2. Δημιουργία του κράτους των
Λακεδαιμονίων
Ιδρύθηκε από ομάδα Δωριέων που εγκαταστάθηκε στην κοιλάδα του
Ευρώτα.Η Η Σπάρτη στον αντίποδα της Αθήνας και των άλλων σημαντικών
πόλεωνστην αρχαία Ελλάδα, προκάλεσε συναισθήματα θαυμασμού σε σχέση
με το πνεύμα, την αρετή και την γενναιότητα των πολιτών της.
Ο Λυκούργος ο μυθικός νομοθέτης, ήταν αυτός που όρισε μέσα από νόμουςρήτρες την λειτουργία και την τήρηση αυτού του πνεύματος. ‘Έζησε τον 8ο
αιώναπ.Χ. και σ' αυτόν αποδίδεται η δημιουργία του κράτους της Σπάρτης,
πουμέχρι τότε την κατοικούσαν μικρές αυτόνομες πολεμικές ομάδες.
Οι νόμοι αυτοί παρέμειναν αμετάβλητοι για πεντακόσια χρόνια και όπως
αναφέρει ο Ξενοφώντας, πριν τεθούν σε λειτουργία, ο Λυκούργος έλαβε
την έγκριση του Μαντείου των Δελφών.
¨'Όταν λοιπόν πήρε απάντηση ότι θα είναι από κάθε άποψη το καλύτερο (η
νομοθεσία), τότε μόνο παρέδωσε τους νόμους και όρισε ότι θα είναι όχι μόνο
άνομο αλλά και ανόσιο να μην υπακούει κανείς σε νόμους επικυρωμένους
από τον Θεό.¨
(Ξενοφώντα: Λακεδαιμονίων Πολιτεία)
3. •
•
•
•
•
ΠΟΛΕΙΤΙΑΚΗ ΟΡΓΑΝΩΣΗ
Η Σπαρτιάτικη κοινωνία βασίζονταν στην υπακοή στους άρχοντες και στους νόμους.
Στην αρχαία Σπάρτη ο νόμος είναι πάνω απ’ όλα και είναι οριοθετημένος με σαφή
τρόπο τόσο ως προς τα δικαιώματα όσο και στις υποχρεώσεις των Λακεδαιμονίων.
Στόχος αυτού του συστήματος είναι η ύπαρξη μιας κοινωνίας με υποδειγματικούς
πολίτες και αφοσιωμένους στρατιώτες. Ιδιαίτερη σημασία για τους Λακεδαίμονες είχε
η διατήρηση της αυτάρκειας της πόλης ώστε να προστατεύεται από εσωτερικές και
εξωτερικές απειλές. Η Σπάρτη είναι η πόλη κράτος με το μακροβιότερο πολίτευμα και
σταθερή πολιτική.
Πρώτος νομοθέτης και θεμελιωτής του πολιτικού συστήματος στην Σπάρτη ήταν ο
Λυκούργος. Κυρίαρχο γνώρισμα του νομοθετικού έργου του, είναι ότι δεν εισήγαγε
πληθώρα νόμων, αλλά θεσμών, με τη λογική ότι οι νόμοι μεταβάλλονται με το
πέρασμα του χρόνου ανάλογα με τις συνθήκες. Αντίθετα οι θεσμοί, οι παραδόσεις
απλούστερα, ενσωματώνονται στον τρόπο ζωής των ανθρώπων και έχουν αιώνια
ισχύ.
Η Πολιτεία των Λακεδαιμονίων είχε αναδείξει ως φορείς εξουσίας δύο βασιλείς, τη
γερουσία με 28 μέλη, καθώς και το σώμα των 5 εφόρων. Η βασιλεία είχε κληρονομικό
χαρακτήρα, σε αντίθεση προς τη γερουσία, η οποία αναδεικνυόταν από τον λαό.
