ΣΗΜΕΙΩΣΕΙΣ ΓΙΑ ΤΗ ΔΙΔΑΣΚΑΛΙΑ ΤΩΝ ΕΛΛΗΝΙΚΩΝ ΤΟΥ ΞΕΝΟΦΩΝΤΑ ΣΤΗΝ Α΄ ΛΥΚΕΙΟΥ ΠΟΥ ΠΕΡΙΛΑΜΒΑΝΟΥΝ ΜΕΤΑΦΡΑΣΗ, ΕΡΜΗΝΕΥΤΙΚΕΣ ΠΑΡΑΤΗΡΗΣΕΙς, ΛΕΞΙΛΟΓΙΚΑ ΣΧΟΛΙΑ ΚΑΙ ΑΣΚΗΣΕΙΣ (ΒΑΣΕΙ ΚΑΙ ΤΟΥ ΥΛΙΚΟΥ ΤΟΥ ΚΕΕ)

1. ΞΕΝΟΦΩΝΤΟΣ ΕΛΛΗΝΙΚΑ Επιμέλεια: Γ. Σόφη
1
2015 -2016
Ο

2. ΞΕΝΟΦΩΝΤΟΣ ΕΛΛΗΝΙΚΑ Επιμέλεια: Γ. Σόφη
2
Γιατί μελετούμε τα «Ελληνικά»;
 Τα κείμενα που ανθολογούνται από το Β' βιβλίο των Ελληνικών του Ξενοφώντα
αφορούν το τέλος του Πελοποννησιακού Πολέμου και τις εξελίξεις στην Αθήνα
μετά την ήττα και την παράδοσή της. Συγκεκριμένα, εξιστορείται η ήττα των
Αθηναίων στους Αιγός Ποταμούς, ο αποκλεισμός της Αθήνας και η παράδοσή
της στους Σπαρτιάτες, η κατάληψη της εξουσίας από τους Τριάκοντα τυράννους
και την προσπάθεια των δημοκρατικών για ανατροπή της τυραννίας. Ουσιαστικά,
μέσω της μελέτης της Αθήνας μελετούμε την πτώση και την ανάκαμψη της
Αθηναϊκής Δημοκρατίας.
 Με τη διδασκαλία της αθηναϊκής ήττας στους Αιγός Ποταμούς και την
συνακόλουθη κατάλυση και τελική αποκατάσταση της δημοκρατίας, όπως τις
αφηγείται ο Ξενοφώντας, επιδιώκεται:
 Η μελέτη της πολιτικής κρίσης που εκδηλώνεται στο εσωτερικό ενός
κράτους, όταν υποστεί μια συντριπτική πολεμική ήττα, και η
συνακόλουθη κατάλυση του ισχύοντος πολιτεύματος.
 Η κατανόηση των βίαιων μεθόδων και του αυθαίρετου χαρακτήρα
των αυταρχικών καθεστώτων, εξαιτίας των οποίων στερούνται
νομιμοποίησης στη συνείδηση των πολιτών και ανατρέπονται.

3. ΞΕΝΟΦΩΝΤΟΣ ΕΛΛΗΝΙΚΑ Επιμέλεια: Γ. Σόφη
3
ΞΕΝΟΦΩΝ ΓΡΥΛΛΟΥ ΕΡΧΙΕΥΣ (περ. 431-354 π.Χ.)
Βιογραφικά στοιχεία
 Καταγωγή από το δήμο Ερχιάς της Αττικής (Σπάτα)
 Πατέρας του ο Γρύλλος, εύπορη οικογένεια, αξιόλογη μόρφωση , (δάσκαλοί του ο
Σωκράτης, ο Ισοκράτης, ο Πρόδικος). Ποικιλία στα ενδιαφέροντά του.
 Ανήκε στην τάξη των Ιππέων (μεγάλη η αγάπη του για τα άλογα)
 Πήρε μέρος ως μισθοφόρος στην εκστρατεία του Κύρου (του νεότερου) εναντίον του
Αρταξέρξη Β΄ στην Περσία. Μετά την αποτυχία της εκστρατείας (μάχη στα Κούναξα -
401 π.Χ. ) κατόρθωσε ως στρατηγός να πετύχει την ασφαλή επιστροφή των 10.000
περίπου Ελλήνων μισθοφόρων στην πατρίδα («Κάθοδος των Μυρίων)
 Έρχεται σε επαφή και γίνεται στενός φίλος με τον βασιλιά της Σπάρτης Αγησίλαο. 394
π.Χ. Μάχεται με τη σπαρτιατική παράταξη εναντίον της Θήβας (σύμμαχος Αθήνας) - Οι
Αθηναίοι τον κατηγορούν για «λακωνισμό» - Εξορίζεται - Οι Λακεδαιμόνιοι του
προσφέρουν «προξενία» - Εγκατάσταση στη Σκιλλούντα (Ολυμπία) για 20 χρόνια
 365 π.Χ. Βελτίωση των σχέσεων Σπάρτης-Αθήνας - Αίρεται το ψήφισμα για την εξορία
Εξομαλύνονται οι σχέσεις του με την πόλη - Ο γιος του σκοτώνεται υπερασπιζόμενος
την Αθήνα στη μάχη της Μαντίνειας (362)
Τα πρότυπά του
 Ο Σωκράτης (τρόπος ζωής)
 Ο Αγησίλαος (ηγετικά προσόντα - απλότητα συμπεριφοράς)
Η συγγραφή των έργων του
Η συγγραφική του παραγωγή είναι πολύ μεγάλη. Πιθανότατα άρχισε ύστερα από την
εξορία στη Σκιλλούντα.
Η κατάταξη των έργων του σε είδη (ειδολογική):
[ορισμένα έργα του συνδυάζουν στοιχεία από διάφορα φιλολογικά είδη]
Α) ΙΣΤΟΡΙΚΑ
1. Ελληνικά : Τα γεγονότα από 411-362 π.Χ. - Το μόνο ιστορικό σύγγραμμα του 4ου αι.
που σώζεται
2. Κύρου Ανάβασις : Η συμμετοχή των «μυρίων» στην εκστρατεία του Κύρου και η
περιπλάνησή τους κατά την επιστροφή - πηγή για τον 4ο αι.
3. Αγησίλαος : Εγκωμιαστική βιογραφία του Σπαρτιάτη βασιλιά
4. Κύρου Παιδεία: Μυθιστορηματική Βιογραφία του Κύρου (του Μεγάλου).
Παραποίηση των ιστορικών στοιχείων για να προβάλει τις ιδέες του.

4. 4
Β) ΣΩΚΡΑΤΙΚΑ (ΦΙΛΟΣΟΦΙΚΑ)
1. Απολογία Σωκράτους
2. Απομνημονεύματα Σωκράτους
3. Συμπόσιον
4. Οικονομικός
Γ) ΔΙΔΑΚΤΙΚΑ (ΤΕΧΝΙΚΑ)
1. Περί ιππικής
2. Ιππαρχικός
3. Ιέρων
4. Πόροι ή περί προσόδων
Χρονολόγηση των έργων του:
 [Δεν είναι εύκολη - Στηρίζεται σε εσωτερικές μαρτυρίες του (αναφορές στο έργο του σε
πρόσωπα, γεγονότα) και στη διάκριση του ύφους του Ξενοφώντα
 Πιθανώς προηγούνται τα ιστορικά (σύνδεση με τις εμπειρίες που είχε ο ίδιος από τον
πόλεμο)
 Έπονται τα «σωκρατικά» (συνάντηση με μαθητές του Σωκράτη στην εξορία)
 Τελευταία τα διδακτικά (για τεχνικά θέματα, θεσμούς)
Η πίστη του σε αξίες
 ευγενές ήθος, ανθρωπια
 εντιμότητα, ειλικρίνεια
 πίστη και σεβασμός στο θείο
 τήρηση λόγων και όρκων
 πειθαρχία
Σύγκριση με Θουκυδίδη - Αξιολόγηση
 Δεν διαθέτει την πολιτική σκέψη και τη διεισδυτικότητα του Θουκυδίδη
 Σαφήνεια, φυσικότητα και ακρίβεια στην έκφραση («αττική μέλιττα»)
 Ευκρίνεια στην περιγραφή του χώρου και εξέλιξης των γεγονότων
 Χρήση απλοποιημένης αττικής διαλέκτου - πρόδρομος της ελληνιστικής κοινής γλώσσας
 Ζωντάνια στη γραφή (θυμίζει ικανό «ρεπόρτερ»)
 Ικανότητα να αναπαριστά με δραματική ένταση συγκεκριμένες εντυπωσιακές σκηνές των
γεγονότων
 Επιτυγχάνει να δώσει ξεκάθαρη εικόνα των πολιτικών εξελίξεων του 4ου αι.

5. ΞΕΝΟΦΩΝΤΟΣ ΕΛΛΗΝΙΚΑ Επιμέλεια: Γ. Σόφη
5
Ερωτήσεις εισαγωγής
1. Τι γνωρίζετε για την καταγωγή (γέννηση, οικογενειακό περιβάλλον), τη μόρφωση του
Ξενοφώντα και τις πολιτικές συνθήκες της εποχής του;
2. Τι γνωρίζετε για την υπηρεσία του Ξενοφώντα ως μισθοφόρου;
3. Ποια ήταν η σχέση του Ξενοφώντα με τον Αγησίλαο και την πόλη της Σπάρτης;
4. Ποιοι λόγοι οδήγησαν τον Ξενοφώντα στην εξορία;
5. Να κατατάξετε τα ακόλουθα βιογραφικά στοιχεία του Ξενοφώντα κατά χρονική σειρά: α)
Συμμετείχε ως μισθοφόρος στο στράτευμα του Κύρου κατά του αδελφού του Αρταξέρξη. β)
Μεγάλωσε σε εύπορη οικογένεια στον Δήμο της Ερχιάς Αττικής. γ) Ακολούθησε τον
Σπαρτιάτη βασιλιά Αγησίλαο στη μάχη της Κορωνείας. δ) Υπηρέτησε στο σώμα των ιππέων
της πατρίδας του, της Αθήνας. ε) Οδήγησε τους Έλληνες μισθοφόρους (τους Μυρίους) από
τα βάθη της Ασίας στην πατρίδα τους.
6. Να εξηγήσετε γιατί οι Αθηναίοι εξόρισαν τον Ξενοφώντα από την πατρίδα του (394π.Χ.) και
γιατί, πολύ αργότερα (365 π.Χ.), ανακάλεσαν αυτή την απόφασή τους.
7. Να αναφέρετε τα Ιστορικά έργα του Ξενοφώντα και να δώσετε περιληπτικά το περιεχόμενο
δύο έργων αυτής της κατηγορίας.
8. Ο Ξενοφών είχε τη φιλοδοξία να συνεχίσει το έργο του Θουκυδίδη. Πόσο επιτυχημένη
θεωρείται η προσπάθειά του;
9. Πώς δικαιολογείται ο χαρακτηρισμός του Ξενοφώντα ως «ρεπόρτερ» και πώς αποτυπώνεται
στο έργο του η εικόνα των πολιτικών εξελίξεων του 4ου π.Χ. αι.;
10. Ποιοι λόγοι οδήγησαν τους Αθηναίους στην άρση του ψηφίσματος της εξορίας του
Ξενοφώντα;
11. α) Να εξηγήσετε γιατί δεν είναι εύκολη η ειδολογική και η χρονολογική κατάταξη των έργων
του Ξενοφώντα. β) Σε ποια κριτήρια στηρίζεται η χρονολογική κατάταξη των έργων του
Ξενοφώντα;
12. Ποια δημοφιλέστερα έργα του Ξενοφώντα χρησιμοποιήθηκαν ως διδακτικά βιβλία από την
Αναγέννηση μέχρι σήμερα και για ποιους λόγους;


6. ΞΕΝΟΦΩΝΤΟΣ ΕΛΛΗΝΙΚΑ Επιμέλεια: Γ. Σόφη
6
Τα γεγονότα πριν τη ναυμαχία στους Αιγός ποταμούς (405 π.Χ.)
§ 16 - 19
 Οι κινήσεις των Αθηναίων:
ΑΠΟ ΠΟΥ; ............................
α) κακῶς ἐποίουν ΠΟΙΑ ΧΩΡΑ; ...........................
β) ἐπέπλεον ΕΝΑΝΤΙΟΝ .............................
γ) παρεσκευάζοντο ΜΕ ΣΚΟΠΟ ..............................
δ) προσείλοντο Μένανδρον, Τυδέα, Κηφισόδοτον ΩΣ ΤΙ; ..................................
 Οι κινήσεις του Λυσάνδρου:
ΤΙ ΚΑΝΕΙ; ἔκπλει ΑΠΟ ΠΟΥ; ........................ ΠΡΟΣ; .........................
ΣΤΟΧΟΣ ΤΟΥ α) πρὸς τῶν πλοίων τῶν ἔκπλουν β) ἐπί τὰς ἀφεστηκυίας αὐτῶν πόλεις
Η αντίδραση των Αθηναίων: ἀνήγοντο ΠΟΥ; ................. ΓΙΑΤΙ; Ἡ γὰρ Ἀσία .....................
 Η κατάληψη της Λαμψάκου από το Λύσανδρο:
παρέπλει εἰς Λάμψακον σύμμαχον οὖσαν Ἀθηναίων
ΜΑΖΙ ΤΟΥ; Οἱ Ἀβυδηνοί καὶ οἱ ἄλλοι παρῆσαν πεζῇ
ΠΩΣ;............................................... αἱροῦσι κατἀ κράτος
καὶ διήρπασαν οἱ στρατιῶται
ΓΙΑΤΙ; ....................... α)...................... καὶ .................. οἴνου και σίτου καὶ τῶν ἄλλων ἐπιτηδείων
ΟΜΩΣ: (Ὁ Λύσανδρος) τὰ δ’ ἐλεύθερα σώματα ..................................
ΕΡΜΗΝΕΥΤΙΚΑ ΣΧΟΛΙΑ
 Τυπικά αρχηγός του σπαρτιατικού στόλου είναι ο Άρακος. Ο Λύσανδρος ήταν «ἐπιστολεύς»,
δηλαδή υποναύαρχος. Η επιλογή του Ξενοφώντα να μην αναφέρει καθόλου τον Άρακο δηλώνει
ότι ο Λύσανδρος ήταν ο «ιθύνων νους» των επιχειρήσεων (πραγματολογικό στοιχείο)
 Ο σύνδεσμος δὲ χρησιμοποιείται με τη μεταβατική του σημασία, όχι την αντιθετική. Με τη
χρήση του ο Ξενοφώντας δηλώνει μια επόμενη ή μια παράλληλη ενέργεια. (μορφοσυντακτική
παρατήρηση)
 Ο Λύσανδρος επιχειρεί να αποκλείσει τη μεταφορά σιταριού από τις πόλεις του Εύξεινου
Πόντου προς την Αθήνα. Παράλληλα, ο βασιλιάς της Σπάρτης Άγης έχει αποκλείσει την Αθήνα
από την ξηρά. (ερμηνευτική παρατήρηση)
 Ο Λύσανδρος επιλέγει να αφήσει τους πολίτες της Λαμψάκου ελεύθερους, ενώ η συνήθης
πρακτική ήταν να πωλούνται οι αιχμάλωτοι ως δούλοι.

