
μζςα από τα μάτια του μικροφ αφθγθτι. Ρϊσ
φαντάηεται το δάςκαλο και γιατί;
Ροια αντίλθψθ για τθ «ςωςτι διαπαιδαγϊγθςθ»
εκφράηουν τα πρϊτα λόγια του δαςκάλου;
Ο δάςκαλοσ τθσ Τετάρτθσ τάξθσ «βαςίλευε και
κυβερνοφςε». Τι ςυμπζραςμα βγάηετε για το ρόλο του
δαςκάλου, πριν ακόμα τον περιγράψει με λεπτομζρειεσ
ο αφθγθτισ; Επιβεβαιϊνεται θ αρχικι εντφπωςθ;
Βρείτε τισ λζξεισ-φράςεισ που περιγράφουν το δάςκαλο
και ςχθματίςτε μ’ αυτζσ τθν εικόνα του.

2. Τι νομίηετε ότι πρζςβευε θ «Νζα Ραιδαγωγικι» και τι εφάρμοηε ςτθν πράξθ ο δάςκαλοσ; α) ςτθν
διδαςκαλία και β) ςτθ διαπαιδαγϊγθςθ και ςωφρονιςμό των μακθτϊν
 Τι απαιτιςεισ είχε από τουσ μικροφσ μακθτζσ κατά τθ διάρκεια του ςχολικοφ προγράμματοσ,
του διαλείμματοσ, εκτόσ ςχολείου;
 Ροιεσ τακτικζσ ςωφρονιςμοφ-τιμωρίασ εφάρμοηε ο δάςκαλοσ; Θ τιμωρία λειτουργοφςε μόνο
ωσ παιδαγωγικό μζςο; Βρείτε ςθμεία που επιβεβαιϊνουν τισ παρατθριςεισ ςασ.
 Ρϊσ αντιμετϊπιηε τισ απορίεσ-ερωτιςεισ των μακθτϊν; Γιατί ο αφθγθτισ τον χαρακτθρίηει
«πονθροφτςικο»;
Ρϊσ πιςτεφετε ότι ζνιωκαν οι μικροί μακθτζσ όταν τιμωροφνταν με τουσ παραπάνω τρόπουσ;
3οσ άξονασ: Ο τόποσ και ο χρόνοσ, Ο αφθγθτισ, θ αφιγθςθ
Το κείμενο είναι αυτοβιογραφικό.
Με βάςθ το ειςαγωγικό ςθμείωμα και τα ςχετικά
χωρία του κειμζνου να προςδιορίςετε τον τόπο και
το χρόνο ςτον οποίο διαδραματίηονται τα γεγονότα.
Ο αφθγθτισ περιγράφει τθ διαδρομι και μασ δίνει
μια εικόνα του δθμοτικοφ ςχολείου. Βρείτε και
υπογραμμίςτε τα ςχετικά χωρία ςτο κείμενο.
Ροια ςτοιχεία τθσ γλϊςςασ αποδίδουν τθν εποχι
και τον τόπο που διαδραματίηονται τα γεγονότα;
Βρείτε και υπογραμμίςτε τισ ςχετικζσ λζξεισ και
φράςεισ.
Θ αφιγθςθ των γεγονότων ακολουκεί τθ ςειρά
με τθν οποία διαδραματίςτθκαν; Ροιοι χρόνοι
κυριαρχοφν ςτθν αφιγθςθ; Εκτόσ από τθν αφιγθςθ
ποιοι άλλοι αφθγθματικοί τρόποι χρθςιμοποιοφνται;
Αναφερκείτε ςε ςυγκεκριμζνα ςθμεία του κειμζνου.
Ροιοσ αφθγείται τθν ιςτορία και ςε ποιο πρόςωπο; Συμμετζχει ςτα γεγονότα; Σε ποια θλικία
βρίςκεται ο αφθγθτισ; Από ποιο ςθμείο του κειμζνου το ςυμπεράνατε; Ρϊσ κα χαρακτθρίηατε
τον τρόπο με τον οποίο αφθγείται; Ταιριάηει ςε παιδί ι ϊριμο άνδρα; Γίνεται με ςοβαρότθτα,
νοςταλγία, χιοφμορ, παιδικι αφζλεια, ειρωνεία; Βρείτε ςθμεία του κειμζνου που επιβεβαιϊνουν
τθν άποψι ςασ.

3. Φάςη Β: Παράλληλα κείμενα
Δ ιε ρ ε υ ν θ τ ι κό σ άξ ο ν ασ : Σ ο ς χ ο λ ε ί ο τ ό τ ε κ αι ς ι μ ερ α . Σ ι ζ χ ε ι μ ε ίν ε ι
ί δ ι ο , τ ι ζ χ ε ι αλ λ ά ξ ε ι
Φφλλο εργαςίασ 1ο :
Κανόνασ ι εξαίρεςθ ο δάςκαλοσ τθσ Νζασ Παιδαγωγικισ; Ο δάςκαλοσ του χκεσ ςε
κείμενα των: Κωςτι Παλαμά, Α. Δελμοφηου, Κατίνασ Παπά και Δθμιτρθ Γκιϊνθ
Ροιεσ ομοιότθτεσ και ποιεσ διαφορζσ διακρίνετε ςτισ παιδαγωγικζσ μεκόδουσ που εφαρμόηουν οι
δάςκαλοι ςτα αποςπάςματα που ακολουκοφν με τισ μεκόδουσ που περιγράφει ο Ν. Καηαντηάκθσ
ςτθ «Νζα Ραιδαγωγικι»;
Ραρουςιάηονται αποτελεςματικζσ οι μζκοδοι διδαςκαλίασ ςτο κείμενο του Α. Δελμοφηου ;
Τι παρατθρείτε ςχετικά με τθ γλϊςςα που χρθςιμοποιοφν δάςκαλοι και μακθτζσ;
Κωςτισ Παλαμάσ, (από το διιγθμα «Σο ςκολειό και το ςπίτι», Άπαντα, εκδ. Γκοβόςτθσ)
«…΢τθν ψθλι δαςκαλοκακζδρα ξάνοιξα να γζρνει καμπουριαςμζνοσ ζνασ ξεραγκιανόσ κ’ ζνασ
αςκθμομοφτρθσ, που άγριεσ ζριχνε ολόγυρα ματιζσ…Ζνασ ξερόβθχασ ςυχνά του τον ζκοβε το λόγο.
Με πολφ κόρυβο ζφτυνε, κορυβοφςε περιςςότερο κάκε φορά που κφμωνε. ΢τεκόταν μπροςτά ςτο
δάςκαλο ορκό το φτωχό μακθτοφδι και τον ζβλεπε, κακϊσ το πουλάκι το φίδι που πετρϊνει.
-“Απόδοσ, ω κατάρατε, τα πορκμεία! Βόα, ει τοφτο ςοι ιδιον, ω Χάρων”. Ποίον μζροσ λόγου είναι
εκείνο το “τα”;
-Αντωνυμία! τρεμοψικφριςε ο μακθτισ.
-Οφξω να χακείσ, κουρουνιαςμζνε! Αντωνυμία, βρε!
Και τινάχτθκε φοβερόσ. Σο παιδί ςτάκθκε βουβό και ξακολοφκθςε να τρζμει. Σζλοσ πάντων κάρρεψε
κι είπε!
-Όνομα!
-Όνομα! Όνομα! Όνομα! Θεομπαίχτθ!
Κατζβθκε από τθ δαςκαλοκακζδρα, όρμθςε, άδραξε απ’ το αυτί το παιδί, του χτφπθςε το κεφάλι
ςτον τοίχο, ξεφϊνιςε:
-Άρκρον, βρε, άρκρον! Μάκε, κακομοίρθ, για να γίνεισ άνκρωποσ. Πρζπει να λιϊςει το βρακί ςου
ςτθν καρζκλα από το διάβαςμα… Παιχνίδια, ε!
Όταν επιτζλουσ άφθςε το αυτί του παιδιοφ, είδα πωσ τα νφχια του δαςκάλου είχανε ςθμειϊςει ςτο
αυτί του μακθτι ματωμζνα χνάρια. Μα ζτςι κα γινόμαςτε ωσ το τζλοσ καλοί άνκρωποι.