Οι βασιλείς ή "αρχαγέται", προέρχονταν από τα δύο γένη των Αγιαδών και των
Ευρυπωτιδών. Το σύστημα της διπλής βασιλείας, αναγόταν στο απώτατο παρελθόν,
ήταν δε αποτέλεσμα συμβιβασμού των Αχαιών και των Δωριέων, διασφαλίζοντας τη
συνύπαρξή τους. Τα μέλη της γερουσίας επιλέγονταν με γνώμονα την ηθική τους
αρετή. Η αρμοδιότητά τους συνίστατο στην επιλογή των θεμάτων εκείνων, τα οποία
θα συζητούσε η εκκλησία του δήμου, γνωστότερη ως Απέλλα. Η Απέλλα οφείλει την
ονομασία της στον Απέλλωνα Απόλλωνα.
Τέλος υπήρχαν οι πέντε Έφοροι, χωρίς ιδιαίτερα προσόντα, οι οποίοι είχαν ένα ευρύ
φάσμα αρμοδιοτήτων, και η θητεία τους διαρκούσε για ένα έτος. Η διαφθορά των
κρατικών λειτουργών ήταν σχεδόν άγνωστη, δεδομένου ότι ο χρυσός δεν είχε αξία στη
Σπάρτη, διότι ίσχυε ένα καθεστώς ανταλλαγής προϊόντων, και δεν είχαν ιδιαίτερη
επίδραση οι "αξίες της αγοράς"
5. •
ΠΟΛΙΤΕΣ
Οι Λάκωνες που έφεραν την ιδιότητα του πολίτη, κατοικούσαν σε πέντε κώμες, οι οποίες
συγκροτούσαν την Λακωνική Πολιτεία: Αμύκλαι, Κόνουρα, Λίμναι, Μεσόα και Πιτάνα. Ο
υπόλοιπος πληθυσμός ήταν κατανεμημένος σε εκατό "πολίσματα", αποτελώντας τους
περιοίκους. Οι Λάκωνες δεν επιδίδονταν σε αγροτικές και γενικότερα σε βιοποριστικές
εργασίες, αλλά γυμνάζονταν ώστε να βρίσκονται σε ετοιμοπόλεμη κατάσταση. Ενίοτε, η
Πολιτεία ανακήρυσσε ελεύθερο έναν είλωτα, όταν αυτός είχε πολεμήσει για τους σκοπούς
της Σπάρτης και είχε επιδείξει στο πεδίο της μάχης γενναιότητα.
Στη Λακωνική Πολιτεία, προέχει το θάρρος και η Τιμή. Η απονομή των πολιτικών
δικαιωμάτων σε έναν Σπαρτιάτη δεν γίνεται αυτοδικαίως. Αντίθετα, πρέπει ο Σπαρτιάτης να
αποδείξει με το ήθος και τη γενικότερη στάση ζωής του ότι είναι άξιος να τα κατέχει. Για
την απόκτηση των δικαιωμάτων που πολίτη, ο νεαρός σπαρτιάτης έπρεπε να διέλθει με
επιτυχία μία εκπαιδευτική διαδικασία και επιπλέον όφειλε να εναρμονίζεται με τον
λακωνικό τρόπο ζωής. Κατά τη νεανική του ηλικία, ο Λάκων ήταν υποχρεωμένος να
αποτελεί μέλος ενός "συσσιτίου", επιδεικνύοντας παράλληλα το επιβεβλημένο θάρρος σε
κάθε πολεμική εκστρατεία. Μέσα από αυτές τις δοκιμασίες, ο σπαρτιάτης κατανοούσε ότι
τα δικαιώματα απορρέουν από ανάλογης εκτάσεως υποχρεώσεις. Έχοντας επίγνωση των
προνομίων και των καθηκόντων του, λειτουργούσε πλέον ως ισορροπημένος πολίτης,
έχοντας πραγματική επίγνωση της αποστολής του πολίτη, οπότε και ο τίτλος αυτός είχε
ουσιαστικό περιεχόμενο, μη παρεχόμενος ασυλλόγιστα σε κάθε αλλότριο.
