ΘΟΥΚΥΔΙΔΗ ΚΕΡΚΥΡΑΪΚΑ

Επιμέλεια: Γ. Σόφη – φιλόλογος Σελίδα 1
Γενικό Λύκειο Άνοιξης
«Κερκυραϊκά»

Ενότητες
Γ΄ 70
Γ΄ 71-74
Γ΄ 75
Γ΄ 76-78
Γ΄ 79-80
Γ΄ 81
Γ΄ 82 – 83 (από μετάφραση)

Εισαγωγή
(σελ. βιβλίου 18-28)
1) Ποια σχέση έχουν με τον Θουκυδίδη τα εξής πρόσωπα : Όλορος, Αναξαγόρας,
Αντιφώντας, Γοργίας, Πρόδικος, Περικλής, Κλέωνας, Βρασίδας σελ.18-19
2) Ποια είναι τα βασικά στοιχεία της μόρφωσης που πήρε ο Θουκυδίδης; σελ. 18
3) Τι γνωρίζετε για την καταγωγή του Θουκυδίδη; σελ. 18
4) Ποιες ήταν οι πιο οδυνηρές προσωπικές εμπειρίες του Θουκυδίδη κατά τη
διάρκεια του Πελοποννησιακού Πολέμου; ερ. βιβλίου, απάντηση σελ. 18-19
5) Ποιες συνέπειες είχε ο λοιμός στην πολιτική ζωή της Αθήνας ; σελ. 18 Το
δεύτερο έτος του πολέμου προσβλήθηκε και ο ίδιος από τον καταστρεπτικό
λοιμό που εξόντωσε το 1/3 του πληθυσμού της Αττικής («…ταῦτα δηλώσω
αὐτός τε νοσήσας καὶ ἰδὼν ἄλλους πάσχοντας»). Ο ίδιος επέζησε αλλά ο
Περικλής πέθανε από τον λοιμό το επόμενο έτος
6) Πότε και γιατί εξορίστηκε ο Θουκυδίδης; σελ. 19
7) Πώς εκμεταλλεύτηκε ο Θουκυδίδης την περίοδο της εξορίας του; σελ. 19
8) Ποια ήταν η σχέση του Θουκυδίδη με την Θράκη ; σελ. 18 Ο πατέρας του είχε
οικογενειακούς δεσμούς με το βασιλιά Όλορο της Θράκης, και τους μεγάλους
στρατηγούς Μιλτιάδη και Κίμωνα. Η οικογένεια είχε στην κατοχή της
χρυσωρυχείο στη Σκαπτή Ύλη της Θράκης και ασκούσε επιρροή στους
κατοίκους της περιοχής
9) Ποια στοιχεία από το έργο μας επιτρέπουν να υποστηρίξουμε ότι ο
Θουκυδίδης έζησε το τέλος του πολέμου ; σελ.19 Βέβαιο είναι ότι έζησε ως το
τέλος του πολέμουΤο έργο του έμεινε ημιτελές. Στα πρώτα βιβλία υπάρχουν
αναφορές για το τέλος του πολέμου και την τελική καταστροφή· η εξιστόρηση
όμως των γεγονότων δεν φτάνειως το 404 π.Χ. αλλά διακόπτεταιστο 411 π.Χ. Ο
θάνατος δεν άφησε τον μεγάλο ιστορικό να τελειώσει το έργο του.
10) Ποια προέβλεψε πως θα ήταν η σημασία του πολέμου αυτού ; σελ. 19 Ο
Θουκυδίδης κατενόησε από την αρχή τη σημασία του πολέμου που ξεσπούσε:
οι αντίπαλοι βρίσκονταν στο ύψιστο σημείο της ακμής τους οικονομικά και

στρατιωτικά και τα ουδέτερα ελληνικά κράτη ήταν αδύνατο να μην εμπλακούν
στον πόλεμο. Προσπάθησε λοιπόν να ερευνήσει τους παράγοντες που
δημιούργησαν τόσο μεγάλη πολεμική ισχύ.
11) Ποια σχέση έχουν με την ιστορική του έρευνα οι όροι : εικότα, σημεία,
τεκμήρια ; σελ. 20 Εξετάζοντας τις εξελίξεις ακόμη και πριν από τον Τρωικό
πόλεμο ως τα Μηδικά, εκεί που οι πηγές του δεν μπορούσαν, με τα δεδομένα
της εποχής, να είναι αξιόπιστες, χρησιμοποιεί λογικές μεθόδους και
καταγράφει τις ιστορικές αλλαγές με πορίσματα «εἰκότα» (= εύλογα, σύμφωνα
με τη λογική και την πείρα), «σημεῖα» ή«μαρτύρια» (=ενδείξεις καιαποδείξεις)
και «τεκμήρια» (= συμπεράσματα στα οποία καταλήγει η έρευνα).
12) Ποιες θεωρεί ο Θουκυδίδης απαραίτητες προϋποθέσεις για τη συγκρότηση
ενός ισχυρού κράτους ; σελ.20 Τονίζει ότι χωρίς μόνιμες εγκαταστάσεις
πληθυσμών, πολιτική σταθερότητα, οικονομική ανάπτυξη και, κυρίως, χωρίς
την κυριαρχία στη θάλασσα δεν μπορούσε να συγκροτηθεί ισχυρό στρατιωτικά
κράτος. Η προσπάθεια για κριτικήαπόδειξη των θέσεών του θυμίζει έντονα την
επιχειρηματολογία των σοφιστών.
13) Ποια ήταν κατά την άποψη του Θουκυδίδη η βαθύτερη αιτία του
Πελοποννησιακού Πολέμου;
14) Ποια στοιχεία αποκλείει από το υλικό του και γιατί ; σελ 20 Το ενδιαφέρον του
επικεντρώνεται στην πολιτική ιστορία και γι” αυτό αποφεύγει συνειδητά ό,τι
θεωρεί άσχετο προς την κατανόηση του πολέμου δηλ. μύθους, χρησμούς,
ανέκδοτα, ατομικές προσωπογραφίες, διαδόσεις και φήμες. Κατά την άποψή
του βαθύτερηαιτία του πολέμουήταν η ανάπτυξη, οικονομικήκαι στρατιωτική,
της αθηναϊκής δύναμης. Αυτό καθορίζει και τους βασικούς άξονες του έργου
του.
15) Σε ποιο βασικό ερώτημα επιχειρεί να απαντήσει στο έργο του ; σελ 20Η
«αθηναϊκή συμμαχία» είχε μετατραπεί σε αθηναϊκή ηγεμονία («ἀρχή»). Τα
σύμμαχα κράτη του Αιγαίου, της Μακεδονίας, της Θράκης τυπικά μόνον ήταν
ανεξάρτητα. Αυτή η ηγεμονική δύναμη της Αθήνας μπορούσε να ενισχυθεί, να
περιοριστεί, να τροποποιηθεί ή να καταρρεύσει; Σ” αυτό το βασικό ερώτημα ο
Θουκυδίδης προσπαθεί να απαντήσει με την εξονυχιστική παρουσίαση των
αιτίων και των αφορμών του πολέμου στο 1ο βιβλίο του, με την αντιπαράθεση
αντιπάλων απόψεων στις δημηγορίες του και κυρίως με την πρώτη δημηγορία
του Περικλή (1.140-144): η Αθήνα θα μπορούσε να κερδίσει τον πόλεμο με
συνετή στρατηγική και αυτοκυριαρχία των πολιτικών και των πολιτών της. Η
εκστρατεία της Σικελίας (Βιβλία 6ο-7ο) απέδειξε την ορθότητα της θέσης του

Περικλή: άφρονες, φιλόδοξοι δημαγωγοί και πολίτες με ασύνετες,
αλλοπρόσαλλες αποφάσεις οδήγησαν την εντυπωσιακότερη ως τότε πολεμική
επιχείρηση σε πανωλεθρία. Επίσης το πρόβλημα της δύναμης όπως μπορεί να
την χρησιμοποιήσει ένα κράτος, μια συμμαχία, μια πολιτική παράταξη
εξετάστηκε κατά τρόπο μοναδικό και συγκλονιστικό από το Θουκυδίδη
16) Σε ποια σημεία του έργου του εντοπίζεται κυρίως η παρουσίαση των αιτίων
του πολέμου σελ 20; Τα αίτια και οι αφορμές του πολέμου παρουσιάζονται
στο 1ο βιβλίο του, με την αντιπαράθεση αντιπάλων απόψεων στις δημηγορίες
του και κυρίως με την πρώτη δημηγορία του Περικλή (1.140-144): η Αθήνα θα
μπορούσε να κερδίσει τον πόλεμο με συνετή στρατηγική και αυτοκυριαρχία
των πολιτικών και των πολιτών της. Η εκστρατεία της Σικελίας (Βιβλία 6ο-7ο)
απέδειξε την ορθότητα της θέσης του Περικλή: άφρονες, φιλόδοξοι δημαγωγοί
και πολίτες με ασύνετες, αλλοπρόσαλλες αποφάσεις οδήγησαν την
εντυπωσιακότερη ως τότε πολεμική επιχείρηση σε πανωλεθρία.
17) Πώς επηρεάζεται κατά τον Θουκυδίδη η συμπεριφορά των ανθρώπων από
τον πόλεμο; σελ 20-21 Η εξόντωση των Πλαταιέων από τους Σπαρτιάτες, των
Μηλιών από τους Αθηναίους, οι φρικαλεότητες στην εμφύλια σύγκρουση της
Κέρκυρας και άλλες, απίστευτες σε καιρό ειρήνης, πράξεις οδήγησαν τον
μεγάλο ιστορικό στο συμπέρασμα ότι η φύση των ανθρώπουδεν αλλάζει («ἕως
ἄν ἡ αὐτὴ φύσις ἀνθρώπων ᾖ», 3.82.2), ότι οι άνθρωποι όταν βρεθούν σε
αδιέξοδα και πιεστικές συγκυρίες («ἐς ἀκουσίους ἀνάγκας πίπτειν»)
εξαγριώνονται(«ὁ πόλεμος… βίαιος διδάσκαλος καὶπρὸς τὰ παρόντα τὰς ὀργάς
τῶν πολλῶν ὁμοιοῖ», 3.82.2), ότιστον εμφύλιο, κυρίως, πόλεμο οιλέξεις χάνουν
το νόημά τους (3.82.3), ότιοι αντίπαλοιδίνουν το λόγο τους, ενώσκοπεύουν να
μην τον τηρήσουν, και δίνουν όρκους, χωρίς να φοβούνται τους θεούς (3.83.2).
18) Πώς αντιμετωπίζει ο Θουκυδίδης το ρόλο των θεών και της τύχης στις
ιστορικές εξελίξεις ; σελ 21 Η λογική αποτελεί τη μόνη αξία, στην οποία
μπορεί να στηριχτεί ο άνθρωπος. Οι θεοί δεν επεμβαίνουν στις ιστορικές
εξελίξεις (όπως πίστευαν πολλοίσημαντικοίάνθρωποικαιο Ηρόδοτος ανάμεσά
τους) και η τύχη δεν είναι υπερφυσική δύναμη αλλά συγκυρίες, εξελίξεις που
δεν μπορεί να τις προβλέψει ο άνθρωπος. Ο Περικλής τονίζει ότι οι εξελίξεις
των πραγμάτων μπορεί να είναι τελείως απρόβλεπτες και γι” αυτό συνήθως
κατηγορούμε την τύχη για «ὅσα ἄν παρά λόγον ξυμβῇ» (1.140.1).
19) Ποια στοιχεία της προσωπικότητας του Περικλή ως πολιτικού ηγέτη εξαίρει ο
ιστορικός ; σελ 21-22 Το πρότυπο του ηγέτη το ενσαρκώνειο Περικλής (2.65.1-
9) με την πολιτικήτου οξυδέρκεια («πρόνοια»), την ευρύτερη αποδοχή του από
το λαό της πόλης του («δυνατὸς ὤν τῷ τε ἀξιώματι και τῇ γνώμῃ»), την