7. ΞΕΝΟΦΩΝΤΟΣ ΕΛΛΗΝΙΚΑ Επιμέλεια: Γ. Σόφη
7
ΛΕΞΙΛΟΓΙΚΕΣ ΠΑΡΑΤΗΡΗΣΕΙΣ
§ 16 - 21
 ὁρμώμενοι (ὁρμάω-ῶ): ορμητήριο, ορμητικός, παρορμητικός, αφορμή, εξόρμηση, αυθόρμητος
 ἐποίουν (ποιέω-ῶ) : ποίηση, ποίημα, ποιητής, ποιητικός, αχειροποίητος, προσποιούμαι,
προσποιητός
 ἐπέπλεον (πλέω) : αποπλέω, πλοίο, πλους, πλοηγός, πλοίαρχος, πλοιάριο, πλωτός, πλεούμενο
 προσείλοντο (αἱροῦμαι): αίρεση, αναιρώ, αναίρεση, αφαίρεση, εξαίρετος, αρχαιρεσίες,
προαιρούμαι
 ἀφεστηκυίας (ἵστημι): σταθμός, στήλη, στήθος, στάδιο, στάθμη, ιστός, σταθερός, διάστημα,
κατάσταση, επαναστάτης, προΐσταμαι, εικονοστάσι, εγκαθίσταμαι, εγκατάσταση, ενίσταμαι, ένσταση
 ἀνήγοντο (ἀνάγομαι): άγω, εξάγω, διαγωγή, εισακτέος, αγωγός, παιδαγωγός, άγημα, ξεναγός,
λοχαγός, ανάγωγος
 ἡγεῖτο (ἡγοῦμαι): ηγεμόνας, ηγεμονία, ηγέτης, ηγεσία, ηγούμενος, προηγούμαι, περιηγούμαι,
εισηγούμαι, εισήγηση, διήγηση, καθηγητής, αφήγημα, διηγηματικός, ανεκδιήγητος
 προσβαλόντες (βάλλω): βέλος, βλήμα, βόλος, βαλβίδα, βολίδα, βαλτός, περιβάλλω, περιβολή,
περιβάλλον, καταβάλω, αναβλητικός, προσβλητικός, αποβολή
 ἀφῆκε (ἵημι): άφεση, άνεση, ένεση, κάθετος, εγκάθετος, έφεση, χειραφέτηση
ΓΡΑΜΜΑΤΙΚΕΣ ΠΑΡΑΤΗΡΗΣΕΙΣ
 Συνηρημένα ρήματα: ὁρμάομαι-ῶμαι, ποιέω-ῶ, πλέω, προσαιρέομαι –οῦμαι, ἐκπλέω, ἡγέομαι-
οῦμαι, αἱρέω-ῶ
 Ουσιαστικά γ΄ κλίσης: βασιλεύς, Τυδεύς, πόλις, κράτος, σῶμα
 Συνηρημένα ουσιαστικά β΄κλίσης: ἔκπλους
ΕΡΩΤΗΣΕΙΣ
1. «Λύσανδρος δὲ ἔκπλει πρὸς τὸν Ἑλλήσποντον πρὸς τε τῶν πλοίων τὸν ἔκπλουν»: Γιατί ο Λύσανδρος
προσπαθεί να αποκλείσει τον αθηναϊκό στόλο από τον Ελλήσποντο;
2. «Ἡ γάρ Ἀσία πολεμία αὐτοῖς ἦν» : Με ποια φράση συνδέεται από τα προηγούμενα; (Να ληφθούν
υπόψη ιστορικές γνώσεις για τις σχέσεις Αθηναίων-Σπαρτιατών-Περσών)
3. Τι σήμαινε η κατάληψη της Λαμψάκου: α) για τους Σπαρτιάτες β) για τους Αθηναίους
4. Ποια πραγματολογικά στοιχεία μπορούμε να εντοπίσουμε: α)για τη διεξαγωγή του ναυτικού πολέμου β)
για τον ανεφοδιασμό των εκστρατευτικών σωμάτων την εποχή εκείνη.
5. ἐπιπλέω, παρασκευάζομαι, στρατηγός, προσαιροῦμαι: Να αναλύσετε τις λέξεις στα συνθετικά τους.
6. βασιλεύς, ναυμαχία, σύμμαχος, κράτος: Να γράψετε για καθεμιά λέξη ένα ομόρριζο ρήμα.
7. πλουσίαν πόλιν, ἐλεύθερα σώματα: να γραφούν οι πλάγιες πτώσεις
8. ἐποίουν, αἱροῦσι: να γίνει χρονική αντικατάσταση
9. τὴν βασιλέως, τῶν πλοίων, πολεμία, πελάγιοι, επιτηδείων, προσβαλόντες: να χαρακτηριστούν συντακτικά

8. ΞΕΝΟΦΩΝΤΟΣ ΕΛΛΗΝΙΚΑ Επιμέλεια: Γ. Σόφη
8
ΜΕΤΑΦΡΑΣΗ (§ 16-19)
Οἱ δ’ Ἀθηναῖοι
ὁρμώμενοι ἐκ τῆς Σάμου
κακῶς ἐποίουν
τὴν (γῆν) βασιλέως
καὶ ἐπέπλεον ἐπὶ τὴν Χίον
καὶ τῆν Ἔφεσον,
καὶ παρεσκευάζοντο πρὸς ναυμαχίαν,
καὶ πρὸς τοῖς ὑπάρχουσι
προσείλοντο στρατηγοὺς
Μένανδρον, Τυδέα, Κηφισόδοτον.
Λύσανδρος δὲ ἐκπλεῖ
ἐκ τῆς Ῥόδου παρὰ τὴν Ἰωνίαν
πρὸς τὸν Ἑλλήσποντον
πρὸς τε τὸν ἔκπλουν τῶν πλοίων
καὶ ἐπὶ τὰς πόλεις
(τὰς) ἀφεστηκυίας αὐτῶν.
Καὶ οἱ Ἀθηναῖοι δὲ ἀνήγοντο
ἐκ τῆς Χίου πελάγιοι.
ἡ γὰρ Ἀσία πολεμία ἧν αὐτοῖς.
Λύσανδρος δ’ ἐξ Ἀβύδου
παρέπλει εἰς Λάμψακον
οὖσαν σύμμαχον Ἀθηναίων.
καὶ οἱ Ἀβυδηνοί καὶ οἱ ἄλλοι
παρῆσαν πεζῇ·
ἡγεῖτο δὲ Θώραξ Λακεδαιμόνιος.
Προσβαλόντες δὲ τῇ πόλει
αἱροῦσι κατὰ κράτος,
καὶ οἱ στρατιῶται διήρπασαν
οὖσαν πλουσίαν
καὶ πλήρη οἴνου καὶ σίτου
καὶ τῶν ἄλλων ἐπιτηδείων.
Λύσανδρος δὲ ἀφῆκε
πάντα τὰ ἐλεύθερα σώματα.
Οι Αθηναίοι, όμως,
έχοντας ως ορμητήριο τη Σάμο
έβλαπταν
τη χώρα του βασιλιά (Περσία)
και έπλεαν εναντίον της Χίου
και της Εφέσου
και προετοιμάζονταν για ναυμαχία
και εκτός από τους υπάρχοντες
εξέλεξαν επιπλέον στρατηγούς
τον Μένανδρο, τον Τυδέα και τον Κηφισόδοτο.
Ο Λύσανδρος, εξάλλου, έπλευσε
από τη Ρόδο παραπλέοντας την Ιωνία
προς τον Ελλήσποντο
και για να εμποδίσει την αναχώρηση των
(αθηναϊκών) πλοίων
και για να υποτάξει τις πόλεις
που είχαν αποστατήσει από αυτούς.
Και οι Αθηναίοι εξέπλεαν
από τη Χίο πλέοντας ανοικτά στο πέλαγος.
γιατί η Ασία ήταν χώρα εχθρική προς αυτούς.
Και ο Λύσανδρος από την Άβυδο
έπλεε κατα μήκος της ακτογραμμής με
κατεύθυνση τη Λάμψακο
η οποία ήταν σύμμαχος των Αθηναίων
και οι Αβυδηνοί και οι άλλοι
ακολουθούσαν με πεζοπορία·
αρχηγός τους ήταν ο Θώρακας ο Λακεδαιμόνιος.
Και αφού επιτέθηκαν ενάντιον της πόλης,
την κυρίεψαν με έφοδο
και οι στρατιώτες τη λεηλάτησαν,
καθώς ήταν πλούσια
και γεμάτη από κρασί και σιτάρι
και από άλλα τρόφιμα.
Ο Λύσανδρος, όμως, άφησε
όλους τους ελεύθερους πολίτες.

9. ΞΕΝΟΦΩΝΤΟΣ ΕΛΛΗΝΙΚΑ Επιμέλεια: Γ. Σόφη
9
Οι στόλοι των Αθηναίων και των Σπαρτιατών
καταλαμβάνουν τις θέσεις για ναυμαχία
§ 20 - 24
 Οι πρώτες κινήσεις των Αθηναίων:
1) κατὰ πόδας πλέοντες ὡρμίσαντο ἐν Ἐλαιούντι ναυσί ὀγδοήκοντα καἰ ἑκατόν
2) ἐνταῦθα ἀριστοποιουμένοις αὐτοῖς (τοῖς Ἀθηναίοις) ἀγγέλεται τὰ περί Λάμψακον
3) ἀνήχθησαν (ἀνάγομαι) εἰς Σηστόν
4) Ἐκεῑθεν εὐθύς ἐπισιτισάμενοι
5) Έπλευσαν εἰς Αἰγός ποταμούς ἀντίον τῆς Λαμψάκου
6) Ἐνταῦθα ἐδειπνοποιοῦντο
 Η προετοιμασία της «παγίδας» του Λυσάνδρου
ΠΟΤΕ; τῇ ἐπιούσῃ νυκτί/ έπεί ὄρθος ἦν
1. ἐσήμηνεν εἰσβαίνειν εἰς τὰς ναῦς ἀριστοποιησαμένους
2. παρασκευασάμενος πάντα ὠς ἐς ναυμαχίαν
3. καὶ τὰ παραβλήματα παραβάλλων
4. προεῖπεν α) ὡς μηδεὶς κινήσοιτο ἐκ τῆς τάξεως β) μηδὲ ἀνάξοιτο.
 Η αντίδραση των Αθηναίων:
ΠΟΤΕ; ἅμα τῷ ἡλίῳ ἀνίσχοντι
1) παρετάξαντο ἐν μετώπῳ ὡς ἐς ναυμαχίαν.
2) ἀπέπλευσαν πάλιν εἰς τοὺς Αἰγός ποταμούς ΓΙΑΤΙ;
α) ἐπεὶ οὐκ ἀντανήγαγε Λύσανδρος
β) (ἐπεὶ τῆς ἡμέρας ὀψὲ ἦν
 Η εφαρμογή του σχεδίου
Λύσανδρος δὲ
1. ἐκέλευσεν τὰς ταχίστας τῶν νεῶν ἕπεσθαι τοῖς Ἀθηναίοις και
ΠΟΤΕ; ἐπειδὰν δὲ ἐκβῶσι (οἱ Ἀθηναῖοι) - κατιδόντας (αὐτούς -σχήμα κατά το νοούμενον) ὅ τι
ποιοῦσιν
2. (ἐκέλευσεν) ἀποπλεῖν καὶ αὐτῳ (τῷ Λυσάνδρῳ) ἐξαγγεῖλαι
3. καὶ οὺ πρότερον ἐξεβίβασεν ἐκ τῶν νεῶν ΠΟΤΕ; πρὶν αὐται ἧκον (αἱ ταχίσται νῆες)
4. ταῦτα ἐποίει τέτταρας ἡμέρας
καὶ οἱ Ἀθηναῖοι ἐπανήγοντο