Η επίδειξη δειλίας στη μάχη, αποτελούσε τη χείριστη ατιμωτική πράξη. 0ι ριψάσπιδές
αποκλείονταν από τη Λακωνική Πολιτεία, στερούμενοι παράλληλα του δικαιώματος να
διεκδικήσουν κάποιο αξίωμα, ενώ ουδείς παραχωρούσε την κόρη του για γάμο με έναν
ατιμασμένο. Ωστόσο, ακόμη και γι' αυτούς, η Πολιτεία είχε προνοήσει, παρέχοντάς τους
μία ευκαιρία για εξιλέωση. Η αποκάθαρσή τους μπορούσε να συντελεσθεί, εφ' όσον
επιδείκνυαν σε κάποια μεταγενέστερη πολεμική σύρραξη γενναιότητα και στρατιωτικό
ήθος.
6. ΚΟΙΝΩΝΙΚΗ ΔΟΜΗ
• Στη Δωρική Σπάρτη δεν υπήρχαν τάξεις όπως στην Αθήνα. Οι κατικοι
διακρίνονταν σε «Ομοίους», «Περιοίκους» και «Είλωτες».
• ΟΜΟΙΟΙ
• Οι όμοιοι αποτελούνταν από μέλη της ανώτερης βαθμίδας στην αρχαία
Σπάρτη και ήταν νόμιμοι Σπαρτιάτες πολίτες. Βασική τους υποχρέωση ήταν
να συμμετέχουν στα κοινά και να είναι καλοί πολεμιστές. Λόγω των
συχνών συγκρούσεων ο αριθμός των ομοίων μειώνονταν αισθητά.
• ΠΕΡΙΟΙΚΟΙ:
• Οι περίοικοι αποτελούνταν από οικογένειες που ζούσαν σχετικά αυτόνομα
στις πόλεις ή στις περιφέρειες μιας πόλης. Δεν διέθεταν λόγο στα κρατικά
θέματα. Ασχολούνταν με τα επαγγέλματα του τεχνίτη, του ξυλουργού, του
γεωργού, του κτηνοτρόφου και του εμπόρου. Ήταν οι μόνοι που
μπορούσαν να ταξιδεύουν και σε άλλες πόλεις.
• ΕΙΛΩΤΕΣ:
• Οι είλωτες ήταν το κατώτερο κοινωνικό στρώμα. Η μορφή της δουλείας δεν
ήταν ιδιωτική. Οι δούλοι ανήκαν στο κράτος για το οποίο και δούλευαν.
7. ΣΠΑΡΤΙΑΤΙΚΗ ΑΓΩΓΗ
Η αγωγή των Σπαρτιατών ήταν το βασικότερο χαρακτηριστικό της Σπάρτης το οποίο τη διέκρινε από τις άλλες πόλεις
της Αθήνας. Όταν ένα παιδί γεννιόταν στην Σπάρτη το έκαναν μπάνιο σε κρασί ώστε να διαπιστώσουν κατά πόσο ήταν
αρτιμελές. Τα παιδιά τα οποία παρουσίαζαν κάποιο πρόβλημα θεωρούνταν άρρωστα. Τα άρρωστα παιδία οι Σπαρτιάτες
τα πέταγαν στον Καιάδα.
Τα υγιή παιδιά μεγάλωναν με τους γονείς τους μέχρι τα επτά τους χρόνια. Έπειτα ξεκινούσε η εκπαίδευση τους στην
οποία συνέβαλε και η κοινωνία. Τα επτάχρονα αγόρια σκληραγωγούνταν ώστε στα δεκατρία τους να μπορούν να
μάθουν να παλεύουν, να επιζούν, να τρώνε λίγο και να φοράνε το ίδιο ιμάτιο σε όλες τις εποχές του χρόνου. Τρέφονταν
με μέλανα ζωμό και επιβραβεύονταν όταν κατάφερναν να τον κλέψουν. Έπρεπε να κοιμούνται σε ξύλα από καλάμια
που έπαιρναν από τις όχθες του Ευρώτα. Ο λόγος τους ήταν περιεκτικός (λακωνικός). Η εκπαίδευση των
Σπαρτιατών γινόταν από τους παρατρίβεις και είχε διάρκεια 12 έτη ( από τα 7 μέχρι τα 20 έτη ζωής τους ) . Η πρώτη
τους επαφή γινόταν στα Κρυπτεία.