ανωτερότητά του ως προς το χρήμα {«χρημάτων τε διαφανῶς ἀδωρότατος») και
το πολιτικό του θάρρος να λέει την αλήθεια στο λαό, ακόμη κι αν προκαλούσε
την οργή του («ἔχων ἐπ” ἀξιώσει καὶ πρὸς ὀργήν τι ἀντειπεῖν»). Αρκετές
σύντομες φράσεις του μεγάλου πολιτικού, όπως τις καταγράφει ο Θουκυδίδης,
έχουν καταστεί «γνωμικά», με γενικότερη διαχρονική αξία, π.χ. «οἱ καιροὶ οὐ
μενετοί» (1.142.1), (χρειάζεται ταχύτητα ενεργειών κατά τη διάρκεια του
πολέμου γιατί οι ευκαιρίες δεν περιμένουν), «μέγα τὸ τῆς θαλάσσης κράτος»
(1.143.5) (έχει μεγάλη σημασία το να ελέγχει κανείς στρατιωτικά τις θαλάσσιες
συγκοινωνίες).
20) Ποιο είναι το πρότυπο του πολίτη που προβάλλει ο Θουκυδίδης μέσα στο
έργο του ; σελ 22 Και ο πολίτης έχει χρέος να συμπεριφέρεται υπεύθυνα·
μπορεί να χρησιμοποιεί τη λογική και τη σύνεση στις κρίσιμες αποφάσεις και
να μην παρασύρεται από δημαγωγικά πυροτεχνήματα και από παρορμήσεις
της στιγμής («ὅπερ φιλεῖ ὅμιλος ποιεῖν», 2.65.4). Μπορεί να δείξει μαζί με το
ενδιαφέρον για τα προσωπικά του συμφέροντα ενδιαφέρον για το συμφέρον
της πόλης («…οἰκείων ἅμα καὶ πολιτικῶν ἐπιμέλεια», 2.40.2) Μέσα στο χάος
του εμφυλίου πολέμουμπορείνα δείξειμετριοπάθεια («τὰ μέσα τῶν πολιτῶν»)
καιανώτερο ήθος («τὸ εὔηθες οὗτὸ γενναῖον πλεῖστονμετέχει», 3.83.1). Ακόμη
και μέσα στη γενική αναλγησία που προκάλεσε η γενική συμφορά του λοιμού,
η «λοιμική των σωμάτων και των ψυχών» μερικοί, ελάχιστοι έστω, φέρθηκαν
με ανθρωπιά και φιλότιμο και αδιαφορώντας μήπως προσβληθούν από τη
φοβερή νόσο («αἰσχύνῃ ἠφείδουν σφῶν αὐτῶν», 2.51.5) τόλμησαν να
προσφέρουν ένα ποτήρι νερό σε ετοιμοθάνατους συγγενείς και φίλους.
21) Ποια στοιχεία της αθηναϊκής πολιτείας υπογραμμίζειο ιστορικός στο έργο
του ως άξια θαυμασμού ; σελ22-23 Ο Θουκυδίδης έζησε στα παιδικά καιστα
νεανικά τουχρόνια τις λαμπρότερεςμέρες της Αθήνας καιτου αρχαίουκόσμου
γενικότερα, τον παρατεταμένο αδυσώπητο πόλεμο επίεικοσιεπτά έτηκαιείδε
την Αθήνα ρημαγμένηκαιτα ιστορικά τείχη του Θεμιστοκλήκατεδαφισμένα.
Έγραψε με μοναδικήειλικρίνεια καιαμεροληψία τα γεγονότα του πολέμουκαι
άφησε μια αθάνατηεικόνα της αθηναϊκής δημοκρατίας στον Επιτάφιο του
Περικλήγια τους πρώτους νεκρούς τουπολέμου(2.35-46). Επιγραμματικές
φράσεις του Επιταφίου δίνουν το μέτρο του μεγαλείουκαι του μεγάλου
πολιτικούκαιτου μεγάλουιστορικού: το πολίτευμα δεν στηρίζεταισε λίγους
αλλά στην πλειοψηφία:«καὶὄνομα μὲν διὰ τὸ μὴ ἐς ὀλίγους ἀλλ” ἐς πλείονας
οἰκεῖν δημοκρατία κέκληται»( 2.37.1)
οι Αθηναίοιαγαπάνε το ωραίο και μένουνε απλοί, αγαπάνε τηθεωρία χωρίς να
μειώνουν τη δραστηριότητά τους: «φιλοκαλοῦμέν τε γὰρ μετ” εὐτελείας καὶ
φιλοσοφοῦμεν ἄνευμαλακίας»(2.40.1),
η δυνατή ψυχή ταυτίζεται με την ελευθερία καιη ελευθερία με την ευδαιμονία:
«τὸ εὔδαιμον τὸ ἐλεύθερον, τὸ δ” ἐλεύθεροντὸ εὔψυχον» (2.43.4)

καιγενικά ολόκληρηη πόλητης Αθήνας (πολιτικά με τη δημοκρατία,
οικονομικά με την αυτάρκεια, στρατιωτικά με την πολεμικήτης δύναμη,
πολιτισμικά με τις σχολές της, τα κτήριά της, την ομορφιά της, τις καλλιτεχνικές
εκδηλώσεις) είναισχολείο της Ελλάδας: «Ξυνελών τε λέγωτήν τε πᾶσαν πόλιν
τῆς Ἑλλάδος παίδευσιν εἶναι» (2.41.1).
22) Ποιες δυσκολίες συνάντησε ο Θουκυδίδης στην έρευνά του για τα γεγονότα
πριν από τα Μηδικά ; σελ 24 Για τα παλαιότερα γεγονότα, πριν από τα
Μηδικά, παρά την κοπιαστική προσπάθειά του («ἐπὶ μακρότατον σκοποῦντί
μοι» 1.1.3) οι δυσκολίες ήταν μεγάλες: οι άνθρωποι δέχονται ἀβασανίστως(=
άκριτα, χωρίς έλεγχο, 1.20.1) ό,τι λέει ο ένας και ο άλλος ακόμη και για τη
γενέτειρά τους. Δεν κουράζονται να αναζητήσουν την αλήθεια («ἀταλαίπωρος
τοῖς πολλοῖς ἡ ζήτησις τῆς ἀληθείας» 1.20.3).
23) Με ποιες μεθόδους (τρόπους) ερεύνησε ο Θουκυδίδης τα γεγονότα που
εξιστορεί, ώστε να είναι βέβαιος ότι αυτά που γράφει ανταποκρίνονται στην
αλήθεια ; σελ 24 Για τα γεγονότα της εποχής του, του Πελοποννησιακού
πολέμου, δεν καταδέχτηκε να περιλάβει στο έργο του πληροφορίες από τον
πρώτο τυχόντα («οὐκ ἐκ τοῦ παρατυχόντος πυνθανόμενος ἠξίωσα γράφειν»,
1.22.2) ούτε ό,τινόμιζε ο ίδιος («ὡς ἐμοὶ ἐδόκει»), αλλά κράτησε μόνο στοιχεία
για όσα γεγονότα είχε προσωπική γνώση («οἷς τε αὐτὸς παρῆν», 1.22.2, «καὶ
γενομένῳπαρ” ἄμφοτέροις τοῖς πράγμασι», 5.26.5) και για τα οποία είχε κάνει
επίπονη έρευνα ακούγοντάς τα από άλλους («καὶ παρὰ τῶν ἄλλων ὅσον
δυνατὸν ἀκριβείᾳ περὶ ἑκάστου ἐπεξελθών», 1.22.2).
24) Να γράψετε, αν ο Θουκυδίδης αποδίδει αυτολεξεί τους λόγους των ομιλητών
στις δημηγορίες του ή όχι και γιατί. σελ 24 Για τους λόγους που εκφωνήθηκαν
από πολιτικούς και στρατιωτικούς κατά την προετοιμασία του πολέμου ή κατά
τη διάρκεια των πολεμικών επιχειρήσεων η δήλωσή του είναι σαφής· η
δυσκολία να παρατεθούν αυτολεξείήταν μεγάληακόμη και για τις περιπτώσεις
που ο ίδιος ήταν ανάμεσα στο ακροατήριο (1.22.1). ….. Ο Θουκυδίδης δηλώνει
ότι δεν απομακρύνθηκε από την κεντρική ιδέα των λόγων («ἐχομένῳ ὅτι
ἐγγύτατα τῆς ξυμπάσης γνώμης τῶν ἀληθῶς λεχθέντων», 1.22.1) και, εφόσον
ήταν αδύνατο να τους παραθέσει αυτολεξεί, έγραψε σύμφωνα με τη δική του
κρίση ό,τι ήταν προσφορότερο να λεχθεί στην κάθε περίπτωση.
25) Οι δημηγορίες θεωρούνται πολύ σημαντικές για την ανάλυση των ιστορικών
γεγονότων. Ναεξηγήσετε γιατί. Σελ 24 Οι δημηγορίες στο έργο του Θουκυδίδη
αποδίδουν τα κίνητρα, τους σχεδιασμούς, τους στόχους των ομιλητών και
επίσης την προσωπικότητά τους, τις ιδέες τους, το ήθος τους. Οι δημηγορίες
αποτελούν σημαντικό στοιχείο στην επιστημονική ανάλυση των ιστορικών

γεγονότων και μάλιστα καθώς βρίσκονται σε αντιστοιχία με τα μεγάλα
γεγονότα του πολέμου αλλά και μεταξύ τους με το σχήμα «θέση»-«αντίθεση»,
με το οποίο κάθε ζήτημα εξετάζεται και από την αντίθετη άποψη.
26) Με ποιόν τρόπο ταξινομεί χρονολογικά και παρουσιάζει τα ιστορικά
γεγονότα ο Θουκυδίδης ; σελ 25 Ακολουθώντας τον τρόπο χρονολογικής
έκθεσης που χρησιμοποίησε ο Ελλάνικος ο Μυτιληναίος εξιστορεί τα γεγονότα
κατά χρονολογικήσειρά και όχι κατά θεματικές ενότητες, και μάλιστα χρόνο με
χρόνο, διαιρώντας το έτος σε θέρος (8 μήνες στρατιωτικών επιχειρήσεων) και
χειμώνα (4 μήνες που το κύριο σώμα των αντιπάλων στρατευμάτων
αποσύρεται στις βάσεις του): «γέγραπται δὲ ἑξῆς ὡς ἕκαστα ἐγίγνετο κατὰ
θέρος καὶ χειμῶνα» (2.1).
27) Να εξηγήσετε ποια διαίρεση του έτους ακολουθεί ο Θουκυδίδης και πώς αυτή
εξυπηρετεί την έκθεση των ιστορικών γεγονότων. σελ 25. διαιρώντας το έτος
σε θέρος (8 μήνες στρατιωτικών επιχειρήσεων) και χειμώνα (4 μήνες που το
κύριο σώμα των αντιπάλων στρατευμάτων αποσύρεται στις βάσεις του):
«γέγραπται δὲ ἑξῆς ὡς ἕκαστα ἐγίγνετο κατὰ θέρος καὶ χειμῶνα» (2.1).
28) Να αναφέρετε τις δυσκολίες που αντιμετώπισε ο Θουκυδίδης στην
προσπάθειά του να χρονολογήσει με ακρίβεια τα ιστορικά γεγονότα. σελ 25
Στην προσπάθειά του για χρονολογική ακρίβεια στην έκθεση των γεγονότων οι
δυσκολίες ήταν μεγάλες. Οι ελληνικές πόλεις – κράτη δεν είχαν ενιαίο
χρονολογικό σύστημα, ούτε είχαν κοινές ονομασίες για τους μήνες του
σεληνιακού έτους.
29) Ποιες είναι οι εκτιμήσεις των μελετητών για το χρόνο συγγραφής του έργου
του Θουκυδίδη ; (να αναφερθείτε στη διάρκεια της συγγραφής και στο χρόνο
ολοκλήρωσής της). σελ 26 Οι ελάχιστες «εσωτερικές μαρτυρίες» στο έργο και
οι υφολογικές παρατηρήσεις των μελετητών δεν αρκούν για να οδηγήσουν σε
ακλόνητα συμπεράσματα για το πότε συνέθεσε ο Θουκυδίδης το έργο του. Η
δήλωσή του ότι άρχισε να γράφει αμέσως μόλις ξέσπασε ο πόλεμος
(«ἀρξάμενος εὐθὺς καθισταμένου» 1.1.1) δεν ξεκαθαρίζει αν άρχισε να δίνει
στο κείμενο του οριστική μορφή ή αν άρχισε να συγκεντρώνει το υλικό του και
να κρατάεισημειώσεις. Μολονότιη εξιστόρησητων γεγονότων διακόπτεται στο
411 π.Χ. είναιβέβαιο ότι ορισμένα τμήματα έχουν γραφτείμετά το 404 π.Χ. (βλ.
1.23. 1 και 5.26.1,5).
30) Να αναφέρετε ποια είναι τα θέματα που διαπραγματεύεται εκτενώς στην
ιστορία του ο Θουκυδίδης. σελ 25-26 Η διαίρεση του έργου σε οκτώ βιβλία
είναιμεταγενέστερη. Στο 1ο βιβλίο εξετάζονταιτα αίτια του πολέμου, εξαίρεται