10. ΞΕΝΟΦΩΝΤΟΣ ΕΛΛΗΝΙΚΑ Επιμέλεια: Γ. Σόφη
10
ΠΡΑΓΜΑΤΟΛΟΓΙΚΑ - ΕΡΜΗΝΕΥΤΙΚΑ
 παραβλήματα: προστατευτικά από δέρμα συνήθως που εφαρμόζονταν στα πλοία για να
προστατεύονται οι ναύτες από τα εχθρικά βέλη
 Οι Αθηναίοι σκόπευαν να προκαλέσουν τον Λύσανδρο σε ναυμαχία (παρετάξαντο ἐν μετώπῳ)
 Ο Λύσανδρος εφαρμόζει κατασκοπευτικό σχέδιο με στόχο να ενημερωθεί κρυφά για τις
κινήσεις των Αθηναίων και έτσι να τους αιφνιδιάσει την κατάλληλη στιγμή. Άλλωστε ο στόλος
των Αθηναίων ήταν ισχυρότερος του Σπαρτιατικού. Το σχέδιο εφαρμόζεται για 4 ημέρες και έτσι
οι Αθηναίοι εφησυχάζουν.
ΛΕΞΙΛΟΓΙΚΕΣ ΠΑΡΑΤΗΡΗΣΕΙΣ
 ἐπιούσῃ (εἶμι) : ανεξίτηλος, εισιτήριο, εξιτήριο, ισθμός, προσιτός, απρόσιτος
 εἰσβαίνειν (βαίνω) : κατεβαίνω, κατέβασμα, παραβαίνω, παράβαση, παραβάτης, αποβατικός,
υπερβατικός, συμβαίνει, επέμβαση, διάβημα, βάση, βάθρο, βέβαιος, βάσιμος, άβατος, ορειβάτης,
επιβάτης, βαθμίδα
 κινήσοιτο (κινοῦμαι) : κίνηση, κίνημα, ακίνητος, αεικίνητος, δυσκίνητος, μετακινώ, κίνητρο,
συγκίνηση, υποκινητής
 παρετάξαντο (τάττω): τάγμα, τάξη, διατάζω, υποτάσσω, υποταγή, υποτακτικός, προστακτική,
συνταγή, σύνταξη, παράταξη, παρατακτικός
 κατιδόντας (ὁράω-ῶ): όραση, ορατός, όραμα, αόρατος, ιδέα, όψη, πρόσοψη, περίοπτος, κάτοπτρο,
οπή, αυτόπτης, επόπτης
 ἐξαγγεῖλαι (ἀγγέλλω): αγγελία, άγγελμα, αναγγελία, εξαγγελτικος, καταγγελτικός
 ἐξεβίβασεν (βιβάζω): συμβιβάζω, συμβιβασμός, διαβιβάζω, διαβίβαση, υποβιβάζω, υποβιβασμός,
υποβίβαση
ΓΡΑΜΜΑΤΙΚΕΣ ΠΑΡΑΤΗΡΗΣΕΙΣ
 Ουσιαστικά γ΄κλίσης: ἡ αἴξ-τῆς αἰγός, ἡ νύξ-τῆς νυκτός, ἡ ναῦς-τῆς νεώς, ὁ λιμήν-τοῦ λιμένος κ.ά.
 ἐπιούσῃ<ἐπί + εἶμι (ν.ε. εισιτήριο, εξιτήριο, ισθμός, προσιτός, απρόσιτος)
 προείπεν< προαγορεύω
 κατιδόντας< καθοράω-ῶ (ν.ε. όραση, ορατός, όραμα, αόρατος, όψη, ιδέα, είδωλο κ.ά)
 ὁράω -ῶ: ὁρῶ, ἑώρων, ὄψομαι, εἶδον, ἑώρακα, ἑωράκειν
ΕΡΩΤΗΣΕΙΣ
1. Ποια χαρακτηριστικά δίνει η εναλλαγή των χρόνων του παρόντος (ενεστώτας) και του παρελθόντος
(παρατατικός, αόριστος) στην ιστορική αφήγηση και ποια σημασία έχει για την απόδοση των κινήσεων
των αντιπάλων;
2. Πώς αντέδρασαν οι Αθηναίοι στην είδηση για την άλωση της Λαμψάκου και πώς εξηγείτε την επιλογή
της θεσης στην οποία τελικά αγκυροβόλησαν;
3. «ἀριστοποιουμένοις, επισιτισάμενοι»: λαμβάνοντας υπόψη το ποιόν ενεργείας των μετοχών να κρίνετε
τη στάση των Αθηναίων τη δεδομένη στιγμή.
4. κινήσοιτο, ἀντανήγαγε, ταῖς ναυσί, προεῖπεν: να χαρακτηριστούν γραμματικά
5. παρετάξαντο: χρονική αντικατάσταση
6. ἐκέλευσεν, παραβάλλων, παρετάξαντο, πόδας: να γράψετε παράγωγα επίθετα
7. ναυσίν, ἐξαγγεῖλαι, παραβάλλων, πάντα, πρὶν αὖται ἦκον: να χαρακτηριστούν συντακτικά

11. ΞΕΝΟΦΩΝΤΟΣ ΕΛΛΗΝΙΚΑ Επιμέλεια: Γ. Σόφη
11
Μετάφραση § 20 - 24
Οἱ δ’ Ἀθηναῖοι Οι Αθηναίοι εξάλλου,
πλέοντες κατὰ πόδας πλέοντας από κοντά
ὡρμίσαντο ἐν Ἐλαιοῦντι αγκυροβόλησαν στον Ελαιούντα
τῆς Χερρονήσου της Χερσονήσου
ναυσίν ὀγδοήκοντα καὶ ἑκατόν. με εκατόν ογδόντα πλοία.
Ἐνταῦθα δὴ Εκεί, λοιπόν,
αὐτοῖς ἀριστοποιουμένοις ενώ γευμάτιζαν,
ἀγγέλλεται τὰ περὶ Λάμψακον, τους ήρθε αγγελία για όσα έγιναν στη Λάμψακο
καὶ εὐθὺς ἀνήχθησαν εἰς Σηστόν. και αμέσως βγήκαν στο πέλαγος με κατεύθυνση τη Σηστό
ἐκεῖθεν δ’ ευθὺς ἐπισιτισάμενοι από εκεί, αφού εφοδιάστηκαν αμέσως,
ἔπλευσαν εἰς Αἰγὸς ποταμούς έπλευσαν στους Αιγός Ποταμούς,
ἀντίον τῆς Λαμψάκου· απέναντι από τη Λάμψακο·
διεῖχε δἐ ὁ Ἑλλήσποντος ταύτῃ ο Ελλήσποντος είχε πλάτος σ’ αυτό το μέρος
ὡς πεντεκαίδεκα σταδίους. περίπου δεκαπέντε στάδια.
Ἐνταῦθα δὴ ἐδειπνοποιοῦντο. Εκεί, λοιπόν, δειπνούσαν.
Λύσανδρος δὲ τῇ ἐπιούσῃ νυκτί, Ο Λύσανδρος, λοιπόν, την επόμενη νύκτα,
ἐπεὶ ὄρθρος ἦν, καθώς ξημέρωνε,
ἐσήμανεν έδωσε σήμα (στους στρατιώτες)
εἰσβαίνειν εἰς τὰς ναὺς να μπουν στα πλοία
ἀριστοποιησαμένους, αφού γευματίσουν,
παρασκευασάμενος δὲ πάντα και όταν προετοιμασε τα πάντα
ὡς εἰς ναυμαχίαν σαν να επρόκειτο να ναυμαχήσει
καὶ παραβάλλων τὰ παραβλήματα, και αφού έβαλε στα πλευρά των πλοίων τα παραπετάσματα
προεὶπεν προειδοποίησε
ὡς μηδείς κινήσοιτο ἐκ τῆς τάξεως να μη κινηθεί κανείς από την παράταξη (των πλοιων)
μηδὲ ἀνάξοιτο. ούτε να εξέλθει στο πέλαγος.
Οἱ δὲ Ἀθηναῖοι Οι Αθηναίοι από την άλλη μεριά,
ἅμα τῷ ἡλίῳ ἀνίσχοντι με την ανατολή του ήλιου
παρετάξαντο ἐπί τῷ λιμένι παρατάχθηκαν στην άκρη του λιμανιού
ἐν μετώπῳ κατά μέτωπο
ὡς εἰς ναυμαχίαν. για ναυμαχία.
Ἐπεὶ δὲ Λύσανδρος Επειδή, όμως, ο Λύσανδρος
οὐκ ἀντανήγαγε, δεν έπλευσε εναντίον τους
καὶ ἦν ὀψὲ τῆς ἡμέρας, και ήταν περασμένη η ώρα
ἀπέπλευσαν πάλιν έπλευσαν πάλι πίσω
εἰς τοὺς Αἰγός ποταμούς. στους Αιγός Ποταμούς.
Λύσανδρος δὲ ἐκέλευσε Ο Λύσανδρος τότε διέταξε
τὰς ταχίστας τῶν νεῶν τα ταχύτερα από τα πλοία του
ἕπεσθαι τοῖς Ἀθηναῖοις, να ακολουθήσουν τους Αθηναίους
ἐπειδὰν δὲ ἐκβῶσι, και όταν αυτοί βγουν στη στεριά,
κατιδόντας ὅ τι ποιοῦσιν αφού παρακολουθήσουν τι κάνουν,
ἀποπλεῖν καὶ ἐξαγγεῖλαι αὐτῷ. να επιστρέψουν και να τον πληροφορήσουν.
Καὶ οὐκ ἐξεβίβασεν ἐκ τῶν νεῶν Και δεν επέτρεψε τον αποβιβασμό από τα πλοία
πρότερον πρὶν αὗτοι ἦκον. πριν αυτά φτάσουν.
Ἐποίει δὲ ταῦτα τέτταρας ἡμέρας, Και αυτά τα έκανε επί τέσσερες ημέρες
καὶ οἱ Ἀθηναῖοι ἐπανήγοντο. και οι Αθηναίοι έπλεαν πάλι εναντίον του.

12. ΞΕΝΟΦΩΝΤΟΣ ΕΛΛΗΝΙΚΑ Επιμέλεια: Γ. Σόφη
12
Η παρέμβαση του Αλκιβιάδη - Οι αντιδράσεις των Αθηναίων στρατηγών
§ 25 -27
 Ο Αλκιβιάδης παρατηρεί τις θέσεις των στόλων - Παρεμβαίνει
Ἀλκιβιάδης δἐ
ΠΟΤΕ; κατιδὼν ἐκ τῶν τειχῶν
ΤΙ; (α) τοὺς μὲν Ἀθηναῖους
(i) ὁρμοῦντας ἐν αἰγιαλῷ καὶ πρὸς οὐδεμιᾷ πόλει,
(ii) μετιόντας δὲ τὰ ἐπιτήδεια ἐκ Σηστοῦ πεντεκαίδεκα σταδίους ἀπό τῶν νεῶν
(β) τοὺς δὲ πολεμίους
(i) (ὄντας) ἐν λιμένι
(ii) καὶ ἔχοντας πάντα πρὀς πόλιν
ἔφη
ΤΙ; ὁρμεῖν αὐτοὺς οὐκ ἐν καλῷ (χωρίῳ)
ἀλλὰ παρῂνει
ΤΙ; μεθορμίσαι (τὰς ναῦς) εἰς Σηστόν πρὸς τε λιμένα καὶ πρὸς πόλιν
ΕΥΘΥΣ ΛΟΓΟΣ: «Οὗ ὄντες, ναυμαχήσετε ΠΟΤΕ; ὄταν βούλησθε»
 Η αντίδραση των Αθηναίων στρατηγών - Η αποχώρηση του Αλκιβιάδη
Οἱ δὲ στρατηγοί, μάλιστα δὲ Τυδεὺς καὶ Μένανδρος,
ἐκέλευσαν
ΤΙ; αὐτὀν (τὸν Ἀλκιβιάδη) ἀπιέναι
[ἔφησαν γὰρ=γιατί είπαν]
αὐτοὶ γὰρ νῦν στρατηγεῖν οὐκ ἐκεῖνον
Καὶ ὁ μὲν (ὁ Ἀλκιβιάδης)
ᾤχετο (οἴχομαι=αναχωρώ)