4. Ζξαφνα πλθςιάηει ς’ άλλο παιδί κακιςμζνο εκεί κοντά μου.
-Ποφ είναι θ εξιγθςίσ (κάποια ςχολικι εργαςία) ςου;
-Δα…δα…ςκαλε, αποκρίκθκε τραυλίηοντασ ο γείτονάσ μου, τθν…τθν…τθν …ξζχαςα ςτο ςπίτι.
-Γριγορα γονατιςτόσ πάνω ςτο κρανίο.
Και χραπ! Επικυρϊνεται θ δικαςτικι απόφαςθ μ’ ζνα γοργό μεγαλόπρεπο φτφςιμο κατάςταυρα ςτο
πρόςωπο του ξεχαςμζνου μακθτι.
Και με μια ματιά ιεροεξεταςτικι ριμμζνθ ς’ όλουσ μασ απ’ άκρθ ςε άκρθ διακιρυξε:
-Θα ςασ λιϊςω ςτο ξφλο, διαβόλοι! Σι νομίηετε! Θα ςασ αφιςω να κάνετε ό,τι κζλετε! Γράμματα!
Γράμματα! Να μάκετε γράμματα!…».
Α. Δελμοφηοσ, *Πϊσ ζγινα δάςκαλοσ+ 1921
Σο παιδί του Παρναςςοφ ακοφει Γεωγραφία. Ο ςχολάρχθσ, μθν μπορϊντασ να περπατιςει, κακόταν
ςτθν ζδρα του με μια βζργα μακριά. Ζνασ χάρτθσ κρεμόταν κοντά του ςτον πίνακα, κι εκεί φϊναηε
ζνα ζνα τα παιδιά με ονόματα ειδικά το κακζνα: «κουτςουκζρα γίδα» ι «ροφςικο ςτιβάλι» ι
«καλαπόδι» και άλλα παρόμοια. Σα φϊναηε να ειποφν και να δείξουν το μάκθμα. Αλίμονο αν ξε-
χνιόταν ζνα ποτάμι τθσ Αμερικισ ι ο αρικμόσ των κατοίκων από κάποια πόλθ τθσ. Θ βζργα ζπεφτε
βροχι μαηί με τισ βριςιζσ. Κι αυτό ιταν το μόνο που ςυγκζντρωνε τθν προςοχι όλων μασ. Μόλισ
τελείωνε όμωσ και φϊναηε για μάκθμα άλλο παιδί, γυρίηαμε αμζςωσ ςτθ δουλειά μασ. ϋΑλλοι
διάβαηαν κλεφτά κάτω από το κρανίο το παρακάτω, άλλοι παίηαμε με κλωτςιζσ ακόρυβεσ, ϊςπου να
ςυγκεντρωκοφμε πάλι με νζο ξφλο και νζεσ βριςιζσ. Και ςυλλογιηόμουν τϊρα τθ Γεωγραφία που τθν
είχα όλθ μάκει απ' ζξω, κι ζβριςκα μονάχα πλικοσ αρικμοφσ και ατζλειωτα μπερδεμζνα ονόματα
από ποταμοφσ, βουνά και πόλεισ...
Κατίνα Παπά, «Η εκδρομι του Δθμθτροφ», 1935
Και ο Δθμθτρόσ ςυλλογίςτθκε το δάςκαλό του, που ζμπαινε κάκε μζρα ςτθν τάξθ κατςουφιαςμζνοσ
κι άγριοσ, ςαν να τον ζδερνε κάκε πρωί ο πατζρασ του. Δε κυμάται να γζλαςε ποτζ.
- «Διατί εφόνευςεν ο Θρακλισ τασ ΢τυμφαλίδασ όρνικασ»
«Για να γεμίςει προςκζφαλα με τα ποφπουλα», φϊναξε ο Πανοφτςοσ:
Σα παιδιά γελάςανε, μα ο δάςκαλοσ ςοφφρωςε τα φρφδια του. Κατζβθκε άγριοσ από τθν ζδρα κι
ζδωκε τζτοιο ξφλο ςτον Πανοφτςο, που όλοι βουβάκθκαν. Μόνο με το Ηακυκινό δε κυμϊνει· κα
πεισ, αυτόσ είναι καλόσ μακθτισ και τα λζει όλα με τθ ςειρά:
- «Και ο κεόσ καταράςτθκε τουσ πρωτοπλάςτουσ και είπε ςτον Αδάμ να κερδίηει τον άρτον του με τον
ιδρϊτα του προςϊπου του».
Σα φρφδια του δαςκάλου ξεςοφφρωςαν και το πρόςωπο του ζγινε μαλακότερο. ...«κι εςφ φίδι, να
είςαι καταραμζνο και να ςζρνεςαι εισ τουσ αιϊνεσ με τθν κοιλίαν ςου».
«Και πϊσ περπατοφςε πρωτφτερα;» ρϊτθςε ο καθμζνοσ ο Δθμθτρόσ, μα ζφαγε κι αυτόσ τθσ χρονιάσ
του.
Και να ςου ορκίηεται ο Πανοφτςοσ, πωσ αυτόσ ο δάςκαλοσ αφριο κα χαμογελάει! Να το βλζπεισ και
να μθ το το πιςτεφεισ!..................................................................

5. Δθμιτρθσ Γκιϊνθσ, Σϊρα κα δεισ..., Καςτανιϊτθσ, Ακινα 1994, ς. 48-57.
Σο ςχολείο μόνιμοσ βραχνάσ αλλά και καταφφγιο. Γιατί όταν δεν είχε ςχολείο, είχε δουλειά ςτο
μαγαηί, κελιματα ςτο ςπίτι. Μόνο που ςτο ςχολείο ζπρεπε να είςαι πάντα διαβαςμζνοσ και
προςεχτικόσ, γιατί διαφορετικά ζπεφτε ραβδί. Αυτά τα ανακεματιςμζνα μζρθ του λόγου.
- Πόςα είναι. Κοφκο; ρϊτθςε τθν θμζρα εκείνθ ο Σηαναβάρασ και ιμουν βζβαιοσ ότι ευχόταν να μθν
τα ξζρω για να με λιανίςει.
- Δζκα.
- Για πεσ τα...
- Άρκρο, όνομα ουςιαςτικό, επίκετο, αντωνυμία, ριμα, πρόκεςθ...
- Aυτά είναι ζξι, δεν είναι δζκα. Σι τα 'κανεσ τ' άλλα;
- Φτου κι απ' τθν αρχι:
- Άρκρο, όνομα ουςιαςτικό, επίκετο, αντωνυμία, ριμα...
- Σϊρα τα 'βγαλεσ πζντε! Είςαι με τα καλά ςου;............................
- Όρκιοσ, εκεί με τουσ άλλουσ!
Ευτυχϊσ που υπιρχε παρζα, θ οποία ζφταςε ςτο τζλοσ να είναι αρικμθτικά μεγαλφτερθ από τα μζρθ
του λόγου.
- Γιατί δε διαβάςατε, ρε; τςίριξε. Σςιμουδιά.
Από ζνα αςτραφτερό χαςτοφκι ςτον κακζνα. Και κακϊσ το δεχτικαμε όλοι περίπου ατάραχοι, μασ
περνάει και δεφτερο χζρι από το άλλο μάγουλο. Και κάποια ςτιγμι βγάηει αφθνιαςμζνοσ τθ λουρίδα
και μασ λιανίηει τα πόδια.
Αφριο να μου το 'χετε γράψει είκοςι φορζσ ςτο τετράδιο και να το ξζρετε φαρςί!

6. Φφλλο εργαςίασ 2ο
Ο κυνθγόσ –δάςκαλοσ κερδίηει το ςτοίχθμα .....
Ο Ι. Κονδυλάκθσ (1861-1920) ςτο αυτοβιογραφικό του διιγθμα
«Όταν ιμουν δάςκαλοσ» περιγράφει τθν εμπειρία που είχε ο ίδιοσ,
όταν εργάςτθκε ωσ δάςκαλοσ ςτο Μϊδι τθσ Κυδωνίασ, ςτθν Κριτθ,
τθν ίδια εποχι πάνω κάτω που ο Ν. Καηαντηάκθσ φοιτοφςε ςτο
Δθμοτικό ςχολείο του Ηρακλείου.
Ο κεντρικόσ ιρωασ ο Γιϊργθσ, απόφοιτοσ γυμναςίου και μανιϊδθσ
κυνθγόσ δελεάηεται από το πλοφςιο ςε κθράματα κυνιγι τθσ
περιοχισ και διορίηεται δάςκαλοσ ςτο χωριό. Προκειμζνου να μθν
αποκαλυφκεί ι αμάκειά του, μθχανεφεται ζνα ςφςτθμα «το οποίον
αφινει τουσ μακθτάσ ελευκζρουσ να μελετοφν και να παίηουν
οπόταν κζλουν και όπωσ κζλουν». ΢τθν πρϊτθ του λοιπόν γνωριμία
με τουσ μακθτζσ λζει τα εξισ:
Δεν είμαι από τουσ δαςκάλουσ τουσ οποίουσ εγνωρίςατε μζχρι τοφδε. Θζλω να γίνω φίλοσ
ςασ και όχι τφραννοσ, να ςασ φανϊ ωφζλιμοσ και όχι να ςασ κάμω δειλοφσ και ταπεινοφσ’ να με
ςζβεςκε και να με αγαπάτε και όχι να με τρζμετε. Μερικοί από ςασ άλλωσ τε κοντεφει να ζχετε τθν
θλικίαν μου. Ζωσ χκεσ ιμουν και εγϊ μακθτισ και δεν επικυμϊ να με μιςιςετε, όπωσ εμίςθςα εγϊ
μερικοφσ από τουσ δαςκάλουσ μου. Δεν κ’ απαιτϊ να μακαίνετε μεγάλα πράγματα, τα οποία να μθ
ςασ αφινουν καιρόν να παίηετε, ωσ απαιτεί θ θλικία ςασ. Αλλά τα ολίγα αυτά εννοϊ να τα μακαίνετε
καλά. Φρονϊ ότι με το γλυκφ κα κάμωμεν καλφτερα τθν εργαςίαν μασ, ενϊ οι άλλοι δαςκάλοι
νομίηουν απαραίτθτον το ξφλον και τασ φβρεισ. ΢ασ παρακαλϊ, μθ με αναγκάςετε να πιςτεφω ότι
ζχω άδικον και ότι ζχουν δίκαιον οι άλλοι δαςκάλοι. Οι μακθταί μου ικουςαν τουσ λόγουσ μου με
ζκπλθξιν, ιτισ επί τζλουσ μετεβλικθ εισ ακτινοβόλθμα χαράσ. – Λοιπόν είςκε ςφμφωνοι; Σουσ
θρϊτθςα. – ΢φμφωνοι, απιντθςαν. Και ετιρθςαν τθν υπόςχεςίν των, όπωσ ετιρθςα και εγϊ τθν
ιδικιν μου.».........
Οι μακθταί μου με εςζβοντο και με θγάπων, χωρίσ να μεταχειριςκϊ ποτζ βίαια μζςα, χωρίσ
να υψϊςω καν τον τόνον τθσ φωνισ μου, ιςαν επιμελείσ και κόςμιοι. Θφξανε δε θ προσ εμζ αγάπθ
και ευγνωμοςφνθ των, όταν από τθν πρϊτθν τάξιν, ιτισ ιτο εισ το ιςόγειον, ιρχοντο ενίοτε
πλαταγιςμοί ραπιςμάτων ομοφ με τασ αγρίασ κραυγάσ και τασ φβρεισ του διδαςκάλου, κοφτςουρα,
παλιόπαιδα, κτινθ!».
Δυςτυχϊσ, όπωσ ςυμβαίνει ςυχνά, τα παιδιά, «καταχρώμενα τθν ελευκερίαν, ιρχιςαν να
περιπίπτουν εισ αναρχίαν και αςζβειαν προσ τον διδάςκαλον.Αλλά και ς’ αυτι τθν περίπτωςθ ο