η σημασία του, εκτίθεταιη μέθοδος του συγγραφέα (κεφ. 1, 20-22), ερευνώνται
οι ιστορικές εξελίξεις από το μακρινό παρελθόν ως τις παραμονές του πολέμου
(«Αρχαιολογία», κεφ. 2-19), η ανάπτυξη της αθηναϊκής δύναμης κατά την
«πεντηκονταετία», 479-432 π.Χ. (κεφ. 89-117), οι τελευταίες διπλωματικές
προσπάθειες, οι δυνάμεις των αντιπάλων. Τα γεγονότα της πρώτης δεκαετίας
του πολέμου (431-421 π.Χ.) καταγράφονται από την αρχή του 2ου Βιβλίου ως
το 24ο κεφάλαιο του 5ου, με λεπτομερή έκθεση των όρων της ειρήνης του
Νικία. Οι συγκρούσεις δεν άργησαν να ξαναρχίσουν. Ο Θουκυδίδης συνθέτει
ένα δεύτερο προοίμιο (5.26) για να υποστηρίξει ότι δεν πρόκειται για νέο
πόλεμο αλλά για συνέχιση του μεγάλου πολέμου. Στο 5ο βιβλίο εκτίθενται τα
γεγονότα ως το 415 π.Χ. καιο συνταρακτικός «διάλογος» των Αθηναίων με τους
πολιορκημένους κατοίκους της Μήλουγια το δίκαιο του ισχυροτέρου. Το 6ο και
το 7ο βιβλίο είναιαφιερωμένα στηΣικελικήεκστρατεία. Στο 8ο καταγράφεται η
αρχή της τρίτης περιόδου του πολέμου, η εγκατάσταση μόνιμου σπαρτιατικού
στρατοπέδουστη Δεκέλεια, ηανάμιξητων Περσών στην ελληνικήσύγκρουση, η
κατάλυση του δημοκρατικού πολιτεύματος της Αθήνας ως το 411 π.Χ.
31) Ποια θέματα περιλαμβάνονται στο πρώτο βιβλίο των Ιστοριών του
Θουκυδίδη ; σελ 25 Η διαίρεση του έργου σε οκτώ βιβλία είναι μεταγενέστερη.
Στο 1ο βιβλίο εξετάζονται τα αίτια του πολέμου, εξαίρεται η σημασία του,
εκτίθεται η μέθοδος του συγγραφέα (κεφ. 1, 20-22), ερευνώνται οι ιστορικές
εξελίξεις από το μακρινό παρελθόν ως τις παραμονές του πολέμου
(«Αρχαιολογία», κεφ. 2-19), η ανάπτυξη της αθηναϊκής δύναμης κατά την
«πεντηκονταετία», 479-432 π.Χ. (κεφ. 89-117), οι τελευταίες διπλωματικές
προσπάθειες, οι δυνάμεις των αντιπάλων.
32) Ποια γεγονότα εξετάζει ο ιστορικός στο πέμπτο βιβλίο του ; σελ 26 Στο 5ο
βιβλίο εκτίθενται τα γεγονότα ως το 415 π.Χ. και ο συνταρακτικός «διάλογος»
των Αθηναίων με τους πολιορκημένους κατοίκους της Μήλου για το δίκαιο του
ισχυροτέρου. Το 6ο και το 7ο βιβλίο είναιαφιερωμένα στη Σικελικήεκστρατεία.
33) Μέχρι ποιο έτος του Πελοποννησιακού πολέμου φτάνει η ιστορική αφήγηση
του Θουκυδίδη ; σελ 26 Η εξιστόρηση των γεγονότων διακόπτεται στο 411 π.Χ.
34) Ποια είναι τα τελευταία γεγονότα που παραθέτει ο ιστορικός ; σελ 26 Στο 8ο
καταγράφεται η αρχή της τρίτης περιόδου του πολέμου, η εγκατάσταση
μόνιμου σπαρτιατικούστρατοπέδουστη Δεκέλεια, η ανάμιξη των Περσών στην
ελληνική σύγκρουση, η κατάλυση του δημοκρατικού πολιτεύματος της Αθήνας
ως το 411 π.Χ.

35) Ποια χαρακτηριστικά προσδίδει στο ύφος του συγγραφέα η χρήση ρημάτων
σύνθετων, πολλές φορές με δύο ή και τρεις προθέσεις ; Να αναφέρετε
σχετικό παράδειγμα και να το αναλύσετε. σελ 27 Ρήματα σύνθετα (ενώ
συνήθως χρησιμοποιούνται απλά, κατακληθείς 1.24.2) και με δύο ή και τρεις
προθέσεις για να δηλωθούν βραχυλογικά και πυκνά δύο ή περισσότερες
επιρρηματικές σχέσεις του υποκειμένου, ή του αντικειμένου, με τη ρηματική
ενέργεια:προκαταρχόμενοι (= διδόντες πρότερον ἤ τοῖς ἄλλοις τὰς καταρχάς),
1.25.4, ξυμπροπέμψαι, 1.27.2, ἀνταναγόμενοι, 1.29.4. Το κείμενο γίνεται έτσι
πολύ πυκνό και σε ορισμένα σημεία δυσνόητο.
36) Ποιο σκοπό εξυπηρετεί η επισώρευση αιτιολογικών προτάσεων ή μετοχών
στη σύνθεση του κειμένου ; Να γράψετε ποια χαρακτηριστικά αποκτά το ύφος
με αυτό τον τρόπο ανάπτυξης του κειμένου. σελ 27 Η επισώρευση
αιτιολογικών προτάσεων και προσδιορισμών φανερώνει την προσπάθεια του
ιστορικού να διαφωτίσει πλήρως τα αίτια των γεγονότων
37) Σε ποια διάλεκτο της αρχαίας ελληνικής γράφει το έργο του ο ιστορικός ; Να
σημειώσετε ορισμένες χαρακτηριστικές γλωσσικές ιδιομορφίες. σελ 26 Η
γλώσσα του Θουκυδίδη είναι η λεγόμενη «αρχαία αττική» του 5ου αι.
Χαρακτηριστικές γλωσσικές ιδιομορφίες: η χρήση του τύπου της
πρόθεσης ἐς αντίεἰς (ἐσπλέοντι, 1.24.1, ἐς τὴν Κέρκυραν, 24.6, ἐς τὴν Κόρινθον,
1.25.2) και ξὺν αντί σύν (ξυνέγραψε, 1.1.1,ξυναλλάξαι, 1.24.6). Το αρχαϊκότερο
σύμπλεγμα σσ αντί ττ (ἡσσῶντο, 1.49.6).
38) Να αναφέρετε ορισμένες τυπικές εκφραστικές επιλογές του συγγραφέα που
χαρακτηρίζουν το ύφος του Θουκυδίδη. σελ 26-27
 Αρχαϊκότεροιτύποι λέξεων: αἰεί/ἀεί, ὠφελία/ὠφέλεια,
1.26.1, ἐξαπιναίως/ἐξαπίνης, 3.70.6.
 Χρησιμοποίησηγνωστών λέξεων με σπάνια
σημασία: οἰκήτωρ: άποικος (καιόχι κάτοικος), 1.26.3.
 Το ουδέτεροπληθυντικού, με άρθρο ή χωρίς άρθρο, αντίγια επίρρημα:
«δυνάμει ὄντες… ὁμοῖα (=ὁμοίως) τοῖς Ἑλλήνων πλουσιωτάτοις», 1.25.4,
«Κερκυραίοις ἐναντία (=ἐναντίον) πολεμήσοντες», 1.28.1,
«παρεσκευάζοντο τὰ κράτιστα (= κράτιστα)νεῶνστόλον», 1.31.1.
 Η χρήση του ουδετέρου του επιθέτου αντί αφηρημένου ουσιαστικού: «τὸ
εὔδαιμον (=ἡ εὐδαιμονία) τὸ ἐλεύθερον(=ἡ ἐλευθερία) τὸ δ” ἐλεύθερον
τὸ εὔψυχον (= ἡ εὐψυχία)» 2.43.4.
 Ρήματα σύνθετα (ενώσυνήθως χρησιμοποιούνται
απλά, κατακληθείς 1.24.2) καιμε δύο ή και τρεις προθέσεις για να
δηλωθούν βραχυλογικά καιπυκνά δύο ή περισσότερες επιρρηματικές

σχέσεις του υποκειμένου, ήτου αντικειμένου, με τη ρηματική
ενέργεια:προκαταρχόμενοι(=διδόντες πρότερον ἤτοῖς ἄλλοις
τὰς καταρχάς), 1.25.4, ξυμπροπέμψαι, 1.27.2, ἀνταναγόμενοι, 1.29.4.
 Η επισώρευση αιτιολογικών προτάσεων και προσδιορισμών φανερώνει
την προσπάθεια τουιστορικούνα διαφωτίσει πλήρως τα αίτια των
γεγονότων
39) Να αναφέρετε ορισμένα χαρακτηριστικά του υψηλού λογοτεχνικού ύφους.
σελ 27 Η συνεχής χρήση των αντιθέσεων, η αφθονία των ετερόπτωτων
προσδιορισμών (εκεί που ένα απλούστερο κείμενο θα είχε δευτερεύουσα
πρόταση), ηπερίπλοκησύνταξη, οι μακρές περίοδοι στο λόγο, τα εντυπωσιακά
ρητορικά σχήματα είναι χαρακτηριστικά υψηλού λογοτεχνικού ύφους.
40) Τι είναι τα πάρισα και τα ομοιοτέλευτα ; σελ 27 Πάρισα και Ομοιοτέλευτα. Η
χρησιμοποίηση σχημάτων λόγου, κατά τα οποία α) μια φράση έχει ίσο αριθμό
συλλαβών ή αντιστοιχία λέξεων με την προηγούμενή της (πάρισον), β) στο
τέλος επαλλήλων περιόδων ή προτάσεων τοποθετούνται λέξεις με όμοια
κατάληξη (ὁμοιοτέλευτον)
ΕΡΩΤΗΣΕΙΣ ΕΙΣΑΓΩΓΗΣ
ΤΡΑΠΕΖΑΣ ΘΕΜΑΤΩΝ
1. Με ποιες μεθόδους ο Θουκυδίδης διερευνά γεγονότα παλαιότερα του
Πελοποννησιακού πολέμου;
2. Πώς η λογική και η τύχη, κατά τον Θουκυδίδη, επηρεάζουν τις ιστορικές εξελίξεις;
3. Ποια είναι τα γνωρίσματα του ηγέτη που χαρακτηρίζουν την πολιτική φυσιογνωμία
του Περικλή;
4. Ποιο γνώρισμα σκέψης και μεθόδου χαρακτηρίζει τον Θουκυδίδη, όταν στοχάζεται
για τα γεγονότα και τη συμπεριφορά του ανθρώπου; Ποια πορεία ακολουθεί ο
ιστορικός;
5. Να αναφέρετε τρία (3) χαρακτηριστικά του θουκυδίδειου ύφους.
6. α) Ποια ήταν η άποψη του Θουκυδίδη για τη στρατηγική του Περικλή; β) Ποιες ήταν
οι συνέπειες του λοιμού και πώς επηρέασε την πολιτική κατάσταση της Αθήνας;
7. Από πού προκύπτει ότι ο Θουκυδίδης έζησε έως το τέλος του Πελοποννησιακού