13. ΞΕΝΟΦΩΝΤΟΣ ΕΛΛΗΝΙΚΑ Επιμέλεια: Γ. Σόφη
13
ΠΡΑΓΜΑΤΟΛΟΓΙΚΑ - ΕΡΜΗΝΕΥΤΙΚΑ
Αλκιβιάδης: Αθηναίος στρατήγος και πολιτικός, ανιψιός του Περικλή. Έγινε αρχηγός των δημοκρατικών της
Αθήνας. Κατά τον Π.Π. παρακινησε τους Αθηναίους να κάνουν τη Σικελική Εκστρατεία, η οποία είχε ολέθριες
συνέπειες για αυτούς. Οι Αθηναίοι τον κατηγόρησαν ως ιερόσυλο και τον ανακάλεσαν στην Αθήνα ενώ ήταν
στρατηγός της εκστρατείας. Εκείνος, κατέφυγε στη Σπάρτη, προδίδοντας την πατρίδα του. Ωστόσο, αργότερα
οι Αθηναίοι τον ανακήρυξαν ξανά στρατηγό, αναγνωρίζοντας τις εξαιρετικές του ικανότητες. Οι στρατιωτικές
του αποτυχίες οδήγησαν τελικά στο να αυτοεξοριστεί στη Θράκη, όπου έχτισε και οχυρά τείχη. Από εκεί
παρατηρούσε τη δράση στον Ελλήσποντο.
ΣΥΝΤΑΚΤΙΚΕΣ ΠΑΡΑΤΗΡΗΣΕΙΣ
 ὁρμοῦντας, μετιόντας, ἔχοντας: κατηγορηματικές μετοχές που εξαρτώνται από τη μετοχή
κατιδών, με υποκείμενο «τοὺς Ἀθηναίους»
 ὁρμεῖν: ειδικό απαρέμφατο, αντικείμενο στο ρ. «ἔφη» (ετεροπροσωπία)
 μεθορμίσαι: τελικό απαρέμφατο, αντικείμενο στο ρ. «παρῂνει» (ετεροπροσωπία)
 ἀπιέναι: τελικό απαρέμφατο, αντικείμενο στο ρ. ἐκέλευσαν (ετεροπροσωπία)
ΓΡΑΜΜΑΤΙΚΕΣ ΠΑΡΑΤΗΡΗΣΕΙΣ
 κατιδών: Α.Χ. καθορῶ, καθεώρων, κατόψομαι, κατεῖδον, καθεόρακα, καθεωράκειν
(το ρ. ὁρῶ παίρνει δασεία, όταν στο θέμα του υπάρχει ρ, οξεία στους υπόλοιπους τύπους)
ΛΕΞΙΛΟΓΙΚΕΣ ΠΑΡΑΤΗΡΗΣΕΙΣ
 ἔχοντας (ἔχω) : κατέχω, κατοχή, παρέχω, ανέχομαι, ανοχή, ανεκτικός, ενέχομαι, ενοχή, ένοχος,
προεξοχή, προσοχή, προσεκτικός, μετέχω, μετοχή, πολιούχος, σχεδόν, έξη, εξής, σχέση, σχετικός,
άσχετος
 εἶπε (λέγω) : λόγος, λέξη, έπος, ρήτορας, λογικός, λεξικό, επιλέγω, επιλογή, αντίλογος, αντίρρηση,
πρόλογος, διαλογή, συλλογή, απόρρητος, λεγάμενος, λεξιθήρας, λεξιλόγιο, φιλόλογος, λεπτολόγος,
ευφυολογία, γλωσσολογία
 ἐσκεδασμένους (σκεδάννυμαι) : διασκέδαση, διασκεδαστικός
 ὠνούμενοι (ὠνέομαι – οῦμαι): ψώνια, τελώνης, ωνητός, αργυρώνητος
 ἆραι (αἴρω) : άρση, άρδην, έπαρση, αντάρτης, αρτηρία, μετέωρος, αιώρα, αορτή
 ἔλαβε (λαμβάνω) : λήψη, λήμμα, αναλαμβάνω, ανάληψη, παραλήπτης, σύλληψη, περίληψη,
ασύλληπτος, θρησκόληπτος λαβίδα, εργολάβος, εργολαβία
 συνέλεξε (συλλέγω) : σύλλογος, κατάλογος, επιλογή, νεοσύλλεκτος, φτωχολογιά, σκυλολόι,
κουβεντολόι
ΕΡΩΤΗΣΕΙΣ
1. Να χαρακτηρίσετε τον Αλκιβιάδη ως πολιτικό άνδρα.
2. Ποιες ήταν οι συμβουλές του Αλκιβιάδη και σε ποια επιχειρήματα τις στήριξε;
3. Ποια ψυχικά πάθη μπορεί να οδήγησαν στην απόρριψη των συμβουλών του Αλκιβιάδη από τους
Αθηναίους στρατηγούς;
4. Ποιοι ρηματικοί τύποι δηλώνουν την κριτική και τις συμβουλές του Αλκιβιάδη;
5. Ποια πλεονεκτήματα και ποια μειονεκτήματα των θέσεων των δύο αντιπάλων παρουσιάζονται;
6. Ποιο ήταν το σχέδιο του Λυσάνδρου στην παρ. 27 και σε ποια δεδομένα στηρίχτηκε;
7. «καταφρονοῦντες δή του Λυσάνδρου»: Τι δηλώνει η στάση αυτή και τι προοικονομεί η στάση των
Αθηναίων;
8. νεώριο, ελλιμενισμός, διασκέδαση, τελωνείο, άρση: Να βρείτε ετυμολογικά συγγενείς λέξεις από το
κείμενο.
9. καθορῶ, πόρρωθεν, ἄπειμι, παραινῶ, βούλομαι: Να δώσετε τη μετάφραση των λέξεων
10. ἔχοντας: να κλιθεί η οριστική και ευκτική του αορίστου β΄
11. ἐκ τῶν τειχῶν, πρὸς πόλει, πρὸς πόλιν, εἰς Σηστόν: να χαρακτηριστούν συντακτικά

14. ΞΕΝΟΦΩΝΤΟΣ ΕΛΛΗΝΙΚΑ Επιμέλεια: Γ. Σόφη
14
Μετάφραση § 25-27
Ἀλκιβιάδης δὲ κατιδών Ο Αλκιβιάδης, λοιπόν, καθώς παρατήρησε
ἐκ τῶν τειχῶν από τα τείχη
τοὺς μὲν Ἀθηναίους ὁρμοῦντας ότι οι Αθηναίοι ήταν αγκυροβολημένοι
ἐν αἰγιαλῷ σε ακρογιαλιά (χωρίς λιμάνι)
καὶ πρὸς οὐδεμιᾷ πόλει, και (ότι ήταν) μακριά από οποιαδήποτε πόλη
μετιόντας δὲ τὰ ἐπιτήδεια και ότι μετέφεραν τα τρόφιμα
ἐκ Σηστού από τη Σηστό
πεντεκαίδεκα σταδίους ἀπὸ τῶν νεῶν (που απείχε) δεκαπέντε στάδια από τα πλοία
τοὺς δὲ πολεμίους (ὄντας) ἐν λιμένι ενώ οι εχθροί (ήταν) σε λιμάνι
καὶ ἔχοντας πάντα πρὸς πόλει και ότι είχαν τα πάντα κοντά σε πόλη,
ἔφη ὁρμεῖν αὐτοὺς είπε σ’ αυτούς ότι είναι αγκυροβολημένοι
οὐκ ἐν καλῷ (χωρίῳ) σε ακατάλληλο σημείο
ἀλλὰ παρῇνει μεθορμίσαι και συμβούλευε να μετακινήσουν (τα πλοία)
εἰς Σηστόν στη Σηστό
πρὸς τε λιμένα καὶ πρὸς πόλιν· κοντά και σε λιμάνι και σε πόλη·
οὗ ὄντες, ἔφη, ναυμαχήσετε, «από εκεί», είπε, «θα ναυμαχήσετε,
ὄταν βούλησθε. όταν το επιθυμείτε».
Οἱ δὲ στρατηγοί, μάλιστα δὲ Οι στρατηγοί, όμως, και προπαντός
Τυδεὺς καὶ Μένανδρος ο Τυδέας και ο Μένανδρος
ἐκέλευσαν αὐτὸν ἀπιέναι· τον πρόσταξαν να αποχωρήσει·
αὐτοὶ γὰρ στρατηγεῖν νῦν, γιατί αυτοί ήταν πλέον στρατηγοί,
οὐκ ἐκεῖνον. όχι εκείνος.
Καὶ ὁ μὲν ᾤχετο. Και αυτός αποχώρησε.
Λύσανδρος δ’, Ο Λύσανδρος, από την άλλη,
ἐπεὶ ἦν ἡμέρα πέμπτη όταν έφτασε η πέμπτη ημέρα
ἐπιπλέουσι τοῖς Ἀθηναίοις, αφότου άρχισαν οι Αθηναίοι την επίθεση
εἰπε τοῖς παρ’ αὐτοῦ ἑπομένοις είπε σ’ αυτούς που τους ακολουθούσαν (τους Αθηναίους)
ἐπὰν κατιδῶσιν αὐτοὺς ἐκβεβηκότας όταν τους δουν να έχουν αποβιβαστεί στη ξηρά
καὶ ἐσκεδασμένους κατὰ
τὴν Χερρόνησον,
και να έχουν διασκορπιστεί στη Χερσόνησο,
(ὅπερ ἐποίουν πολὺ μᾶλλον (πράγμα το οποίο έκαναν όλο και περισσότερο
καθ’ ἑκάστην ἡμέραν, μέρα με τη μέρα,
τά τε σιτία πόρρωθεν ὠνούμενοι διότι και τα τρόφιμα τα προμηθεύονταν από μακριά
καὶ καταφρονοῦντες δὴ τοῦ Λυσάνδρου, και διότι πράγματι περιφρονούσαν τον Λύσανδρο,
ὅτι οὐκ ἀντανῆγεν,) επειδη δεν έπλεε εναντίον τους, )
ἀποπλέοντας τοὔμπαλιν παρ’ αὐτὸν αφού πλεύσουν πάλι προς αυτόν
ἆραι ἀσπίδα να υψώσουν ασπίδα
κατὰ μέσον τὸν πλοῦν· στο μέσο του πλου·
οἱ δὲ ταῦτα ἐποίησαν ὡς ἐκέλευσε. Και αυτοί εκτέλεσαν αυτά, όπως διέταξε.

15. ΞΕΝΟΦΩΝΤΟΣ ΕΛΛΗΝΙΚΑ Επιμέλεια: Γ. Σόφη
15
Η συντριπτική ήττα των Αθηναίων στους Αιγός Ποταμούς
§ 28 - 29
Λύσανδρος δ’
ΤΙ ΕΚΑΝΕ; εὐθὺς ἐσήμηνεν πλεῖν τὴν ταχίστην (πλεῦσιν)
καὶ Θώραξ
ΤΙ ΕΚΑΝΕ; συμπαρῃει ΠΩΣ; ἔ χ ω ν τὸ πεζόν
 Στην παράταξη των Αθηναίων
ΓΙΑΤΙ; Δ ι α σ κ ε δ α σ μ έ ν ω ν δὲ τῶν ἀνθρώπων
ΤΙ ΣΥΝΕΒΗ; αἱ μὲν τῶν νεῶν δίκροτοι ἦσαν
αἱ δὲ μονόκροτοι
αἱ δὲ παντελῶς κεναὶ
Ἡ δὲ (ναῦς) Κόνωνος
καἰ ἄλλαι ἑπτὰ (νῆες) περὶ αὐτὸν (τὸν Κόνωνα)
ΤΙ ΕΚΑΝΑΝ; πλήρεις ἀνήχθησαν ἁθρόαι
καὶ ἡ Πάραλος
 Ο Λύσανδρος συλλαμβάνει τα πληρώματα των αθηναϊκών πλοίων
Λύσανδρος
1. ἔλαβε τὰς δ’ ἄλλας πάσας(ναῦς) ΠΟΥ;πρὸς τῇ γῇ
2. συνέλεξεν τοὺς δἐ πλείστους ἄνδρας ΠΟΥ; ἐν τῇ γῇ
ΟΜΩΣ: οἱ δὲ ἔφυγον ΠΟΥ; εἰς τὰ τειχύδρια
 Η αντίδραση του Αθηναίου στρατηγού Κόνωνα
Κόνων δὲ ΠΩΣ; φεύγων ΜΕ ΤΙ; ταῖς ἑννέα ναυσί
ΠΟΤΕ; ἐπεὶ ἔγνω τὰ πράγματα τῶν Αθηναίων
δ ι ε φ θ α ρ μ έ ν α
κ α τ α σ χ ὼ ν ἐπὶ τὴν Ἀβαρνίδα τὴν Λαμψάκου ἄκραν
ΤΙ ΕΚΑΝΕ; ἔλαβεν ΠΟΥ; αὐτόθεν ΤΙ; τὰ μεγάλα ἱστία τῶν
Λυσάνδρου νεῶν
καὶ αὐτὸς μὲν ἀπέπλευσε ΠΟΥ; παρ’ Εὐαγόραν εἰς Κύπρον
ἡ δὲ Πάραλος (ἀπέπλευσε) ΠΟΥ; εἰς τὰς Ἀθήνας
ΜΕ ΣΚΟΠΟ; ἀ π α γ γ ε λ ο ῦ σ α τὰ γεγονότα

16. ΞΕΝΟΦΩΝΤΟΣ ΕΛΛΗΝΙΚΑ Επιμέλεια: Γ. Σόφη
16
ΠΡΑΓΜΑΤΟΛΟΓΙΚΑ - ΕΡΜΗΝΕΥΤΙΚΑ
 Η αιφνιδιαστική επίθεση των Σπαρτιατών βρήκε το αθηναϊκό ναυτικό απροετοίμαστο. Άλλες από τις
αθηναϊκές τριήρεις βρέθηκαν με δύο σειρές κωπηλάτες, άλλες με μία και άλλες εντελώς άδειες από το
πλήρωμά τους.
 Η Πάραλος και η Σαλαμινία ήταν τα ιερά πλοία των Αθηναίων. Χρησιμοποιούνταν στις ιερές ή δημόσιες
αποστολές, για τη μεταφορά πρεσβειών κ.λπ.
 Συνολικά ο Λύσανδρος κατέλαβε 171 αθηναϊκά πλοία. Τα πληρώματα αποτελούνταν σύμφωνα με
μελέτες από 36.000 άνδρες περίπου.
 Ο Αθ. στρατηγός Κόνων με οξυδέρκεια διαπιστώνει ότι η καταστροφή του μεγάλου αθηναϊκού στόλου
συνεπάγεται την ήττα των Αθηναίων στον πόλεμο.
ΣΥΝΤΑΚΤΙΚΕΣ ΠΑΡΑΤΗΡΗΣΕΙΣ
 αἱ μὲν...αἱ δὲ...αἱ δὲ: επιμερισμός
 Διασκεδασμένων Απόλυτη μετοχή: επιρρηματική μετοχή της οποίας το υποκείμενο δεν έχει άλλη
συντακτική θέση μέσα στην πρόταση. Συνήθως τίθεται σε πτώση γενική (γενική απόλυτη).
ΓΡΑΜΜΑΤΙΚΕΣ ΠΑΡΑΤΗΡΗΣΕΙΣ
 ἡ τριήρης, τῆς τριήρους, τῂ τριήρει, τὴν τριήρη, ὦ τριῆρες/ αἱ τριήρεις, τῶν τριήρων, ταῖς τριήρεσι, τὰς
τριήρεις, ὦ τριήρεις
 ἡ ναῦς, τῆς νεώς, τῇ νηί, τὴν ναὺν, ὦ ναῦ/ αἱ νῆες, τῶν νεῶν, ταῖς ναυσίν, τὰς ναῦς, ὦ νῆες
 ὁ ἀνήρ, τοῦ ἀνδρός, τῷ ἀνδρί, τὸν ἄνδρα, ὦ ἄνερ/ οἱ ἄνδρες, τῶν ἀνδρῶν, τοῖς ἀνδράσιν, τοὺς ἄνδρας,
ὦ ἄνδρες
 κατέχω Α.Χ. πρτ. κατεῖχον, μελλ. καθέξω/κατασχήσω, αόρ. κατέσχον, πρκ. κατέσχηκα υπς. κατεσχήκειν
 λαμβάνω Α.Χ. πρτ. ἐλάμβανον, μελλ. λήψομαι, αόρ. ἔλαβον, πρκ. εἰληφα υπς. εἰλήφειν
ΕΡΩΤΗΣΕΙΣ
1. Να αξιολογήσετε τη σημασία της ήττας των Αθηναίων.
2. Πόσα πλοία των Αθηναίων διασώθηκαν και με ποιον τρόπο;
3. Γιατί ο Κόνων δεν επέστρεψε στην Αθήνα, αλλά αντίθετα κατευθύνθηκε στον Ευαγόρα; Να
αιτιολογήσετε την απάντησή σας.
4. «τοὺς δε πλείστους ἄνδρας ἐν τῇ γῇ συνέλεξεν» : πώς διαφαίνεται η είρωνεία του Ξενοφώντα προς τους
Αθηναίους στη φράση αυτή;
5. «τὰ πράγματα τῶν Ἀθηναίων διεφθαρμένα»: Τι σημαίνει η φράση για την έκβαση του Πελοποννησιακού
πολέμου;
6. ἐπίπλους, δίκροτος, συλλέγω, διαφθείρομαι, κατέχω: Να αναλυθούν στα συνθετικά τους
7. ἰδών, παντελῶς, πλήρεις, κατασχών, μεγάλα: Να γράψετε από μία ομόρριζη λέξη
8. ταχίστην, κενήν, πλήρεις: Να γραφούν τα παραθετικά στο ίδιο γένος, πτώση και αριθμό
9. ἔλαβε: Χρονική αντικατάσταση
10. πλεῖν, τῶν νεῶν, παντελῶς, κεναί, ἀπαγγελοῦσα: Να χαρακτηριστούν συντακτικά