7. δάςκαλοσ κατόρκωςε να ςυγκρατιςει τθν αγανάκτθςι του και να τουσ «ρίξει ςτο φιλότιμο»,
μζκοδοσ που τελικά απζδωςε :
- Βρε παιδιά, μθν είςκε αχάριςτοι προσ ζνα δάςκαλον, ο οποίοσ ςασ αγαπά και ο οποίοσ ειςιγαγε
τθν νζαν μζκοδον, ιτισ μόνον εισ τθν Ρωςίαν ζχει εφαρμοςκεί. Αλλά προ πάντων μθν είςκε ανόθτοι.
Θζλετε να ςασ δζρνω και να ςασ βαςανίηω όπωσ δζρνει ο κφριοσ αυτόσ κάτω; Αλλά αν ςασ δζρνω
ςαν γαϊδοφρια, πωσ κα γίνετε υπεριφανοι πολεμιςταί, για να ελευκερϊςετε τθ δυςτυχιςμζνθ τθν
πατρίδα μασ; Εγϊ δεν κα το κάμω αυτό το κακό, παιδιά μου, και αν ακόμθ εξακολουκιςετε να μου
δίδετε αφορμάσ και ν’ ανακατεφεςκε ςε πράγματα που δεν ςασ ενδιαφζρουν. Φαίνεται δε ότι οι
λόγοι μου ζπιαναν τόπον, διότι αι αταξίαι και θ αςζβεια δεν επαναλιφκθςαν.».
Σα κετικά αποτελζςματα φάνθκαν ςτο τζλοσ τθσ χρονιάσ και ςτθν πρόοδο των μακθτϊν
εκπλιςςοντασ τθν επιτροπι που διεξιγαγε τισ εξετάςεισ, και τον ίδιο το δάςκαλο:
«Θ Εφορία Χανίων απζςτειλεν επιτροπιν διά να κάμθ τασ εξετάςεισ. Ο ζλεγχοσ τοφτοσ με
ανθςφχει πολφ. Αλλά φαίνεται ότι οι μακθταί μου είχαν κάμει μεγάλασ προόδουσ εν αγνοία μου.
Διότι μετά το πζρασ των εξετάςεων οι αντιπρόςωποι τθσ Εφορείασ με εξζπλθξαν με ςυγχαρθτιρια: -
Ποτζ δεν επεριμζναμεν τοιαφτασ προόδουσ από νεοςφςτατον ςχολείον, μου είπεν εισ εξ αυτϊν με
τόνον μθ επιτρζποντα αμφιβολίαν περί τθσ ειλικρινείασ του. ΢ασ βεβαιϊ ότι είναι πολφ καλφτεροι οι
μακθταί ςασ από τουσ μακθτάσ του ςχολαρχείου Χανίων. Φαντάηομαι πόςον κα εκοπιάςατε. Δεν
γνωρίηω εάν εκοκκίνιςα όταν απιντθςα: - Εκοπίαςα πολφ, είναι αλθκζσ, αλλά ςιμερον λθςμονϊ
τουσ κόπουσ μου.
Να παρουςιάςετε ςε μια παράγραφο τθ
μζκοδο, τον τρόπο προςζγγιςθσ των μακθτϊν,
τα προβλιματα που αντιμετϊπιςε και τον τρόπο
που τα χειρίςτθκε ο νεαρόσ δάςκαλοσ του
διθγιματοσ. Σε ποια ςυμπεράςματα καταλιγετε;

8. Φφλλο εργαςίασ 3ο
Πρϊτεσ εμπειρίεσ ςτο γυμνάςιο τθσ επαρχίασ του 1957-58
 Η Άννα είναι δεκατριϊν χρονϊν,
γυμναςιοκόριτςο ςτθν επαρχία του 1957-58.
Διαβάςτε τισ πρϊτεσ εμπειρίεσ τθσ από το Γυμνάςιο
και εντοπίςτε πράγματα που μζνουν ίδια από τότε
μζχρι ςιμερα και άλλα που ζχουν αλλάξει.
Τα ςχολεία άνοιξαν. Για πρϊτθ φορά θ Άννα
κουβαλοφςε τςάντα γιομάτθ βιβλία. Θ μαφρθ τθσ
ποδιά ζφτανε μζχρι τθ μζςθ τθσ γάμπασ, ςφμφωνα με
τον κανονιςμό, κι ο γιακάσ τθσ άςτραφτε
κολλαριςμζνοσ, και ςυναγωνιηόταν ςτθν αςπρίλα τα
ςοςόνια τθσ κάτω. Τα μαλλιά τθσ τα είχε πλζξει ςε δυο
κοντζσ κοτςίδεσ, ενϊ τα ςγουρά τςουλοφφια τθσ ςτο
μζτωπο κυμάτιηαν περιφανα κι ατίκαςα…….
Κατθφόριςε ςοβαρι, όπωσ ταίριαηε ς' ζνα
γυμναςιοκόριτςο, τθν καινοφρια ακόμθ γειτονιά τθσ.
Διζςχιςε γριγορα, όπωσ άρμοηε, τθν Ράνω Ρλατεία
και μπικε ςτο δρόμο με τα μαγαηιά. Οφτε ματίτςα
αριςτερά και δεξιά. Με βιαςτικό βιμα, ζφταςε ςτθν
Κάτω Ρλατεία, πζραςε απζναντι και μπικε επιτζλουσ
ςτο δρόμο που βριςκόταν το Γυμνάςιο. Ιταν κι αυτι πια γυμναςιοκόριτςο! Ριρε μια βακιά ανάςα
και μπικε ςτον αυλόγυρο. Αμζςωσ όμωσ ζνιωςε να βουλιάηει. Κεζ, πόςο τεράςτιοι ιταν όλοι τουσ!
Κι αυτι ςαν νάνοσ! Ολόκλθροι άντρεσ και γυναίκεσ! Ρζραςε διςτακτικά από δίπλα τουσ κι εκείνοι
χαμιλωςαν το βλζμμα τουσ κατά τθ μεριά τθσ χαμογελϊντασ.
«Με κοροϊδεφουν! Και μ' αυτι τθν ποδιά, που μου τθν ζκαναν μακριά ςαν ράςο, φαίνομαι ακόμθ
πιο κοντι. Και δεν ξζρω κανζναν εδϊ. Και δεσ τι αζρα που ζχουν όλεσ αυτζσ οι κυράτςεσ. Εγϊ είμαι
ςαν βλαχαντερό!» ςκζφτθκε αναψοκοκκινιςμζνθ και ηάρωςε ςε μια άκρθ……
Ο αγιαςμόσ ζγινε όπωσ ςυνικωσ, αλλά μετά βγικε μπροςτά ο γυμναςιάρχθσ κι άρχιςε ζνα
κατεβατό από «πρζπει» κι «απαγορεφεται», που ζκανε όλο το ακροατιριο κάτω να ςτενάξει. Από τισ
μεγάλεσ μάλιςτα τάξεισ, Εβδόμθ κι Ογδόθ, ακοφςτθκαν ζντονεσ διαμαρτυρίεσ.
- Δε κα ανεχτϊ! Φϊναξε ο γυμναςιάρχθσ. Και τϊρα οι μακθτζσ ν’ αρχίςουν να προχωροφν απ’
αριςτερά και να μπαίνουν από τθν κφρια είςοδο ςτο πάνω προαφλιο. Οι μακιτριεσ από δεξιά. Κα
μπαίνουν από τθν πλαϊνι. Σε κάκε είςοδο κα υπάρχουν δφο κακθγθτζσ που κα ελζγξουν τθν
εμφάνιςι ςασ. Στουσ μθ ευπρεπείσ κα δοκοφν οι ανάλογεσ οδθγίεσ, ςτισ οποίεσ κα πρζπει να
ςυμμορφωκοφν πάραυτα!
Στο μεταξφ το Γυμνάςιο είχε χωριςτεί ςε μαφρεσ ποδιζσ και ςε πθλικια. Δυο μεγάλεσ ουρζσ που
προχωροφςαν αργά αργά. Θ ουρά των αγοριϊν πιγαινε πιο γριγορα βζβαια. Εκεί είχαν να ελζγξουν