πολέμου;
8. Ποιες είναι, κατά τον Θουκυδίδη, οι βασικές προϋποθέσεις για τη συγκρότηση ενός
ισχυρού, από στρατιωτική άποψη, κράτους;
9. Ποια είναι, κατά τον Θουκυδίδη, τα βασικά κίνητρα για τον πόλεμο;
10.Ποια είναι, σύμφωνα με τον Θουκυδίδη, τα χαρακτηριστικά του υπεύθυνου πολίτη;
11.Με ποιες μεθόδους ο Θουκυδίδης ερευνά τα γεγονότα του μακρινού παρελθόντος
και της σύγχρονής του εποχής, στην πορεία αναζήτησης της αλήθειας;
12.Με ποιον τρόπο προσπαθεί ο Θουκυδίδης να εξασφαλίσει τη χρονολογική ακρίβεια
κατά την έκθεση των ιστορικών γεγονότων;
13.Τι γνωρίζετε για την καταγωγή και τη μόρφωση του Θουκυδίδη;
14.Ποιες συνέπειες είχε για τον ίδιο τον Θουκυδίδη η αποτυχία του ως στρατηγού στην
Αμφίπολη (424 π.Χ.);
15.Ποια στοιχεία οδήγησαν τον Θουκυδίδη να κατανοήσει από την αρχή τη σημασία
του πολέμου που ξεσπούσε;
16.Να αναφέρετε τα βαθύτερα αίτια του Πελοποννησιακού πολέμου, σύμφωνα με τον
Θουκυδίδη.
17.Να περιγράψετε το πρότυπο του ηγέτη που ενσαρκώνει ο Περικλής, κατά τον
Θουκυδίδη.
18.Πώς ορίζεται η υπεύθυνη συμπεριφορά του πολίτη, κατά τον Θουκυδίδη;
19.Τι είναι οι δημηγορίες και ποια η σημασία τους για την επιστημονική ανάλυση των
ιστορικών γεγονότων;
20.Με ποιον τρόπο χρονολογεί τα ιστορικά γεγονότα ο Θουκυδίδης;
21.Τι επιδιώκει ο Θουκυδίδης με τη χρήση σύνθετων ρημάτων; Να αναφέρετε ένα
παράδειγμα.
22.Πώς απαντά ο Θουκυδίδης στο πρόβλημα που αφορά την ηγεμονική δύναμη της
Αθήνας;

23.Πώς η λογική και η τύχη, κατά τον Θουκυδίδη, επηρεάζουν τις ιστορικές εξελίξεις;
24.Ποιο γνώρισμα σκέψης και μεθόδου χαρακτηρίζει τον Θουκυδίδη, όταν στοχάζεται
για τα γεγονότα και τη συμπεριφορά του ανθρώπου; Ποια πορεία ακολουθεί ο
ιστορικός;
25.Με ποιον τρόπο παραθέτει ο Θουκυδίδης τους λόγους των ομιλητών στις
δημηγορίες του και γιατί.
26.Ποια θέματα περιλαμβάνονται στο πρώτο βιβλίο των Ιστοριών του Θουκυδίδη;
27.Ποια είναι η αντίληψη του Θουκυδίδη για την αντιμετώπιση του προβλήματος της
διαχείρισης της δύναμης από ένα κράτος, μια συμμαχία, μια πολιτική παράταξη;
28.Για ποιους λόγους εξορίστηκε ο Θουκυδίδης και πώς η εξορία του επηρέασε τη
συγγραφή του έργου του;
29.Πώς ο Θουκυδίδης οδηγείται στην αντίληψη ότι η λογική αποτελεί τη μόνη αξία
στην οποία μπορεί να στηριχτεί ο άνθρωπος;
30.Ποιες συνέπειες είχε για τον ίδιο τον Θουκυδίδη η αποτυχία του ως στρατηγού στην
Αμφίπολη (424 π.Χ.);
31.Με ποιον τρόπο χρονολογεί τα ιστορικά γεγονότα ο Θουκυδίδης;
32.Ποια γλώσσα χρησιμοποιεί στο έργο του ο Θουκυδίδης; Να αναφέρετε τρεις
χαρακτηριστικές γλωσσικές ιδιομορφίες.

ΘΟΥΚΥΔΙΔΗ, ΒΙΒΛ. Γ΄, κεφ. 70
Η εμφύλια διαμάχη των Κερκυραίων
ΕΜΦΥΛΙΟΣ ΠΟΛΕΜΟΣ ΣΤΗΝ ΚΕΡΚΥΡΑ
[70.1] Οἱγὰρ Κερκυραῖοιἐστασίαζον,
ἐπειδὴοἱ αἰχμάλωτοιἦλθον αὐτοῖς
οἱ ἐκ τῶν περὶἘπίδαμνον ναυμαχιῶν
ὑπὸ Κορινθίων ἀφεθέντες,
τῷ μὲν λόγῳ ὀκτακοσίων ταλάντων
τοῖς προξένοις διηγγυημένοι,
ἔργῳ δὲ πεπεισμένοιΚορινθίοις
Κέρκυραν προσποιῆσαι.
Kαὶ ἔπρασσον οὗτοι, ἕκαστον τῶν
πολιτῶν μετιόντες,
ὅπως ἀποστήσωσιν Ἀθηναίων τὴν
πόλιν.
Οι Κερκυραίοιλοιπόν βρίσκοντανσε
εμφύλια διαμάχη,
από τότε πουήρθαν σ’ αυτούς
οι αιχμάλωτοιαπό τις ναυμαχίες για την
Επίδαμνο,
αφού απελευθερώθηκαν απότους
Κορινθίους,
φαινομενικά με εγγύηση των προξένων για
οχτακόσια τάλαντα,
στην πραγματικότητα, όμως, επειδή είχαν
πειστείνα φέρουν με το μέρος των
Κορινθίων την Κέρκυρα.
Και αυτοί, πιάνοντας (πλησιάζοντας) τον
κάθε πολίτη χωριστά έκαναν (αυτά)
για να απομακρύνουντην πόλη (να την
κάνουν να αποστατήσει) από τους
Αθηναίους.
[70.2] Kαὶἀφικομένης Ἀττικῆς τε νεὼς
καὶΚορινθίας
Και όταν έφτασε ένα αθηναϊκό πλοίο καιένα
κορινθιακό

πρέσβεις ἀγουσῶν
καὶ ἐς λόγους καταστάντων
ἐψηφίσαντο ΚερκυραῖοιἈθηναίοις
μὲν ξύμμαχοι εἶναι
κατὰ τὰ ξυγκείμενα,
Πελοποννησίοις δὲ φίλοι
ὥσπερ καὶπρότερον.
πουέφερναν πρέσβεις,
αφού ήρθαν σε διαπραγματεύσεις,
αποφάσισαν οιΚερκυραίοινα είναι
σύμμαχοι με τους Αθηναίους,
σύμφωνα με την ισχύουσα συνθήκη,
καιφίλοι με τους Πελοποννησίους
όπως ακριβώς καιπροηγουμένως.
[70.3] Kαὶ
(ἦν γὰρ Πειθίας
ἐθελοπρόξενός τῶν Ἀθηναίων
καὶτοῦ δήμου προειστήκει)
ὑπάγουσιν αὐτὸν οὗτοι οἱ ἄνδρες ἐς
δίκην,
λέγοντες Ἀθηναίοις τὴν Κέρκυραν
καταδουλοῦν.
Και αυτοίοι άνδρες
(γιατί ήταν κάποιος Πειθίας
εθελοντής πρόξενος των Αθηναίων
καιαρχηγός του δημοκρατικούκόμματος)
σύρουν αυτόν στα δικαστήρια,
κατηγορώντας τον ότιπροσπαθείνα
υποδουλώσειτην Κέρκυρα στους Αθηναίους.
Η ΔΙΚΗ ΤΟΥ ΠΕΙΘΙΑ
[70.4] Ὁ δὲ ἀποφυγὼν
ἀνθυπάγει αὐτῶν τοὺς
πλουσιωτάτους πέντε ἄνδρας,
φάσκων τέμνειν χάρακας
Αυτός όμως, αφούαπαλλάχτηκε
(αθωώθηκε),
καταγγέλλει(αντιμηνύει) με τη σειρά του
στα δικαστήρια τους πέντε πιο πλούσιους
άνδρες απ’ αυτούς (τους κατηγόρους του),
υποστηρίζοντας ότικόβουν τις βέργες για τα
στήριγμα των κλημάτων των αμπελιών

ἐκ τοῦ τε Διὸς τοῦ τεμένους καὶ τοῦ
Ἀλκίνου·
ζημία δὲ καθ᾽ ἑκάστην χάρακα
ἐπέκειτο στατήρ.
από το ιερό έδαφος τουΔία καιτου Αλκίνου.
Και ως πρόστιμο για κάθε βέργα ο νόμος
επέβαλλε έναστατήρα.
[70.5] Ὀφλόντων δὲ αὐτῶν
καὶπρὸς τὰ ἱερὰ ἱκετῶν καθεζομένων
διὰ πλῆθος τῆς ζημίας,
ὅπως ταξάμενοι ἀποδῶσιν,
ὁ Πειθίας
(ἐτύγχανε γὰρ καὶ βουλῆς ὤν)
πείθει ὥστε τῷ νόμῳ χρήσασθαι.
Και αφούαυτοί καταδικάστηκαν(να
πληρώσουν πρόστιμο)
καικατέφυγαν καικάθισαν ως ικέτες στους
ναούς
εξαιτίας της μεγάλης χρηματικής τιμωρίας,
για να πληρώσουν το πρόστιμο ύστερα από
συμφωνία για το ύψος του,
ο Πειθίας
(διότι συνέβαινε να είναικαιμέλος της
βουλής)
πείθει(τους Κερκυραίους)να εφαρμόσουν
το νόμο.
ΘΑΝΑΤΟΣ ΤΟΥ ΠΕΙΘΙΑ ΚΑΙ ΑΛΛΩΝ ΒΟΥΛΕΥΤΩΝ
[70.6] Οἱδ᾽
ἐπειδὴτῷ τε νόμῳ ἐξείργοντο
καὶἅμα ἐπυνθάνοντο τὸν Πειθίαν,
ἕως ἔτι βουλῆς ἐστί,
μέλλειν τὸ πλῆθος ἀναπείσειν
Αυτοί τότε,
επειδή αποκλείονταν από το νόμο (να
ορίσουν το επιδικασμένο ποσό με
συμφωνία)
καιταυτόχρονα πληροφορούνταν ότιο
Πειθίας επρόκειτο,
όσο ακόμη ήταν μέλος της βουλής,
να μεταπείσειτο λαό