17. ΞΕΝΟΦΩΝΤΟΣ ΕΛΛΗΝΙΚΑ Επιμέλεια: Γ. Σόφη
17
Μετάφραση 28-29
Λύσανδρος δ’ ἐσήμηνε εὐθὺς Και ο Λύσανδρος αμέσως έδωσε σήμα τότε
πλεῖν τὴν ταχίστην να πλέουν ολοταχώς
συμπαρῃει δὲ καὶ Θώραξ ενώ συγχρόνως πορευόταν μαζί τους ο Θώρακας
ἔχων τὸ πεζόν. με το πεζικό.
Κόνων δὲ ἰδὼν τὸν ἐπίπλουν Μόλις ο Κόνωνας είδε την έφοδο
ἐσήμηνε εἰς τὰς ναῦς έδωσε σήμα στα πλοία
βοηθεῖν κατὰ κράτος. να προστρέξουν σε βοήθεια με κάθε δύναμη.
Τῶν ἀνθρώπων δὲ διεσκεδασμένων, Επειδή, όμως, τα πληρώματα είχαν διασκορπιστεί
αἱ μὲν τῶν νεῶν ἦσαν δίκροτοι, άλλα από τα πλοία βρέθηκαν με κωπηλάτες για δυο σειρές
αἱ δὲ μονόκροτοι, άλλα για μια σειρά κουπιών
αἱ δὲ κεναὶ παντελῶς· και άλλα τελείως άδεια·
ἡ δὲ Κόνωνος το πλοίο μόνο του Κόνωνα
καὶ ἄλλαι ἑπτὰ περὶ αὐτὸν πλήρεις και άλλα επτά, που ήταν κοντά του, γεμάτα με πλήρωμα
καὶ ἡ Πάραλος και η Πάραλος
ἀνήχθησαν ἁθρόαι, βγήκαν στο ανοιχτό πέλαγος.
Λύσανδρος δὲ ἔλαβε Και ο Λύσανδρος κατέλαβε
πάσας τὰς ἄλλας όλα τα άλλα
πρὸς τῇ γῇ. κοντά στην ξηρά.
Συνέλεξε δὲ τοὺς πλείστους ἄνδρας Περιμάζεψε εξάλλου τους περισσότερους άνδρες
ἐν τῇ γῇ. στη στεριά.
οἱ δὲ καὶ ἔφυγον εἰς τὰ τειχύδρια. μερικοί όμως κατέφυγαν στα χαμηλά οχυρά τείχη (της
Σηστού).

18. ΞΕΝΟΦΩΝΤΟΣ ΕΛΛΗΝΙΚΑ Επιμέλεια: Γ. Σόφη
18
Η δίκη και η εκτέλεση των Αθηναίων αιχμαλώτων
§ 30 - 32
Οι ενέργειες του Λυσάνδρου αμέσως μετά τη νίκη
Λύσανδρος δἐ
 .......................... εἰς Λάμψακον
1) τάς τε ναῦς 2) καὶ τοὺς αἰχμαλώτους 3) καἰ τἆλλα πάντα
 ......................... δἐ καἰ τῶν στρατηγῶν ἄλλους καὶ Φιλοκλέα καὶ Ἀδείμαντον.
ΠΟΤΕ; Ἦ δ’ ἡμέρᾳ ταῦτα .............................,
 .......................... Θεόπομπον τὸν Μιλήσιον ληστὴν εἰς Λακεδαίμονα
ΜΕ ΣΚΟΠΟ; ἀπαγγελοῦντα τὰ γεγονότα
ὅς (ενν. ὁ Θεόπομπος) ἀφικόμενος τριταῖος ἀπήγγειλε.
Μετὰ δὲ ταῦτα Λύσανδρος, ἁθροίσας τοὺς συμμάχους
 ............................ βουλεύεσθαι περὶ τῶν αἰχμαλώτων.
Οι κατηγορίες εναντίον των Αθηναίων
Ἐνταῦθα δὴ κατηγορίαι τῶν Ἀθηναίων ἐγίγνοντο πολλαί
1) ἅ τε ἤδη παρενενομήκεσαν
2) καὶ ἅ ἐψηφισμένοι ἦσαν ποιεῖν
εἰ κρατήσειαν τῇ ναυμαχίᾳ
ΔΗΛΑΔΗ; ἀ π ο κ ό π τ ε ι ν τὴν δεξιὰν χεῖρα
πάντων τῶν ζωγρηθέντων
καὶ ΠΟΤΕ; λ α β ό ν τ ε ς δύο τριήρεις, Κορινθίαν και Ἀνδρίαν,
3) ὅτι κατακρημνίσειαν τοὺς ἄνδρας πάντας ἐξ αὐτῶν
Φιλοκλῆς δ’ ἦν στρατηγὸς τῶν Ἀθηναίων ὅς τούτους διέφθειρεν.
Ἐλέγετο δὲ καὶ ἄλλα πολλά
καὶ ........................... ἀ π ο κ τ ε ί ν α ι τῶν αἰχμαλώτων
ΠΟΙΟΥΣ; ὅσοι ἦσαν Ἀθηναῖοι πλὴν Ἀδειμάντου,
ΓΙΑΤΙ; ὅτι μόνος ἐπελάβετο τοὺ περί τῆς ἀποτομῆς τῶν χειρῶν ψηφίσματος
ἐν τῇ ἐκκλησίᾳ
ΟΜΩΣ: ᾘτιάθη μέντοι προδοῦναι τὰς ναῦς.
Η εκτέλεση του Φιλοκλή από τον Λύσανδρο
Λύσανδρος δὲ ἐ ρ ω τ ή σ α ς Φιλοκλέα πρῶτον
ὅς τοὺς Ἀνδρίους καὶ Κορινθίουν κατεκρήμνισε
τὶ εἴη ἄξιος παθεῖν
ἀρξάμενος παρανομεῖν εἰς Ἕλληνας
ἀπέσφαξεν

19. ΞΕΝΟΦΩΝΤΟΣ ΕΛΛΗΝΙΚΑ Επιμέλεια: Γ. Σόφη
19
ΠΡΑΓΜΑΤΟΛΟΓΙΚΑ - ΕΡΜΗΝΕΥΤΙΚΑ
1. Θεόπομπον...τὸν ληστήν: η πειρατεία ήταν υπαρκτό φαινόμενο και κατά τα αρχαία χρόνια, ιδιαίτερα
στις περιόδους πολέμου. Ο Λύσανδρος πλήρωνε τις υπηρεσίες του Μιλήσιου πειρατή πιθανότατα με τα
άφθονα χρήματα που του παρείχε ο Πέρσης διοικητής της περιοχής, Κύρος.
2. ἅ ἐψηφισμένοι ἦσαν ποιεῖν: Οι Αθ. είχαν αποφασίσει στην εκκλησία του δήμου να τιμωρήσουν τους
αιχμαλώτους με τον ακρωτηριασμό του δεξιού τους χεριού. Ο μόνος που αντιτάχτηκε σ’ αυτή την
πρόταση ήταν ο στρατηγός Αδείμαντος.
3. δύο τριήρεις, Κορινθίαν καἰ Ἀνδρίαν: οι Αθ. φαίνεται να είχαν υπερβολικό μίσος προς τους κατοίκους
της Κορίνθου και της Άνδρου, ώστε να οδηγηθούν σ’αυτή την αποτρόπαια πράξη, να ρίξουν τα
πληρώματα των πλοίων στη θάλασσα.
4. πλὴν Ἀδειμάντου: Ο Αδείμαντος εξαιρέθηκε από την εκτέλεση λόγω της στάσης που κράτησε. Ωστόσο, ο
Ξενοφώντας παραθέτει και την άποψη ότι είχε προδώσει τους Αθηναίους, γι’ αυτό δεν τον εκτέλεσε ο
Λύσανδρος.
5. παρενενομήκεσαν - παρανομεῖν: Οι Αθ. με τη στάση τους παραβίασαν τουα άγραφους νόμους που
σέβονταν σε πανελλήνιο επίπεδο οι Έλληνες σχετικά με τη στάση απέναντι στους αιχμαλώτους. Η ωμή
βιαιότητα καταδικάζεται ως παράνομη, καθώς δε δικαιολογείται τόση σκληρότητα ακόμη και σε περίοδο
πολέμου. (διαχρονικό στοιχείο)
ΣΥΝΤΑΚΤΙΚΕΣ ΠΑΡΑΤΗΡΗΣΕΙΣ
 τριταῖος: επιρρηματικό κατηγορούμενο του χρόνου.
 ἅ τε παρενενομήκεσαν - ἅ ἐψηφισμένοι ἦσαν: δευτερεύουσες αναφορικές-αιτιολογικές προτάσεις.
 ἀποκόπτειν: επεξήγηση στο «ποιεῖν»
ΛΕΞΙΛΟΓΙΚΕΣ ΠΑΡΑΤΗΡΗΣΕΙΣ (29-32)
 φεύγων (φεύγω) : φυγή, διαφεύγω, διαφυγή, πρόσφυγας, φυγάς, φυγαδεύω, άφευκτος=αναπόφευκτος,
ξεφεύγω, φευγάτος, φευγιό, φευγάλα
 ἔγνω (γιγνώσκω) : γνώση, γνώμη, γνωμικός, γνωστικός, αγνώμων, άγνωστος, διάγνωση, συγγνώμη,
αυτογνωσία
 διεφθαρμένα (φθείρω): φθορά, φθαρτός, άφθαρτος, ψυχοφθόρος, διαφθορά, διαφθορέας, αδιάφθορος,
παραφθείρω, παραφθορά
 κατειργάσατο (κατεργάζομαι) : εργάτης, εργατιά, εργατικός, εργαστήριο, κατεργασμένος, ακατέργαστος,
επεξεργάζομαι, επεξεργασία, συνεργασία, πρωτεργάτης, λιμενεργάτης
 ἀφικόμενος (ἀφικνέομαι-οῦμαι): άφιξη
 βουλεύεσθαι (βουλεύομαι): βουλευτής, βουλευτικός, διαβούλευση, βούλευμα, βουλευτήριο, βουλή,
επιβουλεύομαι
 ἐψηφισμένοι (ψηφίζομαι) : ψήφισμα, καταψηφίζω, καταψήφιση, συμψηφίζω, συμψηφισμός
 κρατήσειαν (κρατέω-ῶ) : κράτος, επικρατώ, επικράτηση, κραταιός, συγκρατημένος, ακράτητος,
ασυγκράτητος
 ἀποκτεῖναι (αποκτείνω): μητροκτόνος, πατροκτόνος, ανθρωποκτόνος, αυτοκτονία, μικροβιοκτόνο,
γενοκτονία
 προδοῦναι (δίδωμι): δόση, δώρο, δοτός, δόσιμο, προδότης, προδοσία, καταδότης, αιμοδότης,
πληροφοριοδότης, έκδοση, ανταπόδοση, παραδοτέος
ΕΡΩΤΗΣΕΙΣ
1. Σε ποιες ενέργειες προβαίνει ο Λύσανδρος μετά την νίκη του επί των Αθηναίων;
2. Να προσδιορίσετε το θέμα της συνέλευσης των συμμάχων που συγκαλει ο Λύσανδρος, τον τρόπο που
εξελίχθηκε και το αποτέλεσμά της.
3. Ποια πλευρά του χαρακτήρα του Λυσάνδρου προβάλλεται στο απόσπασμα αυτό;
4. Ποια χαρακτηριστικά του ύφους του Ξενοφώντα εντοπίζεται στο απόσπασμα αυτό;
5. «ῇτιάθη μέντοι... τὰς ναῦς»: τι δείχνει η φράση αυτή για τη μέθοδο του ιστορικού;