9. ζνα ςυγκεκριμζνο ςθμείο του κακενόσ: το κεφάλι. Ρόςο κοντοκουρεμζνο ιταν και τι κατάςταςθ
επικρατοφςε ςτο πθλικιο που το καπζλωνε(κι αν το καπζλωνε). Θ άλλθ ουρά όμωσ….. Αρχίηανε με
το μαλλί. Πχι αφζλειεσ ι μποφκλεσ ι «μιηανπλί». Κοτςίδεσ μία ι δυο, αν ιταν μακρφ. Και, βζβαια,
απαγορευμζνα ο οξιηενζσ κι αμμωνία. Ζλα όμωσ που τα περιςςότερα κορίτςια ικελαν να «φζρνουν»
λιγάκι τθσ Βουγιουκλάκθ. «Το ξφλο που βγικε από τον παράδειςο» είχε βγάλει εκτόσ μόδασ τισ
απανταχοφ μελαχρινζσ και καςτανομάλλεσ. Τϊρα οι απομιμιςεισ τθσ ξανκιάσ ςταρ άρχιςαν να
βγαίνουν ςτο πλάι αρμακιζσ αρμακιζσ. Και μαηί τουσ τα μαδθμζνα φρφδια. Κι οι ποδιζσ χωρίσ γιακά.
Κι οι ποδιζσ που δε χάιδευαν γάμπεσ. Κι οι ξυριςμζνεσ γάμπεσ. Και τα παποφτςια με τακοφνι. Και τα
μακριά νφχια. Και τα χείλια με κραγιόν. Κι υπιρχαν περιπτϊςεισ - Άκουςον, Άκουςον! - που μερικά
απ' αυτά τα παραπτϊματα ςυνυπιρχαν αρμονικά ςτο ίδιο άτομο!......
Θ πρϊτθ βδομάδα ςτο Γυμνάςιο ιταν γιομάτθ αναταραχι. Μζχρι να φτάςει το Σάββατο, όλοι
τουσ ζτρεμαν το γυμναςιάρχθ. Θ Ογδόθ μάλιςτα τον μιςοφςε κανάςιμα. Τον κφριο «Ράραυτα».
Βλζπεισ, τθσ είχε κόψει όλα τα προνόμια που απολάμβανε παραδοςιακά. Μζχρι τότε, τ' αγόρια τθσ
Ογδόθσ μποροφςαν ν' αφινουν κάποιο τςουλοφφι να μακραίνει κάπωσ, χωρίσ να τουσ μιλάει κανείσ,
και το πθλικιο τουσ ζμοιαηε πιο πολφ με μπερζ, που το κρατοφςαν περιςςότερο ςτο χζρι παρά ςτο
κεφάλι. Τα κορίτςια πάλι ζφτιαχναν το μαλλί τουσ κάκε Σάββατο και φοροφςαν χαμθλό τακοφνι.
Αυτά τϊρα όλα είχαν χακεί. ΟΛΟΛ ζπρεπε να ςυμμορφϊνονται με τισ διατάξεισ του ςχολείου. Χωρίσ
εξαιρζςεισ. Και κανείσ πια ςτο πάνω προαφλιο! Πλοι ςτο κάτω, και μάλιςτα οι μακιτριεσ ςτ'
αριςτερό κομμάτι του και τ' αγόρια ςτο δεξί του. Κι όχι κουβζντεσ αναμεταξφ τουσ. Ανάμεςά τουσ, ς’
ζνα νοερό διάδρομο ζκαναν βόλτεσ οι κακθγθτζσ.
Ακόμα και ςτο δρόμο δεν ζπρεπε να ςυνομιλοφν τα’ αγόρια με τα κορίτςια! Εάν τουσ ζβλεπε
κανζνασ κακθγθτισ, κα ζπαιρναν αποβολι. Αποβολι κα ζπαιρναν κι αν τουσ ζβλεπαν ςε
κινθματογράφο ι ςε χορό ι ςε κζντρο διαςκεδάςεωσ ι να κυκλοφοροφν μετά τισ δζκα το βράδυ……
Και τι κακό είχε ο κινθματογράφοσ; Α, αυτόσ ο Ράραυτασ, εδϊ τθσ ςτεκόταν! Κι αυτι που ικελε τόςο
πολφ να πάει ςτο Γυμνάςιο... Ευτυχϊσ που είχαν ζνα φιλόλογο καταπλθκτικό. Από τθν πρϊτθ ςτιγμι
τον ςυμπάκθςε. Κι ασ τισ ζλεγε όλεσ «κότεσ». Το ζλεγε μ' ζνα χαμόγελο που ιταν ςαν να λάτρευε τισ
κότεσ. Αυτόσ ιταν κι ο υπεφκυνοσ για όλεσ
τισ καλλιτεχνικζσ εκδθλϊςεισ του
Γυμναςίου: κεατρικζσ παραςτάςεισ και
χορωδία. Από τθν τρίτθ κιόλασ μζρα είχε
ηθτιςει μακθτζσ και μακιτριεσ για να
φτιάξει τθ χορωδία. Το να είςαι ςτθ
χορωδία ςιμαινε ότι εςφ μποροφςεσ να
τραγουδάσ ωραία και καλά το «Ξεκινά
μια ψαροποφλα...», ενϊ οι άλλοι ςτθν
τάξθ ςου ζκαναν μάκθμα. Μια προοπτικι
κακόλου ευκαταφρόνθτθ βεβαίωσ.
Βοφλα Μάςτορθ, ςτο γυμνάςιο, εκδ. Πατάκθ

10. Φφλλο εργαςίασ 4ο
Νικθφόροσ Βρετττάκοσ, Σα δεκατζςςερα παιδιά
«…Εν αρχι θν θ αγάπθ…» μελωδοφςε γιομίηοντασ
το γυμνό ςου δωμάτιο μια παράξενθ άρπα,
κακϊσ ς’ ζπαιρνε ο φπνοσ και το χζρι ςου, κρφο,
ςαν κλωνί λεμονιάσ ςε νεκρό, αναπαφονταν
πάνω ςτο ςτικοσ ςου. Κι ζβλεπεσ
πωσ άνοιγε τάχα μια πόρτα ςτον φπνο ςου.
Ρωσ μπαίναν τα δεκατζςςερα παιδιά λυπθμζνα
και ςτεκόντουςαν γφρω ςου. Τα μάτια τουσ κφμιηαν
ςταγόνεσ ςε τηάμια: «Ζλεοσ! Ζλεοσ! Ζλεοσ!...»
τινάηοντασ τθ βροχι και το χιόνι από πάνω τουσ,
τα ηφγιαηεσ με το βλζμμα ςου ςα να’ κελεσ να τουσ κόψεισ
τθν ευτυχία ςτα μζτρα τουσ, ενϊ θ άρπα ςυνζχιηεν
απαλά μεσ ςτον φπνο ςου: «… Π,τι κζλει κανείσ
μπορεί να φτιάξει με τθν αγάπθ. Ιλιουσ κι αςτζρια,
ροδϊνεσ και κλιματα…». Αλλά εςφ προτιμοφςεσ
μποτίτςεσ φοδραριςμζνεσ με μάλλινο,
πουκάμιςα κλειςτά ςτο λαιμό -
γιατί φυςάει πολφ ςτο Καλζντηι!
Ζβλεπεσ πωσ ράβεισ με τα δυο ςου χζρια,
ζβλεπεσ πωσ ηυμϊνεισ με τα δυο ςου χζρια
κι ονειρευόςουν πωσ μπαίνεισ ςτθν τάξθ
με δεκατζςςερισ φορεςιζσ,
με δεκατζςςερα χριςτόψωμα ςτθν αγκαλιά ςου.
Αλλά ξφπναγεσ το πρωί κι άκουγεσ που ζβρεχε.
Σε δίπλωνε ςα μια λφπθ τ’ αδιάβροχό ςου
κι ο δρόμοσ για το ςχολειό γινόταν πιο δφςκολοσ.
Βάδιηεσ κι είχεσ ςκυμμζνο το πρόςωπο
ςαν να ‘ταν κάποιοσ απάνω ςου και να ς’ ζκρινε
για τ’ άδεια ςου χζρια. Σαν να ‘φταιγεσ μάλιςτα,
ς’ όλθ τθ διαδρομι ςε μπάτςιηε το χιονόνερο.
Ζμπαινεσ ςτο ςχολειό κι όπωσ τ’ αντίκριηεσ
μοιραηόταν ςε δεκατζςςερα χαμόγελα το πρόςωπό ςου.
Κυμόςουν πωσ θ αγκάλθ ςου ιταν μιςι
κι ανεβαίνοντασ πάνω ςτθν ζδρα ςου
άνοιγεσ τθ λφπθ ςου και τα ςκζπαηεσ,
όπωσ ο ουρανόσ ςκεπάηει τθ γθ.
Ώρα 8 και 20 ακριβϊσ.
Το μάκθμα αρχίηει κανονικά.