τοὺς αὐτοὺς Ἀθηναίοις φίλους τε καὶ
ἐχθροὺς νομίζειν,
ξυνίσταντό τε καὶλαβόντες ἐγχειρίδια
ἐξαπιναίως ἐς τὴν βουλὴν ἐσελθόντες
τόν τε Πειθίαν κτείνουσι
καὶἄλλους τῶν τε βουλευτῶν καὶ
ἰδιωτῶν ἐς ἑξήκοντα·
οἱ δέ τινες τῆς αὐτῆς γνώμης τῷ
Πειθίᾳ
ὀλίγοι ἐς τὴν Ἀττικὴν τριήρη
κατέφυγον ἔτι παροῦσαν.
να θεωρείτους ίδιους με τους Αθηναίους
φίλους καιεχθρούς,
συνωμοτούν και, αφούπήραν μαχαίρια και
μπήκαν στη βουλή αιφνιδιαστικά, φονεύουν
καιτον Πειθία
καιπερίπουεξήντα άλλους καιαπό τους
βουλευτές καιαπό τους απλούς πολίτες.
Μερικοίόμως άλλοιομοϊδεάτες με τον
Πειθία,
όχι πολλοί, κατέφυγαν στο αθηναϊκό πλοίο
πουακόμα βρισκόταν εκεί.
ΠΡΑΓΜΑΤΟΛΟΓΙΚΑ- ΕΡΜΗΝΕΥΤΙΚΑ
1. Κερκυραῖοι ἐστασίαζον: εμφύλιος πόλεμος - καλοκαίρι 427 π.Χ.- που
εξελίχθηκε σε ένα από τα πιο αιματηρά γεγονότα εκείνης της περιόδου.
2. Ἐπίδαμνος (σημ. Δυρράχιο): Ήταν αποικία των Κερκυραίων, πολύσημαντικήγια
το εμπόριο με την Κ. Ιταλία. Όταν ξέσπασε διαμάχη ανάμεσα σε ολιγαρχικούς
και δημοκρατικούς, οι Κορίνθιοι ενεπλάκησαν.
3. οἱ ἐκ τῶν περὶ Ἐπίδαμνον ναυμαχιῶν: ναυμαχία στα Σύβοτα. Οι Κορίνθιοι
συνέλαβαν 1050 Κερκυραίους, κράτησαν απ’ αυτούς 250 επιφανείς
αιχμαλώτους για 5 χρόνια.
4. ὁκτακοσίων ταλάντων: υπέρογκο ποσό για την εποχή (δύο μνες, 1/3 του
ταλάντου έδιναν συνήθως). Η συμφωνία ήταν μάλλον εικονική και σκόπιμα
υπερέβαλαν για το ποσό.
5. Κέρκυραν προσποιῆσαι: Η πραγματική αιτία της απελευθέρωσής τους ήταν να
λειτουργήσουν ως πράκτορες των Κορινθίων στο νησί, να την απομακρύνουν
από την επιρροή της Αθήνας (η Κέρκυρα δεν ήταν επίσημα μέλος της Αθ.
Συμμαχίας).
6. ὥσπερ καὶ πρότερον: Πριν τα γεγονότα της Επιδάμνου η Κέρκυρα τηρούσε
ουδέτερη στάση. Όταν χρειάστηκαν τη βοήθεια των Αθηναίων, σύναψαν μαζί

τους αμυντική συμμαχία (ἐπιμαχία). Η επιστροφή, όμως, και η δράση των
ολιγαρχικών αιχμαλώτων ωθεί τους Αθηναίους να επιδιώξουν την προσάρτηση
της Κέρκυρας, αποστέλλοντας πρεσβεία. Τελικά,αποφασίστηκεο συμβιβασμός,
η ουδετερότητα, μια στάση που γενικότερα κρατούν τα μικρά και αδύναμα
κράτη, για να αποφύγουν την ανοικτή αντιπαράθεση.
Ερωτήσεις

Η απόφαση των ολιγαρχικών - Η πρεσβεία στην Αθήνα
Οι ολιγαρχικοί αποφασίζουν ουδετερότητα - Αποστολή πρεσβείας στην Αθήνα
[71.1] Δράσαντες δὲ τοῦτο
καὶξυγκαλέσαντες Κερκυραίους εἶπον
ὅτι ταῦτα καὶβέλτιστα εἴη
καὶἥκιστ᾽ ἂν δουλωθεῖεν ὑπ᾽
Ἀθηναίων,
τό τε λοιπὸν μηδετέρους δέχεσθαι
ἀλλ᾽ἢ μιᾷ νηὶ ἡσυχάζοντας,
τὸ δὲ πλέον πολέμιον ἡγεῖσθαι.
Ὡς δὲ εἶπον,
καὶἐπικυρῶσαι ἠνάγκασαν τὴν
γνώμην.
Αφού λοιπόν έπραξαν αυτά
καιαφού κάλεσαν σε συνέλευση τους
Κερκυραίους, είπαν
ότι αυτές οι ενέργειες (δηλαδή ο φόνος
των δημοκρατικών αρχηγών)καιότιήταν
οι πιο συμφέρουσες
καιότι δε θα υποδουλώνοντανμε κανένα
τρόπο πια στους Αθηναίους·
καιστο εξής μένοντας ουδέτεροινα μη
δέχονταιούτε τους μεν ούτε τους δε
παρά μόνο (αν εμφανίζονταν) με ένα
πλοίο,
μεγαλύτερη όμως παρουσία πλοίων να τη
θεωρούν εχθρική.
Και αφούμίλησαν έτσι,
ανάγκασαν (το λαό) καινα επικυρώσει
την πρότασή τους.
[71.2] Πέμπουσιδὲ καὶἐς τὰς Ἀθήνας
εὐθὺς πρέσβεις
περί τε τῶν πεπραγμένων διδάξοντας
ὡς ξυνέφερε
καὶτοὺς ἐκεῖκαταπεφευγότας
πείσοντας
Στέλνουν ακόμη καιστην Αθήνα πρέσβεις
αμέσως
για να τους εξηγήσουν για όσα έχουν γίνει,
ότι τους συνέφερε (τους Αθηναίους)
καιγια να τους πείσουν (τους
Κερκυραίους) πουείχαν καταφύγειεκεί

μηδὲν ἀνεπιτήδειον πράσσειν,
ὅπως μή τις ἐπιστροφὴγένηται.
να μην κάνουν καμιά εχθρική ενέργεια
για να μην προκύψει καμιά αντεκδίκηση
(από την Αθήνα).
1. Δράσαντες...ξυγκαλέσαντες: Πιθανότατα οι πέντε Κερκυραίοι ολιγαρχικοί είχαν
τη βοήθεια ομοϊδεατών τους. Προσπαθούν μετά το έγκλημα να ακολουθήσουν
τυπικά τις δημοκρατικές διαδικασίες.
2. ταῦτα καὶ βέλτιστα...ἡγεῖσθαι: Τα λόγια τους προσανατολίζονται σε δύο
κατευθύνσεις: α) εκφράζουν την άποψηότι μετά τη δολοφονία των δημοκρατικών η
Κέρκυρα δεν κινδυνεύει πλεόν να υποδουλωθεί στην Αθήνα β) τονίζουν ότι η
Κέρκυρα θα παραμείνει ουδέτερη υπό όρους, πράγμα που καταργεί την αμυντική
συμμαχία με την Αθήνα, χωρίς να αποκόπτεται εντελώς από αυτή.
3. ἐπικυρῶσαι ἠνάγκασαν: Άσκησαν ψυχολογική πίεση με σκοπό να επιβάλουν
εκβιαστικά τις αποφάσεις τους.
4. Πέμπουσι...πρέσβεις: Μετά το αιματηρό πραξικόπημα, το οποίο φαίνεται να
εγκαθιδρεί την ολιγαρχία στην Κέρκυρα, οι Κερκυραίοι ολιγαρχικοί αποστέλλουν
πρεσβεία στην Αθήνα, στην πόλη που στήριξε τους αντιπάλους τους. Στόχος τους να
προλάβουν τις αντιδράσεις των Αθηναίων: η αμυντική συμμαχία με την Κέρκυρα
ακυρώθηκε ουσιαστικά, γεγονός που απέβαινε κατά των συμφερόντων της Αθήνας.
5. περί τῶν πεπραγμένων...μή τίς ἐπιστροφή γένηται: Η πρεσβεία που στάλθηκε
στην Αθήνα είχε διττό ρόλο: α) να πείσει τους Αθηναίους πως το πραξικόπημα
εξυπηρετούσε τα συμφέροντά τους β) να αποτρέψει πιθανή αντίδραση των
Κερκυραίων δημοκρατικών που είχαν καταφύγει στην Αθήνα. Οι ολιγαρχικοί
συνεχίζουν να δολοπλοκούν, θέλοντας να διεγείρουν τη φιλοπατρία των
δημοκρατικών, τους οποίους ήθελαν να εξοντώσουν.

Ερωτήσεις

ΘΟΥΚΥΔΙΔΗ, ΒΙΒΛ. Γ΄, κεφ. 72-73 (σελ. 308)
Η ανάμειξη της Σπάρτης - Σύγκρουση ολιγαρχικών και
δημοκρατικών
[72.1] Ἐλθόντων δὲ
οἱ Ἀθηναῖοιτούς τε πρέσβεις ὡς
νεωτερίζοντας ξυλλαβόντες,
καὶὅσους ἔπεισαν,
κατέθεντο ἐς Αἴγιναν.
Όταν λοιπόν ήρθαν(οιπρέσβεις),
αφού συνέλαβαν οιΑθηναίοικαιτους
πρέσβεις ως υποκινητές στάσης
καιόσους (οι πρέσβεις) έπεισαν,
τους συγκέντρωσαν για ασφάλεια στην
Αίγινα.
[72.2] Ἐν δὲ τούτῳ
τῶν Κερκυραίων οἱἔχοντες τὰ
πράγματα
ἐλθούσης τριήρους Κορινθίας καὶ
Λακεδαιμονίων πρέσβεων
ἐπιτίθενται τῷ δήμῳ, καὶ μαχόμενοι
ἐνίκησαν.
Στο μεταξύόμως,
αυτοί από τους Κερκυραίους πουήταν
κύριοιτης πολιτικής κατάστασης,
όταν ήρθε (στην Κέρκυρα) κορινθιακό
πλοίο καιΛακεδαιμόνιοιπρέσβεις,
κάνουν επίθεση κατά των δημοκρατικών
καιτους νίκησαν σε μάχη.
[72.3] Ἀφικομένης δὲ νυκτὸς
ὁ μὲν δῆμος ἐς τὴν ἀκρόπολιν
καὶ τὰ μετέωρα τῆς πόλεως
καταφεύγει
καὶαὐτοῦ ξυλλεγεὶς ἱδρύθη,
καὶτὸν Ὑλλαϊκὸν λιμένα εἶχον·
οἱ δὲ τήν τε ἀγορὰν κατέλαβον,
οὗπερ οἱ πολλοὶᾤκουν αὐτῶν,
Και όταν ήρθε η νύχτα
οι δημοκρατικοίκαταφεύγουν στην
ακρόπολη
καιστα υψηλά καιοχυρά μέρη της πόλης
και αφούσυγκεντρώθηκαν εκεί
εγκαταστάθηκανμε ασφάλεια,
καικατείχαν το Υλλαϊκό λιμάνι.
kαιοι άλλοι(οι ολιγαρχικοί) κατέλαβαν
καιτην αγορά,
όπουακριβώς κατοικούσανοι
περισσότεροιαπ’ αυτούς,

καὶτὸν λιμένα τὸν πρὸς αὐτῇκαὶ πρὸς
τὴν ἤπειρον.
καιτο γειτονικό της λιμάνιπουβλέπει
στην απέναντι στεριά.
[73.1] Tῇδ᾽ ὑστεραίᾳ
ἠκροβολίσαντό τε ὀλίγα
καὶἐς τοὺς ἀγροὺς περιέπεμπον
ἀμφότεροι,
τοὺς δούλους παρακαλοῦντές
τε καὶἐλευθερίαν ὑπισχνούμενοι·
καὶτῷ μὲν δήμῳ τῶν οἰκετῶν τὸ
πλῆθος παρεγένετο ξύμμαχον,
τοῖς δ᾽ ἑτέροις ἐκ τῆς ἠπείρου
ἐπίκουροι ὀκτακόσιοι
Και την επόμενη μέρα
έκαναν μερικές μικροεπιθέσεις οιδύο
(παρατάξεις)
καιέστελναν (ανθρώπους) εδώκιεκείστα
χωράφια,
προσκαλώντας τους δούλους
καιυποσχόμενοιελευθερία.
Και ο μεγαλύτερος αριθμός των δούλων
πήγαν ως σύμμαχοιμε τους
δημοκρατικούς,
ενώοκτακόσιοιμισθοφόροιαπό τη στεριά
(πήγαν) με το μέρος των άλλων.
 Τοὺς πρέσβεις ...ξυλλαβόντες: Οι Κερκυραίοιολιγαρχικοίαποτυγχάνουν να
παραπλανήσουνδιπλωματικά τους Αθηναίους καισυλλαμβάνονται. Αν καιη
σύλληψη των πρέσβεων είναιαντίθετηπρος τους άγραφους νόμους, ήταν
πολιτικά επιβεβλημένη, γιατίστην Κέρκυρα είχαν συμβείέκτροπα.
 Ἐπιτίθενται τῷ δήμῳ: Η υποστήριξη πουλαμβάνουν οι ολιγαρχικοίαπό τους
Σπαρτιάτες τους ωθείσε γενικευμένηαναμέτρησημε τους δημοκρατικούς. Η
εμφύλια σύρραξηπουπρόκειταινα ξεκινήσειέχειυποκινηθείεμμέσως από
τους Σπαρτιάτες.
 τοὺς δούλους ὑπισχνούμενοι: Ακόμα καιοι δούλοι προσκλήθηκαναπό τις
αντιμαχόμενες παρατάξεις να πάρουν μέρος στησύρραξη, γεγονός που
δείχνειπόσο τεταμένηήταν η κατάσταση.