20. ΞΕΝΟΦΩΝΤΟΣ ΕΛΛΗΝΙΚΑ Επιμέλεια: Γ. Σόφη
20
6. απαγωγή, αντίληψη, άφιξη, αποκοπή, ψήφος: Να συνδέσετε τις λέξεις με ομόρριζες του κειμένου
7. ἔλαβε, παθεῖν: χρονική αντικατάσταση
8. ὅτι μόνος.. ἐκκλησίᾳ, τί εἰη ἄξιος παθεῖν: Συντακτική αναγνώριση
Μετάφραση 30-32
Λύσανδρος δὲ απήγαγεν εἰς Λάμψακον Και ο Λύσανδρος μετέφερε στη Λάμψακο
τὰς τε ναῦς καὶ τοὺς αἰχμαλώτους τα πλοία και τους αιχμαλώτους
καὶ τἆλλα πᾶντα και όλα τα άλλα
ἔλαβε δὲ καὶ τῶν στρατηγῶν και συνέλαβε από τους στρατηγούς
ἄλλους τε καὶ Φιλοκλέα καὶ Ἀδείμαντον. μεταξύ άλλων τον Φιλοκλή και τον Αδείμαντο.
Ἧ δ’ ἡμέρᾳ Την ημέρα λοιπόν κατά την οποία
κατειργάσατο ταῦτα, κατόρθωσε αυτά
ἔπεμψεν εἰς Λακεδαίμονα έστειλε στη Σπάρτη
Θεόπομπον τὸν Μιλήσιον ληστήν τον Θεόπομπο, τον Μιλήσιον ληστή,
ἀπαγγελοῦντα τὰ γεγονότα, για να αναγγείλει αυτά που είχαν συμβεί,
ὅς ἀφικόμενος τριταῖος ἀπήγγειλεν. ο οποίος, αφού έφτασε εκεί την τρίτη ημέρα, τα
ανήγγειλε.
Μετὰ δὲ ταῦτα, Ύστερα από αυτά,
Λύσανδρος ἁθροίσας τοὺς συμμάχους ο Λύσανδρος, αφού συνάθροισε τους συμμάχους,
ἐκέλευσε βουλεύεσθαι έδωσε πρόσταγμα να συσκεφθούν
περὶ τῶν αἰχμαλώτων. για την τύχη των αιχμαλώτων.
Ἐνταῦθα δὴ Τότε λοιπόν
πολλαὶ κατηγορίαι ἐγίγνοντο τῶν Ἀθηναίων διατυπώνονταν πολλές κατηγορίες εναντίον των
Αθηναίων
ἅ τε ἤδη παρενενομήκεσαν και για όσα (εγκλήματα πολέμου) είχαν ήδη διαπράξει
καὶ ἅ ἐψηφισμένοι ἦσαν ποιεῖν και για όσα είχαν αποφασίσει να πράξουν
εἰ κρατήσειαν τῇ ναυμαχίᾳ εάν επικρατούσαν στην ναυμαχία,
ἀποκόπτειν τὴν δεξιάν χεῖρα δηλαδή να αποκόψουν το δεξί χέρι
πάντων τῶν ζωγρηθέντων όλων όσοι συλλαμβάνονταν ζωντανοί
καὶ ὅτι λαβόντες δύο τριήρεις, και καθώς, όταν κατέλαβαν δύο τριήρεις,
Κορινθίαν καὶ Ἀνδρίαν, μία από την Κόρινθο και μία από την Άνδρο,
κατακρημνίσειαν πάντας τοὺς ἄνδρας ἐξ
αὐτῶν.
έριξαν στη θάλασσα όλους τους άνδρες (το πλήρωμα)
απ’ αυτές.
Φιλόκλῆς δ’ ἦν στρατηγός τῶν Ἀθηναίων, Ο Φιλοκλής μάλιστα ήταν στρατηγός των Αθηναίων
ὅς διέφθειρε τούτους. ο οποίος διέταξε το σκοτωμό τους.
Ἐλέγετο δὲ καὶ ἄλλα πολλά Λέγονταν, λοιπόν, και άλλα πολλά
καὶ ἔδοξεν ἀποκτεῖναι και αποφασίστηκε να θανατωθούν
ὅσοι τῶν αἰχμαλώτων ἦσαν Ἀθηναῖοι όσοι από τους αιχμαλώτους ήταν Αθηναίοι
πλὴν Ἀδειμάντου, εκτός από τον Αδείμαντο,
ὅτι μόνος ἐπελάβετο ἐν τῇ ἐκκλησίᾳ καθώς μόνο αυτός ήταν αντίθετος στην Εκκλησία του
Δήμου
τοῦ ψηφίσματος περὶ τῆς ἀποτομῆς τῶν
χειρῶν.
με την πρόταση σχετικά με την αποκοπή των χεριών.
ῃτιάθη μέντοι ὑπό τινων κατηγορήθηκε, όμως, από μερικούς
προδοῦναι τὰς ναῦς. ότι πρόδωσε τα πλοία (ενν. των Αθηναίων).
Λύσανδρος δὲ ἐρωτήσας πρῶτον Φιλοκλέα Ο Λύσανδρος, λοιπόν, αφού πρώτα ρώτησε το Φιλοκλή,
ὅς κατεκρήμνισε τοὺς Ἀνδρίους καὶ
Κορινθίους,
ο οποίος πέταξε στη θάλασσα τους Ανδρίους και τους
Κορινθίους
τί ἄξιος εἴη παθεῖν τι αξίζει να πάθει ο ίδιος,
ἀρξάμενος παρανομεῖν εἰς Ἕλληνας, αφού έκανε την αρχή στα εγκλήματα κατά των
Ελλήνων,
ἀπέσφαξεν. τον φόνευσε.

21. ΞΕΝΟΦΩΝΤΟΣ ΕΛΛΗΝΙΚΑ Επιμέλεια: Γ. Σόφη
21
ΕΤΥΜΟΛΟΓΙΑ ΣΥΝΘΕΤΩΝ
 ἐπέπλεον: ἐπὶ + πλέω
 παρεσκευάζοντο: παρά + σκευή
 ναυμαχίαν: ναῦς + μάχη
 ὑπάρχουσι: ὑπό + ἀρχή
 ἀφεστηκυίας: ἀπό + ἵσταμαι
 ἀνήγοντο/ἀνήχθησαν: ἀνά + ἄγομαι
 σύμμαχον: σὺν + μάχη
 παραβλήματα: παρά + βάλλω
 ἐπειδάν: ἐπειδή + ἄν
 ἐκβῶσι/ἐξεβίβασε: ἐκ + βαίνω
 κατιδόντας (καθορῶ): κατά + ὁρῶ
 ἐξαγγεῖλαι: ἐκ + ἀγγέλλω
 ἐπανήγοντο: ἐπί + ἀνά + ἄγομαι
 οὐδεμιᾷ: οὐδέν + μία
 μεθορμῖσαι: μετά + ὁρμίζω
 παρῃνει: παρά + αἰνῶ
 μετιόντας: μετά + εἶμι
 στρατηγοί: στρατός + ἄγω
 ἀντανήγεν: ἀντί + ἀνά + ἄγω
 ἁθρόαι: ἀ (στερ.) + θροῦς
 κατασχὼν: κατά + ἔχω
 διεφθαρμένα: διὰ + φθείρω
 ἀπήγαγεν: ἀπό + ἄγω
 Φιλοκλέα: φίλος + κλέος
 ἀφικόμενος: ἀπό + ἱκνοῦμαι
 Πάραλος: παρά + ἅλς
 αἰχμαλώτων: αἰχμή + ἁλίσκομαι
 τριήρεις: τρεις + ἐρέττω
 κατηγορίαι: κατά + ἀγορεύω
 ἀποκτεῖναι: ἀπό + κτείνω
 ἐπελάβετο: ἐπί + λαμβάνομαι
 ἀποτομής: ἀπό + τέμνω
 προδοῦναι: πρὸ + δίδωμι
 κατεκρήμνισε: κατὰ + κρημνίζω
 ἀπέσφαξεν: ἀπό + σφάττω

22. ΞΕΝΟΦΩΝΤΟΣ ΕΛΛΗΝΙΚΑ Επιμέλεια: Γ. Σόφη
22
Οι προετοιμασίες του Λυσάνδρου για αποκλεισμό της Αθήνας
§ 1-2
ΠΟΤΕ; Ἐπεὶ δὲ κατεστήσατο (ὁ Λύσανδρος) τὰ ἐν Λαμψάκῳ,
 ἔπλει ἐπὶ τὸ Βυζάντιον καὶ Καλχηδόνα.
Οἱ δ’ ὑπεδέχοντο αὐτόν,
ΠΟΤΕ; ἀ φ έ ν τ ε ς ὑποσπόνδους τοὺς φρουροὺς τῶν Ἀθηναίων.
οἱ δὲ προδόντες Ἀλκιβιάδῃ τὸ Βυζάντιον
τότε μὲν ἔφυγον εἰς τὸν Πόντον, ὕστερον δ’ εἰς Ἀθήνας
καὶ ἐγένοντο Ἀθηναῖοι.
Λύσανδρος δὲ
 ἀπέπεμπεν εἰς τὰς Ἀθήνας τοὺς τε φρουροὺς τῶν Ἀθηναίων
καὶ εἴ τινα ἄλλον Ἀθηναῖον ἴδοι που,
δ ι δ ο ὺ ς ἀσφάλειαν ΠΡΟΫΠΟΘΕΣΗ: π λ έ ο υ σ ι ν ἐκεῖσε μόνον,
ἄλλοθι δ’οὔ
Α Ι Τ Ι Α ; ε ἰ δ ὼ ς ὅτι θᾶττον ἔσεσθαι ἔνδειαν τῶν ἐπιτηδείων.
ὅσῳ πλείους ἄν συλλέγωσιν εἰς τὸ ἄστυ και τὸν Πειραιᾶ,
Κ α τ α λ ι π ὼ ν δἐ Σθενέλαον Λάκωνα ἁρμοστῆν Βυζαντίου καὶ Καλχηδόνος
αὐτὸς ἀ π ο π λ ε ύ σ α ς εἰς Λάμψακον
 ἐπεσκεύαζε τὰς ναῦς.

23. ΞΕΝΟΦΩΝΤΟΣ ΕΛΛΗΝΙΚΑ Επιμέλεια: Γ. Σόφη
23
ΠΡΑΓΜΑΤΟΛΟΓΙΚΑ - ΕΡΜΗΝΕΥΤΙΚΑ
1. «κατεστήσατο»: ο Λύσανδρος εγκαθίδρυσε στις πόλεις που ήταν συμμαχικές των Αθηναίων ολιγαρχικά
καθεστώτα 10 ανδρών, που ονομάστηκαν «δεκαρχίες» με σκοπό την τήρηση του ολιγαρχικού
πολιτεύματος. Ο σπαρτιάτης διοικητής μιας κατεχόμενης πόλης ονομάζεται αρμοστής
2. «Βυζάντιον»: το είχε καταλάβει ο Αλκιβιάδης με προδοσία
3. «αφέντες»: Τα μέλη του ολιγαρχικού καθεστώτος άφησαν ελεύθερους με συνθήκη τους φρουρούς που
είχαν εγκαταστήσει παλιότερα οι Αθηναίοι.
4. «ὕστερον»: Μετά το 403, όταν αποκαταστάθηκε η δημοκρατία στην Αθήνα.
5. Με τον έλεγχο των πόλεων που βρίσκονταν στον Εύξεινο Πόντο ο Λύσανδρος αποκόπτει τις
συγκοινωνίες της Αθήνας από τη θάλασσα και εμποδίζει τον επισιτισμό της πόλης.
ΛΕΞΙΛΟΓΙΚΕΣ ΠΑΡΑΤΗΡΗΣΕΙΣ
 ἀφέντες (ρ. ἀφίημι) π.χ. άφεση, άνεση, ανεκτικός, δυσανεξία
 εἰδὼς (ρ. οἶδα) π.χ. είδηση, ειδησεογραφία
ΣΥΝΤΑΚΤΙΚΕΣ ΠΑΡΑΤΗΡΗΣΕΙΣ
 ὑπόσπονδοι: επιρρηματικό κατηγορούμενο του τρόπου
 διδούς: επιρρηματική τροπική μετοχή
 εἰδώς: επιρρηματική αιτιολογική μετοχή
 ὅτι ὅσῳ πλείους...συλλέγωσιν: δ/α ειδική πρόταση, αντικείμενο της μετοχής «εἰδώς»
ΕΡΩΤΗΣΕΙΣ
1. Σε ποιες ενέργειες προχώρησε ο Λύσανδρος, όταν έφτασε στο Βυζάντιο και την Καλχηδόνα;
2. Πώς αξιολογείτε από πολιτικής άποψης την απόφαση του Λυσάνδρου να εγκαταστήσει ως αρμοστή
στην Καλχηδόντα τον Σπαρτιάτη Σθενέλαο;
3. Για ποιους λόγους οι κατοικοι του Βυζαντίου και της Καλχηδόντας «ὑπεδέχοντο» τον Λύσανδρο;
4. Τι ρόλο έπαιζε η σιτοδεία (έλλειψη τροφίμων) στην πολιορκία πόλεων κατά τη διάρκεια ενός
πολέμου; Να εντοπίσετε το σημείο του κειμένου που συνδέεται με αυτή.
5. Ο Λύσανδρος έστελνε στην Αθήνα τους Αθηναίους από τις πόλεις που κυρίευε. Ποια ήταν η πρόφαση
και ποια η προγματική αιτία της ενέργειας αυτής;
6. φρουρούς, ἄστυ, ἔνδειαν, ἁρμοστήν: Να γράψετε ομόρριζες λέξεις
7. ἔφυγον, συλλεγώσιν: Να γίνει εγκλιτική αντικατάσταση
8. ναῦς, πλείους, ἄστυ: Να κλιθούν
9. ἁρμοστήν, τὰ ἐν Λαμψάκῳ, Ἀθηναῖοι, ἔνδειαν: Να χαρακτηριστούν συντακτικά