11. Εςφ πάνω απ’ τθν ζδρα και απ’ αντίκρυ ςου ο Χριςτόσ,
απαλόσ και γλυκφσ μεσ ςτο κάδρο του,
δίνατε τα χζρια πάνω από τα κεφάλια τουσ
να τουσ κάμετε μια ςκζπθ από ηεςταςιά,
γιατί ςασ ιρκανε και ςιμερα μουςκεμζνα
κι θ λφπθ περπατάει μεσ ςτα μάτια τουσ,
όπωσ ο ςπουργίτθσ πάνω ςτο φράχτθ.
Το καλαμπόκι δεν ψϊμωςε το περςινό καλοκαίρι
κι ακοφσ το ψωμάκι που κλαίει μεσ ςτισ μπόλιεσ τουσ.
Ώρα 10 και 20’. Το μάκθμα ςυνεχίηεται.
Οι ςπουργίτεσ ςου χτυποφν τα φτερά τουσ.
Το μολφβι πεκαίνει ανάμεςα ςτα κοκαλιαςμζνα τουσ δάχτυλα.
Θ καρδιά ςου είναι τϊρα μια ςτάμνα ςπαςμζνθ.
Τα λόγια ςου βγαίνουν αργά, ςα μια βρφςθ που ςτζρεψε:
«Ο μζγασ Αλζξανδροσ… Ο μζγασ Αλζξανδροσ…
Ο μζγασ Αλζξανδροσ…».
Τα δάχτυλά ςου είναι πζντε. Τα μζτρθςεσ δζκα φορζσ.
Τα δάχτυλά ςου είναι πζντε. Μετράσ το ζνα χζρι ςου
- τ’ άλλο ςου βρίςκεται τυλιγμζνο ςε ςυννεφιά -
τα δάχτυλά ςου είναι πζντε. Σθκϊνεισ το πρόςωπο,
κοιτάηεισ τθ ςτζγθ, κάνεισ πωσ ςκζφτεςαι,
ςκφβεισ πάλι ςτθν ζδρα, ξεφυλλίηεισ τον Αίςωπο,
κατεβαίνεισ και γράφεισ ςτο μαυροπίνακα,
κοιτάηεισ τον ουρανό απ’ το παράκυρο,
γυρίηεισ το κεφάλι ςου αλλοφ,
δεν μπορείσ άλλο παρά να κλάψεισ.
Ραίρνεισ το μακθτολόγιο ςτα χζρια ςου,
κάτι ψάχνεισ να βρεισ, το ςθκϊνεισ διαβάηοντασ
και ςκεπάηεισ το πρόςωπό ςου.
Ο Ν. Βρεττάκοσ αφιερϊνει το ποίθμα «Στθ
γυναίκα με το τςακιςμζνο χζρι» ςε μια
κακθγιτρια που υπθρετεί ς’ ζνα φτωχό ορεινό
χωριό τθσ Θπείρου, το Καλζντηι; Ροια είναι θ
παιδαγωγικι αρχι που ακολουκεί θ
κακθγιτρια; Τι διαπιςτϊνει προςπακϊντασ να
τθν εφαρμόςει ςτθν πράξθ; Ροιεσ ςκζψεισ και
ποια ςυναιςκιματα ςασ γεννάει το ποίθμα
αυτό;

12. Φφλλο εργαςίασ 5ο
«Παιδιϊν θ Βαςιλεία», Ανδρομάχθσ Επάνοδοσ» του Γιάννθ Κουβαρά
Το ποίθμα που ακολουκεί ζχει δθμοςιευτεί το 1999. Τι ζχει αλλάξει 100 χρόνια μετά τθ «Νζα
Ραιδαγωγικι»;
Συγκρίνετε τθ μορφι τθσ δαςκάλασ αυτισ με τθν αντίςτοιχθ του δαςκάλου τθσ «Νζασ
Ραιδαγωγικισ». Ροια φράςθ του ποιιματοσ βρίςκεται ςε πλιρθ αντίκεςθ με το ρόλο του
δαςκάλου τθσ «Νζασ Ραιδαγωγικισ»
Γιατί θ δαςκάλα αυτι γνωρίηει «κρίαμβο»;
ΓΙΑΝΝΗ΢ ΚΟΤΒΑΡΑ΢, Ανδρομάχθσ Επάνοδοσ
Δε καυμάηεισ ζνα δάςκαλο που λζει πωσ δφο και δφο κάνουν τζςςερα
Τον καυμάηεισ όμωσ που διάλεξε αυτό το υπζροχο επάγγελμα
Απαρθγόρθτουσ άφθνε τουσ μικροφσ μακθτζσ τθσ
Θ κυρία Βίκυ φεφγοντασ για μετεκπαίδευςθ
Δεν τθν αφινανε να φφγει
Τθσ κλειδϊναν τθν αίκουςα
Τθσ φράηαν το διάδρομο
Τθσ κ λ ε ί ν α ν
Τθν ζξοδο, το δρόμο, τθν αυλόπορτα
Κρεμόντουςαν πάνω τθσ
Τρζχανε πίςω απ’ το αυτοκίνθτό τθσ
Λαχανιαςμζνα
Και ’κείνθ
Χωρίσ κουράγιο να μαρςάρει...
Τά ’βλεπε μζςα απ’ τον ραγις-
μζνο κακρζπτθ
Καλερόν δάκρυ χζουςα*
(Ρολιορκθτικόσ κλοιόσ αγάπθσ αξόδευτθσ
Κρίαμβο που πραγματικά δεν εγνϊριςαν
Ροτζ νικθτζσ Αυτοκράτορεσ. Ραιδιϊν θ Βαςιλεία.)
Γιάννθσ Κουβαράσ, Μζςα κάλαςςα, Σοκόλθσ, Ακινα 1999
* Θαλερόν *κατά+ δάκρυ χζουςα: αναφορά ςτον ςτίχο Η496 τθσ Ιλιάδασ του Ομιρου. Εκεί, ο Ζκτορασ, ο
αρχθγόσ των Σρϊων, φςτερα από μια ςυγκινθτικι και γεμάτθ τρυφερότθτα ςκθνι, αποχαιρετά τθ ςφηυγό
του Ανδρομάχθ, μαηί με το παιδί τουσ, τον Αςτυάνακτα, οδεφοντασ εκ νζου για το πεδίο τθσ μάχθσ.
Αντίκετα, θ Ανδρομάχθ, «με μάτια δακρυςμζνα» και ζχοντασ ςτθν αγκαλιά τθσ το μωρό τουσ, επιςτρζφει
ςτα ιδιαίτερα δωμάτιά τθσ ςτο παλάτι με άςχθμα προαιςκιματα για τθ μοίρα του Ζκτορα και του
παιδιοφ τουσ.