Ερωτήσεις

Η νίκη των δημοκρατικών - Ο εμπρησμός της πόλης
[74.1] Διαλιπούσης δ᾽ἡμέρας
μάχη αὖθις γίγνεται
καὶνικᾷ ὁ δῆμος
χωρίων τε ἰσχύι καὶπλήθει προύχων·
αἵ τε γυναῖκες αὐτοῖς τολμηρῶς
ξυνεπελάβοντο
βάλλουσαι ἀπὸ τῶν οἰκιῶν τῷ
κεράμῳ
καὶπαρὰ φύσιν ὑπομένουσαι τὸν
θόρυβον.
Κι αφού πέρασε μια ημέρα
γίνεταιπάλιμάχη
καινικούν οι δημοκρατικοί
καιεξαιτίας της ισχύος των θέσεών τους και
επειδή είχαν αριθμητική υπεροχή·
εξάλλουκαιοι γυναίκες τούς υποστήριζαν
ενεργά με τόλμη
χτυπώντας από τα σπίτια με κεραμίδια
καιυπομένοντας την ταραχή αντίθετα προς
τη φύση τους.
[74.2] Γενομένης δὲ τῆς τροπῆς
περὶδείλην ὀψίαν,
δείσαντες οἱὀλίγοι
μὴ αὐτοβοεὶὁ δῆμος τοῦ τε νεωρίου
κρατήσειεν ἐπελθὼν
καὶσφᾶς διαφθείρειεν,
ἐμπιπρᾶσι τὰς οἰκίας τὰς ἐν κύκλῳ
τῆς ἀγορᾶς καὶτὰς ξυνοικίας,
ὅπως μὴ ᾖ ἔφοδος,
φειδόμενοι οὔτε οἰκείας οὔτε
Κι όταν έγινε υποχώρηση
αργά το απόγευμα,
επειδή φοβήθηκαν οιολιγαρχικοί
μήπως οι δημοκρατικοί, αφούεπιτεθούν,
κυριεύσουν με αιφνιδιαστική έφοδο καιτο
ναύσταθμο
καιτους σκοτώσουν,
πυρπολούν τα σπίτια πουήταν γύρω από την
αγορά καιτα σπίτια όπουκατοικούσαν
πολλές οικογένειες,
για να μην υπάρχειδρόμος προσέγγισης
(προς το ναύσταθμο),
χωρίς να λυπούνταιούτε τα δικά τους ούτε
τα ξένα σπίτια.

ἀλλοτρίας,
ὥστε καὶχρήματα πολλὰ ἐμπόρων
κατεκαύθη
καὶἡ πόλις ἐκινδύνευσε πᾶσα
διαφθαρῆναι,
εἰ ἄνεμος ἐπεγένετο τῇφλογὶ
ἐπίφορος ἐς αὐτήν.
Ώστε κάηκαν εντελώς καιπολλάπράγματα
εμπόρων
καικινδύνεψε όλη η πόλη να καταστραφεί,
αν ενίσχυε τη φωτιά άνεμος με κατεύθυνση
προς αυτή (δηλαδή την πόλη).
[74.3] Καὶοἱ μὲν παυσάμενοι τῆς
μάχης
ὡς ἑκάτεροι ἡσυχάσαντες
τὴν νύκτα ἐν φυλακῇἦσαν·
καὶἡ Κορινθία ναῦς
τοῦ δήμου κεκρατηκότος
ὑπεξανήγετο,
καὶτῶν ἐπικούρων οἱπολλοὶἐς τὴν
ἤπειρον λαθόντες διεκομίσθησαν.
Και αφούσταμάτησαν τη μάχη,
καθώς καιτα δύο στρατόπεδα απείχαναπό
πολεμικές ενέργειες,
κατά τη νύχτα βρίσκονταν σ’ επιφυλακή.
Και το κορινθιακό πλοίο,
όταν είχαν επικρατήσειοιδημοκρατικοί,
ανοιγόταν με προφυλάξεις στο ανοιχτό
πέλαγος,
καιοι πιο πολλοίαπό τους μισθοφόρους,
χωρίς να γίνουν αντιληπτοί, πέρασαν στην
(απέναντι) στεριά.
1. ἰσχύι τε χωρίων...προύχων: Ως αίτια για τη νίκη των δημοκρατικών
προβάλλονται, α) η κατάληψη καταλληλότερων θέσεων και β) η υπεροχή σε
έμψυχο δυναμικό.
2. Αἱ τε γυναῖκες...τὸν θόρυβον: Τονίζεται ιδιαίτερα από τον Θουκυδίδη η
συμμετοχή των γυναικών στη μάχη κατά των ολιγαρχικών, σχολιάζοντας
(«παρὰ φύσιν») ότι αποτελεί γεγονός εξαιρετικό. Υπάρχουν και άλλα
παραδείγματα γυναικών που βοήθησαν σε πολεμικές συγκρούσεις.

3. Γενομένης δἐ τῆς τροπῆς... ἔφοδος: Οι ολιγαρχικοί επιχειρούν να
προστατέψουν το τελευταίο οχυρό τους, το λιμάνι του Αλκίνου (νεώρειον) με
κάθε τρόπο. Πυρπολούν την αγορά και όσα σπίτια βρίσκονταν γύρω από
αυτή, για να μην είναι δυνατόν στους δημοκρατικούς να προσεγγίσουν το
λιμάνι. Βρίσκονται σε απόγνωση και έτσι φτάνουν στο έσχατο σημείο
εξαχρείωσης: καίνε ακόμα και σπίτια ολιγαρχικών. Το γεγονός αυτό τονίζει
ιδιαίτερα τον παραλογισμό του πολέμου.
4. ἡ κορίνθια ναῦς...ὑπεξανήγετο: Το κορινθιακό πλοίο ήταν αυτό που μετέφερε
τους Σπαρτιάτες πρέσβεις, τους υποστηρικτές-προστάτες των ολιγαρχικών, οι
οποίοι με την παρουσία τους έδωσαν το έναυσμα για την αρχή της ένοπλης
εμφύλιας σύγκρουσης στην Κέρκυρα. Μετά την επικράτηση των
δημοκρατικών δυνάμεων οι Κορίνθιοι και οι Σπαρτιάτες φεύγουν κρυφά
(ὑπεξανήγετο), προφανώς φοβούμενοι επίθεση των δημοκρατικών εναντίον
τους. Η στάση τους είναι ενδεικτική της χαλαρότητας της συμμαχίας που
προσέφεραν στους Κερκυραίους.
Ερωτήσεις

ΘΟΥΚΥΔΙΔΗ, ΒΙΒΛ. Γ΄, κεφ. 75 (σελ. 320)
Άφιξη του αθηναίου στρατηγού Νικόστρατου
Προσπάθειες για συμφιλίωση
[75.1] Tῇδὲ ἐπιγιγνομένῃἡμέρᾳ
Νικόστρατος ὁ Διειτρέφους
Ἀθηναίων στρατηγὸς
παραγίγνεται βοηθῶν ἐκ Ναυπάκτου
δώδεκα ναυσὶ
καὶΜεσσηνίων πεντακοσίοις ὁπλίταις·
ξύμβασίν τε ἔπρασσε καὶπείθει
ὥστε ξυγχωρῆσαι ἀλλήλοις δέκα μὲν
ἄνδρας τοὺς αἰτιωτάτους κρῖναι,
οἳ οὐκέτι ἔμειναν,
τοὺς δ᾽ ἄλλους οἰκεῖν
σπονδὰς πρὸς ἀλλήλους ποιησαμένους
καὶπρὸς Ἀθηναίους, ὥστε τοὺς αὐτοὺς
ἐχθροὺς καὶφίλους νομίζειν.
Και την επόμενη ημέρα
ο Νικόστρατος, ο γιος του Διειτρέφη,
στρατηγός των Αθηναίων,
φτάνειαπό τη Ναύπακτο για να βοηθήσει
με δώδεκα πλοία
καιπεντακόσιους Μεσσηνίους οπλίτες.
Και διαπραγματευότανμια συμφωνία και
τους πείθει
(ώστε) να συμφωνήσουν μεταξύ τους να
δικάσουν δέκα άντρες,τους κύριους
υπαιτίους,
οι οποίοιάλλωστε δεν είχαν μείνειπλέον
εκεί,
καιοι υπόλοιποινα παραμείνουν(στο
νησί),
αφού κάνουν συμφωνία μεταξύτους και
με τους Αθηναίους, υπό τον όρο να
θεωρούν τους ίδιους εχθρούς καιφίλους.
[75.2] Kαὶὁ μὲν ταῦτα πράξας
ἔμελλεν ἀποπλεύσεσθαι·
οἱ δὲ τοῦ δήμου προστάται
πείθουσιν αὐτὸν
πέντε μὲν ναῦς τῶν αὐτοῦ σφίσι
Και εκείνος λοιπόν, αφούέκανε αυτά,
επρόκειτο να αποπλεύσει.
Οι αρχηγοίόμως των δημοκρατικών
τον πείθουν
να αφήσει σ’ αυτούς πέντε πλοία από τα

καταλιπεῖν,
ὅπως ἧσσόν τι ἐν κινήσει ὦσιν οἱ
ἐναντίοι,
ἴσας δὲ αὐτοὶ πληρώσαντες ἐκ σφῶν
αὐτῶν ξυμπέμψειν.
δικά του,
ώστε να αποθαρρυνθούν οιαντίπαλοί
τους να κάνουν κίνημα,
και(υπόσχονταν) ότιοιίδιοι θα
αποστείλουν μαζίτουισάριθμα πλοία,
αφού τα επανδρώσουν με δικά τους
πληρώματα.
[75.3] Kαὶὁ μὲν ξυνεχώρησεν,
οἱ δὲ τοὺς ἐχθροὺς κατέλεγον ἐς τὰς
ναῦς.
δείσαντες δὲ ἐκεῖνοιμὴἐς τὰς Ἀθήνας
ἀποπεμφθῶσι
καθίζουσιν ἐς τὸ τῶν Διοσκόρων
ἱερόν.
Και εκείνος συμφώνησε,
αυτοί όμως στρατολογούσαν ως
πληρώματα για τα καράβια τους
πολιτικούς τους αντιπάλους.
Επειδή όμως εκείνοιφοβήθηκαν μήπως
σταλούν στην Αθήνα,
κάθονταν ως ικέτες στο ναό των
Διοσκούρων.
[75.4] Νικόστρατος
δὲ αὐτοὺς ἀνίστη
τε καὶπαρεμυθεῖτο.
Ὡς δ᾽ οὐκ ἔπειθεν,
ὁ δῆμος ὁπλισθεὶς ἐπὶτῇ προφάσει
ταύτῃ,
ὡς οὐδὲν αὐτῶν ὑγιὲς διανοουμένων
τῇ τοῦ μὴ ξυμπλεῖν ἀπιστίᾳ,
Και ο Νικόστρατος
προσπαθούσε να τους σηκώσει
καινα τους καθησυχάσει.
Επειδή όμως δεν τους έπειθε,
οι δημοκρατικοί, αφούοπλίστηκανμε την
πρόφαση αυτή,
επειδή τάχα αυτοί δεν είχαν καθόλου
καλούς σκοπούς στο μυαλό τους με τη
δυσπιστία τους να μη θέλουν να
αποπλεύσουνμαζί(με το Νικόστρατο),