8.
9. •
Ο ΣΠΑΡΤΙΑΤΙΚΟΣ ΣΤΡΑΤΟΣ
Ο στρατός των Λακεδαιμονίων
θεωρούταν ίσως ο πιο ισχυρός. Η
προσηλωμένη εκπαίδευση των
Σπαρτιατών από μικρή ηλικία και η
πειθαρχεία τους, τους έκανε να
δημιουργούν την πιο ισχυρή μηχανή
πολέμου στην αρχαιότητα.Στις μάχες οι
Σπαρτιάτες φορούσαν πάντα κόκκινο
μανδύα ώστε σε περίπτωση
τραυματισμού τους να μην φαίνονταν
το αίμα. Επίσης, δεν φορούσαν
σανδάλια για να διατηρούν πιο
σταθερή τη φάλαγγα.Πριν τον πόλεμο
οι μητέρες των Σπαρτιατών του έλεγαν
την χαρακτηριστική φράση « ή ταν, ή
επί τας». Δηλαδή, η θα πάνε στη μάχη
και θα γυρίσουν νικητές κρατώντας την
ασπίδα τους, ή θα τους φέρουν νεκρούς
πάνω σ’ αυτή .
10. • . Η ΘΡΗΣΚΕΙΑ ΤΩΝ ΣΠΑΡΤΙΑΤΩΝ
• Πολύ σημαντικό κομμάτι στη ζωή των αρχαίων Σπαρτιατών, ίσως
σημαντικότερο σε σχέση με άλλες πόλεις, ήταν η θρησκεία. Είχαν μεγάλο
πλήθος ναών όπως αναφέρει ο Παυσανίας συγκεκριμένα 43 ναούς
αφιερωμένους σε θεότητες, 22 ναούς αφιερωμένους σε ήρωες, 15
αγάλματα θεών και 4 βωμούς. Αξίζει να προσθέσουμε σ αυτά διάφορα
ταφικά μνημεία μια και οι Σπαρτιάτες έθαβαν τους νεκρούς τους μέσα στα
όρια της πόλης. Πολλά δε από αυτά είχαν και λατρευτικό χαρακτήρα όπως
του Λεωνίδα Α’ του Λυκούργου και του Παυσανία Α’.
• TEXNH
• Η Τέχνη στην Αρχαία Σπάρτη ήταν υποκείμενη στην δωρική τεχνοτροπία
και νοοτροπία, γι' αυτό ήταν λιτή χωρίς βεβαίως να υπολείπεται σε
ομορφιά, σε σχέση με τις άλλες τεχνοτροπίες και τους υπόλοιπους
Ελληνικούς Ρυθμούς (Ιωνικό, Κορινθιακό).
• Στην πρώιμη αρχαιότητα υπήρχε άνθιση της κεραμικής της υφαντουργίας
καθώς και της μεταλλουργίας. Σημαντικοί τεχνίτες της αρχαίας Σπάρτης
ήταν ο Δορυκλείδας, ο Δόντας, ο Θεοκλής κα ο Γιτίαδος. Η τέχνη Άκμαζε
μέχρι το 396 π.Χ όπου ξεκίνησε η ρωμαιοκρατία. Επιπλέον η Σπάρτη
ανέδειξε ποιητές, καλλιτέχνες, φιλοσόφους, γνωμικούς.
• Τέλος, δεν έχουμε μεγαλοπρεπή δημόσια κακοτεχνήματα όχι λόγω της
έλλειψης τεχνικής αλλά λόγω της αυστηρότητας που ίσχυε και επηρέαζε
τόσο την καθημερινή τους ζωή όσο και την σκέψη τους.