13. Φφλλο εργαςίασ 6ο
Ζωρη ΢αρι, Ο κφριόσ μου, Η παιδαγωγικι τθσ αποδοχισ και τθσ αγάπθσ.
 Ροιεσ παιδαγωγικζσ αρχζσ, μεκόδουσ διδαςκαλίασ
και αγωγισ εφαρμόηει ο καινοφριοσ δάςκαλοσ; Ρϊσ
αντιμετωπίηει τον ατίκαςο μακθτι, Ραςχάλθ, ο
οποίοσ κάνει ό,τι μπορεί για να τον προκαλζςει;
Μπορείτε να προβλζψετε τθ ςυνζχεια;
Θ πζμπτθ δθμοτικοφ ζςτεκε όρκια μπροςτά του. —
Καλθμζρα, είπε. Είμαι ο δάςκαλοσ ςασ. — Και πϊσ ςε
λζνε, ρε; Ο δάςκαλοσ με τα μάτια ζψαξε να βρει τθ
φωνι. Ο μακθτισ είχε κοντοκουρεμζνο μαλλί και το
πρόςωπο του ιταν παςαλειμμζνο ςκόνθ και μφξεσ.
Ο δάςκαλοσ τον πλθςίαςε κι ζκανε να του χαϊδζψει
το κεφάλι, όμωσ το αγόρι τραβιχτθκε προσ τα πίςω.
— Και ςζνα πϊσ ςε λζνε;
— Ραςχάλθ, ρε.
—Εμζνα με λζνε Γιϊργο. Χαίρω πολφ, Ραςχάλθ ΢ε.
—Ραςχάλθ, χωρίσ ΢ε.
— Συγγνϊμθ, νόμιηα πωσ ΢ε είναι το επϊνυμο
ςου.
— Ραςχάλθ με λεν, βροντοφϊναξε το αγόρι. Ραςχάλθ Στζργιου.
Ο καινοφριοσ δάςκαλοσ ιταν ψθλόσ, γεροδεμζνοσ και όμορφοσ, καλά καλά οφτε τριάντα
χρονϊν. Ιρεμοσ
Ο Ραςχάλθσ ςυνζχιςε:
— Χάπια πίνεισ;
Θ ερϊτθςθ ζμεινε ξεκρζμαςτθ. Τι να 'κελε να πει ο πιτςιρικάσ;
— Πχι, του απάντθςε ο δάςκαλοσ.
— Κι ο άλλοσ δεν ζπινε χάπια, όμωσ ςτο τζλοσ. Τα παιδιά γζλαςαν.
— Και τι κα κάνεισ χωρίσ χάρακα;
Άλλθ ερϊτθςθ του Ραςχάλθ που μπζρδευε το δάςκαλο.
— Και τι ςχζςθ ζχει ο χάρακασ με τα χάπια; Ζνα κορίτςι, ψθλό για τθν τάξθ του, μελαχρινό
με κοκάλινεσ πεταλοφδεσ ςτα μαλλιά, ςικωςε το χζρι να μιλιςει:
— Με λζνε Ειρινθ. Ο άλλοσ μασ δάςκαλοσ όλο χτυποφςε το χάρακα πάνω ςτθν ζδρα και
φϊναηε «ςκαςμόσ», ϊςπου ζςπαςε ςτα δυο ο χάρακασ. Με το χάρακα βαροφςε τον
Ραςχάλθ. Στο τζλοσ όλο χάπια ζπινε.
— Εγϊ δε κα χρειαςτϊ χάπια, οφτε και χάρακα.
— Ριάς' τ' αυγό και κοφρευ' το, τον προκάλεςε ο Ραςχάλθσ. Άντε γεια.
Κοφνθςε το χζρι του και βγικε με το πάςο του από τθν τάξθ.
Ο δάςκαλοσ δεν τον εμπόδιςε. Ιταν θ πρϊτθ ςφγκρουςθ………………………………………….

14. Ο δάςκαλοσ κρατοφςε ςτο κάκε χζρι από μια μεγάλθ φουςκωμζνθ ςακοφλα,
ανζβθκε ςτο βάκρο και τισ ακοφμπθςε κάτω από το μαυροπίνακα. Τι’ναι τοφτεσ
οι ςακοφλεσ; παραξενεφτθκαν οι μακθτζσ κι ζτριξαν τα κρανία. Ο Ραςχάλθσ
ψικφριςε ςτο Λευτζρθ:
— Αλλοφ γι' αλλοφ ο άνκρωποσ...
Ο δάςκαλοσ κάκιςε ςτθν ζδρα του, ζκανε να μιλιςει, δε μίλθςε, ςθκϊκθκε, προχϊρθςε ωσ τθν
άκρθ του βάκρου και τότε είπε:
— Ραιδιά μου, ςιμερα κα κλζψω λίγθ ϊρα από το μάκθμα ιςτορίασ γιατί ζχω να ςασ πω κάτι
ςθμαντικό. Οι μακθτζσ τζντωςαν τ' αυτιά τουσ. Οφτε ζνα κιχ.
— Σασ ζφερα βιβλία. Πχι ςχολικά. Βιβλία που ζγραψαν ςυγγραφείσ για παιδιά, παραμφκια και
μυκιςτοριματα. Τα διάβαηα όταν ιμουν μακθτισ του δθμοτικοφ και του γυμναςίου. Κα ςασ τα
μοιράςω κι αν κζλετε τα διαβάηετε. Λζω ΑΝ ΚΕΛΕΤΕ, γιατί τα εξωςχολικά βιβλία δεν πρζπει
αναγκαςτικά να τα διαβάηετε. Πλθ ςασ θ μζρα είναι γεμάτθ Ρ΢ΕΡΕΛ . Ρ΢ΕΡΕΛ να ςθκωκείτε
νωρίσ το πρωί για να πάτε ςχολείο, Ρ΢ΕΡΕΛ να διαβάςετε ιςτορία, γεωγραφία, ςυντακτικό,
Ρ΢ΕΡΕΛ να λφςετε τισ αςκιςεισ των μακθματικϊν, Ρ΢ΕΡΕΛ να είςτε υπάκουοι, φρόνιμοι,
προςεκτικοί τθν ϊρα του μακιματοσ, Ρ΢ΕΡΕΛ, Ρ΢ΕΡΕΛ, Ρ΢ΕΡΕΛ... Αμάν! Ε λοιπόν, το
εξωςχολικό, ζνα μυκιςτόρθμα, λόγου χάρθ, δεν είναι ζνα Ρ΢ΕΡΕΛ, αλλά ζνα ΚΕΛΩ. ΑΝ ΚΕΛΕΤΕ
το ξεφυλλίηετε και το διαβάηετε, ΑΝ ΚΕΛΕΤΕ πθδάτε ςελίδεσ κι αν δε ςασ διαςκεδάηει το
παρατάτε. Το εξωςχολικό βιβλίο είναι παιχνίδι, κανζνασ δεν πρόκειται να ςασ βακμολογιςει.
………………….
— Τθν άλλθ βδομάδα κα παρακολουκιςει το μάκθμα των ελλθνικϊν ο ςχολικόσ ςφμβουλοσ κι
απο-φάςιςα, ζτςι ξαφνικά, να βάλω ςτουσ μακθτζσ μου να διαβάςουν, ι μάλλον να παίξουν, Τον
Νεκροφ Αδερφοφ, το δθμοτικό τραγοφδι. Δεν ιξερα πϊσ να τα καταφζρω. Το διάβαςα πρϊτα εγϊ,
ολόκλθρο παρακαλϊ, κι όλο περίμενα κάποια αντίδραςθ βαρεμάρασ ι ανυπομονθςίασ. Ε λοιπόν,
μ' άκουγαν ςιωπθλοί. Μόνο ςτο τζλοσ ςφφριξε ο ψθλόσ, αλλά μάλλον επαινετικό ιταν το
ςφφριγμα του. Κι φςτερα βοφτθξα ςτα βακιά νερά. Μοίραςα τουσ ρόλουσ. Αφθγθτισ, είπα, κα
είναι ο Τάκθσ, και δεν είπε όχι ο μάγκασ, οφτε ςφφριξε, κι ζπειτα, αποφαςιςτικά, είπα να κάνει ο
Ραςχάλθσ τον Κωνςταντι. Να τον ζβλεπεσ, Ελζνθ, πϊσ κοκκίνιςε! Διάλεξα μια μικρι, θ αλικεια,
λίγο ςυνεςταλμζνθ, τθ Φωτεινι, να κάνει τθ μάνα κι εκείνθ ζβαλε τα κλάματα, δεν ικελε. Κι
αμζςωσ πετάχτθκε θ Ειρινθ, αυτι κι αν ικελε! Τθν Αρετι κα τθν παίξει θ Μαρία του φοφρναρθ…..
Και ο ςχολικόσ ςφμβουλοσ, ο κφριοσ Μάριοσ Χρθςτίδθσ, ζδωςε κερμά ςυγχαρθτιρια ςτο δάςκα-
λο:
— Ο τρόποσ που προςζγγιςαν οι μακθτζσ το δθμοτικό τραγοφδι ιταν λίαν επιτυχισ. Το μάκθμα
ζγινε παιχνίδι και το παιχνίδι γνϊςθ. Π,τι καλφτερο θ ςυλλογικι εργαςία ςτο ςχολείο.
Ζωρη ΢αρι, Ο κφριόσ μου, εκδ. Πατάκθ