τά τε ὅπλα αὐτῶν ἐκ τῶν οἰκιῶν ἔλαβε
καὶαὐτῶν τινὰς οἷς ἐπέτυχον,
εἰ μὴ Νικόστρατος ἐκώλυσε,
διέφθειραν ἄν.
πήραν από τα σπίτια (των εχθρών) καιτα
όπλα τους
καιθα σκότωναν μερικούς απ’αυτούς που
κατά τύχη συνάντησαν,
αν δεν τους εμπόδιζε ο Νικόστρατος.
[[75.5] Ὁρῶντεςδὲ οἱἄλλοιτὰ
γιγνόμενα
καθίζουσιν ἐς τὸ ῞Ηραιον ἱκέταικαὶ
γίγνονται οὐκ ἐλάσσους τετρακοσίων.
Ὁ δὲ δῆμος δείσας
μή τι νεωτερίσωσιν
ἀνίστησί τε αὐτοὺς πείσας
καὶ διακομίζει ἐς τὴν πρὸ τοῦ Ἡραίου
νῆσον,
καὶ τὰ ἐπιτήδεια ἐκεῖσε αὐτοῖς
διεπέμπετο.
Επειδή έβλεπαν οι άλλοιαυτά που
γίνονταν,
κατέφυγαν ως ικέτες στο ναό της Ήρας και
συγκεντρώθηκαν(εκεί) όχιλιγότεροιαπό
τετρακόσιους.
Οι δημοκρατικοίτότε, επειδή φοβήθηκαν
μήπως επιχειρήσουν (οιικέτες) κάποια
πολιτική μεταβολή,
τους σήκωσαν από εκεί, αφούτους
έπεισαν,
καιτους μεταφέρουν στο νησί μπροστά
από το ναό της Ήρας
καιεκείτους έστελναν τα απαραίτητα
τρόφιμα.
1. Νικόστρατος...βοηθῶν: Ο Αθηναίος στρατηγός Νικόστρατος προσέτρεξε
σε βοήθεια από την Ναύπακτο, όπουβρισκόταν μόνιμα μοίρα του
αθηναϊκούστόλου, καθώς η περιοχήήταν πολύσημαντικήγια τον έλεγχο
των θαλάσσιων δρόμων προς τηΔύση. Πιθανώς δεν ήταν ενημερωμένος
για την επικράτησητων δημοκρατικών ήείχε ως στόχο να εφαρμόσειτη
συμβιβαστική πολιτικήπουεξυπηρετούσε τα αθηναϊκά συμφέροντα.
2. Δέκα μὲν...κρῖναι: Ο πρώτος όρος της συμφωνίας που προωθούσε ο
Νικόστρατος ήταν η παραπομπήσε δίκητων 10 ολιγαρχικών πουήταν
εξαρχής υπεύθυνοιγια το πραξικόπημα (πιθανώς αυτοίπουείχαν κόψει

τις χάρακες από τα ιερά δέντρα). Ωστόσο, οιπρωταίτιοιδιέφυγαν προτού
γίνει αποδεκτήηπρότασήτου.
3. Τοὺς δ’ ἄλλους...φίλους νομίζειν: Ο δεύτερος όρος δείχνειτις
συμφιλιωτικές προθέσεις των Αθηναίων, πουθέλησαν να τηρήσουν στάση
διαλλακτικήανάμεσα στους Κερκυραίους ολιγαρχικούς και
δημοκρατικούς. Η στάση αυτή αποτελείέναν πανέξυπνο διπλωματικό
χειρισμό της κατάστασης, καθώς οιΑθηναίοιστόχευαν στο να
συμφιλιώσουν τους Κερκυραίους καιέπειτα να συνάψουν πλήρησυμμαχία
μαζί τους, ώστε να αξιοποιήσουν το δυναμικό τους στον πόλεμο.
4. Οἱ δέ τοὺς ἐχθρούς κατέλεγον ἐς τὰς ναῦς: Αφού ο Νικόστρατος
αποδέχτηκε την πρότασηγια αμοιβαία ανταλλαγήπλοίων, οιΚερκυραίοι
δημοκρατικοίεφαρμόζουν ένα τέχνασμα με σκοπό να εξουδετερώσουν
τους ολιγαρχικούς: Τους όριζαν πληρώματα στα πλοία πουθα έδιναν στον
Νικόστρατο. Έτσι θα εκτόπιζαν περίπου200 ολιγαρχικούς (40 ανά πλοίο).
Ανάλογο τέχνασμα είχε εφαρμόσειο τύραννος της ΣάμουΠολυκράτης.
Ερωτήσεις

ΘΟΥΚΥΔΙΔΗ, ΒΙΒΛ. Γ΄, κεφ. 76-77, παρ. 1-3 (σελ. 327)
Άφιξη πελοποννησιακού στόλου - Προετοιμασία για ναυμαχία
[76] Τῆς δὲ στάσεως ἐν τούτῳ οὔσης
τετάρτῃ ἢ πέμπτῃἡμέρᾳ
μετὰ τὴν τῶν ἀνδρῶν ἐς τὴν νῆσον
διακομιδὴν
αἱ ἐκ τῆς Κυλλήνης Πελοποννησίων
νῆες,
μετὰ τὸν ἐκ τῆς Ἰωνίας πλοῦν
ἔφορμοιοὖσαι,
παραγίγνονται τρεῖς καὶ πεντήκοντα·
ἦρχε δὲ αὐτῶν Ἀλκίδας,
ὅσπερ καὶπρότερον,
καὶΒρασίδας
αὐτῷ ξύμβουλος ἐπέπλει.
Ὁρμισάενοι δὲ ἐς Σύβοτα
λιμένα τῆς ἠπείρου
ἅμα ἕῳ
ἐπέπλεον τῇ Κερκύρᾳ.
76] Ενώ λοιπόν η αναταραχή βρισκόταν σ’
αυτό το σημείο,
την τέταρτη ή πέμπτη μέρα
μετά τη μεταφορά των ανδρών στο νησί
φτάνουν τα πλοία των Πελοποννησίωναπό
την Κυλλήνη
ύστερα από το θαλάσσιο ταξίδιτους από την
Ιωνία
πουήταν αγκυροβολημένα (εκεί)
πενήντα τρία (στον αριθμό).
Και αρχηγός τους ήταν ο Αλκίδας,
πουήταν βέβαια καιπρωτύτερα,
καιο Βρασίδας
ταξίδευε ως σύμβουλός του.
Και αφούαγκυροβόλησαν στα Σύβοτα,
λιμάνιτης ηπειρωτικής χώρας,
μόλις ξημέρωσε
έπλεαν εναντίοντης Κέρκυρας.
[77.1] Oἱδὲ [77.1] Εκείνοι(οιδημοκρατικοίτης
Κέρκυρας)

πολλῷθορύβῳ
καὶπεφοβημένοιτά τ᾽ ἐν τῇ πόλεικαὶ
τὸν ἐπίπλουν
παρεσκευάζοντό τε ἅμα ἑξήκοντα
ναῦς
καὶτὰς αἰεὶ πληρουμένας ἐξέπεμπον
πρὸς τοὺς ἐναντίους,
παραινούντων Ἀθηναίων σφᾶς
τε ἐᾶσαιπρῶτον ἐκπλεῦσαικαὶ
ὕστερον πάσαις ἅμα ἐκείνους
ἐπιγενέσθαι.
τότε από τη μεγάλη τους σύγχυση
καιεπειδή φοβούνταν καιόσα συνέβαιναν
στην πόλη καιτη ναυτική επίθεση,
άρχισαν να ετοιμάζουν αμέσως εξήντα πλοία
καιόσα πλοία επανδρώνονταν κάθε φορά τα
έστελναν κατά των εχθρών,
αν και τους συμβούλευαν οιΑθηναίοι
να τους αφήσουν αυτούς να εκπλεύσουν
πρώτα,
καιαργότερα να ακολουθήσουν εκείνοιμε
όλα τα πλοία μαζί.
77.2] Ὡς δὲ αὐτοῖς πρὸς τοῖς
πολεμίοις
ἦσαν σποράδες αἱνῆες,
δύο μὲν εὐθὺς ηὐτομόλησαν,
ἐν ἑτέραις δὲ ἀλλήλοις οἱ ἐμπλέοντες
ἐμάχοντο,
ἦν δὲ οὐδεὶς κόσμος τῶν ποιουμένων.
[77.3] Ἰδόντες δὲ οἱΠελοποννήσιοι
τὴν ταραχὴν
εἴκοσιμὲν ναυσὶπρὸς τοὺς
Κερκυραίους ἐτάξαντο,
ταῖς δὲ λοιπαῖς πρὸς τὰς δώδεκα ναῦς
τῶν Ἀθηναίων,
ὧν ἦσαν αἱ δύο Σαλαμινία καὶ
Πάραλος.
[77.2] Καιόταν τα πλοία τους
ήταν διασκορπισμένα
κοντά στους εχθρούς,
δύο λιποτάκτησαν,
ενώσε άλλα οιεπιβάτες (τα πληρώματα)
συγκρούονταν μεταξύτους,
καιδεν υπήρχε καμιά τάξη σ’ αυτά που
γίνονταν.
[77.3] ΟιΠελοποννήσιοιλοιπόν, όταν είδαν
την αναταραχή,
παρατάχτηκανμε είκοσιπλοία εναντίον των
Κερκυραίων,
ενώμε τα υπόλοιπα εναντίον των δώδεκα
πλοίων των Αθηναίων,
από τα οποία τα δύο ήταν η Σαλαμινία καιη
Πάραλος.

1. Τετάρτη ἤ πέμπτῃ ἡμέρᾳ: Ήταν απαραίτητο το χρονικό διάστημα κάποιων
ημερών, ώστε να πληροφορηθούν τα τεκταινόμενα οι Λακεδαιμόνιοι.
2. Αἱ ἐκ τῆς Κυλλήνης... νῆες: Σε προηγούμενο κεφάλαιο του Γ΄ Βιβλίου ο
Θουκυδίδης έχειαναφερθείστα σαράντα σπαρτιατικά πλοία υπό την αρχηγία
του Αλκίδα, πουπροσέτρεξαν σε βοήθεια των κατοίκων της Λέσβου, οι οποίοι
θέλησαν να αποστατήσουν από την Αθηναϊκή Συμμαχία. Αφού οι Αθηναίοι τα
καταδίωξαν, έφτασαν ξανά στο ορμητήριό τους, το λιμάνι της Κυλλήνης, όπου
ενώθηκαν με τα 13 πλοία του Βρασίδα. Προφανώς, η απόφαση να κινηθούν
εναντίον των Κερκυραίων δημοκρατικών πάρθηκε αφού πληροφορήθηκαν τα
γεγονότα από το κορινθιακό πλοίο.
3. Η αιφνιδιαστική επέμβαση του πελοποννησιακού στόλου φανερώνει την
επιθυμία της Σπάρτης να διασφαλίσει τα συμφέροντά της στο Ιόνιο. Η
εμφύλια διαμάχη δημοκρατικών και ολιγαρχικών σε μία μικρή πόλη-κράτος
έχει οδηγήσει πλέον σε γενίκευση της σύγκρουσης μεταξύ Αθήνας και
Σπάρτης.
4. Οι δημοκρατικοίΚερκυραίοι, αν καιδιαθέτουν 110 πλοία, κάνουν ένα ολεθριο
σφάλμα τακτικής: Στέλνουν τα καράβια εναντίον των Λακεδαιμονίων
σταδιακά, σποραδικά και μεμονωμένα και έτσι είναι σχετικά εύκολα για τους
αντιπάλους να τα αντιμετωπίσουν (διαθέτουν πενήντα τρία πλοία). Το λάθος
στη στρατηγική προήλθε πιθανόν από τον φόβο που τους είχε καταλάβει
(πολλῷ θορύβῳ και πεφοβημένοι), με αποτέλεσμα ο αιφνιδιασμός των
Σπαρτιατών να είναι επιτυχής.
5. παραινούντων Ἀθηναίων: το σχέδιο των Αθηναίων ήταν να προπορευθούν οι
ίδιοι εναντίον του σπαρτιατικού στόλου και να ακολουθήσουν τα κερκυραϊκά
πλοία, αφού πρώτα προετοιμαστούν κατάλληλα. Το σχέδιο αυτό θα είχε
πολλές πιθανότητες επιτυχίας, καθώς η δύναμη του σπαρτιατικού στολου
ήταν εμφανώς υποδεέστερη.
6. οὐδεῖς κόσμος τῶν ποιουμένων: Η στάση των Κερκυραίων οδήγησε σε πλήρη
ασυνταξία των δυνάμεών τους. Τα βασικά τους λάθη υπήρξαν τα εξής: α)
Απέρριψαν το σχέδιο των Αθηναίων β) Χρησιμοποίησαν μόνο τα 60 από τα
110 πλοία τους γ) τα πληρώματα αποτελούνταν κυρίως από ολιγαρχικούς, γι’
αυτό καιδύο αυτομόλησαν δ) έστελναν τα πλοία σποραδικάκαιμεμονωμένα.