24. ΞΕΝΟΦΩΝΤΟΣ ΕΛΛΗΝΙΚΑ Επιμέλεια: Γ. Σόφη
24
Μετάφραση 1-2
Ἑπεί δὲ κατεστήσατο Αφού, λοιπόν, κανόνισε
τὰ ἐν τῇ Λαμψάκῳ τις υποθέσεις στη Λάμψακο
ἔπλει ἐπὶ τὸ Βυζάντιον έπλεε κατά του Βυζαντίου
καὶ Καλχηδόνα. και της Καλχηδόνας.
Οἱ δ’ ὑπεδέχοντο αὐτόν, Και εκείνοι τον υποδέχονταν
ἀφέντες ὑποσπόνδους αφού άφησαν ελεύθερους με επίσημη συμφωνία
τοὺς φρουροὺς τῶν Ἀθηναίων· τους φρουρούς των Αθηναίων·
οἱ δὲ προδόντες Ἀλκιβιάδῃ τὸ Βυζάντιον και εκείνοι που παρέδωσαν με προδοσία το Βυζάντιο
στον Αλκιβιάδη
τότε μὲν ἔφυγον εἰς τὸν Πόντον, τότε κατέφυγαν στον Εύξεινο Πόντο
ὕστερον δ’ εἰς Ἀθήνας αργότερα όμως ήρθαν στην Αθήνα
καὶ ἐγένοντο Ἀθηναῖοι. και έγιναν Αθηναίοι πολίτες.
Λύσανδρος δὲ ἀπέπεμπε εἰς τὰς Ἀθήνας Ο Λύσανδρος, λοιπόν, έστελνε στην Αθήνα
τοὺς τε φρουρούς τῶν Ἀθηναίων και τους φρουρούς των Αθηναίων
καὶ εἴ τινα ἄλλον Ἀθηναῖον ἴδοι που, και όποιον άλλο Αθηναίο έβλεπε κάπου,
διδοὺς ἀσφάλειαν παρέχοντας ασφάλεια
πλέουσι ἐκεῖσε μόνον, μόνο σε όσους έπλεαν κατά κει (στην Αθήνα)
ἄλλοθι δ’ οὔ, όχι όμως σε άλλο μέρος,
εἰδώς καθώς γνώριζε
ὅτι ὁσῳ πλείους ἄν συλλεγῶσιν ότι όσο περισσότεροι συγκεντρωθούν
εἰς τὸ ἄστυ καὶ τὸν Πειραιᾶ, στην πόλη της Αθήνας και τον Πειραιά
θᾶττον ἔσεσθαι ἔνδειαν τῶν ἐπιτηδείων. τόσο γρηγορότερα θα παρουσιαστεί έλλειψη τροφίμων.
Καταλιπὼν δὲ ἁρμοστήν Και αφού άφησε πίσω ως διοικητή
Βυζαντίου καὶ Καλχηδόνος του Βυζαντίου και της Καλχηδόνας
Σθενέλαον Λάκωνα, το Σθενέλαο, το Λάκωνα,
αὐτὸς ἀποπλεύσας εἰς Λάμψακον ο ίδιος, αφού έπλευσε πάλι στη Λάμψακο
ἐπεσκεύαζε τὰς ναῦς. επισκεύαζε τα πλοία.

25. ΞΕΝΟΦΩΝΤΟΣ ΕΛΛΗΝΙΚΑ Επιμέλεια: Γ. Σόφη
25
Η αναγγελία της καταστροφής - Ο θρήνος - Οι επόμενες κινήσεις
§ 3 - 4
ΠΟΥ; Ἐν δὲ ταῖς Ἀθήναις
ΠΟΤΕ; ἀφικομένης τῆς Παράλου νυκτός
ἐλέγετο ἡ συμφορά,
καὶ οἰμωγή διῆκεν εἰς ἄστυ
ἐκ τοῦ Πειραιῶς
διὰ τῶν μακρῶν τειχῶν,
ΠΩΣ; παραγγέλλων ὁ ἕτερος τῷ ἑτέρῳ.
ὥστ’ οὐδείς ἐκοιμήθη
ΠΟΤΕ; ἐκείνης τῆς νυκτός,
ΓΙΑΤΙ; πενθοῦντες
οὐ μόνον τοὺς ἀπολωλότας,
ἀλλὰ πολὺ μᾶλλον ἔτι αὐτοὶ ἑαυτοὺς,
νομίζοντες πείσεσθαι
οἷα ἐποίησαν
Μηλίους τε ὄντας ἀποίκους Λακεδαιμονίων,
ΠΟΤΕ; κρατήσαντες πολιορκίᾳ,
καὶ Ἱστιαιέας καὶ Σκιωναίους
καὶ Τορωναίους καὶ Αἰγινήτας
καὶ ἄλλους πολλοὺς τῶν Ἑλλήνων.
Τῇ δ’ ὑστεραίᾳ (ἡμέρᾳ)
ἐποίησαν ἐκκλησίαν,
ἐν ᾗ ἔδοξε ἀποχῶσαι τοὺς λιμένας πλὴν ἑνός
καὶ εὐτρεπίζειν τὰ τείχη
καὶ ἐφιστάναι φυλακὰς
καὶ παρασκευάζειν τὴν πόλιν πάντα τἆλλα
ὡς εἰς πολιορκίαν.

26. ΞΕΝΟΦΩΝΤΟΣ ΕΛΛΗΝΙΚΑ Επιμέλεια: Γ. Σόφη
26
ΕΡΜΗΝΕΥΤΙΚΕΣ ΠΑΡΑΤΗΡΗΣΕΙΣ
1. Οι κάτοικοι της Μήλου είχαν αποστατήσει το 415 π.Χ. από την Αθ. Συμμαχία και είχαν
τιμωρηθεί πολύ σκληρά από τους Αθηναίους. «ἀπέκτειναν Μηλίων ὅσους ἡβῶντας ἔλαβον»
2. Το 445 π.Χ. οι κάτοικοι της Ιστιαίας νικήθηκαν από τους Αθηναίους και εκδιώχθηκαν από την
πόλη τους.
3. Οι άνδρες κάτοικοι των πόλεων της Χαλκιδικής Σκιώνης και Τορώνης εκτελέστηκαν από τους
Αθηναίους, όταν επιχείρησαν να αποστατήσουν. Τα γυναικόπαιδα τα πούλησαν ως δούλους
και τη γη τους την παρέδωσαν στους Πλαταιείς, για να την εκμεταλλευτούν.
4. Οι Αιγινήτες υπήρξαν επικίνδυνοι ανταγωνιστές των Αθηναίων και εκδιώχθηκαν από το νησί
τους το 448 π.Χ.
5. Οι Αθ. αποφάσισαν να φράξουν με χώμα τα στόμια των λιμένων (Φαλήρου, Μουνιχίας, Ζέας,
Κανθάρου) εκτός από το εμπορικό τους λιμάνι (Εμπόριον).
ΓΡΑΜΜΑΤΙΚΕΣ ΠΑΡΑΤΗΡΗΣΕΙΣ
 νύξ-νυκτός, Πειραιεύς-Πειραιῶς, τεῖχος-τείχους, λιμήν-λιμένος, πόλις-πόλεως
 Α.Χ. ἀφικνοῦμαι(-έομαι), παραγγέλλω, πάσχω, ποιῶ, κρατῶ (-έω), δοκεῖ
ΛΕΞΙΛΟΓΙΚΕΣ ΠΑΡΑΤΗΡΗΣΕΙΣ
 κατεστήσατο:
 κατά + ἵσταμαι (καθίσταμαι)
 ὑπεδέχοντο: ὑπό + δέχομαι
 ὑποσπόνδους: ὑπό + σπονδή
 ἀφέντες: ἀπό + ἵημι (ἀφίημι)
 καταλιπών: κατά + λείπομαι
 συμφορά: συν + φέρω
 ἀπολωλότας: ἀπό + ὄλλυμι
 ἀποίκους: ἀπό + οἶκος
 ἐφιστάναι: ἐπί + ἵστημι
ΕΡΩΤΗΣΕΙΣ
1. Τι σημαίνει για τους Αθηναίους η αναγγελία της συντριβής της ναυτικής τους δύναμης;
2. «ἐκκλησίαν ἐποίησαν»: Πώς κρίνεται την ενέργεια αυτή των Αθηναίων.
3. Ποια μέτρα πήραν οι Αθηναίοι προκειμένου να προστατευθούν μετά την ήττα τους και πώς κρίνεται
τα μέτρα αυτά;
4. Πώς αξιολογούν μετά την ήττα τους οι Αθηναίοι τη συμπεριφορά τους απέναντι στους άλλους
Έλληνες.
5. Με ποιους λεκτικούς τρόπους επιτυγχάνει ο Ξενοφών να μεταφέρει το ψυχολογικό κλίμα που
δημιουργήθηκε στην Αθήνα;
6. Ποια στοιχεία «δημοσιογραφικού ύφους» εντοπίζουμε στο απόσπασμα;
7. Ποια ήταν τα συνήθη δεινά που ακολουθούσαν την κατάληψη μιας πόλης κατά την αρχαιότητα;
8. Γιατί οι Αθηναίοι αποφάσισαν να επιχωματώσουν τα λιμάνια τους όλα εκτός από ένα;
9. ἀφικομένης, παραγγέλλων, πενθοῦντες, πείσεσθαι: Να γράψετε ομόρριζα
10. πενθοῦντες: Να κλιθεί σε ενικό και πληθυντικό
11. Πειραιῶς, λιμένας: Να κλιθούν
12. αὐτοί ἑαυτούς: Να χαρακτηριστεί γραμματικά και να κλιθεί
13. τῆς νυκτός, τῇ ὑστεραίᾳ, τῷ ἑτέρῳ: Να χαρακτηριστούν συντακτικά

27. ΞΕΝΟΦΩΝΤΟΣ ΕΛΛΗΝΙΚΑ Επιμέλεια: Γ. Σόφη
27
Μετάφραση 3-4
Ἐν δὲ ταῖς Ἀθήναις Στην Αθήνα, λοιπόν,
ἀφικομένης τῆς Παράλου νυκτός όταν έφτασε η Πάραλος τη νύχτα,
ἐλέγετο ἡ συμφορά, διαδιδόταν η είδηση της συμφοράς
καὶ οἰμωγὴ διῆκεν εἰς ἄστυ και ο θρήνος έφτανε στην πόλη
ἐκ τοῦ Πειραιῶς από τον Πειραιά
διὰ τῶν μακρῶν τειχῶν, μέσω των Μακρών Τειχών,
παραγγέλλων ὁ ἕτερος τῷ ἑτέρῳ· καθώς την ανακοίνωνε ο ένας στον άλλο·
ὥστ’ οὐδείς ἐκοιμήθη Γι’ αυτό κανείς δεν κοιμήθηκε
ἐκείνης τῆς νυκτὸς, εκείνη τη νύχτα,
πενθοῦντες γιατί πενθούσαν
οὐ μόνον τοὺς ἀπολωλότας, όχι μόνο τους σκοτωμένους
ἀλλὰ πολὺ μᾶλλον ἔτι αλλά πολύ περισσότερο ακόμη
αὐτοὶ ἑαυτούς, (επειδή πενθούσαν) οι ίδιοι τους εαυτούς τους,
νομίζοντες πείσεσθαι επειδή πίστευαν ότι θα πάθουν
οἷα ἐποίησαν τέτοια που έκαναν
Μηλίους τε και στους Μηλίους
ὄντας ἀποίκους Λακεδαιμονίων, που ήταν άποικοι των Λακεδαιμονίων
κρατήσαντες πολιορκίᾳ, όταν επικράτησαν σε πολιορκία
καὶ Ἱστιαίεας καὶ Σκιωναίους καὶ
Τορωναίους καὶ Αἰγινήτας
και στους κατοίκους της Ιστιαίας, της Σκιώνης, της
Τορώνης και της Αίγινας
καὶ ἀλλους πολλοὺς τῶν Ἑλλήνων. και σε πολλού άλλους από τους Έλληνες.
Τῇ δὲ ὑστεραίᾳ Και την επόμενη ημέρα
ἐποίησαν ἐκκλησίαν, συγκάλεσαν συνέλευση του λαού,
ἐν ᾗ ἔδοξε κατά την οποία αποφάσισαν
ἀποχῶσαι τε τοὺς λιμένας να κλείσουν με επιχωμάτωση τα λιμάνια
πλὴν ἑνός εκτός από ένα
καὶ εὐτρεπίζειν τὰ τείχη και να κάνουν επισκευές στα τείχη
καὶ ἐφιστάναι φυλακὰς και να βάζουν φρουρές
καὶ παρασκευάζειν τὴν πόλιν και να ετοιμάζουν την πόλη
πάντα τἆλλα ως προς όλα τα άλλα
ὡς εἰς πολιορκίαν. σαν να επρόκειτο να πολιορκηθεί.

28. ΞΕΝΟΦΩΝΤΟΣ ΕΛΛΗΝΙΚΑ Επιμέλεια: Γ. Σόφη
28
Ο πρωταγωνιστικός ρόλος του Αθηναίου Θηραμένη
στις διαπραγματεύσεις για την ανακωχή
§ 16 - 17
Ὄ ν τ ω ν δὲ (τῶν πραγμάτων) τοιούτων
Θηραμένης εἶπεν ἐν τῇ ἐκκλησίᾳ ὅτι
ΠΡΟΫΠΟΘΕΣΗ: εἰ βούλονται πέμψαι αὐτὸν παρὰ Λύσανδρον,
ἥξει ε ἰ δ ὼ ς Λακεδαιμονίους
πότερον ἀντέχουσι περὶ τῶν τειχῶν
1) β ο υ λ ό μ ε ν ο ι ἐξανδραποδίσασθαι τὴν πόλιν
2) ἤ ἕ ν ε κ α π ί σ τ ε ω ς .
Πεμφείς δὲ
διέτριβε παρὰ Λυσάνδρῳ τρεῖς μῆνας καὶ πλείω,
ἐ π ι τ η ρ ῶ ν
ὁπότε Ἀθηναῖοι ἔμελλον ὁμολογήσειν
ὅ τι τις λέγοι
ΓΙΑΤΙ; διὰ τὸ ἐπιλελοιπέναι τὸν σίτον ἅπαντα.
ΠΟΤΕ; Ἐπεὶ δὲ ἧκε τετάρτῳ μηνί,
ἀπήγγειλεν ἐν ἐκκλησίᾳ
ΤΙ; ὅτι Λύσανδρος τέως μὲν κατέχοι αὐτόν,
εἶτα κελεύοι ἱέναι εἰς Λακεδαίμονα
οὐ γὰρ εἶναι κύριος ὧν ἐρωτῷτο ὑπ’ αὐτοῦ,
ἀλλὰ τοὺς ἐφόρους (εἶναι κυρίους).
Μετὰ ταῦτα ᾐρέθη πρεσβευτὴς αὐτοκράτωρ
δέκατος αὐτός.