15. Φφλλο εργαςίασ 7ο
Γονείσ και ςχολείο ςιμερα , το άγχοσ τθσ πρϊτθσ μζρασ
Να ςυγκρίνετε τθ ςτάςθ του πατζρα του μικροφ Καηαντηάκθ ςτθ Ν. Ραιδαγωγικι με τα
ςυναιςκιματα, τισ ςκζψεισ και τισ αντιδράςεισ ενόσ ςθμερινοφ πατζρα που γράφει ςτο μπλογκ
του με αφορμι τθν πρϊτθ μζρα του γιου του ςτο δθμοτικό ςχολείο:
Ρροςπακϊ να κυμθκϊ τον πρϊτο δικό μου χρόνο ςτο δθμοτικό. Κυμάμαι ελάχιςτα: ότι θ δαςκάλα
μασ ιταν πολφ νζα, τθν αίςκθςθ του χϊρου τθσ αίκουςασ με κρανία ωσ κάτι καινοφργιο, το ποφ
βριςκόταν θ τάξθ ςτο κτίριο (θ πρϊτθ δεξιά ςτο ιςόγειο, θ πιο κοντινι ςτισ τουαλζτεσ). Από
ςυμμακθτζσ κυμάμαι κάμποςουσ, ηορίηομαι βζβαια, αλλά τουσ κυμάμαι – πιο κακαρά αυτοφσ που
είχα μζχρι και τθν ζκτθ δθμοτικοφ φυςικά.
Γιατί αφοφ το κυμάμαι ςαν κάτι τόςο απλό και τόςο ιπιο, με ζχει πιάςει τζτοιο τρακ για τισ πρϊτεσ
μζρεσ του δθμοτικοφ;
Ο αγιαςμόσ ζγινε τθν Ραραςκευι και ιταν μια απλι διαδικαςία – θ ανθςυχία μασ ιταν για το ποια
δαςκάλα κα ζχει, ποιοι ςυμμακθτζσ του κα είναι ςτο ίδιο τμιμα, πότε κα ξεκινιςουν πλιρεσ
πρόγραμμα. Πλα αφοροφςαν το μζλλον – κοντινό μεν, αλλά μζλλον.
Σιμερα άρχιςαν τα γοφςτα. Εκεί που τθν Ραραςκευι είχαμε απλά νζο χϊρο και τθν ςυνάντθςθ με
μερικοφσ παλιοφσ ςυμμακθτζσ, ςιμερα τα βλαςτάρι μασ ξεκινά για πρϊτθ φορά να τα κάνει όλα
μόνοσ του: μόνοσ του κα διαλζξει ποφ και με ποιουσ κα κάτςει, μόνοσ του κα ταχτοποιιςει τα
πράγματά του, μόνοσ του κα αναηθτιςει τετράδιο και μολφβι όταν τα χρειαςτεί, μόνοσ κα πάρει
άδεια για τουαλζτα και κα βρει και ποφ είναι ςτο κτίριο. Το αντράκι μασ μεγαλϊνει κι εμείσ,
πανικόβλθτοι ςαν ανίδεοι πελάτεσ που μπικαν ςτο τραινάκι του λοφνα – παρκ, τον βλζπουμε να
τα καταφζρνει. Χωρίσ να χρειάηεται εμάσ και χωρίσ να του τα πολφ – ηαλίηουμε.
Δεν φαντάηεςτε πόςο δφςκολο είναι να θρεμιςεισ και να το απολαφςεισ αυτό.
Ζπρεπε να υπιρχε κάποιοσ τρίτοσ από μια μεριά. Τα πρωτάκια να παλεφουν να κουμαντάρουν τισ
καινοφργιεσ, τεράςτιεσ τςάντεσ, να προχωράνε για τθν αίκουςα όπου κα γνωριςτοφν με τθν
δαςκάλα τουσ κι από κοντά τςοφρμο οι γονείσ, αγχωμζνοι πολφ περιςςότερο από τα παιδιά.
Σπρωχνόμαςταν κοντά ςτθν πόρτα, να δοφμε ποφ κάκιςαν, να δοφμε ότι το φφοσ τουσ είναι ιρεμο
ότι δεν ζχουν αγχωκεί, δεν ζχουν ςτεναχωρθκεί. Κι όλοι οι ενιλικοι με φφοσ λεσ κι θ οικογζνεια
βρίςκεται ςε διαδικαςία πανελλθνίων!
Ζτςι, προςπακϊ να κυμθκϊ πϊσ ιταν θ δικι μου α’ δθμοτικοφ. Δεν κυμάμαι τίποτα από το πϊσ
λφκθκαν τα προβλιματα που τϊρα μου φαίνονται βουνό για τον γιο μου: το τι ζτρωγα ςτα
διαλείμματα, το πϊσ και πόςα λεφτά μου ζδιναν οι γονείσ μου, το πϊσ πιγαινα ςτθν καντίνα, το
ποιοσ ιταν διπλανόσ μου. Δεν κυμάμαι καν το όνομα τθσ δαςκάλασ μου ι αν είχα μπει ποτζ
τιμωρία. Κυριολεκτικά, κυμάμαι ελάχιςτα πράγματα και τα περιςςότερα μπορεί να είναι κι από τισ
επόμενεσ τάξεισ του δθμοτικοφ. Μάλλον δεν ιταν και τόςο τραυματικι θ εμπειρία μου. Από τθν
άλλθ, φαντάηομαι πωσ αν ρωτιςω τθ μάνα μου, ακόμα κα κυμάται τισ αγωνίεσ που πζραςε εκείνεσ
τισ μζρεσ….
Αχ μωρζ, πϊσ μεγαλϊνουν ζτςι! Και πϊσ γίνεται να είναι πιο δφςκολθ θ πρϊτθ μζρα του
δθμοτικοφ από τθν πρϊτθ μζρα ςτον παιδικό ςτακμό; Μςωσ γιατί χάνεται όλο και περιςςότερο ο
ζλεγχοσ – αυτό όμωσ δεν είναι κι ο ςκοπόσ; Αυτό δεν κζλουμε, να φφγουν από τθν οικογενειακι
φωλιά ζτοιμα να ανοίγονται με ςιγουριά ςτο άγνωςτο;
Ραφςθ. Εςφ δεν είςαι που ορκίηεςαι να μθν παίρνεισ τον εαυτό ςου πιο ςοβαρά απ’ όςο
χρειάηεται; Στο κάτω – κάτω, το καλφτερο πράγμα ςτον κόςμο είναι να πατά το παιδί ςου γερά ςτα
πόδια του.
http://mpampakis.wordpress.com/2009/09/14/protakia/

16. Φφλλο εργαςίασ 8ο
Άγχθ και προςδοκίεσ γονιϊν από το ςχολείο και το δάςκαλο ςιμερα
Πϊσ αντιμετωπίηουν ςτα ςκίτςα που ακολουκοφν οι γονείσ τθν επιςτροφι-πρϊτθ μζρα ςτο
ςχολείο; Σι ζχει αλλάξει 100 χρόνια μετά τθ «Νζα Παιδαγωγικι», Σι μζνει ίδιο; Να ςυγκρίνετε
τθ ςτάςθ των γονιϊν του μικροφ Καηαντηάκθ με τθ ςτάςθ των ςθμερινϊν γονιϊν.
Αξιοποιιςτε τισ προςωπικζσ ςασ εμπειρίεσ. ΢υηθτιςτε τισ απόψεισ ςασ.
Αν δεν υπιρχαν ςχολεία, να παίρνουν τα παιδιά μακριά από το ςπίτι κάποιεσ ϊρεσ, τα τρελοκομεία
κα ιταν γεμάτα από μθτζρεσ.
Εντγκαρ Χάουι (αμερικανόσ δθμοςιογράφοσ-ςυγγραφζασ)

17. Αφοφ μελετιςετε προςεκτικά τισ γελοιογραφίεσ, να ςχολιάςετε τθ ςτάςθ των γονιϊν απζναντι
ςτο δάςκαλο και ςτο παιδί και να τθν ςυγκρίνετε με τθν αντίςτοιχθ ςτάςθ του πατζρα ςτθ
«Νζα Ραιδαγωγικι» του Καηαντηάκθ. Τι ςυμπεράςματα βγάηετε; Αξιοποιιςτε και τισ δικζσ ςασ
εμπειρίεσ και γνϊςεισ. Ρϊσ αντιμετωπίηουν οι γονείσ τουσ δαςκάλουσ ςιμερα;