7. Ἴδοντες δὲ Πελοποννήσιοι: Οι Σπαρτιάτες διέγνωσαν τη σύγχυση του
κερκυραϊκού στόλου, γι’ αυτό επέλεξαν να στείλουν μόνο 20 πλοία για να
αντιμετωπίσουν τα κερκυραϊκά, ενώέστειλαν 33 για να αντιμετωπίσουν τα 13
αθηναϊκά. Προφανώς, η επιλογή έγινε λόγω της ναυτικής ανωτερότητας του
αθηναίκού στόλου.
Ερωτήσεις

ΘΟΥΚΥΔΙΔΗ, ΒΙΒΛ. Γ΄, κεφ. 78 (σελ. 331)
Η λανθασμένη τακτική των Κερκυραίων
Υποχώρηση των Αθηναίων
[78.1] Καὶοἱ μὲν Κερκυραῖοι
κακῶς τε καὶ κατ᾽ ὀλίγας
προσπίπτοντες
ἐταλαιπώρουν τὸ καθ᾽ αὑτούς·
οἱ δ᾽ Ἀθηναῖοι
φοβούμενοι τὸ πλῆθος
καὶτὴν περικύκλωσιν
ἁθρόαις μὲν οὐ προσέπιπτον οὐδὲ
κατὰ μέσον
ταῖς ἐφ᾽ ἑαυτοὺς τεταγμέναις,
προσβαλόντες δὲ κατὰ κέρας
καταδύουσι μίαν ναῦν.
Καὶ μετὰ ταῦτα
κύκλον ταξαμένων αὐτῶν
περιέπλεον
καὶἐπειρῶντοθορυβεῖν.
[78.1] ΚαιοιΚερκυραίοι,
επειδή εφορμούσαν καιάτακτα καιμε
λίγα πλοία
δεινοπαθούσαναπό την πλευρά τους.
Οι Αθηναίοιεξάλλου,
επειδή φοβούνταν το μεγαλύτερο
αριθμό (των εχθρικών πλοίων)
καιτην περικύκλωση,
δεν έκαναν επίθεση στα
παρατεταγμέναεναντίον τους πλοία
ούτε στο σύνολό τους ούτε στο μέσο
τους,
αλλ’ αφούεπιτέθηκαν σε μια πτέρυγα
καταβυθίζουν ένα πλοίο.
Και μετά απ’ αυτά (οιΑθηναίοι),
αφού οι εχθροίσχημάτισαν κυκλική
παράταξη,
έπλεαν γύρωγύρωαπό αυτούς
καιπροσπαθούσαν να τους
προκαλέσουν σύγχυση.
[78.2] Γνόντες δὲ
οἱ πρὸς τοῖς Κερκυραίοις
καὶδείσαντες
μὴ ὅπερ ἐν Ναυπάκτῳγένοιτο,
[78.2] Καθώς όμως το αντιλήφτηκαν
οι Πελοποννήσιοι
πουήταν κοντά στους Κερκυραίους
καιεπειδή φοβήθηκαν
μήπως συμβεί αυτό πουέγινε στη
Ναύπακτο,

ἐπιβοηθοῦσι,
καὶγενόμεναι ἁθρόαιαἱνῆες
ἅμα τὸν ἐπίπλουν τοῖς Ἀθηναίοις
ἐποιοῦντο.
[78.3] Οἱδ᾽ ὑπεχώρουν ἤδη
πρύμναν κρουόμενοι
καὶἅμα τὰς τῶν Κερκυραίων
ἐβούλοντο προκαταφυγεῖν ὅτι
μάλιστα,
ἑαυτῶν σχολῇ τε ὑποχωρούντων
καὶπρὸς σφᾶς τεταγμένων τῶν
ἐναντίων.
[78.4] Ἡ μὲν οὖν ναυμαχία
τοιαύτη γενομένη
ἐτελεύτα ἐς ἡλίου δύσιν.
σπεύδουν να βοηθήσουν,
καιαφού συγκεντρώθηκανόλα μαζί
τα πλοία
έκαναν ταυτόχρονα την επίθεση
εναντίον των Αθηναίων.
[78.3] Τότε άρχισαν πια κιεκείνοινα
υποχωρούν
κωπηλατώντας προςτα πίσω
καισυγχρόνως επιδίωκαν
να προλάβουν τα κερκυραϊκάπλοία
να καταφύγουν (στο λιμάνι) στο
μεγαλύτερο δυνατό αριθμό,
καθώς αυτοίθα υποχωρούσαν αργά
καιοι εχθροίείχαν παραταχθεί
εναντίον τους.
[78.4] Η ναυμαχία λοιπόν,
αφού εξελίχθηκε κατ’ αυτό τον τρόπο,
τελείωσε με τη δύση του ηλίου.
ΛΕΞΙΛΟΓΙΚΑ ΣΧΟΛΙΑ
 φοβοῡμαι = δέδοικα, ὀκνῶ(ΑΝΤΙΘΕΤΑ: θαρρῶ, τολμῶ)
 προσβάλλω / προσέβαλλον /προσβαλῶ/προσέβαλον(β΄) /προσβέβληκα /
προσεβεβλήκειν (βέλος, βελόνα, βολή, μεταβλητός, βλήμα)
 καταδύω (δύση, δύτης, κατάδυση, δυτικός, ένδυση, ένδυμα, άδυτος) =
βαπτίζω(αντίθετα: αἴρω, ανατέλλω)
 γιγνώσκω = ἐπίσταμαι, καταμανθάνω, οἶδα
 κρούομαι (κρούσμα, κρουστό, σύγκρουση, απόκρουση
 βούλομαι = ἐθέλω, ἐπιθυμῶ, ὀρέγομαι, ἐφίεμαι
 τρέπομαι (τροπή, τρόπαιο, τρόπος, τρέψις, τρεπτός)
 γίγνομαι = εἰμι, φύομαι, γεννῶμαι, ποιοῦμαι
 τελευτῶ = παύω, παύομαι, λήγω, περαίνω, ἀποθνῃσκω, τέλος ἔχω
 ἀθρόος (ἀ + θροῦς=θόρυβος) = άφθονος, ομαδικός

1. ἀθρόαις...τεταγμέναις: Οι Αθηναίοι υπολογίζουν με διορατικότητα και
σύνεση τη δύναμη των αντιπάλων και έτσι προσαρμόζουν την τακτική τους,
επιλέγοντας να μην επιτεθούν κατά μέτωπο.
2. προσβαλόντες δε κατά κέρας: Οι Αθηναίοι επιλέγουν να επιτεθούν στην
εξωτερική πτέρυγα του πελοποννησιακού στόλου, ώστε να αποφύγουν τον
κίνδυνο να περικυκλωθούν. Το γεγονός ότι, αν και ο στόλος τους ήταν
αριθμητικά μικρότερος, επιλέγουν να επιτεθούν φανερώνει την εμπειρία και
την τόλμη τους.
3. και δείσαντες... ἐν Ναυπάκτῳ γένοιτο: Στη ναυμαχία της Ναυπάκτου ο Αθ.
ναύαρχος Φορμίων είχε αντιμετωπίσειτο στόλο των Λακεδαιμονίων κάνοντας
επίθεση «κατά κέρας» και έπειτα περικυκλώνοντας τα εχθρικά πλοία πολύ
στενά, ώστε να δυσκολεύονται στις κινήσεις τους.
4. πρύμναν κρουόμενοι: Οι Αθηναίοι αποφασίζουν να υποχωρήσουν, καθώς
αντιλαμβάνονται την υπεροχή των Πελοποννησίων. Ωστόσο, το κάνουν
«πλέοντας ανάποδα», χωρίς να αναστρέψουν την πρύμνη, δίνοντας τη
δυνατότητα στους Κερκυραίους να γυρίσουν ασφαλείς στο λιμάνι τους. Από
την περιγραφή της ναυμαχίας αντιλαμβανόμαστε την κατάρτιση και την
εμπειρία του αθηναϊκού στόλου που κατάφερε να αντιμετωπίσει τον
υπεράριθμο εχθρικό.
Ερωτήσεις

ΘΟΥΚΥΔΙΔΗ, ΒΙΒΛ. Γ΄, κεφ. 79 – 80
Επαναφορά εκτοπισμένων ολιγαρχικών - Διαπραγματεύσεις
[79.1] Kαὶοἱ Κερκυραῖοι
δείσαντες μὴ σφίσιν ἐπιπλεύσαντες
ἐπὶτὴν πόλιν
ὡς κρατοῦντες οἱπολέμιοι
ἢ τοὺς ἐκ τῆς νήσουἀναλάβωσιν
ἢ καὶ ἄλλο τι νεωτερίσωσι,
τούς τε ἐκ τῆς νήσου
πάλιν ἐς τὸ ῞Ηραιον διεκόμισαν
καὶτὴν πόλιν ἐφύλασσον.
[79.1] ΚαιοιΚερκυραίοι,
επειδή φοβήθηκαν μήπως οιεχθροί, αφού
πλεύσουν εναντίοντης πόλης τους ως
νικητές
ή πάρουν πίσωαπό το νησί τους εκεί
αιχμαλώτους
ή επιχειρήσουν καικάποια άλλη εχθρική
ενέργεια,
τους μετέφεραν πίσωστο ναό της Ήρας
καιφρουρούσαν την πόλη.
[79.2] Oἱδ᾽ ἐπὶμὲν τὴν πόλιν
οὐκ ἐτόλμησαν πλεῦσαι
κρατοῦντες τῇναυμαχίᾳ,
τρεῖς δὲ καὶδέκα ναῦς ἔχοντες τῶν
Κερκυραίων ἀπέπλευσαν
ἐς τὴν ἤπειρον, ὅθενπερἀνηγάγοντο.
[79.2] ΟιΠελοποννήσιοιόμως
δεν τόλμησαν, βέβαια, να πλεύσουν
εναντίον της πόλης,
αν και ήταν νικητές στη ναυμαχία,
αλλά απέπλευσαν, έχονταςαιχμαλωτίσει
δεκατρία πλοία των Κερκυραίων,
για την ηπειρωτική ακτή απ’ όπουακριβώς
ξεκίνησαν.
[79.3] Tῇδ᾽ ὑστεραίᾳ
ἐπὶμὲν τὴν πόλιν οὐδὲν μᾶλλον
ἐπέπλεον,
καίπερ ἐν πολλῇταραχῇκαὶφόβῳ
ὄντας
καὶΒρασίδου παραινοῦντος,
ὡς λέγεται, Ἀλκίδᾳ,
[79.3] Καιτην επόμενη ημέρα επίσης
δεν έπλεαν, εναντίον της πόλης,
αν και (οιπολίτες) βρίσκοντανσε μεγάλη
σύγχυση και φόβο
καιμολονότι, όπως λέγεται, ο Βρασίδας
παρακινούσετον Αλκίδα (για επίθεση),

ΘΟΥΚΥΔΙΔΗ ΚΕΡΚΥΡΑΪΚΑ

ΘΟΥΚΥΔΙΔΗ ΚΕΡΚΥΡΑΪΚΑ

Recommended

Recommended

More Related Content

What's hot

What's hot (20)

Similar to ΘΟΥΚΥΔΙΔΗ ΚΕΡΚΥΡΑΪΚΑ

Similar to ΘΟΥΚΥΔΙΔΗ ΚΕΡΚΥΡΑΪΚΑ (20)

More from Georgia Sofi

More from Georgia Sofi (20)

Recently uploaded

Recently uploaded (20)

ΘΟΥΚΥΔΙΔΗ ΚΕΡΚΥΡΑΪΚΑ