29. ΞΕΝΟΦΩΝΤΟΣ ΕΛΛΗΝΙΚΑ Επιμέλεια: Γ. Σόφη
29
ΕΡΜΗΝΕΥΤΙΚΕΣ ΠΑΡΑΤΗΡΗΣΕΙΣ
 Το χωρίο περιέχει πολλούς ρηματικούς τύπους και δευτερεύουσες προτάσεις, ώστε να αναδειχθεί
το πολιτικό σκεπτικό του Θηραμένη και τα κίνητρα των πράξεών του.
 Θηραμένης: ρήτορας, πολιτικός και στρατηγός στην αρχαία Αθήνα. Το 411 συνέβαλε στην ανατροπή
της δημοκρατίας και στην εγκατάσταση της βουλής των τετρακοσίων. Στην ναυμαχία που έγινε στις
Αργινούσες δεν κατόρθωσε να περισυλλέξει τις σορούς των νεκρών, αλλά πέτυχε να αποφύγει την
κατηγορία, ώστε να μην εκτελεστεί όπως οι υπόλοιποι στρατηγοί. Ο ίδιος μάλιστα ήταν ο βασικός
κατήγορος των υπολοίπων. Στάλθηκε από τους Αθηναίους στον Λύσανδρο, για να διαπραγματευτεί
την ανακωχή, αλλά αυτός χρονοτρίβησε σκόπιμα. Έτσι οι Λακεδαιμόνιοι τον επέλεξαν ως ένα από
τους Τριάκοντα τυράννους, όταν εγκατέστησαν στην Αθήνα ολιγαρχικό πολίτευμα. Αργότερα, θα
βρει τραγικό τέλος από τον Κριτία.
 Στη συνέλευση των πολιτών της Αθήνας έπαιρναν μέρος άνδρες πολίτες που είχαν συμπληρώσει το
20ο
έτος της ηλικίας τους. Ήταν η ανώτερη εξουσία στην πόλη. Οι πολίτες καλούνταν στη συνέλευση
από τους κήρυκες.
 Τα τείχη της Αθήνας και του Πειραιά είχαν κτιστεί μετά το τέλος των Περσικών Πολέμων. Οι
Λακεδαιμόνιοι εξαρχής ήταν αντίθετοι στην οικοδόμησή τους. Οι Αθηναίοι μέχρι τελευταίας στιγμής
είναι αρνητικοί στο να γκρεμίσουν τα τείχη τους.
ΛΕΞΙΛΟΓΙΚΕΣ ΠΑΡΑΤΗΡΗΣΕΙΣ (16 – 23)
 τοιούτων: τοίος + οὖτος
 ἐξανδραποδίσασθαι: ἐκ +
ἀνδράποδον
 διέτριβε: διά + τρίβω
 ἐπιλελοιπέναι: ἐπί + λείπω
 ὁμολογήσειν: ὁμοῦ + λόγος
 ἐκκλησίαν: ἐκ + καλῶ
 αὐτοκράτωρ: αὐτός + κράτος
 ἐξαιρεῖν: ἐκ + αἱρῶ
 καθελόντας: κατά + αἰρῶ (καθαιρῶ)
 παραδόντας: παρά + δίδωμι
(παραδίδωμι)
 καθέντας: κατά + ἵημι (καθίημι)
 εἰσιόντας: εἰς + εἶμι
 ἄπρακτοι: ἀ + πράττω
 ἐνεχώρει: ἐν + χῶρος
 συνεπαινεσάντων: σὺν + ἐπί +
αἴνος
ΕΡΩΤΗΣΕΙΣ (16 – 19)
1. Ποια σημασία ειχε για τον Θηραμένη η εκλογή τους ως πρεσβευτή αυτοκράτορα; Πώς είχε
προετοιμάσει αυτή την εκλογή;
2. Τι μπορούμε να συμπεράνουμε για τις σχέσεις του Θηραμένη με τον Λύσανδρο και τους
Σπαρτιάτες;
3. Να χαρακτηρίσετε το Θηραμένη με βάση τις πληροφορίες που αντλούμε από το κείμενο για τη
δράση του.
4. Στην Αθήνα, παρά τις δύσκολες συνθήκες, οι θεσμοί της δημοκρατίας λειτουργούν άψογα. Να
σχολιάσετε τη δήλωση αυτή αντλώντας στοιχεία από το κείμενο.
5. Να κρίνεται τη στάση του Λυσάνδρου, όπως αυτή περιγράφεται στο απόσπασμα.
6. Πού οφείλεται η πρόταση των συμμάχων για ολοκληρωτική καταστροφή της Αθήνας;
7. εἶπε, κατέχοι: εγκλιτική αντικατάσταση
8. πεμφθείς: Να κλιθεί σε αρσενικό και θηλυκό στους δύο αριθμούς
9. πρευσβευτής, αὐτοκράτωρ: Να κλιθούν

30. ΞΕΝΟΦΩΝΤΟΣ ΕΛΛΗΝΙΚΑ Επιμέλεια: Γ. Σόφη
30
Μετάφραση 16- 17
Ὄντων (τῶν πραγμάτων) τοιούτων Και ενώ έτσι είχε η κατάσταση,
Θηραμένης εἶπεν ἐν τῇ ἐκκλησίᾳ ο Θηραμένης είπε στην Εκκλησία του Δήμου
ὅτι εἰ βούλονται πέμψαι αὐτὸν ότι, αν θέλουν να στείλουν αυτόν
παρὰ Λύσανδρον στο Λύσανδρο
ἥξει εἰδὼς Λακεδαιμονίους θα επιστρέψει γνωρίζοντας για τους Λακεδαιμονίους
πότερον ἀντέχουσι περὶ τῶν τειχῶν για ποιον λόγο από τους δύο επιμένουν στην κατεδάφιση
των τειχών,
βουλόμενοι ἐξανδραποδίσασθαι τὴν πόλιν επειδή θέλουν να υποδουλώσουν τους κατοίκους της πόλης
ἤ ἕνεκα πίστεως. ή για να έχουν εγγύηση.
Πεμφθεὶς δὲ Και όταν τον έστειλαν,
διέτριβε παρὰ Λυσάνδρῳ χρονοτριβούσε κοντά στον Λύσανδρο
τρεῖς μῆνας καὶ πλείω, τρεις μήνες και παραπάνω,
ἐπιτηρὼν περιμένοντας
ὁπότε Ἀθηναῖοι ἔμελλον ὁμολογήσειν πότε οι Αθηναίο επρόκειτο να αποδεχτούν
ὅτι τις λέγοι οποιονδήποτε όρο προτείνει κανείς
διὰ τὸ ἐπιλελοιπέναι τὸν σίτον ἅπαντα. εξαιτίας της έλλειψης όλων γενικά των τροφίμων.
Ἐπεὶ δὲ ἧκε τετάρτῳ μηνί, Και όταν επέστρεψε τον τέταρτο μήνα,
ἀπήγγειλεν ἐν τῇ ἐκκλησίᾳ ανακοίνωσε στην Εκκλησία του Δήμου
ὅτι Λύσανδρος ότι ο Λύσανδρος
τέως μὲν κατέχοι αὐτόν, τον κρατούσε έως τότε,
εἶτα κελεύοι έπειτα τον διέταξε
ἰέναι εἰς Λακεδαίμονα· να πάει στη Σπάρτη,
οὐ γὰρ εἶναι κύριος γιατί δεν είναι αρμόδιος ο ίδιος
ὧν ἐρωτῷτο ἐπ’ αὐτοῦ, για όσα τον ρωτούσε αυτός,
ἀλλὰ τοὺς ἐφόρους. αλλά οι έφοροι.
Μετὰ ταῦτα Ύστερα από αυτά
ᾑρέθη πρεσβευτὴς αὐτοκράτωρ εκλέχθηκε πρεσβευτής με πλήρη εξουσία
εἰς Λακεδαίμονα για τη Σπάρτη
δέκατος αὐτός. επικεφαλής εννέα άλλων πρεσβευτών.
Λύσανδρος δὲ Ο Λύσανδρος εξάλλου
ἔπεμψε τοῖς ἐφόροις Ἀριστοτέλην, έστειλε στους εφόρους τον Αριστοτέλη,
ὄντα Ἀθηναῖον φυγάδα, που ήταν Αθηναίος εξόριστος
μετ’ ἄλλων Λακεδαιμονίων μαζί με άλλους Λακεδαιμονίους
ἀγγελοῦντα για να ανακοινώσει
ὅτι ἀποκρίναιτο Θηραμένει ότι απάντησε στο Θηραμένη (ο Λύσανδρος)
ἐκείνους εἶναι κυρίους ότι εκείνοι ήταν αρμόδιοι
εἰρήνης καὶ πολέμου. για την ειρήνη και τον πόλεμο.

31. ΞΕΝΟΦΩΝΤΟΣ ΕΛΛΗΝΙΚΑ Επιμέλεια: Γ. Σόφη
31
ΞΕΝΟΦΩΝΤΟΣ ΕΛΛΗΝΙΚΑ
Η κρίσιμη συνεδρίαση - Η απόφαση της Σπάρτης
§ 18 - 20
Ι) Λύσανδρος δὲ ἔπεμψε τοῖς ἐφόροις Ἀριστοτέλην,
ὄ ν τ α Ἀθηναῖον φυγάδα,
μετ’ ἄλλων Λακεδαιμονίων
ἀ γ γ ε λ ο ῦ ν τ α
ὅτι ἀποκρίναιτο Θηραμένει ἐκείνους εἶναι
κυρίους πολέμου καὶ εἰρήνης.
ΙΙ) Θηραμένης δὲ καὶ οἱ ἄλλοι πρέσβεις
ἐπεὶ ἦσαν ἐν Σελλασίᾳ,
ἐ ρ ω τ ώ μ ε ν ο ι δὲ ἐπὶ τίνι λόγῳ ἥκοιεν
εἶπαν ὅτι (ἥκοιεν) αὐτοκράτορες περὶ εἰρήνης,
ΙΙΙ) μετὰ ταῦτα οἱ ἔφοροι ἐκέλευον καλεῖν αὐτούς.
Ἐπεὶ δ’ ἧκον, ἐποίησαν ἐκκλησίαν,
ἐν ᾖ Κορίνθιοι καὶ Θηβαῖοι μάλιστα
πολλοὶ δὲ καὶ ἄλλοι τῶν Ἑλλήνων,
ἀντέλεγον μὴ σπένδεσθαι Ἀθηναίοις,
ἀλλ’ ἐξαιρεῑν.
ΙV) Λακεδαιμόνιοι δὲ ἔφασαν οὐκ ἀνδραποδιεῖν
Ἑλληνίδα πόλιν εἰργασμένην μέγα ἀγαθὸν
ἐν τοῖς μεγίστοις κινδύνοις γενομένοις τῇ Ἑλλάδι,
ἀλλ’ ἐποιοῦντο εἰρήνην
ἐφ’ ᾦ ἕπεσθαι Λακεδαιμονίοις καὶ κατὰ γῆν καὶ κατὰ θάλατταν
ὅποι ἄν ἡγῶνται,
ν ο μ ί ζ ο ν τ α ς τὸν αὐτὸν ἐχθρόν καὶ φίλον
κ α θ ε λ ό ν τ α ς τά τε μακρὰ τεῖχη καὶ τὸν Πειραιᾶ
καὶ π α ρ α δ ό ν τ α ς τὰς ναῦς πλὴν δώδεκα
καὶ κ α θ έ ν τ α ς τοὺς φυγάδας.

32. ΞΕΝΟΦΩΝΤΟΣ ΕΛΛΗΝΙΚΑ Επιμέλεια: Γ. Σόφη
32
ΠΡΑΓΜΑΤΟΛΟΓΙΚΑ - ΕΡΜΗΝΕΥΤΙΚΑ
 ἐκκλησίαν ἐποίησαν: πρόκειται για συνέδριο από αντιπροσώπους της πελοποννησιακής συμμαχίας.
 Οι Κορίνθιοι και οι Θηβαίοι ήταν άσπονδοι εχθροί των Αθηναίων. Αργότερα οι Θηβαίοι
δικαιολογήθηκαν στους Αθηναίους γι’ αυτή τη στάση τους, λέγοντας πως ήταν στάση ενός μόνο
άντρα.
 Λακεδαιμόνιοι δὲ ἔφασαν οὐκ ἀνδραποδιεῖν: Η στάση των Σπαρτιατών είναι αξιέπαινη και εκφράζει
μεγαλοψυχία για τις υπηρεσίες που προσέφεραν οι Αθηναίοι κατά τη διάρκεια των περσικών
πολέμων. Αναγνωρίζουν ότι ήταν οι βασικοί συντελεστές, ώστε να σωθεί ολόκληρη η Ελλάδα.
ΕΡΩΤΗΣΕΙΣ
1. Ποια ήταν η απάντηση των Σπαρτιατών στην πρόταση των Κορινθίων; των Θηβαίων και των άλλων
Ελλήνων; Πώς κρίνετε τη στάση τους;
2. Πώς χαρακτηρίζετε τους Λακεδαιμονίους για την απόφασή τους σχετικά με την τύχη της Αθήνας;
3. Πόσο επαχθείς ήταν οι όροι της ειρήνης για τους Αθηναίους;
4. Ποιοι είναι οι «μέγιστοι κίνδυνοι» για τους οποίους γίνεται λόγος στο κείμενο;
5. Να εντοπίσετε τις δευτερεύουσες προτάσεις του κειμένου και να τις χαρακτηρίσετε.
6. ἀγγελοῦντα: Να κλιθεί η οριστική του χρόνου στον οποίο βρίσκεται
7. ἐρωτώμενοι: χρονική αντικατάσταση (στο ίδιο γένος, αριθμό, πτώση)