18. Φφλλο εργαςίασ 9ο:
Σο ξφλο βγικε από τον Παράδειςο;
Με αφορμι τθν 30θ Απριλίου -Ραγκόςμια Θμζρα κατά τθσ Σωματικισ Τιμωρίασ των Ραιδιϊν- το
Δίκτυο για τθν Πρόλθψθ και Καταπολζμθςθ τθσ ΢ωματικισ Σιμωρίασ ςτα Παιδιά, χρθςιμοποιεί
φζτοσ το ςφνκθμα «Ψθλά τα Χζρια!», υπενκυμίηοντασ τθν αναγκαιότθτα τθσ μθ βίαιθσ
διαπαιδαγϊγθςθσ των παιδιϊν.
Αφοφ μελετιςετε το κείμενο που ακολουκεί να παρουςιάςετε ςε 1 παράγραφο τισ απόψεισ
ςασ ςχετικά με τθν αποτελεςματικότθτα τθσ ςωματικισ τιμωρίασ ωσ τρόπου διαπαιδαγϊγθςθσ.
Ανοικτι Επιςτολι ςτα Παιδιά, τουσ Γονείσ και τουσ Εκπαιδευτικοφσ
Με αφορμι τθν 30θ Απριλίου, Ραγκόςμια Θμζρα κατά τθσ ςωματικισ τιμωρίασ των παιδιϊν, οι
φορείσ που ςυμμετζχουμε ςτο «Δίκτυο για τθν Πρόλθψθ και Καταπολζμθςθ τθσ ΢ωματικισ
Σιμωρίασ ςτα Παιδιά» ςασ καλοφμε να πάρετε μζροσ ςτθν προςπάκειά μασ να βγάλουμε το ξφλο
και κάκε μορφι βίασ από τθ ηωι μασ, να μάκουμε να επικοινωνοφμε με μθ βίαιουσ τρόπουσ ςε
όλουσ τουσ χϊρουσ όπου ςυνυπάρχουμε.
Οι ςφγχρονεσ παιδαγωγικζσ επιςτιμεσ τονίηουν ότι το ξφλο, όπωσ και θ χριςθ βίασ γενικότερα,
δεν κάνει καλό ςτα παιδιά. Αντικζτωσ, βλάπτει τθν ψυχικι τουσ ιςορροπία, δεν τα ςυνετίηει
πραγματικά, προςβάλλει τθν προςωπικότθτά τουσ, τα μακαίνει να χρθςιμοποιοφν και τα ίδια τθ
βία για να επιβλθκοφν, ενϊ μπορεί να οδθγιςει ακόμθ και ςε ςοβαρζσ μορφζσ κακοποίθςισ τουσ.
Αυτοί είναι και οι λόγοι για τουσ οποίουσ ζχει αναπτυχκεί μια παγκόςμια κίνθςθ για τθν εξάλειψθ
τθσ βίασ από τθ ηωι των παιδιϊν. Στθν Ελλάδα, ο νόμοσ του 2006 για τθν αντιμετϊπιςθ τθσ βίασ
ςτθν οικογζνεια κακιςτά ςαφζσ ότι θ ςωματικι τιμωρία ςε βάροσ των παιδιϊν δεν επιτρζπεται. Θ
χριςθ τθσ ςωματικισ τιμωρίασ δεν επιτρζπεται οφτε ςτο ςχολείο και ςτα ιδρφματα.
Ωςτόςο, ο νόμοσ δεν αρκεί. Χρειάηεται να αλλάξουν και οι ςυνικειζσ μασ. Να δοκιμάςουμε
άλλουσ τρόπουσ διαπαιδαγϊγθςθσ όπωσ το διάλογο, τθν κατανόθςθ, τθν υπομονι και τθν πεικϊ.
Να κζςουμε ξεκάκαρουσ κανόνεσ με ςυνζπειεσ οι οποίεσ όμωσ δεν κα προςβάλλουν τθν
προςωπικότθτα του παιδιοφ. Και το κυριότερο, με το παράδειγμά μασ να πείςουμε τθ νεότερθ
γενιά ότι θ χριςθ βίασ δεν είναι ο κατάλλθλοσ τρόποσ για να αντιμετωπίηουμε τισ δυςκολίεσ μασ
και να επιβαλλόμαςτε.
Για να τα πετφχουμε αυτά, χρειάηεται να προςπακιςουμε όλοι μασ. Να ςυηθτάμε, να
ςυμφωνοφμε ι να διαφωνοφμε και, προπάντων, να εξθγοφμε το πϊσ κα ςυνυπάρχουμε ειρθνικά.
Οι μεγαλφτεροι με το παράδειγμά μασ και οι μικρότεροι με τουσ τρόπουσ μασ, να επιδιϊκουμε
τθν τιρθςθ των κανόνων και τθν επίλυςθ των προβλθμάτων μασ, χωρίσ να προςφεφγουμε ςτθ βία,
που μπορεί να ζχει ςοβαρζσ επιπτϊςεισ για όλουσ.
Γιατί είναι δικαίωμα όλων των παιδιϊν αλλά και των μεγάλων, να μποροφμε να μεγαλϊνουμε και
να ηοφμε ειρθνικά, χωρίσ βία.
Για πολλά χρόνια ςτθ χϊρα μασ μάκαμε να λζμε ότι «το ξφλο βγικε από τον Ραράδειςο».
Σιμερα, μποροφμε να υιοκετιςουμε ζνα νζο ςφνκθμα:
«Σο ξφλο βγικε από τον Παράδειςο. Ασ βγει και από τθ ηωι μασ» !

19. Τθν κάρτα με το μινυμα «Το ξφλο βγικε από τον παράδειςο... Ασ βγει και από τθν ηωι μασ!», εμπνεφςτθκε
ο Ευγζνιοσ Τριβιηάσ και φιλοτζχνθςε θ ηωγράφοσ Λίνα Καρανικολάου.
Τθν κάρτα με το μινυμα «Το ξφλο βγικε από τον παράδειςο... Ασ βγει και από τθν ηωι μασ!»,
εμπνεφςτθκε ο Ευγζνιοσ Τριβιηάσ και φιλοτζχνθςε θ ηωγράφοσ Λίνα Καρανικολάου.
http://www.somatikitimoria.gr/news.htm#psila

20. Φάςη 3 η : Εργαςίεσ για το ςπίτι (ατομικέσ ή ομαδικέσ)
Επιλζξτε ανάμεςα ςτα παρακάτω κζματα
Κυμθκείτε ζνα ςυμβάν με κάποιο δάςκαλο/α που ζχει ζντονα χαραχτεί ςτθ μνιμθ ςασ.
Αφθγθκείτε όςο πιο παραςτατικά και ηωντανά μπορείτε.
o Ρϊσ ξεκίνθςε, πϊσ εξελίχκθκε, πϊσ τελείωςε;
o Ροια πρόςωπα ςυμμετείχαν, οι ενζργειζσ τουσ, τα λόγια τουσ;
o Ρϊσ νιϊκατε, τι ςκεφτόςαςταν;
o Ροια εντφπωςθ κρατιςατε μζχρι ςιμερα;
Εμπλουτίςτε τθν αφιγθςι ςασ με διαλόγουσ και περιγραφζσ. Χρθςιμοποιιςτε ςχιματα
λόγου. Υποκζςτε πωσ το κείμενο κα δθμοςιευτεί ςτθν ιςτοςελίδα τθσ τάξθσ ςασ ςε μια ςτιλθ
με τίτλο «μακθτικζσ αναμνιςεισ»
Αποδϊςτε τα ςυναιςκιματα τθσ πρϊτθσ μζρασ ςτο ςχολείο μ’ ζνα παραμφκι, ποίθμα,
τραγοφδι, ηωγραφιά, ςκίτςο, κόμικ ι ό,τι άλλο μπορείτε να ςκεφτείτε.
Βρείτε ςχετικζσ φωτογραφίεσ, κάντε κολλάη, προςκζςτε λεηάντεσ ι διαλόγουσ με κζμα «Θ
πρϊτθ μζρα ςτο ςχολείο» ι «Στιγμιότυπα από τθ ςχολικι τάξθ» Μπορείτε να αναηθτιςετε τισ
φωτογραφίεσ ςτο διαδίκτυο, ι ςε οικογενειακά άλμπουμ( αυκεντικζσ φωτογραφίεσ γονιϊν ι
παποφδων από τθ ςχολικι τουσ ηωι) και να δθμιουργιςετε με το υλικό αυτό μια παρουςίαςθ
(power point, movie maker, κ.λ.π.) τθν οποία να επενδφςετε με τθ μουςικι που ςασ αρζςει.
Μπορείτε επίςθσ να φτιάξετε ζνα άλμπουμ, θμερολόγιο που κα τυπωκεί και κα πουλθκεί
προκειμζνου τα χριματα να διατεκοφν ςε ςκοπό που εςείσ κα επιλζξετε.
Ηωγραφίςτε μια εικόνα ι ςκθνι από το κείμενο που ςασ εντυπωςίαςε. Ρροςκζςτε τίτλο,
ςχόλια, λεηάντεσ, διαλόγουσ.

21. Φτιάξτε δφο ςτιλεσ: ςτθν πρϊτθ ςυγκεντρϊςτε τα χαρακτθριςτικά του παλιοφ ςχολείου ζτςι
όπωσ προκφπτουν από τα κείμενα που επεξεργαςτικαμε και τθν παρουςίαςθ που
παρακολουκιςατε ςτθν αρχι. ΢τθ δεφτερθ τοποκετιςτε τα χαρακτθριςτικά του ςθμερινοφ
ςχολείου με βάςθ τθν εμπειρία ςασ και τισ γνϊςεισ ςασ, ζτςι που να αναδεικνφονται οι
διαφορζσ τουσ. Μπορείτε να προςκζςετε φωτογραφίεσ, λεηάντεσ, ςχόλια. (Σε χαρτόνι ι ςε
power point)
Γίνετε δθμοςιογράφοσ: πάρτε ςυνζντευξθ από θλικιωμζνα άτομα του περιβάλλοντόσ ςασ και
ηθτιςτε να ςασ αφθγθκοφν εμπειρίεσ τουσ από το ςχολείο. Καταγράψτε τθ ςυνζντευξθ με
μορφι ερωταποκρίςεων.
Διαβάςτε τα λογοτεχνικά βιβλία: Βοφλα Μάςτορθ, «ςτο γυμνάςιο» και/ι Ζωρη ΢αρι, «Ο
Κφριόσ μου». Συγκεντρϊςτε και καταγράψτε τισ παρατθριςεισ ςασ ςχετικά με το ρόλο του
ςχολείου και των δαςκάλων /κακθγθτϊν ςτθ ηωι των δφο θρϊων: τθσ δεκατριάχρονθσ Άννασ
ςτο βιβλίο τθσ Β. Μάςτορθ, του μικροφ Ραςχάλθ Στεργίου ςτο βιβλίο τθσ Ηωρη Σαρι.